ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ

Ο καλύτερος τρόπος για να έρθεις πιο κοντά σε μία κουλτούρα είναι το φαγητό. Για να ζήσεις σαν ντόπιος, που είναι άλλωστε και το ύψιστο ζητούμενο όταν γνωρίζεις έναν νέο τόπο, είναι να αναζητήσεις τις παραδοσιακές συνταγές, τα τοπικά εδέσματα και λιχουδιές και να ανακαλύψεις τις πρώτες ύλες. Πριν το φαγητό φτάσει στα πιάτα μας, πριν οι συσκευασίες των τροφίμων γεμίσουν με προϊόντα για τα ράφια των παντοπωλείων, των ντελικατέσεν και των φούρνων, υπάρχει η πρώτη ύλη. Η Λήμνος είναι ένας τόπος με σημαντικό πρωτογενή τομέα, ένα νησί αυτάρκες σε σιτηρά (λέγεται ότι το νησί ήταν από την αρχαιότητα ο σιτοβολώνας του Αιγαίου), ελαιόλαδο, κρασί, τυροκομικά και γαλακτοκομικά προϊόντα και πολλά ακόμα.

Η Λήμνος έχει πανάρχαια ιστορία και πλούσια μυθική παράδοση, καθώς φέρεται να είναι και το νησί του Ηφαίστου, αφού ο θεός της φωτιάς είχε επιλέξει τον τόπο για το εργαστήρι του, όπου δίδαξε στους κατοίκους την τέχνη του χαλκού. Σήμερα, η Λήμνος είναι ένα νησί γνωστό για την πολύπλευρη ακτογραμμή του, τα εντυπωσιακά φυσικά τοπία (όπως οι αμμοθίνες και η αλυκή) και την πλούσια γαστρονομική παράδοση. Την τελευταία, μπορείς να τη γνωρίσεις μέσα από τα προϊόντα του, με τα περισσότερα να παράγονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις, οικοτεχνίες και συνεταιρισμούς, με αγάπη και μεράκι.

Τα τυριά

Τυριά άρρηκτα συνδεδεμένα με την παράδοση του νησιού παράγει η εταιρεία Χρυσάφη, μια οικογενειακή επιχείρηση που συνεχίζει την πλούσια γαστρονομική παράδοση του τόπου.

Πρωταγωνιστής το Καλαθάκι Λήμνου (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης), ένα τυρί πλούσιο σε γεύση, που παράγεται αποκλειστικά από αιγοπρόβειο γάλα από ζώα που βόσκουν ελεύθερα στα καταπράσινα λιβάδια της Λήμνου. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το μικροκλίμα του νησιού καθορίζει τη γεύση και την ποιότητα του γάλακτος και χαρίζει ξεχωριστή γεύση στο παραγόμενο τυρί. Η ονομασία «καλαθάκι» προέρχεται από το σχήμα που παίρνει το τυρί, το οποίο κατά την παραγωγή του τοποθετείται σε πλεκτά καλάθια για να στραγγίσει και στη συνέχεια, μετά το ξηρό αλάτισμά του, αποθηκεύεται σε άλμη σε θερμοκρασία δωματίου για να ωριμάσει.

Ελπίζοντας για μία ακόμα διάκριση, κατατέθηκε ο φάκελος για να γίνει Π.Ο.Π και το Μελίχλωρο. Ένα τυρί που παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο γάλα, με βασικό στάδιο τη στράγγισή του σε σκιερούς και καλά αεριζόμενους χώρους και σε περιόδους που η υγρασία είναι σχετικά χαμηλή, δηλαδή μετά το τέλος της άνοιξης. Σε πρώτη φάση το τυρί αποκτά υφή μεταξύ χλωρού και ξηρού (μελίχλωρο), ενώ όταν προχωρήσει η αφυδάτωση γίνεται σκληρό.

Από τα πιο παλιά τυριά της Λήμνου είναι το Κασκαβάλι και ο τρόπος παραγωγής του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Πρόκειται για ένα έντονα αρωματικό τυρί με βουτυράτη γεύση από ντόπιο πρόβειο γάλα, γνωστό για την παραγωγή του κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους από τους κτηνοτρόφους (κεχαγιάδες) της Λήμνου. Χαρακτηριστικό της παραγωγικής διαδικασίας είναι η αναθέρμανση του τυροπήγματος. Σε παλαιότερες εποχές η διαδικασία της ξήρανσης γινόταν παραδοσιακά μετά το μήνα Μάϊο και τα κεφαλάκια του τυριού τοποθετούνταν μέσα σε ξύλινα καφάσια με σίτα και αφήνονταν να στεγνώσουν σε σκιερό μέρος – συνήθως κάτω από δέντρα.

