ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ: “ΘΕΛΩ ΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΩ ΜΙΑ ΕΝΤΕΛΩΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΘΕΑΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ”

Ο Νίκος Διαμαντής, ένας από τους πιο διακεκριμένους Έλληνες σκηνοθέτες και ηθοποιούς, έχει χαράξει μια αξιόλογη πορεία στον χώρο του θεάτρου εδώ και δεκαετίες. Φέτος επέστρεψε στο τιμόνι της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά έχοντας βάλει στόχο να δώσει στους αόρατους και στους ταπεινούς ανθρώπους φωνή και να φέρει στο προσκήνιο τους νέους ανθρώπους.

Αυτή την περίοδο ο Νίκος Διαμαντής υπό τον τίτλο ““Τι οφείλουμε στη Δημοκρατία” ενορχηστρώνει μια πλατφόρμα δημιουργικής συνεργασίας τριάντα και πλέον καταξιωμένων καλλιτεχνών, με στόχο τη δημιουργία συνεργειών και την κοινωνική ευαισθητοποίηση, με θέμα τη Δημοκρατία και εστιάζοντας στο τρίπτυχο: Υγεία – Γλώσσα– Τροφή.
Η φιλόδοξη αυτή δράση, που αποτελεί συνεργασία του Φεστιβάλ Αθηνών με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, θα πραγματοποιηθεί από τις 5 έως τις 7 Ιουλίου σε τρία διαφορετικά τοπόσημα που αντιστοιχούν στις διαφορετικές πτυχές της Δημοκρατίας: στο Νοσοκομείο Σωτηρία (Υγεία), στην Εθνική Βιβλιοθήκη (Γλώσσα) και στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου (Τροφή).

“Τι οφείλουμε στη Δημοκρατία”- Ένα ρομαντικό εγχείρημα του Νίκου Διαμαντή

Η δημοκρατία είναι στην πραγματικότητα ένα μονοπάτι βάσει του οποίου οι άνθρωποι μπορούν να συνυπάρχουν και αποτελεί το υγιέστερο δομικό κατασκεύασμα του σύγχρονου πολιτισμού. Φτάσαμε στο σημείο, μέσα από τις διαρκείς ιστορικές επιχωματώσεις της ανθρώπινης ιστορίας να αμφισβητούμε τη δυνατότητα συμβίωσης, τη δυνατότητα να σταθούμε με σεβασμό ο ένας δίπλα στον άλλον.

H δράση “Τι οφείλουμε στη Δημοκρατία” συνιστά ουσιαστικά μία “απογύμνωση” μέσα από τη λέξη “οφειλή” που καταδεικνύει ότι είμαστε υπόχρεοι σε κάτι. Προέρχεται από μια πνευματική διάθεση δική μου και σχετίζεται με αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην τέχνη και γενικότερα με τις τεράστιες αλλαγές που συντελούνται. Αλλαγές ραγδαίες, που αφήνουν τη σκέψη, ακόμα και τη δημιουργικότητά μας στην άκρη, καθώς πασχίζουμε να βρούμε κάποιο κάποιο βηματισμό, κάποιο “πάτημα” στην καθημερινή επιβίωση.

Γι΄αυτό προσπάθησα να δημιουργήσω κάτι που θα μιλάει για τα αόρατα και ταπεινά στοιχεία που υπάρχουν στην ανθρώπινη ιστορία, για το γεγονός ότι συνυπήρξε ο ένας με τον άλλον μέσα από αυτές τις διαρκείς, ταπεινές “μετακινήσεις του Εγώ”. Αυτές οι “κινήσεις δημοκρατίας”, όπως τις χαρακτηρίζω, είναι κινήσεις μόχθου και εργασίας, κινήσεις αλληλεγγύης και σεβασμού.

