ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ “ΧΑΣΑΜΕ” ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΥΛΩΝΑ
Ένα Διεθνές Θερινό Πανεπιστήμιο προσγειώνεται στο Ειδικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Νέων Αυλώνα αυτό το καλοκαίρι και μία αχτίδα φωτός λάμπει σ΄ένα χώρο σκοτεινό.
Η έννοια του σωφρονισμού, δηλαδή της βελτίωσης της διαγωγής ενός ατόμου που έχει διαπράξει κάποιο αδίκημα, με επιβολή κάποιας ποινής και συνηθέστερα με στέρηση της ελευθερίας του, είναι σίγουρα πολύ σχετική. Και αυτό γιατί οι φυλακές όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πηγές και φωλιές τραυμάτων που τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να επουλωθούν.
Πόσο σωφρονιστικός μπορεί άλλωστε να είναι ένας στείρος εγκλεισμός; Ένα τσιγάρο, ένας καφές και ένας προαυλισμός μέσα στα κάγκελα;
Έχω μπει στις φυλακές τρεις φορές στο πλαίσιο δημοσιογραφικών αποστολών. Μία στις φυλακές Κορυδαλλού, μία στο Ψυχιατρικό Τμήμα των ίδιων Φυλακών και μία στις Γυναικείες Φυλακές. Και τις τρεις φορές έχω μπει με αφορμή κάποια θεατρική παράσταση που έλαβε χώρα μέσα στη φυλακή. Δύο εκ των τριών αυτών παραστάσεων την είχαν παρουσιάσει μάλιστα οι ίδιοι οι κρατούμενοι.
Αν κάτι έχω καταλάβει σε αυτές τις ελάχιστες ώρες που βρέθηκα εκεί, είναι πως οι άνθρωποι αυτοί στοιβάζονται σε κελιά μέχρι να εκτίσουν την ποινή τους, ξεχασμένοι από την κοινωνία μας. Έχω μιλήσει με πολλούς από τους κρατούμενους, έχω μάθει πολλές προσωπικές τους ιστορίες κι έχω νιώσει πώς είναι να αισθάνεσαι ξεχασμένος. Όπως κι έχω συνειδητοποιήσει τη θεραπευτική αξία της τέχνης. Το πώς η θεατρική τέχνη και γενικότερα ο Πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει όχι μόνο ένα ισχυρό εργαλείο μάθησης αλλά και κοινωνικής παρέμβασης.
Ένα Διεθνές Θερινό Πανεπιστήμιο μέσα στις Φυλακές Νέων
Το φετινό καλοκαίρι, από 4-7 Ιουλίου, το 9ο Διεθνές Θερινό Πανεπιστήμιο θα πραγματοποιηθεί στο Ειδικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Νέων Αυλώνα. Πρόκειται για μία πολύτιμη πρωτοβουλία του Εργαστηρίου Μελέτης Κοινωνικών Θεμάτων, Μέσων Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σε συνεργασία με την ελληνική αντιπροσωπεία του Διεθνούς Επιμελητηρίου Συγγραφέων και Καλλιτεχνών της Βαρκελώνης και το Γαλλικό Τμήμα του Ομίλου Ευρωπαϊκού Τύπου.
Μία πρωτοβουλία που είναι ικανή να “σπάσει” για λίγο τα σίδερα που χωρίζουν τους νέους αυτούς ανθρώπους από την κοινωνία, ιδιαίτερα την περίοδο της θερινής ραστώνης, που και στις φυλακές σημειώνεται μία μεγάλη παύση δραστηριοτήτων.
