ANTONIO LATELLA: “ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΙΣΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΜΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΤΟΥ ΔΙΑ”

Καταξιωμένος στην Ευρώπη, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας, ο Ιταλός Antonio Latella έχει αποσπάσει πλήθος βραβείων και διακρίσεων για το πρωτοποριακό και δυναμικό του σκηνοθετικό στυλ και δηλώνει τακτικά ηχηρό “παρών” στα μεγαλύτερα θέατρα (Theatro Piccolo στο Μιλάνο, Burgtheater στην Βιέννη, Εθνικό Θέατρο της Ρώμης) και σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του Nuovo Teatro Nuovo στη Νάπολη, ίδρυσε τη δική του θεατρική ομάδα, την stabilemobile compagnia Antonio Latella, και ηγήθηκε του τμήματος θεάτρου της Μπιενάλε της Βενετίας (Biennale di Venezia). Παράλληλα, διδάσκει στις πιο σημαντικές θεατρικές σχολές της Ιταλίας, ενώ είναι ο πρώτος Ιταλός σκηνοθέτης που έχει προσκληθεί στο Φεστιβάλ Βerliner Festspiele, αποσπώντας έτσι μια ιστορική αναγνώριση.

Τώρα, ο Antonio Latella έρχεται για πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης για να σκηνοθετήσει ένα καστ Ελλήνων ηθοποιών, σε ένα κορυφαίο έργο του διεθνούς δραματολογίου. Ο λόγος για τον «Γυάλινο κόσμο», το εμβληματικό έργο του Τενεσί Ουίλιαμς που γράφτηκε το 1944 και αποτέλεσε την πρώτη του μεγάλη θεατρική επιτυχία. Πρόκειται για την πρώτη του σκηνοθεσία στην Ελλάδα, που πραγματοποιείται χάρη στη συνάντησή του με την ηθοποιό Μαρία Καλλιμάνη, η οποία και θα ερμηνεύσει τον κεντρικό ρόλο της Αμάντα. Τη διανομή συμπληρώνουν νέοι σημαντικοί ηθοποιοί, ανάμεσα στους οποίους είναι και απόφοιτοι της Δραματικής σχολής του Θεάτρου Τέχνης.

Η παράσταση θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στις 17 Οκτωβρίου στην Ιταλία, στο «Teatro Nuovo» στην καρδιά της Νάπολης, στο πλαίσιο του 17ου Φεστιβάλ Θεάτρου της Καμπανίας, που φέτος έχει ως θεματικό τίτλο το σύνθημα «Πάλεψε για την ελευθερία». Στο ίδιο φεστιβάλ φιλοξενούνται, μεταξύ άλλων, παραστάσεις σημαντικών δημιουργών, όπως των Bob Wilson, Jan Fabre, Nat Randall, Anna Breckon καθώς και του «δικού μας» Ευριπίδη Λασκαρίδη με το έργο «Τιτάνες». Το φεστιβάλ, με διευθυντή τον Ruggero Cappuccio, πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Περιφέρειας Καμπανίας και την πολύτιμη συνεισφορά του Ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού.

Πώς ξεκίνησαν όλα για τον Antonio Latella

Πώς γίνατε σκηνοθέτης; Ήταν κάτι που θέλατε να κάνετε από μικρή ηλικία;

Κανείς δεν αποφασίζει να γίνει σκηνοθέτης. Δεν το αποφάσισα κι εγώ. Συνειδητοποίησα ότι ήθελα να ζήσω στον κόσμο του θεάτρου όταν ήμουν δέκα ετών, και είναι πραγματικά περίεργο ότι ένα παιδί που δεν είχε πάει ποτέ σε θέατρο θα ένιωθε, σε αυτή την ηλικία, την ανάγκη να πει: «Όταν μεγαλώσω, θέλω να δουλέψω στο θέατρο».