Εξαιρετική είναι και η φέτα της Λήμνου, ενώ εκτός τυροκομείων παράγεται ένα παραδοσιακό τυρί του νησιού. Το Μτσι, ένα κρεμώδες τυρί από αιγοπρόβειο γάλα φτιάχνεται από βοσκούς και νοικοκυρές του νησιού και θεωρείται μία σπάνια λιχουδιά.

Τα ζυμαρικά

Το φλωμάρι είναι ένα τοπικό ζυμαρικό κομμένο σε πολύ ψιλά κομμάτια που παρασκευάζεται με λημνιό αλεύρι, χωριάτικα αυγά και ντόπιο πρόβειο γάλα. Σαν να λέμε, η χυλοπίτα της Λήμνου.

Το ζύμωμα, το άνοιγμα και το κόψιμο των φλωμαριών σε προηγούμενες εποχές ήταν μια διαδικασία που θύμιζε γιορτή. Οι νοικοκυρές μαζεύονταν όλες μαζί από σπίτι σε σπίτι για να φτιάξουν τα φλωμάρια της κάθε οικογένειας και το κόψιμο του ζυμαρικού ήταν ένα από τα στοιχεία που καθόριζαν την επιδεξιότητα μιας νοικοκυράς.

Τα φλωμάρια φτιάχνονταν τους καλοκαιρινούς μήνες, για να στεγνώσουν σωστά, και αποθηκεύονταν, για να αποτελέσουν ένα γρήγορο και χορταστικό φαγητό τους κρύους μήνες του χειμώνα. Σήμερα, τα τοπικά αυτά ζυμαρικά χρησιμοποιούνται σε πολλές παραδοσιακές συνταγές με κρέας, λαχανικά και σε σούπες. Χαρακτηριστικές είναι ο κοκκινιστός κόκορας (πετ’νος), ο ψευτοπετεινός (με μελιτζάνες αντί κρέατος) και τα φλωμάρια με σαλιγκάρια.

Τα όσπρια

Άφκος (φάβα Λήμνου) και ασπρομύτικο φασόλι είναι ανάμεσα στα διάσημα όσπρια του νησιού, τα οποία προέρχονται από γηγενής ποικιλίες της Λήμνου και της Ελλάδας. Ο άφκος ήταν ένα από τα σημαντικότερα προϊόντα που παρήγαγε ο αγροτικός τομέας του νησιού με πλούσια εξαγωγική δραστηριότητα τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, η καλλιέργειά του όμως εγκαταλείφθηκε με το πέρασμα των χρόνων. Το 2009 κι έπειτα από μεγάλη προσπάθεια, ο Χρήστος Σαλαμουσάς βρήκε ποσότητα σπόρου σε ένα καλύβι στην περιοχή Παλιόπολη στην Αρχαία Ηφαιστεία. Ακολούθησε η ανάλυση του σπόρου και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις μεθόδους καλλιέργειας και συγκομιδής. Το τελικό προϊόν είναι μία φάβα που ξεχωρίζει για την πλούσια γεύση της και το εύκολο βράσιμό της.

Το ασπρομύτικο φασόλι (με την επιστημονική ονομασία Vigna Unguiculata) είναι ξεχωριστή ποικιλία που συναντάται μόνο στο νησί της Λήμνου. Η καλλιέργειά του, εκτός από το αρχικό στάδιο της σποράς είναι χειρωνακτική και αναβιώνει την τελευταία δεκαετία στην κεντρική και ανατολική Λήμνο, με τις περιοχές της Ατσικής, του Βάρους και του Ρωμανού να φημίζονται για την ποιότητά τους στο συγκεκριμένο είδος.

Τα άλευρα

Για το παραδοσιακό ψωμί του νησιού καθώς επίσης και το τυρόψωμο (κλίκι) χρησιμοποιείται αποκλειστικά κίτρινο αλεύρι Λήμνου. Το νησί φημίζεται για τα άλευρα του, με τα οποία φτιάχνονται πίτες, παραδοσιακά γλυκά, κουλούρια και ζύμες. Η ιστορία του Αλεύρι Λήμνου Σταματέρης ξεκίνησε το 1910, όταν Μικρασιάτες πρόσφυγες θεμελίωσαν έναν μικρό μύλο. Ο εκσυγχρονισμένος πλέον μύλος παράγει τυποποιημένα προϊόντα (αγνό κίτρινο αλεύρι, λευκό για όλες τις χρήσεις και ολικής, χωρίς βελτιωτικά και συντηρητικά. Από τοπικά σιτηρά (Σιτάρι σκληρό Λήμνος & Μαυραγάνι, Κριθάρι Παναγιάς) παράγονται τα προϊόντα του Σαλαμουσά. Το κριθαρένιο αλεύρι αλέθεται στον παραδοσιακό πετρόμυλο και περιέχει λιγότερη γλουτένη.

