Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΠΟΥ ΤΑ ΕΒΑΛΕ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΥΤΙΝ

Το Καραμπάς είναι μία μικρή πόλη 10.000 κατοίκων στη Ρωσία και είναι ένα από τα πιο μολυσμένα μέρη στη Γη. Τα τοξικά απόβλητα του εργοστασίου χαλκού που λειτουργεί για περισσότερα από 100 χρόνια στην περιοχή έχουν προκαλέσει ανεπανόρθωτη ρύπανση και σοβαρά προβλήματα υγείας στους κατοίκους της περιοχής. Εκεί ζούσε ο Πάβελ “Πάσα” Ταλάνκιν, δάσκαλος στο σχολείο της περιοχής και υπεύθυνος για τη τη διοργάνωση και τη βιντεοσκόπηση των σχολικών εκδηλώσεων. 

Παρά το δυστοπικό περιβάλλον γύρω του, ο Πάσα ήταν ικανοποιημένος από τη ζωή του και αγαπούσε τη δουλειά του και τους μαθητές του. Το γραφείο του, αντισυμβατικά διακοσμημένο με σημαίες υπέρ της δημοκρατίας στους τοίχους, λειτουργούσε ως καταφύγιο για τους μαθητές που ένιωθαν διαφορετικοί. Αντίθετα, στις σχολικές αίθουσες υπήρχε πάνω από κάθε πίνακα κιμωλίας ένα πορτρέτο του Βλαντίμιρ Πούτιν. 

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η σχολική καθημερινότητα και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα άλλαξαν ριζικά. Τα σχολεία ήταν πλέον υποχρεωμένα να εφαρμόσουν τη νέα “πατριωτική εκπαιδευτική πολιτική”. Αυτό σήμαινε ότι οι μαθητές παρακολουθούσαν κηρύγματα υπέρ της εισβολής, μάθαιναν να χειρίζονται όπλα και τραγουδούσαν στρατιωτικούς ύμνους ήδη από το δημοτικό. Οι δραστηριότητες περιλάμβαναν μέχρι και διαγωνισμούς ρήψης χειροβομβίδων, στρατολόγηση των τελειόφοιτων, καθώς και ειδικά μαθήματα για νάρκες από τη Βάγκνερ, τη ρωσική παραστρατιωτική οργάνωση που θεωρούνταν στην πράξη ο προσωπικός στρατός του επιχειρηματία Γιεβγκένι Πριγκόζιν. 

Το σχολείο ήταν υποχρεωμένο να καταγράφει σε βίντεο τις δραστηριότητες της “πατριωτικής εκπαίδευσης” και να τις αναρτά σε μια κρατική διαδικτυακή πλατφόρμα, ως απόδειξη συμμόρφωσης με τις οδηγίες. Ο Πάσα, ως βιντεογράφος του σχολείου, αρχικά σκέφτηκε να παραιτηθεί για να μην γίνει “ο προπαγανδιστής των παιδιών”. Όμως, αντί να απομακρυνθεί, πήρε μια τολμηρή απόφαση: να παραμείνει στη θέση του και να καταγράψει εκατοντάδες ώρες υλικού, αποκαλύπτοντας στον κόσμο τη στρατιωτικοποίηση και την υποχρεωτική πλύση εγκεφάλου που συντελούνται πίσω από τις κλειστές πόρτες των ρωσικών σχολείων.

Απελπισμένος, ήρθε σε επαφή με τον σκηνοθέτη David Borenstein, ζητώντας τη βοήθειά του. Όταν όμως συνειδητοποίησε ότι η ίδια του η ζωή βρισκόταν σε κίνδυνο, δεν είχε άλλη επιλογή από το να οργανώσει μια ριψοκίνδυνη απόδραση από τη Ρωσία. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν το ντοκιμαντέρ “Mr Nobody Against Putin”, το οποίο απέσπασε το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής για Διεθνές Ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Sundance 2025.