Θεωρώντας ότι αυτό είναι το πιο επείγον σήμερα -σε αντίθεση με την ομορφιά, τα χρήματα, την επιτυχία, τη δύναμη, τη λάμψη, την ευκολία του να προβάλουμε τον εαυτό μας, τα ρούχα, τα αυτοκίνητα μας, τα σπίτια μας- θέλησα να μιλήσω για τα “ψίχουλα” που υπάρχουν ανάμεσα στους ανθρώπους. Για μια οικογένεια σ’ ένα χωριό που είναι αντιμέτωπη με την καθημερινή επιβίωση. Το τραπέζι που θα στρωθεί, το σχολείο του παιδιού, η δυνατότητα για ένα αύριο. Θέλω να μιλήσω γι αυτά τα απλά πράγματα και να υπενθυμίσω ότι δεν ζούμε στον ουρανοξύστη των δικτύων και της λάμψης.

Γι’ αυτό ξεκίνησα και δημιούργησα αυτό το τρίπτυχο σε τρεις διαφορετικές ποιότητες χώρων: καταρχάς στο Νοσοκομείο Σωτηρία που ξέρουμε όλοι την ιστορία του, καθώς το τεράστιο ζητούμενο της εποχής μας, που είναι η υγεία. Γιατί η υγεία μας δεν κρύβεται στα χιλιάδες χάπια αντιγήρανσης ή στις ορμονοθεραπείες των αντρών για να μπορέσουν να ζήσουν σαν Πόρσε μέχρι τα 100. Βρίσκεται στα δόντια των ανθρώπων που δυσκολεύονται να φάνε, στα ροζιασμένα χέρια των ανθρώπων του μόχθου. Βρίσκεται δηλαδή ένα βήμα πίσω απ όλο αυτό το φανταχτερό περιτύλιγμα της εποχής μας.

Το ίδιο ισχύει για την Εθνική Βιβλιοθήκη και τους νόμους μας. Το ίδιο ισχύει για την Ιχθυόσκαλα που συγκεντρώνει την τροφή της Ελλάδας.

Σ αυτούς τους τρεις χώρους ήθελα, να δημιουργήσω απρόσμενα συμβάντα χρησιμοποιώντας σαν ένα ζωντανό χρωστήρα δημιουργίας και εμπειρίας τον ηθοποιό, τον περφόρμερ, τον χορευτή και τον συγγραφέα. Στόχος μου είναι να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να μπορέσουμε να αναστοχαστούμε ποιοι είμαστε και πού πάμε και πώς πορευόμαστε όλοι μαζί.

Στα συμβάντα αυτά, ο θεατής περιφέρεται με τον τρόπο που θέλει προσπαθώντας να ανακαλύψει τον εαυτό του. Κάποια από αυτά έχουν διάρκειες συγκεκριμένες, αλλά επαναλαμβάνονται περισσότερο, άλλα λιγότερο, άλλα είναι πιο λοξά, άλλα είναι πιο επιθετικά, άλλα είναι πιο υπαινικτικά.

Έχοντας την ευθύνη ενός, δημόσιου οργανισμού θεωρώ τον εαυτό μου υπεύθυνο να μπορέσει να προτείνει ένα μέλλον και θεωρώ ότι ο τρόπος που θα προσεγγίσουμε το μέλλον πρέπει να εμφορείται από μία κοινή λογική και από “μετακινήσεις του εγώ” προς την κοινότητα. Ήθελα να προτείνω μια εντελώς διαφορετική θέαση του κόσμου.

Η αλήθεια πάντως είναι πως αυτό ακούγεται “ρομαντικό” στη σύγχρονη Ευρώπη που ρέπει στην Ακροδεξιά.

Στην πραγματικότητα κάνω μια πνευματική παρέμβαση. Και θέλω να το τονίσω αυτό. Η πρόταση “Τι οφείλουμε στη δημοκρατία” δεν έχει κανένα συγκυριακό λόγο με τη μεταπολίτευση ή την Ελλάδα. Πρόκειται για πράγματα άμεσα συνυφασμένα με την καθημερινότητά μας, την τροφή σε μία εποχή που μαστίζεται από ακρίβεια, την υγεία που τείνει να γίνει ιδιωτική και τη γλώσσα, τους νόμους δηλαδή βάσει των οποίων συνυπάρχουμε.

