ΟΙ ΑΔΕΛΦΕΣ ΠΑΠΕΝ: ΕΝΑΣ ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΘΡΥΛΟΣ ΣΕ ΑΝΔΡΙΚΑ ΧΕΡΙΑ

Ο Γιάννης Αποσκίτης, ο Γιώργος Κατσής και ο Πάνος Παπαδόπουλος είναι παλιοί γνώριμοι. Τώρα, εμπνέονται από την αληθινή και σκοτεινή ιστορία των αδελφών Παπέν, δύο υπηρετριών που, στο Λε Μαν της Γαλλίας το 1933, διέπραξαν ένα αποτρόπαιο έγκλημα, κατακρεουργώντας την εργοδότριά τους και την κόρη της.

Με αφετηρία αυτό το σοκαριστικό περιστατικό, οι τρεις δημιουργοί επιχειρούν να ξεδιπλώσουν μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας – μια που δεν έχει γραφτεί ακόμα. Στο έργο τους, “Αντικείμενα”, οι δύο εξαντλημένες υπηρέτριες δεν είναι απλώς θύτες, αλλά σύμβολα εκδίκησης, αυτοπροσδιορισμού και απόδρασης από έναν κόσμο που τις αντιμετώπιζε ως “αντικείμενα”.

Με βάση τη φράση του Groucho Marx «Οι άντρες είναι γυναίκες που δεν τα κατάφεραν», οι Γιώργος Κατσής, Πάνος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Πλεμμένος πρωταγωνιστούν σε μια ιστορία γεμάτη εξωφρενικές ανατροπές και κωμικοτραγικές στιγμές, όπου το παράλογο, η εξουσία και η αντίσταση διαπλέκονται.

Σε μια ανοιχτή συζήτηση οι Γιάννης Αποσκίτης, Γιώργος Κατσής και Πάνος Παπαδόπουλος μοιράστηκαν μαζί μας τις σκέψεις, τις προκλήσεις και τα κίνητρα πίσω από αυτό το τολμηρό εγχείρημα, που επιχειρεί να δώσει φωνή σε μια ιστορία γεμάτη καταπίεση και ανείπωτες αλήθειες.

Προεπισκόπηση (ανοίγει σε μία νέα καρτέλα)

Για τη συνεργασία τους, ο Πάνος Παπαδόπουλος αναφέρει πως “δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε. Με τον Γιώργο (Κατσή) και τον Κωνσταντίνο (Πλεμμένο) έχουμε βρεθεί πολύ και στο παρελθόν και ειδικά στα ξεκινήματά μας. Προσωπικά μιλώντας, συμπληρώνοντας φέτος και μια δεκαετία σε αυτή τη δουλειά αισθάνθηκα την ανάγκη να ξαναγυρίσω πίσω, “στις πρώτες αγάπες” αν μπορούμε να το πούμε έτσι και να τους συναντήσω. Να βρούμε μαζί αυτό το αίσθημα της χαμένης αγνότητας και της αισιοδοξίας πως θα κάνουμε κάτι όμορφο που θα επικοινωνήσει”.

Ο Γιώργος Κατσής συνεχίζει λέγοντας “O Πάνος (Παπαδόπουλος) κι εγώ αναζητούσαμε καιρό να ανεβάσουμε μαζί μια θεατρική παράσταση ούτως ή άλλως. ‘Ημαστε συμμαθητές στη σχολή και έχουμε δουλέψει πολλές φορές στο θέατρο και στο σινεμά. Όταν είδε την Μαύρη Μαγεία που είχαμε ανεβάσει με τον Γιάννη Αποσκίτη στο Θέατρο Μπέλλος είπαμε με τον παραγωγό μας, τον Βαγγέλη Κώνστα, ότι ίσως έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να φτιάξουμε κάτι δικό μας κειμενικά”.

Και ο Γιάννης Αποσκίτης λέει από τη δική του πλευρά: “Πιστεύω μεγάλο ρόλο έπαιξε η γνωριμία μου με τον Γιώργο Κατσή στο να προκύψει αυτή η συνεργασία. Η δουλειά που κάναμε μαζί στην “Μαύρη Μαγεία”, την παράσταση που φτιάξαμε πέρυσι και συνεχίστηκε και φέτος, ήταν η αφορμή για να μιλήσουμε και οι τρεις μας μετά από την παράσταση- είχα γνωρίσει και τον Πανο σε μια τελείως άκυρη στιγμή (του είχα πιάσει κουβέντα σε ένα μπαρ με αφορμή τον Πίντερ και τον “Εραστή” που ανέβαζε) και πάντοτε μου άρεσε σαν καλλιτέχνης.