Ο David Borenstein βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου το NEWS 24/7 τον συνάντησε και μίλησε μαζί του για την ταινία και τη συγκλονιστική ιστορία του Πάσα. 

Πώς ξεκίνησε η συνεργασία σου με έναν δάσκαλο που ζούσε σε ένα μικρό ρωσικό χωριό, τον οποίο δεν είχες δει ποτέ στη ζωή σου; 

Όλα ξεκίνησαν με ένα μήνυμα από τον Πάσα. Ήταν υπεύθυνος για την εφαρμογή μιας νέας πατριωτικής εκπαιδευτικής πολιτικής στο σχολείο του – κάτι που τον έκανε να νιώθει φρικτά. Ένιωθε ενοχές, μισούσε τον εαυτό του γι’ αυτό που έκανε. Έτσι, άρχισε να ψάχνει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για να μοιραστεί το υλικό που κατέγραφε μέσα στο σχολείο. Ήθελε να το δείξει στον κόσμο. Κάπως έτσι ήρθαμε σε επαφή. Η αποστολή του μου φάνηκε συναρπαστική, και ήθελα να τον βοηθήσω. Έχω ασχοληθεί πολύ με ταινίες για την προπαγάνδα και για ανθρώπους που βρίσκονται σε ηθικά αμφιλεγόμενες θέσεις, οπότε αυτό το project συνδέθηκε άμεσα με όσα έχω κάνει στο παρελθόν.  

Ο Πάσα ήταν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, αλλά χρειάστηκε χρόνος και προσπάθεια για να τον πείσω να γίνει μέρος της ταινίας. Δεν ήταν εύκολο. Τελικά, ξεκινήσαμε να δουλεύουμε μαζί και συνεχίσαμε για δυόμισι χρόνια, μέχρι να ολοκληρωθεί η ταινία.

Πότε συνειδητοποίησες ότι τα ντοκουμέντα που μοιράστηκε μαζί σου ο Πάσα έρεπε να γίνουν ταινία; 

Μόλις είδα τα πρώτα πλάνα που μου έστειλε, λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Νομίζω πως μία από τις πρώτες σκηνές που τράβηξε ήταν εκείνη με τον καθηγητή ιστορίας, τον Αμπντούλ Μανάφ, που έκανε ένα εντελώς παρανοϊκό μάθημα. Έλεγε ότι οι Γάλλοι τρώνε σαλιγκάρια και κυκλοφορούν ιππεύοντας άλογα, γιατί δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο κόστος ζωής και το πετρέλαιο μετά τις κυρώσεις! Ήταν εξωφρενικό.  

Ο Πάσα μού είπε: “Αυτό είναι ακριβώς το κείμενο που μας έχει στείλει το Υπουργείο Παιδείας. Αυτά ακριβώς πρέπει να λέμε”. Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα πόσο σημαντικό ήταν να καταγραφεί αυτή η πραγματικότητα. Δεν ήξερα πού θα μας οδηγούσε, αλλά ήμουν σίγουρος ότι άξιζε να γίνει μια ταινία γύρω από αυτό. Βέβαια, η τελική της μορφή διαμορφώθηκε μέσα από χρόνια δουλειάς.

Θυμάσαι κάποια ιδιαίτερη στιγμή στη συνεργασία σας; Είπες νωρίτερα ότι έπρεπε να τον πείσεις. Υπήρξε κάποιο καθοριστικό σημείο σε αυτή τη διαδικασία;

Υπήρχαν πολλές σημαντικές στιγμές, αλλά μία ήταν ξεκάθαρα η πιο καθοριστική. Τον πρώτο χρόνο της συνεργασίας μας, υπήρχε μεγάλη επιφυλακτικότητα και αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Ακόμα και εγώ είχα συμβουλευτεί να μην του στέλνω μονταρισμένα αποσπάσματα, γιατί δεν τον γνώριζα αρκετά καλά ώστε να ξέρω αν θα τα μοιραζόταν με άλλους – κάτι που θα μπορούσε να τον θέσει σε σοβαρό κίνδυνο.  