Πιστεύω ότι η άνοδος της ακροδεξιάς οφείλεται στον ίδιο μας τον εαυτό, που δεν πιστεύει στη δημοκρατία και στη συνύπαρξη. Αν κυριαρχεί η τοξικότητα και η βία, αν εθιζόμαστε στο κακό και στη σύγκριση του ποιος είναι ο καλύτερος, τότε βυθιζόμαστε σε μία ακροδεξιά αντίληψη.

Επιδιώκω να φτιάξω αυτές τις τρεις μέρες τρεις διαφορετικούς κόσμους γεμάτους θραύσματα σχέσεων, κινήσεων και κειμένων. Και είμαι πάρα πολύ ευτυχής γιατί έχουν γραφτεί εφτά εξαιρετικά κείμενα από συγκεκριμένους συγγραφείς στους οποίους έδωσε παραγγελία το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Προβήκατε σε ανάθεση δηλαδή…

Ναι, επιμένω στις αναθέσεις, στο να “ανοίγουν” όλες οι πλευρές των συγγραφέων μας με συγκεκριμένους στόχους. Επιμένω στο να αναμοχλεύουν θέματα και το θεωρώ βασικό στοιχείο και από την προηγούμενη θητεία μου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Το ίδιο ισχύει και στο Θέατρο Σημείο, όπου θυμίζω πως ασχολήθηκα με συγγραφείς όπως ο Ζιώγας, ο Μάτεσις, ο Χρυσούλης, ο Κατσουλάρης, ο Λύτρας, οι αδερφοί Κουφάλη. Αν δεν αναδείξεις τον ελληνικό λόγο δεν έχεις ελληνικό θέατρο.

Η κατεύθυνση του θεάτρου…

Χρειάζεται μία κατεύθυνση το θέατρο;

Είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση το πού πηγαίνει το θέατρο σήμερα στην Ελλάδα. Υπάρχουν ορισμένες σταθερές που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, όπως η απομείωση του δημοσίου χρήματος, που είναι ένα πολύ σοβαρό γεγονός, καθώς αυτό απομειώνει τη δυνατότητα της τόλμης ακόμη και του λάθους. Η αντικατάστασή του από το ιδιωτικό χρήμα -που καλώς υπάρχει και στηρίζει το θέατρο- δημιουργεί κάποιες άλλες προϋποθέσεις και σταθερές, που κατά τη γνώμη μου δεν ευνοούν την πραγματική ποιότητα και το βάθος του θεάτρου.

Δεν μπορεί να υπάρξει ισορροπία ανάμεσα στο θέατρο, την αισθητική και τη γλωσσική αναζήτηση, χωρίς μια αναδιάρθρωση κανόνων. Την πραγματική δύναμη του θεάτρου μας τη βλέπουμε στις 1.500 παραστάσεις που ανεβαίνουν. Και ας μη βιαστούμε να πούμε ότι κακώς γίνονται τότε. Έχουν όλες και νόημα και δύναμη.

Αυτό που χρειάζεται είναι να στηριχτεί ακόμα περισσότερο το θέατρο και να φέρει ακόμα περισσότερο κόσμο κοντά του. Να σταματήσει ο υδροκέφαλισμός και βέβαια αυτό που χρειάζεται ακόμα περισσότερο είναι η σύνδεση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, του ελληνικού λόγου, των εποπτευόμενων φορέων, των επιχορηγήσεων και των ΔΗΠΕΘΕ ώστε να δημιουργηθεί ένα πλέγμα ισχυρό μέσα από κίνητρα που θα δημιουργήσει το Υπουργείο Πολιτισμού. Έτσι θα μπορέσει να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο το θέατρο σήμερα στην Ελλάδα. Με έναν οδικό χάρτη, ένα τεράστιο δίκτυο μιας ολικής σύλληψης του θεάτρου που βηματίζει προς το μέλλον.

