ΝΙΚΟΛΑΣ ΠΑΠΑΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: “ΣΤΗ ΓΑΖΑ ΒΛΕΠΕΙΣ ΠΑΙΔΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ ΓΕΜΑΤΑ ΘΡΑΥΣΜΑΤΑ”

Ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και χωρίς κανένα έλεος, κουρελιάζοντας κάθε έννοια διεθνούς δικαίου, μπροστά στην εξοργιστική νωθρότητα της διεθνούς κοινότητας, η οποία παραμένει παγερά άπραγη συνηγορώντας επί της ουσίας στη σφαγή που διαπράττεται εις βάρος του παλαιστινιακού λαού. Ο απολογισμός μέχρι τώρα (στοιχεία Παρασκευής 19/01) είναι 24620 νεκροί/ες στη Γάζα μεταξύ των οποίων 9600 παιδιά, 61.830 τραυματίες, 8000 αγνοούμενοι/ες, 367 άτομα νεκρά στη Δυτική Όχθη.

Η Γάζα σταδιακά μετατρέπεται σ’ έναν μη κατοικίσιμο τόπο με ανθρώπους εγκλωβισμένους και εκτοπισμένους, κατεστραμμένες υποδομές και χωρίς δυνατότητες οργανωμένης ανθρωπιστικής παρέμβασης, αφού η όποια βοήθεια αφήνεται να εισέλθει είναι υποτυπώδης σε σχέση με τις διογκούμενες ανάγκες αλλά και το ίδιο το προσωπικό των οργανώσεων πλήττεται από τον ισραηλινό στρατό. Ήδη έχουν σκοτωθεί 148 εργαζόμενοι/ες των Ηνωμένων Εθνών. Δημοσιογράφοι, γιατροί, εργαζόμενοι σε διεθνείς οργανισμούς, όλοι είναι στόχοι της εν εξελίξει θηριωδίας. 

Με αυτά τα αδιανόητα δεδομένα μιλήσαμε με τον Νικόλα Παπαχρυσοστόμου, ο οποίος ήταν επικεφαλής των επιχειρήσεων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γάζα και επέστρεψε πριν λίγες μέρες, για να μάθουμε μέσα από τη διήγηση ενός ανθρώπου που είδε και έζησε από μέσα την κατάσταση, πως πίσω από τα νούμερα κρύβονται καθημερινές στιγμές συντριβής και αγωνίας μέσα στις οποίες το ελάχιστο προσωπικό των ανθρωπιστικών οργανώσεων προσπαθεί να σώσει ό,τι μπορεί. 

Κύριε Παπαχρυσοστόμου περάσατε ένα διάστημα στη Γάζα, ως επικεφαλής της επείγουσας ανθρωπιστικής παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Πείτε μου αρχικά αν ήταν εύκολο να φτάσετε μέχρι εκεί;
Κοιτάξτε εμείς ήμασταν οι πρώτοι που μπήκαμε μετά τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Πριν από εμάς από διεθνές ανθρωπιστικό προσωπικό ήταν μόνο τα Ηνωμένα Έθνη και η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Υπήρχε προσωπικό πριν τη σύγκρουση – κι εμείς άλλωστε παρεμβαίνουμε στη Γάζα από το 1989. Μετά εκκενώθηκαν. Έτσι, εμείς με μια αποστολή 13 ανθρώπων μπήκαμε ξανά στις 14 Νοέμβρη και ήρθαμε σε επαφή με το ντόπιο προσωπικό μας που καμία διαφορά δεν έχει από τους υπόλοιπους πολίτες στη Γάζα. Ήταν κι αυτοί εκτοπισμένοι, προσπαθούσαν να δουν τι θα κάνουν με τις οικογένειες τους. Δεν ήταν καθόλου εύκολο να μπούμε. Έπρεπε να διαπραγματευτούμε με διάφορους παράγοντες στην περιοχή, με την Αίγυπτο, με το Ισραήλ, με τη Χαμάς. Περιμέναμε αρκετά στην Αίγυπτο, στο Κάιρο αρχικά και μετά στο Σινά. Γενικά οι καθυστερήσεις είναι μεγάλες κι αυτό είναι από τα πράγματα που θέλω να τονίσω, ότι πρέπει να ελευθερωθεί η δίοδος πρόσβασης της ανθρωπιστικής βοήθειας και για υλικό και για προσωπικό. Ακόμα και αν περνούσαν όλα τα φορτηγά θα ήταν αδύνατο να διανεμηθεί η βοήθεια χωρίς προσωπικό.