Χρειάστηκε ένας ολόκληρος χρόνος για να χτίσουμε πραγματική εμπιστοσύνη. Όταν τελικά συναντηθήκαμε από κοντά για πρώτη φορά, του έδειξα το μοντάζ που είχα ετοιμάσει. Ήμουν τρομερά αγχωμένος, γιατί ποτέ δεν ξέρεις πώς θα αντιδράσει ο άνθρωπος που είναι ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας σου. Είχα γράψει και αφηγήσεις voiceover από τη δική του οπτική, βασισμένες στις συνομιλίες μας, αλλά δεν ήξερα αν θα ένιωθε ότι τον αντιπροσωπεύουν πραγματικά.  

Τον παρακολουθούσα καθώς έβλεπε το υλικό. Σιγά σιγά, ένα τεράστιο χαμόγελο άρχισε να σχηματίζεται στο πρόσωπό του. Στο τέλος, γύρισε και μου είπε: “Ντέιβιντ, όλον αυτόν τον καιρό ήμουν 50% σίγουρος ότι ήσασταν απατεώνες, ότι όλο αυτό ήταν μια απάτη. Αλλά βλέποντας αυτό… Θεέ μου, θα κάνουμε κάτι εκπληκτικό μαζί!”

Εκείνη τη στιγμή, όλα ξεκαθάρισαν. Κατάλαβα ότι μοιραζόμασταν το ίδιο όραμα. Και ταυτόχρονα, εκείνος συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν μόνος, ότι ήμασταν αληθινοί κινηματογραφιστές. Από εκεί και μετά, η συνεργασία μας άλλαξε εντελώς. Άρχισε να εμπιστεύεται πλήρως το έργο μας, συμμετείχε πιο ενεργά και παρέμεινε απόλυτα αφοσιωμένος στην αποστολή του: να δείξει αυτό το υλικό στον κόσμο.

Πώς διαχειριστήκατε τους κινδύνους ως ομάδα; Ήταν επικίνδυνη η συνεργασία σας τελικά; 

Η κατάσταση ασφαλείας στη Ρωσία είναι τόσο ρευστή που ακόμα και οι πιο έμπειροι δυτικοί αναλυτές μπορεί να βρίσκονται ένα χρόνο πίσω στις εξελίξεις. Προσπαθήσαμε να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί, τόσο για την ασφάλεια του Πάσα όσο και των υπόλοιπων συμμετεχόντων. Αλλά τα δεδομένα άλλαζαν συνεχώς.  

Όταν ξεκινήσαμε, η συνεργασία μας θεωρούνταν νόμιμη – όχι απολύτως αποδεκτή, αλλά ούτε παράνομη. Έναν χρόνο μετά, με τις νέες τροποποιήσεις στον νόμο περί “ξένων πρακτόρων” και τη νομοθεσία περί εσχάτης προδοσίας, η κατάσταση έγινε εξαιρετικά επικίνδυνη για τον Πάσα που συνεργαζόταν με εμάς, μία ξένη παραγωγή. Και θα μπορούσε να κατηγορηθεί. 

Το μεγαλύτερο στοίχημα ήταν να τον βγάλουμε από τη Ρωσία. Έπρεπε να βρούμε χρήματα, να εξασφαλίσουμε βίζα, να οργανώσουμε όλη τη διαδικασία. Ήταν ένας άθλος – αλλά τα καταφέραμε. Ένα μικρό θαύμα.