Στα 57 μου, μπορώ να πω ότι δεν νομίζω ότι ήταν απόφαση. Τι μπορεί να αποφασίσει ένα παιδί; Πιστεύω ότι ήταν ένα κάλεσμα, το οποίο ούτε θέλω ούτε μπορώ να ορίσω ούτε να κατανοήσω πλήρως.

Η εργασία σε μια γλώσσα που δεν είναι η δική μου υπήρξε πολύ σημαντική για την καλλιτεχνική μου εξερεύνηση. Μου αρέσει να σκέφτομαι τον σκηνοθέτη ως κάποιον που μελετά συνεχώς πώς να γίνει σκηνοθέτης. Με γοητεύει η ανάγκη να σκηνοθετώ τους ηθοποιούς χωρίς να τους σκηνοθετώ πραγματικά- για μένα, αυτή η αναζήτηση είναι σχεδόν μια φιλοσοφική έννοια

Ποια θα λέγατε ότι είναι τα πιο σημαντικά σημεία στην καριέρα σας;

Νομίζω ότι η λέξη “καριέρα” είναι φρικτή, είναι ένας δαίμονας. Για μένα, όλα είναι ζωή, και κάθε μέρα ελπίζω ότι ο επόμενος στόχος θα επιτευχθεί την επόμενη μέρα, και έπειτα, ελπίζοντας να είμαι ακόμα εδώ, την επόμενη μέρα.

Η Ελλάδα και το Θέατρο Τέχνης

Πώς αισθάνεστε που σκηνοθετείτε στην Ελλάδα, στο ιστορικό Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν;

Aυτό το θέατρο, τόσο σημαντικό και ιστορικό για εσάς, είναι για μένα απλώς ένα σπίτι που επιτρέπει όλα αυτά, παρά τις προκλήσεις που περιλαμβάνει. Ωστόσο, είναι ένα σπίτι που επιδιώκει να φιλοξενήσει αυτή τη συνάντηση μεταξύ εμού και των Ελλήνων ηθοποιών, μεταξύ εμένα και του συγγραφέα, μεταξύ του συγγραφέα και των ηθοποιών, μεταξύ της ιταλικής, της ελληνικής και της αμερικανικής κουλτούρας.
Στο θέατρο, στους τεχνικούς, και σε όλους τους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής, λέω ευχαριστώ για αυτή τη μικρή αλλά σημαντική ευκαιρία.

Πώς είναι να δουλεύετε με Έλληνες ηθοποιούς, τη γλώσσα των οποίων δεν γνωρίζετε; Έχετε συναντήσει δυσκολίες;

Κάθε φορά που δουλεύω σε θέατρα που δεν είναι ιταλικά, και επομένως με γλώσσες που δεν γνωρίζω, το μυαλό μου “ανοίγει” και αναζητά νέα ερεθίσματα. Το να δουλεύω με Έλληνες ηθοποιούς σημαίνει να δουλεύω με την ελληνική κουλτούρα, όπως όταν δουλεύω με Γερμανούς ηθοποιούς σημαίνει ότι δουλεύω με τη γερμανική κουλτούρα.
Το ερώτημα που θέτω στον εαυτό μου είναι: η γλώσσα δημιουργεί την κουλτούρα, ή συμβαίνει το αντίστροφο;

Η συνεργασία του Antonio Latella με τη Μαρία Καλλιμάνη

Πώς επιλέξατε αυτούς τους ηθοποιούς; Και, πώς γνωρίσατε τη Μαρία Καλλιμάνη;

Παρά τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους, βρίσκω ότι οι Έλληνες ηθοποιοί διαθέτουν μια αξιοπρέπεια που σπάνια έχω συναντήσει σε άλλους ηθοποιούς, ίσως μόνο σε κάποιους ηθοποιούς από τη νότια Ιταλία. Έχω μια λέξη για να συνοψίσω όλο αυτό: “Αξιοπρέπεια”.