Ποιες ήταν οι πρώτες εικόνες που αντικρίσατε;
Ήταν εικόνες ερημιάς, ένα τοπίο χωρίς ανθρώπινη παρουσία. Θυμάμαι μια γιαγιά που οδηγούσε το κάρο της με το γαϊδούρι για να μεταφέρει λαχανικά και αυτό ήταν όλο. Ύστερα τα ερείπια, εκεί που αντιλαμβάνεσαι πλέον ότι είσαι στη Γάζα και όσο προχωράς ακούς βομβαρδισμούς. Έπειτα ξεκίνησαν και οι χερσαίες επιχειρήσεις, μιλάμε για βαρύ πυροβολικό και τανκς. Τα ακούγαμε όχι σε μεγάλη απόσταση από εμάς, από λίγα χιλιόμετρα έως λίγα μέτρα. Έχω υπάρξει δηλαδή σε βομβαρδισμούς 100 μέτρα από το σημείο που βρισκόμουν, κοντά σε ιατρικές δομές. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για το τι βομβαρδίζεται και τι όχι, δεν υπάρχει ασφάλεια πουθενά. Αυτή είναι η κατάσταση κι εμείς προσπαθούμε να συνεχίζουμε κάνοντας τη δουλειά μας. Να διευκρινίσω εδώ ότι μιλάω για το νότιο τμήμα της Γάζας. Για το Βορρά δεν έχουμε εικόνα, είναι αδύνατο να φτάσουμε. 

“Έχω υπάρξει δηλαδή σε βομβαρδισμούς 100 μέτρα από το σημείο που βρισκόμουν, κοντά σε ιατρικές δομές. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για το τι βομβαρδίζεται και τι όχι, δεν υπάρχει ασφάλεια πουθενά.”

Γνωρίζουμε από τις αναφορές του ΠΟΥ πως αρκετές δομές υγείας έχουν καταστραφεί στη Γάζα. Θέλετε να μας περιγράψετε λίγο τις συνθήκες που επικρατούν στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης;
Για να φτάσουμε εκεί, είναι σημαντικό να κατανοηθεί η μεγαλύτερη εικόνα. Σκεφτείτε, λοιπόν, ότι η περιοχή βομβαρδίζεται αδιάκοπα σχεδόν και ότι εκδίδονται ανά διαστήματα εντολές εκκένωσης. Διαίρεσαν το χάρτη της Γάζας σε μικρά τεμάχια, τα αρίθμησαν και σου λένε ότι το τάδε τεμάχιο πρέπει να εκκενωθεί, σα να είναι λοταρία. Οι αλλεπάλληλες εντολές εκκενώσεων προκάλεσαν αναπόφευκτα μια μεγάλη αλλαγή στην πληθυσμιακή πυκνότητα του τόπου. Όχι μόνο ο κόσμος αναγκάστηκε να μετακινηθεί από τον Βορρά προς το Νότο, μετά και στον ίδιο το Νότο γίνονταν εκκενώσεις σε ακόμα νοτιότερα κομμάτια με αποτέλεσμα η Ράφα που πριν τον πόλεμο είχε 300.000 κατοίκους, να φιλοξενεί πλέον πάνω από 1 εκατομμύριο. Γέμισε η πόλη κυριολεκτικά, οι σκηνές ήταν παντού, τα παιδιά ήταν παντού, οι οικογένειες ήταν παντού, τα σχολεία ήταν γεμάτα με χιλιάδες ανθρώπους. Ο κόσμος με την ουτοπική αντίληψη ότι οι ιατρικές δομές είναι ασφαλείς αναζήτησε καταφύγιο στα νοσοκομεία, οπότε στα μεγάλα νοσοκομεία υπήρχαν πλέον χιλιάδες εκτοπισμένοι μη ασθενείς. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό πως πολλές δομές, όπως σωστά είπατε καταστράφηκαν και έκλεισαν, δημιούργησε μια απερίγραπτη κατάσταση. Οι ασθενείς που έπαιρναν εξιτήριο δεν είχαν κανένα κίνητρο να φύγουν από το νοσοκομείο, κατά πάσα πιθανότητα δεν είχαν που να πάνε, αφού 6/10 σπίτια στη Γάζα έχουν ισοπεδωθεί. Απόρροια αυτών είναι ένα τεράστιο πρόβλημα κλινών. Αν δεν υπάρχει κρεβάτι, δε μπορείς να κάνεις μια εγχείρηση σε ασθενή που χρειάζεται μετεγχειρητική παρακολούθηση. Όταν οι βομβαρδισμοί γίνονται σε κοντινή απόσταση, τα ασθενοφόρα κουβαλούν κόσμο ανά 2-3 λεπτά. 