Πιστεύετε ότι η δημοκρατία πηγάζει από την τέχνη;

Η τέχνη από μόνη της έχει μέσα της ένα σπινθήρα σεβασμού και οράματος. Οραματίζεται κάτι που δεν υπάρχει και το κάνει πραγματικό, χειροπιαστό. Η τέχνη εμπεριέχει την έννοια του ρίσκου. Δημιουργείς κάτι και δεν ξέρεις αν θα είναι καλό ή όχι. Άρα καταργεί αμέσως η τέχνη την αλαζονεία της ύπαρξης, στοιχείο είναι πολύτιμο για τη δημοκρατία.

Η δημοκρατία δημιουργεί ένα όραμα για το μέλλον. Και η συνύπαρξή μας δημιουργεί μέλλον. Η τέχνη είναι ένας πυρήνας βάσει του οποίου συγκροτούμε τη σχέση μας με τον άλλον, έχει μία ιερότητα και ταυτόχρονα μία ταπεινότητα. Αγγίζει περιοχές που είναι δύσκολο να αναδειχτούν με άλλο τρόπο. Από αυτό το στοιχείο των απάτητο περιοχών ενός κόσμου δημιουργείται η δημοκρατία.

Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και το όραμα του Νίκου Διαμαντή

Είστε ο καινούριος καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Ποια η προσέγγιση και το όραμά σας;

Μία είναι η προσέγγιση πάντα ενός καλλιτεχνικού διευθυντή. Εγώ στήριξα την άποψή μου από την πρώτη φορά που ήρθα στον Πειραιά, το 2015, όπως και τώρα, πάνω σ ένα τρίπτυχο: την καλλιτεχνική, την εκπαιδευτική και την κοινωνική παρέμβαση. Αυτό το τρίπτυχο στους εποπτευόμενους φορείς πρέπει να είναι υψηλού επιπέδου γιατί με την εκπαιδευτική τους παρέμβαση δημιουργουν και εκπαιδεύουν κοινό και παρεμβαίνουν σε περιοχές αχαρτογράφητες.

Από την άλλη, η κοινωνική διαδικασία είναι μια διαδικασία σύμφωνα με την οποία οφείλεις να δημιουργήσεις ένα δίκτυο ασφαλές και υγιές το οποίο θα τραβήξει τους μικρούς κοινωνικούς θύλακες που βρίσκονται στα κοινωνικά άκρα και θα τους στηρίξει είτε με ένα χαμηλό εισιτήριο, είτε μέσω εργαστηρίων και προγραμμάτων.
Και βέβαια ταυτόχρονα, την ίδια στιγμή το καλλιτεχνικό έργο οφείλει να κινείται σε υψηλό επίπεδο.

Είναι ένα δύσκολο θέατρο το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, είναι ένα μικρό Εθνικό Θέατρο και έχει αποδείξει και στο παρελθόν πως έχει ένα πρόγραμμα πολύ ισχυρό και πολλές φορές πιο ισχυρότερο από άλλους αντίστοιχους εποπτευόμενους οργανισμούς. Στα επόμενα βήματα θέλω να φέρω τη νέα γενιά και πάλι στο προσκήνιο. Και πάνω και κάτω από τη σκηνή.

Τη μέθοδο της ανάθεσης σκέφτεστε ότι θα την διευρύνετε;

Την είχα κάνει και πριν, θα τη συνεχίσω και μετά. Ήδη ετοιμάζεται ένα πρόγραμμα παρέμβασης πάνω στο θέμα της συγγραφικής δραστηριότητας, το οποίο θα το αναγγείλω τον Σεπτέμβρη. Δεν σταματάμε να δουλεύουμε. Προσπαθώ χωρίς πολλά λόγια και με πολύ ήπιους τόνους να δώσω ένα καθαρό, διακριτό στίγμα σοβαρότητας, συνέχειας και όχι ξιπασμού και αλαζονείας στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Δε στοχεύω σε συγκεκριμένες ομάδες, δεν στοχεύω σε εύκολα συνθήματα, δεν στοχεύω στα σόσιαλ μίντια, δεν στοχεύω σε εύκολες λύσεις και στο εύκολο χειροκρότημα. Κρατάμε σηκωμένα τα μανίκια όλοι μαζί και προσπαθούμε με πολύ χαμηλούς τόνους να δημιουργήσουμε όσο το δυνατόν πιο σοβαρά.