Αυτός ο τρόπος του να βρίσκεσαι στον κόσμο, για μένα, είναι μια πολιτική πράξη, απαραίτητη για να υπερισχύσει απέναντι σε όλους αυτούς που κατέχουν θέσεις εξουσίας χωρίς να τις αξίζουν. Δεν ξέρω πώς είναι τα πράγματα σε εσάς, αλλά στη χώρα μου, πολύ συχνά η αναξιοκρατία παραμένει αναγνωρίσιμη, ίσως επειδή η μετριότητα μπορεί να χειραγωγηθεί εύκολα.
Αναρωτιέμαι αν ισχύει το ίδιο στην Ελλάδα· ελπίζω για το καλό όλων των Ελλήνων καλλιτεχνών του θεάτρου να μην είναι έτσι, γιατί αυτό θα ήταν μια ήττα για ολόκληρη την ευρωπαϊκή κουλτούρα.

Η Μαρία, για μένα, είναι μια συνάντηση ζωής, όχι επαγγελματική. Πιστεύω ότι οι ιστορίες μας αλλάζουν μέσα από τους ανθρώπους που συναντάμε, και η Μαρία είναι κάποια που μπήκε στη ζωή μου πρώτα ως γυναίκα, πριν καν ως ηθοποιός. Για μένα, υπάρχει η Μαρία ως γυναίκα, και είναι ένας υπέροχος άνθρωπος, μια γυναίκα που πιστεύει στην καλοσύνη, τη δικαιοσύνη και την καλή φύση των ανθρώπων. Αυτό είναι που με έφερε πιο κοντά της.
Έχουν περάσει σχεδόν τέσσερα χρόνια από τότε που συναντηθήκαμε, και είναι όμορφο να γιορτάζουμε τη φιλία μας με αυτόν τον τρόπο, προσφέροντας ο ένας στον άλλο αυτή τη δουλειά, που ελπίζω να είναι και ένα δώρο για το κοινό.

Γύρω από το ταλέντο της Μαρίας, ήθελα μια ομάδα νέων ηθοποιών, επιλεγμένων μέσα από συναντήσεις και έπειτα από ακροάσεις, γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι αυτό το κείμενο είναι ένα εφαλτήριο για νέους ηθοποιούς που θα είναι οι μεγάλοι ηθοποιοί του αύριο. Και αυτοί οι νέοι ηθοποιοί που πλαισιώνουν τη Μαρία είναι γεμάτοι ταλέντο. Αυτό είναι επίσης ένα από τα θέματα του κειμένου: το “ταλέντο”, το ταλέντο που ωθεί τον Τομ να αφήσει την οικογένειά του για να ακολουθήσει το όνειρό του να γίνει συγγραφέας.

Θα ήθελα να επιστρέψω στη λέξη “Αξιοπρέπεια”, γιατί κι αυτή είναι μια λέξη-κλειδί για το κείμενο: είναι όλοι εξαιρετικοί χαρακτήρες, γεμάτοι αξιοπρέπεια, γεμάτοι ανθεκτικότητα. Η διαφάνεια είναι τρόπος ζωής, και αν και με διαφορετικούς τρόπους, αυτό ισχύει για όλους.

Τι σας γοητεύει στον “Γυάλινο Κόσμο” και πώς αποφασίσατε να τον σκηνοθετήσετε;

Είναι σαφές ότι αυτό το κείμενο έχει ισχυρή αυτοβιογραφική αξία· σε όλους τους χαρακτήρες, μπορούμε να δούμε τον Ουίλιαμς, αλλά ταυτόχρονα, και τους ανθρώπους που επηρέασαν βαθιά τη ζωή του συγγραφέα, όπως η μητέρα του, η οποία εδώ αποκτά κάποια από τα χαρακτηριστικά της Αμάντα, και η αδελφή του, η οποία κάποιες φορές αντικατοπτρίζεται στη Λόρα.