Οπότε όταν τελικά με πήρε τηλέφωνο ο Κατσής και είπαμε να δουλέψουμε πάνω σε αυτό, προφανώς δεν το σκέφτηκα πολύ- είπα ναι. Τώρα, σχετικά με τη συνεργασία, μπορώ να πω πως δεν μπορώ να σταματήσω να απολαμβάνω αυτούς τους ανθρώπους: ο Κατσής, ο Πάνος, ο Πλεμμένος – είναι ηθοποιοί που με εμπνέουν και μου δείχνουν με τον τρόπο τους (και οι τρεις έχουν έναν τελείως διαφορετικό τρόπο) μια τελείως διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με την δική μου αφετηρία. Αυτό μου δίνει έμπνευση – και γι’ αυτό θα πω ότι η συνεργασία μου μέχρι στιγμής, και με τους τρεις τους, είναι μεγάλο μάθημα”.

Η ιστορία των αδελφών Παπέν και τα Αντικείμενα

Πώς η ιστορία των αδελφών Παπέν επηρέασε τη δημιουργία του πρωτότυπου έργου σας; Τι σας γοήτευσε ιδιαίτερα;
Γιάννης Αποσκίτης: Πιστεύω ότι αυτό που μας τράβηξε πολύ σε αυτή την ιστορία είναι η “θρυλικότητά” της: Πρόκειται για ένα πραγματικό περιστατικό που έδωσε αφορμή για να γραφτούν θεατρικά κείμενα, να αναπτυχθούν ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις, ντοκιμαντέρ, ταινίες.

Είναι ένας μοντέρνος αστικός θρύλος. Το να προσπαθείς να χρησιμοποιήσεις ένα τέτοιο υλικό σαν πρώτη αφορμή για ένα έργο, είναι πάντοτε γοητευτικό. Στο πλαίσιο της έρευνας άλλωστε ασχοληθήκαμε και με άλλες τέτοιες περιπτώσεις Γιατί το να βρεις την κατάλληλη απόσταση ανάμεσα στην απόλυτη μυθοπλασία και την “δικαίωση” πραγματικών προσώπων δεν είναι εύκολο. Και για να είμαι πιο σαφής: δεν εννοώ την δικαίωση των αδελφών Παπέν, αλλά της κατάστασης στην οποία βρέθηκαν – η οποία δυστυχώς πολλές φορές μπορεί να ξεπερνά την φαντασία μας.

Επίσης, επειδή αγαπώ το μαύρο χιούμορ, θεωρώ ότι σε τέτοιες ακραίες συνθήκες μπορεί να λειτουργήσει φοβερά σε τέτοιες εγκλωβιστικές και εξουσιαστικές σχέσεις. Ήταν σίγουρα και αυτός λόγος που με ενδιαφέρει η ιστορία των Παπέν.

Γιώργος Κατσής: Η συνθήκη του εγκλεισμού δύο υπηρετριών, η βάναυση συνθήκη της αδιάκοπης εργασίας πάνω από 15 ώρες καθημερινά, το βαθιά τραυματικό παρελθόν τους και ο βασανισμός από την εργοδότρια τους έως να τους εξωθήσει στον φόνο, εμένα μου δείχνει ότι από τη Γαλλία του 30′ δεν απέχουμε τελικά σήμερα τόσο πολύ.

Επίσης το στοιχείο που έχει καθιερωθεί είναι ότι δύο υπηρέτριες αδελφές τρελάθηκαν και σκότωσαν μια καημένη γυναίκα και την κόρη της. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι αυτή η γυναίκα τις κακοποιούσε σε συστηματική βάση λεκτικά και σωματικά με πολύ άγριο τρόπο. Επομένως μια αρχετυπική (αλλά πολύ κουνημένη στο δικό μας κείμενο) σχέση Αφέντη – Σκλάβου και το ενδιαφέρον μου να γραφτεί κάτι πιο ιδιαίτερο και ουσιώδες για αυτή την ιστορία ήταν τα κίνητρα μου. Το στοιχείο επίσης ότι τις υποδύονται άντρες είναι κάτι το οποίο παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην δική μας παράσταση.