Πώς αποδέχτηκε την ιδέα να φύγει; Το είχε σκεφτεί ξανά ο ίδιος;

Δεν νομίζω ότι το είχε σκεφτεί σοβαρά. Προσωπικά, δεν ήμουν σίγουρος αν τελικά θα έφευγε. Είχε τη μητέρα του, τη δουλειά του, τα παιδιά στο σχολείο, την κοινότητά του. Αγαπούσε την πόλη του. Καθώς γυρίζαμε την ταινία, υπήρχε πάντα ο φόβος ότι μπορεί να μην έφευγε και όλη αυτή η προσπάθεια να πήγαινε χαμένη. Αλλά τελικά το έκανε. Και όταν τον είδα εκτός Ρωσίας, δυσκολεύτηκα να το πιστέψω.  

Υπήρχε ένα κομμάτι μου που αμφέβαλλε αν θα το τολμούσε. Και μετά μου είπε: “Όταν είπα ναι, το εννοούσα”. Ο λόγος του έχει βαρύτητα. Αν πει ότι θα κάνει κάτι, το κάνει. Αυτό είναι κάτι που έμαθα για εκείνον. Και νομίζω πως είπε “ναι” γιατί ήθελε απεγνωσμένα να δείξει αυτό το υλικό στον κόσμο.  

Ακόμα και μετά από όλα όσα είδα και όσα έκανε, ίσως δεν είχα συνειδητοποιήσει πλήρως πόσο αφοσιωμένος ήταν. Ήταν βαθιά εξοργισμένος με τον πόλεμο και όσα συνέβαιναν στα σχολεία. Ήταν διατεθειμένος να θυσιαστεί και να φύγει, μόνο και μόνο για να βγει αυτό το υλικό προς τα έξω. Και είναι πολύ περήφανος για την ταινία. Είναι κρίμα που περιμένει για άσυλο στην Ευρώπη και δεν μπορεί να ταξιδέψει αυτή τη στιγμή, γιατί αν μπορούσε… Σκέψου ότι κάθεται σπίτι και ψάχνει στο Google την ταινία κάθε πέντε λεπτά. Θέλει να ξέρει τι λέει ο κόσμος, διαβάζει κάθε άρθρο, κάθε σχόλιο.

Υπήρξε κάποια σημαντική στιγμή που δεν μπήκε στην τελική εκδοχή της ταινίας;

Ναι, υπάρχει μια σκηνή που ήταν πραγματικά αστεία. Δεν ξέρω αν θα τη χαρακτήριζα σοκαριστική, αλλά σίγουρα ήταν η πιο δύσκολη που έπρεπε να κόψω. Ήταν η τελευταία σκηνή που αφαίρεσα από την ταινία.

Ήταν οι προεδρικές εκλογές του 2024, όταν ο Πούτιν επανεκλέχθηκε. Ο Πάσα αποφάσισε να ακολουθήσει τη μητέρα του στο εκλογικό κέντρο, πειράζοντάς την συνεχώς: “Όχι, μην ψηφίσεις τον Πούτιν, μην το κάνεις!”. Φτάνουν στο εκλογικό κέντρο, που δεν είναι άλλο από το ίδιο το σχολείο. Μπαίνουν μέσα και, καθώς η μητέρα του μπαίνει στο παραβάν, ο Πάσα μπαίνει μαζί της, κινηματογραφώντας τη στιγμή που σταυρώνει το όνομα του Πούτιν στο ψηφοδέλτιο.

Είναι αδιανόητο να φανταστείς κάτι τέτοιο σε χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Δανία, όπου ζω! Ο γιος της, κρατώντας την κάμερα, επιμένει: “Μην το κάνεις!”, κι εκείνη απαντά: “Όχι, θα τον ψηφίσω”, και σταυρώνει τον Πούτιν. Ήταν μια απίστευτα αστεία σκηνή, αλλά ταυτόχρονα πολύ ενδιαφέρουσα ως προς τη δυναμική της σχέση με τη μητέρα του. Δείχνει πώς μπορεί να αγαπάς κάποιον βαθιά – όπως τη μητέρα σου – αλλά να έχετε εντελώς αντίθετες πολιτικές απόψεις. Ήταν δύσκολο να κόψω αυτή τη σκηνή, αλλά έπρεπε να το κάνω.