Δεκάδες τραυματίες και νεκροί που φτάνουν όλοι στο νοσοκομείο και δημιουργείται μια κατάσταση που δεν μπορείς να διαχειριστείς, γιατί κάποιοι αιμορραγούν, κάποιοι είναι ακρωτηριασμένοι, κάποιοι πρέπει να ακρωτηριαστούν και δεν υπάρχει καν χώρος. Έχω δει τα παιδιά της ομάδας μας μετά από τέτοια συμβάντα χλωμά και αμίλητα από αυτό που έχουν δει και μιλάμε για ανθρώπους που όπως και εγώ έχουμε υπάρξει σε πολλές κρίσεις ανά τον κόσμο. Και αναγκαστικά φτάνεις σε ένα σημείο που βλέπεις τον άλλον, σκέφτεσαι ότι δε μπορείς να κάνεις κάτι γι’ αυτόν και περνάς κανονικά πάνω από το σώμα του για να προσεγγίσεις εκείνον που ίσως μπορείς να κάνεις κάτι. Επομένως, δεν έχει νόημα να λέμε ότι τα νοσοκομεία μπορούν να λειτουργήσουν με τέτοιους όρους, δε μπορούν. Εμείς νιώθουμε σα σταγονόμετρο σ’ έναν ωκεανό αναγκών. Αυτό που κάναμε ήταν να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε χώρους. Ανοίξαμε μια κλινική που ήταν κλειστή και με το που την ανοίξαμε χωρίς να το ανακοινώσουμε σε κανέναν, ήρθαν την πρώτη μέρα 250 ασθενείς. 

Έχουμε ήδη έναν τεράστιο αριθμό νεκρών αλλά έχουμε χιλιάδες τραυματίες, είναι μια πτυχή που δεν έχει αναδειχθεί ιδιαίτερα, για την αναπηροποίηση που προκαλεί ο πόλεμος
Θα σας πω μια ιστορία που θυμάμαι έντονα. Στην κλινική μας, που είναι κέντρο ημέρας και όχι νοσοκομείο, μπήκε μια μέρα ένα κοριτσάκι χαμογελαστό. Σκέφτηκα πως μάλλον έχει κάποιο μέλος της οικογένειας να δει. Τη βλέπω να μπαίνει στο δωμάτιο επιδέσμων. Τη ρωτάω πόσο χρονών είναι. «10» μου απαντάει. «Ήρθα να δω το γιατρό μου, έχω ξανάρθει». Και όντως όταν έρχεται ο γιατρός μας την αναγνωρίζει κι έτσι όπως γυρίζει βλέπω το σωματάκι της που είναι γεμάτο θραύσματα. Δεν ξέρω καν αν θα βγουν ποτέ όλα τα θραύσματα. Έχει σφραγιστεί εφόρου ζωής το παιδί. Δε μπορείς να φανταστείς τι εγκαύματα και τι θραύσματα βλέπουμε πάνω στα κορμιά των ανθρώπων. Δεν ξέρω που θα πάει αυτή η κατάσταση και αν θα γίνει ποτέ η Γάζα κατοικίσιμη. 

Οπότε επιβεβαιώνετε κι εσείς ότι η συντριπτική πλειονότητα των θυμάτων προέρχονται από τον άμαχο πληθυσμό;
Λένε ότι ο πόλεμος είναι κατά της Χαμάς. Η Γάζα μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον κόσμο και λένε ότι θέλουν να εξαλείψουν τη Χαμάς και ρίχνουν βόμβες που δεν είναι υψηλής ακρίβειας, σφυροκοπούν με πυροβολικό και ναυτικό μέσα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Μαθηματικά δεν υπάρχει καμία περίπτωση αυτό το πράγμα να μη φέρει τεράστιες απώλειες σε πολίτες, σε μητέρες και παιδιά. Δεν υπάρχει δικαιολογία για αυτό που γίνεται. Ξέρουμε τι βλέπουμε στις κλινικές μας, βλέπουμε πολίτες. 