Και όλα αυτά κάτω από τη σκέπη της Δημοκρατίας…

Γεννήθηκα σε μια φτωχή περιοχή του Πειραιά, οπότε, έχοντας διανύσει μια διαδρομή πραγμάτων, γνωρίζω πάρα πολύ καλά ορισμένα πράγματα και έχω μάθει να εμπιστεύομαι το ουσιώδες.
Θεωρώ ότι τα προσωπικά όρια του καθένα δημιουργούν αυτό που ονομάζουμε “ουσιώδη προτεραιότητα” για τον καθένα. Είμαι ένας άνθρωπος που πατάω γερά στη γη και πιστεύω ότι αν καταφέρω κάτι, είναι να δώσω στους αόρατους και στους ταπεινούς ανθρώπους φωνή.

Το θέμα είναι γιατί δε μιλάμε και δεν αντιδρούμε, ειδικά οι πιο ευάλωτες ομάδες…

Δε μιλάνε γιατί φοβούνται και έχουν άλλες προτεραιότητες, όπως το να ζήσουν. Δεν έχουν την πολυτέλεια του να μιλήσουν. Υφίστανται την ιστορία. Είναι σαν τους κόκκους της άμμου που τους σκουπίζει κάθε φορά η θάλασσα. Είναι στην πρώτη γραμμή του μετώπου, αναλώσιμοι.
Πολύ μεγάλο λάθος. Οι άνθρωποι αυτοί με τα ουσιώδη είναι οι άνθρωποι πολύτιμοι που δημιουργούν την ανθρώπινη ιστορία. Είναι ο μοχλός της.

Δεν υπάρχει αντίδραση, γιατί επικρατεί δέος και φόβος για το μέλλον. Δε ζητήθηκε επίσης, από κανέναν να έχει πραγματική φωνή. Λέγονται και ανακυκλώνονται διαρκώς ανοησίες, πράγματα τα οποία ακόμη και σε πρωτόλειο επίπεδο είναι αλληλοσυγκρουόμενα και δείχνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, σεβασμού και σχέσης ανάμεσα στην αρχή και στο τέλος. Έχει καταργηθεί η έννοια της κοινής λογικής.

Ο άνθρωπος λοιπόν δεν πιστεύει ότι μπορεί να έχει φωνή, διότι θεωρεί ότι δεν έχει νόημα στο να έχει φωνή. Από εκεί προέρχεται και η τεράστια αποχή στις εκλογές.
Δεν βρίσκει ο ίδιος νόημα στο να βγει και να διεκδικήσει πράγματα. Διότι φοβάται βλέποντας τον εαυτό του να αποτελεί ένα κομμάτι έτοιμο να τον πετάξουν στον γκρεμό.

Άρα υφίσταται δημοκρατία;

Δεν ξέρω αν μιλάμε για δημοκρατία ή αν μιλάμε για ένα άλλου είδους μόρφωμα, μία κατ επίφαση δημοκρατίας. Διότι η δημοκρατία θέλει ενεργά μέλη που διασταυρώνουν απόψεις. Η συνύπαρξη δημιουργεί την ανάγκη στην πραγματικότητα επανεφεύρεση της δημοκρατίας.

Τελικά τι οφείλουμε στη Δημοκρατία;

Βλέποντας το ιστορικό των πραγμάτων, υπάρχουν πολλά πράγματα που οφείλουμε. Προφανώς οφείλουμε να επαναφεύρουμε. Προφανώς οφείλουμε να βρούμε τη θέση μας μέσα σε αυτό. Και υπάρχει μια ιστορία χιλιάδων ετών από πίσω, την οποία δεν πρέπει να αγνοούμε με τίποτα.