Πώς προσεγγίσατε τα παδιά και τους συναδέλφους του Πάσα που εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ; Δυσκολεύτηκαν να μιλήσουν ή να σας εμπιστευτούν;

Όχι, δεν δυσκολευτήκαμε. Ήταν απολύτως συνηθισμένοι να βλέπουν τον Πάσα να κινηματογραφεί στο σχολείο. Ήταν ο σχολικός βιντεογράφος για χρόνια. Είχε διδάξει τα παιδιά πώς να τραβούν και να μοντάρουν βίντεο, οπότε ήταν φυσιολογικό να τον βλέπουν να περιφέρεται με μια κάμερα.

Όταν μου έστειλε τα πρώτα βίντεο, υπήρχαν μέσα και παλιότερα πλάνα, από πριν τον πόλεμο. Μερικές από τις σκηνές που βλέπετε στο ντοκιμαντέρ, ειδικά εκείνες στο γραφείο του, είναι από προηγούμενα χρόνια. Σε κάποιες από αυτές φαίνεται εμφανώς νεότερος. Οπότε η παρουσία του ως κάμεραμαν ήταν κάτι καθιερωμένο πολύ πριν ξεκινήσει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ξεκινήσει να είναι υποχρεωμένος να βιντεοσκοπεί τα μαθήματα προπαγάνδας.

Ζητήσατε την συναίνεση όσων εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ; 

Από πολύ νωρίς, σε συνεργασία με τα τηλεοπτικά δίκτυα που συμμετείχαν, αποφασίσαμε ότι το υλικό αυτό έπρεπε να βγει προς τα έξω. Είναι ειδησεογραφικό. Όπως συχνά προβάλλονται πλάνα από τη Βόρεια Κορέα ή άλλες χώρες με αυταρχικά καθεστώτα, χωρίς την άδεια των συμμετεχόντων, έτσι και εδώ έπρεπε να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο.

Το να μην ζητήσουμε την άδεια και τη συναίνεσή τους, για εμένα ήταν περίεργο. Στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, το να έχεις επίσημες συναινέσεις είναι βασικός κανόνας. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, είτε θα καταλήγαμε χωρίς ντοκιμαντέρ, είτε θα βάζαμε ανθρώπους σε τεράστιο κίνδυνο.

Νομίζω πως αν τους ρωτούσαμε, θα συμφωνούσαν. Έχει φανεί ήδη πόσο μεγάλη υποστήριξη έχει η ταινία από την κοινότητα του Καραμπάς. Αλλά καταλάβαμε πως η οποιαδήποτε επίσημη συναίνεση ίσως τους έθετε σε κίνδυνο. Οπότε, καταλήξαμε να μην ρωτήσουμε καθόλου.

Στη Ρωσία, οι εγχώριες παραγωγές δεν απαιτούν συνήθως υπογραφές για συμμετοχή. Αν κάποιος έβαζε τους ανθρώπους να υπογράψουν, θα ήταν ξεκάθαρο ότι πρόκειται για ξένη παραγωγή – κάτι που είναι παράνομο, αφού απαγορεύεται οποιαδήποτε συνεργασία με ξένους δημοσιογράφους. Και θα αυτό θα εξέθετε τον Πάσα ως κάποιον που δουλεύει για ξένο μέσο, κάτι που θα ήταν επικίνδυνο. Γι’ αυτό έπρεπε να βρούμε νέους, ανορθόδοξους τρόπους για να κάνουμε αυτήν την παραγωγή.