Οι αντοχές των ανθρώπων έχουν εξασθενήσει;
Βασικά έχει διαρρηχτεί η κοινωνική συνοχή. Ας πούμε γίνονται όλο και συχνότερα λεηλασίες γιατί η μηχανή κινείται τόσο αργά, που οι άνθρωποι αποφασίζουν να πάρουν μόνοι τους τα ελάχιστα εφόδια που φτάνουν στη Γάζα. Έχω υπάρξει μάρτυρας σε λεηλασία δικού μας φορτηγού. Μπήκε το φορτηγό με τροφές και φάρμακα. Το αντιλήφθηκαν γιατί ο κόσμος είναι στο δρόμο και το μάτι τους γυαλίζει από την πείνα – ίσως δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε φαινόμενα υποσιτισμού αλλά είναι ξεκάθαρο ότι ο κόσμος πεινάει και ότι η τροφή δεν επαρκεί. Είδαν το φορτηγό και ρώτησαν που θα πάει. Τους εξηγήσαμε ότι θα αποθηκεύσουμε το υλικό και θα το διανέμουμε. Και απάντησαν ότι όχι, θα το πάρουν επί τόπου γιατί έχουν γυναίκες και παιδιά μαζί τους. Εκεί δε μπορείς να κάνεις κάτι. Λες οκ πάρτε το και αφήστε τα φάρμακα που δεν ξέρετε πως τα χειριστείτε. Εγώ δεν τους κακολογώ, κάνουν αυτό που μπορούν για να επιβιώσουν. Η παρέμβαση είναι ανεπαρκής και ο πόλεμος συνεχίζεται με σφοδρότητα, οπότε η Γάζα γίνεται μια μαύρη τρύπα. Ο,τι και να κάνεις απορροφάται αμέσως. 

Παλαιότερα είχαμε μαρτυρίες από μέλη σας που χρειάστηκε να κάνουν δύσκολες ιατρικές πράξεις χωρίς τα αναγκαία αναισθητικά μέσα. Ισχύει ακόμα η έλλειψη απαραίτητου ιατρικού υλικού;
Πριν τον πόλεμο περνούσαν καθημερινά στη Γάζα 500 φορτηγά ανθρωπιστικής βοήθειας. Τώρα που ήμουν εγώ περνούσαν με το ζόρι 100-150 φορτηγά τη μέρα, ενώ οι ανάγκες είχαν πολλαπλασιαστεί. Αν κάνεις τα μαθηματικά, θα διαπιστώσεις ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να έχουμε τα αναισθησιογονα φάρμακα που χρειαζόμαστε και γενικά ιατρικό υλικό για όλες τις περιπλοκές ιατρικές πράξεις που πρέπει να γίνουν κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να κάνουμε ό,τι μπορούμε, γνωρίζοντας πως δεν είναι ούτε αρκετό, ούτε ασφαλές. 

Η παρέμβαση είναι ανεπαρκής και ο πόλεμος συνεχίζεται με σφοδρότητα, οπότε η Γάζα γίνεται μια μαύρη τρύπα. Ο,τι και να κάνεις απορροφάται αμέσως. 

Την ίδια στιγμή τίθεται σε κίνδυνο και το δικό σας προσωπικό. Μόλις προχθές διάβαζα την ανακοίνωση σας για την πεντάχρονη κόρη ενός μέλους σας που σκοτώθηκε στον καταυλισμό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Μα κανείς απολύτως κανείς, δεν είναι ασφαλής στη Γάζα. Το προσωπικό μας μετακινήθηκε ύστερα από τις εντολές εκκένωσης. Νοικιάστηκαν κάποιοι χώροι προκειμένου να στεγαστεί το προσωπικό μας μαζί με τις οικογένειες τους, μια από αυτές τις δομές πλήγηκε από οβίδα με αποτέλεσμα να τραυματιστούν αρκετά άτομα. Εκεί τραυματίστηκε και η κόρη ενός μέλους μας που υπέκυψε την επόμενη μέρα στα τραύματα της. Δε μπορώ να καταλάβω γιατί βομβαρδίστηκε αυτός ο χώρος, όπως δε μπορώ να καταλάβω γιατί αυτοκίνητα με το λογότυπο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα χτυπήθηκαν ή γιατί χτυπήθηκε το κονβόι μας, ούτε γιατί σκοτώθηκαν δυο δικοί μας γιατροί. Μας πονάει πολύ γιατί είναι συνάδελφοι μας, άνθρωποι που γνωρίζαμε και δουλεύαμε μαζί. Δυστυχώς οι ιατρικές δομές δεν έχουν την προστασία που το διεθνές δίκαιο τους αποδίδει στο πλαίσιο των κανόνων πολέμου. Δεν ισχύουν εδώ. Δεν υπάρχει κανένας σεβασμός στο διεθνές δίκαιο. Εξου και για τα Ηνωμένα Έθνη έχει εξελιχθεί στην πιο θανατηφόρα αποστολή που έχουν κάνει. 