Περιγράψτε μας την Αμάντα…

Καθώς σας γράφω, παρατηρώ ότι το όνομα “Αμάντα” περιέχει τη λέξη “Αμά” (αγαπώ) ή ακόμα και “μάντα” (στέλνω), και στην ιταλική γλώσσα, είναι ένας υπέροχος συνδυασμός λέξεων: η αγάπη που στέλνει.
Ίσως αυτό είναι η Αμάντα: η δύναμη της αγάπης, που, είτε προς το καλό είτε προς το κακό, έχει επιτρέψει στην Αμάντα να προχωρήσει και να επιβιώσει από τη φτώχεια.

Πόσο κεντρική είναι η έννοια της οικογένειας όχι μόνο στην κοινωνία, αλλά και στο θέατρο; Περιστρέφονται όλα γύρω από αυτήν; Ρωτώ γιατί ξέρω πως η οικογένεια, είναι ένα θέμα που πάντοτε σας γοήτευε. Όλες οι θεατρικές σας δουλειές, όσο και αν διέφεραν μεταξύ τους, περιστρέφονται γύρω από οικογενειακούς πυρήνες, λες και όλο το θέατρο, με αφετηρία τους μεγάλους τραγικούς, πάντοτε να περιστρεφόταν γύρω από την οικογένεια.

Το θέμα της οικογένειας είναι πολύ αγαπητό σε μένα. Σχεδόν όλα μου τα έργα περιστρέφονται γύρω από οικογενειακούς μικρόκοσμους. Πάντα με ενδιέφεραν οι σχέσεις μεταξύ αδελφών: είναι σαν να νιώθω ότι το να μοιράζεσαι απλώς το ίδιο αίμα δεν αρκεί για να είσαι αδελφός.

Κάτι στο σύμπαν δεν ταιριάζει. Υπήρξε ένας πρώτος άνδρας και μια πρώτη γυναίκα; Αν ναι, είμαστε όλοι παιδιά αιμομιξίας, και ίσως αυτή να είναι η μεγαλύτερη ενοχή. Ακόμη και στον “Γυάλινο Κόσμο”, όλα περιστρέφονται γύρω από τρεις φιγούρες: μια μητέρα και δύο παιδιά, με μια φωτογραφία ενός πατέρα που είναι παρών εν τη απουσία του, ένα τεράστιο κενό που όλη η οικογένεια προσπαθεί να γεμίσει, αλλά δεν μπορεί.

Αυτό το κενό δεν είναι μόνο φυσικό αλλά και κενό της ψυχής. Ο Τομ καταλήγει να λέει: «Το κενό είναι ένα κενό που δεν υπάρχει: Είμαι σαν τον πατέρα μου, ένα μπάσταρδο που γεννήθηκε από ένα μπάσταρδο». Η οικογένεια είναι το θέμα των μεγάλων κλασικών, το οποίο ο πολιτισμός σας και το θέατρό σας έχουν παραδειγματίσει για ολόκληρο τον δυτικό κόσμο.

Εμείς οι άνθρωποι του θεάτρου είμαστε όλοι παιδιά της ελληνικής τραγωδίας, η οποία υπήρξε για μας μητέρα και πατέρας. Ίσως, όπως η Αθηνά, να γεννηθήκαμε όλοι από το κεφάλι του Δία. Οι μεγάλοι κλασικοί μάς έφεραν αντιμέτωπους με το τερατούργημα της οικογένειας- είναι σαν να μας έδειξαν έναν δρόμο που δεν μπορέσαμε να ακολουθήσουμε. Μέσα στην οικογένεια πρέπει να αναζητήσουμε και να θεραπεύσουμε το κακό όλου του κόσμου.

Μελλοντικά σχέδια,

Σχέδια για το αύριο; Ελπίζω να περάσω όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο σε ένα μικρό ελληνικό νησί, όπου έχω ένα μικρό σπίτι, με τον σύντροφό μου Robert Gschwantner, ο οποίος είναι καλλιτέχνης. Σε αυτόν οφείλω τη συνάντησή μου με τη Μαρία: ας πούμε ότι ήταν ο Έρωτάς μας.