Πώς αντέδρασε το καθεστώς μετά την προβολή της ταινίας και πώς η τοπική κοινότητα;

Ξέρουμε πως στο Καραμπάς υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να σκέφτονται όπως ο Πάσα, να είναι εξίσου επικριτικοί, αλλά δεν μπορούσαμε να το δείξουμε στην ταινία. Δεν θέλαμε να θέσουμε σε κίνδυνο κανέναν που έμεινε εκεί. Από τη μία, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης τον αποκαλούν παιδόφιλο. Από την άλλη, αν κοιτάξεις τα σχόλια ακόμα και σε κρατικά blogs, οι περισσότεροι στη Ρωσία τον υποστηρίζουν.Όταν μπήκα στο YouTube και είδα χιλιάδες ρωσικά σχόλια στο τρέιλερ της ταινίας, σκέφτηκα: “Ωχ, θα είναι γεμάτο ρωσικά τρολ.” Αλλά όχι! Όλα τα σχόλια έλεγαν: “Αυτός ο τύπος είναι ήρωας”, “Είναι απίστευτος”, “Δεν μπορώ να πιστέψω πόσο γενναίος είναι.”

Αυτή η ταινία χτυπά το ρωσικό καθεστώς εκεί που πονάει. Είναι επικίνδυνη γι’ αυτούς, γιατί δεν δείχνει κάποιον φιλελεύθερο διανοούμενο από τη Μόσχα. Δείχνει έναν απλό δάσκαλο σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, που λέει το προφανές: “Δεν πρέπει να υποβάλλουμε τα παιδιά σε αυτή τη βία”. Κάθε γονιός το καταλαβαίνει αυτό. Είτε στη Ρωσία, είτε στο Ισραήλ – όπου επίσης υπάρχει έντονη στρατιωτικοποίηση στα σχολεία – είτε οπουδήποτε αλλού. Είναι απλό: κανένας γονιός δεν θέλει να βλέπει το 13χρονο παιδί του να κρατάει όπλα και να μιλάει για πόλεμο. Είναι αηδιαστικό.

Αυτό που έκανε ο Πάσα, αυτό που έδειξε η ταινία, είναι επικίνδυνο για το καθεστώς, γιατί κανείς δεν μπορεί πραγματικά να διαφωνήσει μαζί του. Ακόμα κι αν κάποιος προσπαθήσει να πει “δεν είναι τόσο κακό”, μέσα του ξέρει πως είναι λάθος.

Στην ταινία βλέπουμε τα σχολεία να μετατρέπονται σε μηχανές προπαγάνδας και πλύσης εγκεφάλου. Αυτό θυμίζει άλλες εποχές και άλλα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Θεωρείς ότι αυτές οι μέθοδοι έχουν εξελιχθεί ή παραμένουν ίδιες;

Νομίζω ότι είναι ουσιαστικά το ίδιο πράγμα. Δηλαδή, ξέρεις, αν κοιτάξεις την ιστορία, βλέπεις ξανά και ξανά προσπάθειες να προσηλυτίσουν τα μικρότερα παιδιά, γιατί τότε είναι πιο ευάλωτα. Ο Πάσα το λέει και ο ίδιος – βλέπει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα στα μικρότερα και τα μεγαλύτερα παιδιά. Όταν εισήγαγαν αυτή τη νέα “πατριωτική εκπαίδευση”, τα μεγαλύτερα παιδιά αντιδρούσαν με ειρωνία και γκριμάτσες, σαν να έλεγαν “εντάξει, άλλο ένα εθνικό αφήγημα”.

Τα μεγαλύτερα παιδιά δεν το έπαιρναν στα σοβαρά, αλλά αυτό που πραγματικά τρόμαξε τον Πάσα ήταν όταν είδε τα μικρότερα παιδιά να συμμετέχουν στην προπαγάνδα, γιατί αυτά δεν έχουν καμία αίσθηση του τι είναι σωστό και τι λάθος. Όταν είσαι οκτώ χρονών, ακούς τον δάσκαλό σου και πιστεύεις απόλυτα αυτά που λέει.