Στο Θερινό αυτό Σχολείο, του οποίου ψυχή και συντονίστρια είναι η ιδρύτρια και επιστημονικώς υπεύθυνη του Διεθνούς Θερινού Πανεπιστημίου, αν. Καθηγήτρια του Π.Τ.Ν. του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ν. Τσιτσανούδη Μαλλίδη, δηλώνουν παρόντες πολύ σημαντικοί άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, όπως ο ο συγγραφέας και στιχουργός, Οδ. Ιωάννου, ο δημοσιογράφος και σκιτσογράφος, Στ. Σταυρόπουλος («Στάθης»), o οποίος σχεδίασε το σκίτσο της αφίσας του προγράμματος, ο ηθοποιός Δ. Καταλειφός που πρωταγωνιστεί στο τηλεοπτικό σποτ, ο δημοσιογράφος και ζωγράφος, Θ. Λάλας και ο δημοσιογράφος, πρ. Αν. Υπουργός Πολιτισμού και Εξωτερικών, Ν. Ξυδάκης.
Στη συνέντευξη Τύπου που έλαβε χώρα στην Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, παρουσία της Πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, πανεπιστημιακών, καλλιτεχνών και δημοσιογράφων ακούστηκαν εξαιρετικές απόψεις, ενώ προβλήθηκε βιντεοσκοπημένο μήνυμα του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά από το Παρίσι, ο οποίος ανέφερε ότι ανάμεσα στην κοινωνία και τους φυλακισμένους υπάρχει «χάος» και ότι «η κοινωνία οφείλει να υποδέχεται πατρικά τους κρατούμενους όταν βγαίνουν από τη φυλακή».
Ένα βλέμμα στις φυλακές νέων
Θα ξεκινήσω από αυτά που είπε ο διευθυντής του Σχολείου της φυλακής, Π. Δαμιανός, “τα παιδιά αυτά που βρίσκονται στο Ειδικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Νέων Αυλώνα είναι παιδιά που εμείς τα χάσαμε, η κοινωνία και η πολιτεία. Γιατί, αφού δεν μπόρεσαν να έχουν την προστασία του στενού τους περιβάλλοντος είναι δικά μας παιδιά. Και ήρθαν μέσα στη φυλακή και βρήκαν πάλι το σχολείο. Ένα σχολείο που τους είχε διώξει όταν ήταν έξω ελεύθερα στην κοινωνία. Όλα όσα δημιούργησαν στο σχολείο της φυλακής, τα έκαναν ως αποβλημένα παιδιά της Ελλάδας. Και σε λίγο θα πάρουν τα εφόδια που θέλουν από εμάς και θα βγουν έξω. Και πάλι εμείς δεν έχουμε φροντίσει να τα υποδεχτούμε έξω όπως πρέπει. Και τώρα χαίρομαι γιατί το Θερινό αυτό Σχολείο θα φέρει φως. Εκτός από τη γνώση τόσων άξιων ανθρώπων που θα έρθουν να μιλήσουν, θα δώσει την αφορμή στην κοινωνία να ρίξει ένα βλέμμα, να στραφεί σε εμάς και να αναρωτηθεί τι γίνεται μέσα στις φυλακές”.
Η δεύτερη ευκαιρία
Ιδιαίτερα συγκινητικά ήταν τα όσα είπε ο ηθοποιός Δημήτρης Καταλειφός, κάνοντας έναν παραλληλισμό του Οιδίποδα, τον οποίο και θα ενσαρκώσει το καλοκαίρι στην Επίδαυρο, στην τραγωδία “Οιδίποδας Επί Κολωνώ. “Στην τραγωδία αυτή, η Αθήνα παρουσιάζεται ως η ιδανική Δημοκρατία που δίνει πάντα δεύτερη ευκαιρία στους ανθρώπους. Και θεωρώ πως μία πρωτοβουλία όπως αυτή, δηλαδή το ότι γίνεται ένα Πανεπιστήμιο μέσα σε μία φυλακή, είναι από τα πιο δημοκρατικά και ανθρώπινα πράγματα που μπορεί να λάβει χώρα” ανέφερε χαρακτηριστικά.