Και εικάζω ότι το προσωπικό σας και εν γένει το υγειονομικό προσωπικό της Γάζας είναι εξουθενωμένο
Δε θες να ξέρεις. Εγώ έμεινα πέντε εβδομάδες και ζούσα με την αγωνία για το τι θα καταφέρουμε να κάνουμε μέσα στον ορυμαγδό. Ανοίξαμε μια κλινική και μετά από εφτά μέρες μας είπαν να την εκκενώσουμε. Έπρεπε να αρχίσουμε πάλι από το μηδέν. Κάναμε σύσκεψη και σκάσανε τρεις βόμβες η μια μετά την άλλην, πάλλονταν το κτίριο. Πρέπει να ζουνε με αυτό. Το προσωπικό επί 100 μέρες δουλεύει 24 ώρες το 24ωρό, έχει σκεβρώσει από αυτά που βλέπει και από την αδυναμία να κάνει τη δουλειά του. Κι εγώ με αυτήν την αίσθηση που σου περιγράφω γύρισα, μια αίσθηση ανημπόριας, ότι είναι τόσο μεγάλο αυτό που συμβαίνει που εκ των πραγμάτων δε μπορείς να λειτουργήσεις όπως πρέπει. Από την άλλη, χαίρεσαι με τα μικρά πράγματα, χαρήκαμε που καταφέραμε να μπούμε, που ανοίξαμε παρεμβάσεις, μετά χαρήκαμε που είδαμε τον κόσμο, που κάναμε κάτι για τις ζωές των ανθρώπων. Και βέβαια, υπάρχει μεγάλη απογοήτευση από τη διεθνή κοινότητα που δεν κάνει κάτι. Έγινε μια εκεχειρία εφτά ημερών. Εγώ τις έζησα αυτές τις εφτά μέρες, είδα τη ζωή να διαφαίνεται ξανά και ξαφνικά την 7η μέρα ξεκίνησε χειρότερα. Αυτά είναι τα συναισθήματα και είναι δύσκολη η επεξεργασία τους. Η προσπάθεια συνεχίζεται και ελπίζουμε να σταματήσει ο πόλεμος. 

Να κλείσουμε τότε με τα αυτονόητα που δεν εισακούγονται αλλά έχει αξία να μη σταματήσουμε να τα επαναλαμβάνουμε.
Άμεση και διαρκής εκεχειρία. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Αυτή είναι η δική μας έκκληση. Να σταματήσει  ο αδιάκριτος βομβαρδισμός, δε μπορεί η ανθρωπιστική βοήθεια να μπαίνει στο στόχαστρο, δε γίνεται να χτυπιούνται ασθενοφόρα και νοσοκομεία, είναι κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Να σταματήσει η πολιορκία, η Γάζα ήταν πολιορκημένη τόσα χρόνια αλλά τώρα η κατάσταση είναι τρομερή, πρέπει να μπουν τόνοι ανθρωπιστικού υλικού. Αν δε γίνει κάτι με όλον αυτόν τον συγχρωτισμό είναι πιθανό να δούμε φαινόμενα υποσιτισμού, χολέρας, ηπατίτιδας. Συνυφασμένη με όλα αυτά είναι η ακατάσχετη έκδοση εντολών εκκένωσης, που θα πάει ο κόσμος; Η τελευταία ρανίδα της λωρίδας έχει ξεχειλίσει, πρέπει να επιτραπεί στον κόσμο να επιστρέψει στο Βορρά και να ανοίξει η πρόσβαση, δεν έχω ιδέα τι γίνεται στο Βορρά. Κρανίου τόπος. Και δε σου λέω τίποτα για το κομμάτι της ψυχικής υγείας. Αυτή τη στιγμή στατιστικά 1/100 ανθρώπους στη Γάζα έχει χαθεί, αν λάβεις υπόψη σου ότι μια αραβική οικογένεια είναι μεγάλη, σχεδόν κάθε οικογένεια έχει χάσει μέλη και υπάρχουν οικογένειες που έχουν αφανιστεί ολόκληρες.