Και το έχουμε δει ξανά και ξανά – και το έχουμε δει να λειτουργεί. Πολλά φασιστικά καθεστώτα βασίστηκαν σε νεανικές οργανώσεις που υπήρχαν μια-δυο δεκαετίες πριν η πολιτική τους ιδεολογία φτάσει στην πλήρη της ωριμότητα. Οπότε είναι κάτι που πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα.

Είδαμε και τον Πούτιν σε επίσημη δήλωσή του να λέει: “Οι πόλεμοι δεν κερδίζονται από στρατηγούς, αλλά από δασκάλους.”

Ναι, παρέθετε μια φράση του Όττο φον Μπίσμαρκ από την εποχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το να τον βλέπεις να επικαλείται λόγια από τη Γερμανία της προπολεμικής περιόδου, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί μια νέα οργάνωση νεολαίας, μια “Πουτινική Νεολαία”, είναι απλώς εξωφρενικό.

Η Wagner εκπαιδεύει ανήλικα μέσα στα ρωσικά σχολεία. Αναρωτιέμαι, όταν αυτά τα παιδιά μεγαλώσουν και διαπράξουν φρικαλεότητες, πόσο πραγματικά θα καταλαβαίνουν τι κάνουν;  

Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση. Αν κάποιος έχει υποστεί τόσο έντονη πλύση εγκεφάλου και δεν έχει καν τη δυνατότητα να σκεφτεί κριτικά, πόση ηθική ευθύνη μπορεί να φέρει για τις πράξεις του; Είναι περισσότερο ένα φιλοσοφικό ερώτημα. Αν δεν έχεις κανένα πλαίσιο για να αμφισβητήσεις όσα κάνεις, μπορείς πραγματικά να θεωρηθείς υπεύθυνος; Αν από μικρός έχεις μάθει ότι ο πόλεμος είναι ένδοξος, ότι το πιο σημαντικό είναι να υπακούς τον Πούτιν και να αποκαταστήσεις τη Ρωσική Αυτοκρατορία – αν αυτό είναι για σένα το καλό και το ηθικό – τότε, ίσως, όταν μεγαλώσεις, να είναι δύσκολο να σου καταλογιστεί ευθύνη.  

Αλλά αυτό δείχνει και πόσο αδίστακτος είναι ο Πούτιν. Γιατί το να κάνεις κάτι τέτοιο σε μια ολόκληρη γενιά παιδιών είναι απλώς αποτρόπαιο.  

Και δείχνει πόσο σημαντική είναι η ελεύθερη εκπαίδευση. Πόσο ζωτικής σημασίας είναι το έργο του Πάσα – μια τέχνη δημοκρατική, που λέει την αλήθεια και προωθεί την ελεύθερη έκφραση. Αυτά τα ιδανικά πρέπει να τα υπερασπιστούμε. Κι όμως, είναι θλιβερό να βλέπουμε τον κόσμο σήμερα να τα εγκαταλείπει. 

Πρόσφατα άκουγα μια συνέντευξη του Αλεξάντρ Ντούγκιν, ενός από τους κορυφαίους συντηρητικούς διανοούμενους της Ρωσίας, και όταν ρωτήθηκε γιατί η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, δεν μίλησε για γεωπολιτική. Μίλησε για την επιρροή των φιλελεύθερων αξιών στην Ουκρανία. Για το πώς αυτές οι αξίες άρχισαν να ριζώνουν και στη Ρωσία. Και αυτό βλέπεις και στο ντοκιμαντέρ – το όραμά τους για το μέλλον της περιοχής.  

Ο πόλεμός τους δεν είναι μόνο στρατιωτικός. Είναι ένας πόλεμος ενάντια στον φιλελευθερισμό, στη δημοκρατία, στην κριτική σκέψη και στην ελεύθερη έκφραση.

ΤΟ TRAILER ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