Κρασί

Το Mοσχάτο Αλεξανδρείας καλλιεργείται αποκλειστικά στη Λήμνο και παραμένει χρυσός καρπός εκατοντάδων αμπελοκαλλιεργητών στο νησί. Το Λημνιό, ή Καλαμπάκι όπως είναι γνωστή η ποικιλία στο νησί, είναι επίσης μια ενδιαφέρουσα πρόταση για τον οινικό κόσμο. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Λήμνου – Η Ένωση συνεχίζει την αρχαία παράδοση του νησιού στο κρασί αξιοποιώντας τη μοναδικότητα των δύο ποικιλιών. Έχοντας ως πρώτες ύλες την ερυθρή ποικίλα του Λημνιού, μια από τις αρχαιότερες ποικιλίες στον κόσμο η οποία διατηρήθηκε αναλλοίωτη στο νησί αλλά και τη λευκή ποικιλία του Μοσχάτου Αλεξανδρείας που είχε έρθει στη Λήμνο ήδη από τη δεκαετία του 1970, παράγει επίσης τα γνωστά πια ξηρά και γλυκά κρασιά Λήμνου.

Στην αγροτική περιοχή «Κουρούνι» του Αγίου Δημητρίου Λήμνου εδρεύει το οινοποιείο «Γκαράλη», στο οποίο οινοποιείται και εμφιαλώνεται με μεγάλη αφοσίωση και μεράκι κρασί άριστης ποιότητας από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας. 100% Μοσχάτο και Λημνιό, ρετσίνα από εκλεκτά σταφύλια και μάλιστα ροζέ και αφιλτράριστα κρασιά όπως το Terra Ambera Deep Skin ξεχωρίζουν στα προϊόντα του μικρού αυτού οινοποιείου.

Ελαιόλαδο

Με ιδιόκτητα κτήματα της οικογένειας Τσαλάπατα κι ένα πρότυπο ελαιοτριβείο στην καρδιά της Λήμνου, το Hefissto, παράγει με τη διαδικασία της ψυχρής έκθλιψης βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιολάδο και συμβατικό εξαιρετικό παρθένο ελαιολάδο πολύ χαμηλής οξύτητας.

Από τον βιολογικό ελαιώνα του κτήματος Όλον, που δημιουργήθηκε από τον Τάση και τη Ρένα Λασκαρίδη το 2007 στον Κοντιά της Λήμνου βγαίνει ένα βραβευμένο ελαιόλαδο. Η συγκομιδή της ελιάς γίνεται με τα χέρια στα μέσα Οκτωβρίου και η ελαιοποίηση εντός 24 ωρών, με αποτέλεσμα να βγαίνει premium αγουρέλαιο αφιλτράριστο ψυχρής έκθλιψης. Το πρώτο ελαιόλαδο είναι το βιολογικό, μονοποικιλιακό Κορωνέικης, γνωστό για τη χαμηλή οξύτητα και τις πλούσιες πολυφαινόλες, χάρη στην προσεκτική καλλιέργεια, συγκομιδή και εκχύλιση, ενώ παράγεται επίσης και το βιολογικό μονοποικιλιακό Θρουμπολιάς.

Μέλι και υπετροφές

Ο παππούς Χρυσόστομος αποτελεί την έμπνευση για το όνομα Μελίχρυσος, ο οποίος ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του εκπαιδεύτηκε στην τέχνη της μελισσοκομίας. Μια οικογενειακή επιχείρηση που στηρίζεται στα καλύτερα προϊόντα που διαθέτει η φύση, κάνοντας τη λιγότερη δυνατή επεξεργασία, δημιουργεί συνδυασμούς που περιλαμβάνουν μέλι, βασιλικό πολτό και γύρη μαζί με καρπούς (αμύγδαλα, σουσάμι, χαρούπι) και αποξηραμένα φρούτα, όπως η σταφίδα.

Μαρινάτα, καπνιστά και αλίπαστα

Ο τέλειος μεζές για το ούζο έρχεται κατευθείαν από τη θάλασσα της Λήμνου. Με εικοσαετή εμπειρία, η οικογενειακή επιχείρηση «Λήμνου Θάλασσα» ταξιδεύει τις θάλασσες του Αιγαίου με τον ιδιόκτητο στόλο της ψαρεύοντας με σεβασμό στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Ο ιδρυτής της εταιρείας Γιώργος Κουτούκης, μεγαλώνοντας στην θάλασσα, έκανε το όνειρό του πραγματικότητα. Σε ένα υπερσύγχρονο εργαστήριο η σημερινή εταιρεία μεταποιεί αλιεύματα σύμφωνα με τις πιο αυστηρές προδιαγραφές ασφαλείας εφαρμόζοντας πιστοποιημένα συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001:2000 και Διαχείρισης Ασφάλειας Τροφίμων (HACCP) ISO 22000:2005, προσφέροντας φρέσκα αλλά και κατεψυγμένα ψάρια, μαλάκια και θαλασσινά, μαρινάτα, καπνιστά και αλίπαστα.