“Ο μόνος τρόπος να είσαι ελεύθερος άνθρωπος είναι να έχεις επιλογές”
“Το επίπεδο του πολιτισμού μίας κοινωνίας κρίνεται από το επίπεδο των φυλακών της”. Τη ρήση αυτή του Ντοστογιέφσκι μάς θύμισε ο Οδυσσέας Ιωάννου παίρνοντας τον λόγο και συνέχισε “είμαστε όλοι φτιαγμένοι από δεύτερες ευκαιρίες και είμαστε πολύ τυχεροί όσοι μπορέσαμε και τις είχαμε και όσοι μπορέσαμε και μεγαλώσαμε με επιλογές. Κάποια παιδιά μεγάλωσαν χωρίς αυτές. Και ο μόνος τρόπος να είσαι ελεύθερος άνθρωπος είναι να έχεις επιλογές. Και είναι και η μόνη συμβουλή που δίνω στις κόρες μου.
Είναι υποχρέωσή μας και σαν Πολιτεία και σαν Δημοκρατία να προσφέρουμε επιλογές σε ανθρώπους και παιδιά που βρέθηκαν κάποια στιγμή μπροστά σε έναν τοίχο, από κάποιους μονόδρομους που τους επιβλήθηκαν. Πάντα πίστευα ότι η πρόληψη είναι προτιμότερη από τη θεραπεία και η μόνη πρόληψη είναι να μην δημιουργηθούν οι συνθήκες εκείνες που θα βγάλουν προς τα έξω το κακό κομμάτι του εαυτού μας. Φθηνές στιγμές και σκοτεινό κομμάτι έχουμε όλοι. Ο πολιτισμός μαλακώνει τις συνθήκες εκείνες και δεν επιτρέπει στο κακό κομμάτι να επικρατήσει. Στα παιδιά αυτά προφανώς απέτυχε να το κάνει. Και απέτυχε γιατί υπάρχει ένας ελέφαντας στο δωμάτιο για τον οποίο πρέπει να μιλήσουμε. Θεωρώ πως η πιο μεγάλη διάκριση των σύγχρονων κοινωνιών είναι η φτώχεια. Και αν δεν καταπολεμηθεί η φτώχεια, θα αντιμετωπίζουμε συνέχεια παραβατικά παιδιά που πέφτουν σε έναν τοίχο και λόγω του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού τους βγάζουν το σκοτεινό κομμάτι τους. Και εμείς είμαστε πολύ τυχεροί που δε βγήκε. Αυτήν την τύχη μας οφείλουμε να την επιστρέψουμε πολλαπλάσια στα παιδιά αυτά”.
Όλοι οι συμμετέχοντες σε αυτή τη συνέντευξη Τύπου έκαναν εξαιρετικές τοποθετήσεις και μίλησαν με συγκίνηση για την πρωτοβουλία αυτή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ο Θανάσης Λάλας θα μοιραστεί με τα παιδιά των φυλακών ένα γράμμα που έγραψε στον πατέρα του για τη χρησιμότητα του άχρηστου, ένα μάθημα που ξεκίνησε από τη Σχολή της Φλωρεντίας που έχει τίτλο “Η μουτζούρα ως υπογραφή”, αλλά και μια ηχητική σειρά από τις φάρσες που είχε κάνει μαζί με τον Λάμπη Ταγματάρχη στα “Κακά παιδιά” στον Κορυδαλλό και από διάφορες άλλες φυλακές (από την πλευρά των εγκλείστων). Ο Νίκος Ξυδάκης εστίασε στην πολύτιμη αυτή προσπάθεια του Πανεπιστημίου που, αντί να επιλέξει μια εξωστρεφή εκδήλωση, αποφάσισε να μπει στον “εγκλεισμό”, ενώ ο “Στάθης” εξομολογήθηκε πως μπαίνει στη διαδικασία αυτή ως μαθητής. “Η ζωγραφική απελευθερώνει και τον άγγελο και τον δαίμονα μέσα μας. Θέλω να συμβάλλω στο να μπει η ζωγραφική στη ζωώ αυτών των παιδιών ως μέσο ομιλίας, έκφρασης και επικοινωνίας” είπε χαρακτηριστικά.