Πάνος Παπαδόπουλος: Η ιστορία μού ήταν γνωστή από τα χρόνια της δραματικής σχολής. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση η αγριότητα αυτού του φόνου, η ατμόσφαιρα του κλειστοφοβικού και η τρομοκρατία που βίωσαν από τα αφεντικά τους αυτά τα κορίτσια. Κατόπιν, άρχισαν να δημιουργούνται εικόνες στο μυαλό μου, όπως μια φιγούρα που προσπαθεί να φτάσει από τη μια μεριά του δωματίου στην άλλη κρατώντας έναν δίσκο στα χέρια και μέχρι να ολοκληρώσει τη διαδρομή της, το σώμα της από εντελώς ευθυτενές, έχει σχεδόν γεράσει… έχει καμπουριάσει, έχει φτάσει στο πάτωμα. Από κάτι τέτοια απροσδιόριστα σχήματα άρχισε να γίνεται ισχυρή η ανάγκη μου για να αναπτύξουμε αυτή την ιστορία.

Ποια είναι η “αφήγηση που κρύβεται” σε αυτή την ιστορία και πώς την αναδείξατε μέσα από την παράσταση;

Πάνος Παπαδόπουλος: Όσο περνούν οι πρόβες παρατηρώ να μας απασχολεί όλο και περισσότερο το κομμάτι της ρουτίνας. Πώς αυτά τα δύο πλάσματα δηλαδή, κλεισμένα κυριολεκτικά μέσα σε αυτό το σπίτι υπηρετώντας τα αφεντικά τους, χωρίς ρεπό, κάτω από αυστηρές και παράλογες απαιτήσεις, περνούν το χρόνο τους. Η ρουτίνα είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από αυτό που έχουμε στο νου μας. Δεν είναι όσο βαρετή τη φανταζόμαστε διότι όλο εφευρίσκουμε πράγματα για να την “κανιβαλίσουμε” να την ξορκίσουμε και άρα να την αντέξουμε. Εκεί μέσα λοιπόν επικεντρώνεται κυρίως το δικό μας σύμπαν.

Το έργο καταπιάνεται με τις εξουσιαστικές σχέσεις και τις εξαρτητικές συμπεριφορές. Πώς προσεγγίσατε αυτά τα θέματα μέσα από το κείμενο;

Γιώργος Κατσής: Για μένα ένας κακός συγγραφέας ξεκινάει λέγοντας «θέλω να γράψω κάτι για τις εξουσιαστικές σχέσεις και τις εξαρτητικές συμπεριφορές». Δεν πρόκειται να βγει τίποτα άξιο του χρόνου οποιουδήποτε έτσι και δυστυχώς αν έχουμε Έλληνες συγγραφείς σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία σκέφτεται έτσι.

Ένας συγγραφέας – όχι καλός ή σπουδαίος – αλλά ένας συγγραφέας, γράφει, εμβαθύνει όσο μπορεί σε έναν τρόπο, προκύπτει μια ιστορία κι αυτή η ιστορία από μόνη της, εάν υπάρχει πνεύμα πίσω από το χέρι που την έγραψε, θα εμπεριέχει ένα ή και χιλιάδες θέματα. Αλλά αυτό προκύπτει. Δεν το αποφασίζεις εσύ. Οι αποφάσεις δεν έχουν χώρο στη γραφή.

Το απόσταγμα όμως εκφράζεται νομίζω με μια πολύ ωραία φράση την οποία έχω κλέψει από τον Μπέρνχαρτ για την παράστασή μας: «Όλοι το ίδιο έργο ήρθαμε να δούμε. Ένα Βασιλικό δράμα. Είναι βέβαιο πως στο τέλος θα μαχαιρώσουν τον Βασιλιά.» Κι αυτή η φράση δείχνει – και ιστορικά – που καταλήγουν αιωνίως οι «Βασιλιάδες».

Πώς προσεγγίσατε τους κωμικοτραγικούς χαρακτήρες σας, παγιδευμένους σε έναν κόσμο εξουσίας και υποταγής; Σκιαγραφήστε τους…

Γιάννης Αποσκίτης: Η αφορμή πάντοτε είναι ο θίασος – δουλεύοντας με άτομα που μαθαίνω σιγά σιγά τον τρόπο που σκέφτονται και λειτουργούν, μου φαίνεται αρκετά ενδιαφέρον να βρίσκω τα σημεία που ο ηθοποιός και ο χαρακτήρας βρίσκονται κάτω από το ίδιο κατώφλι. Νομίζω είναι αναπόφευκτη η σύνδεση όταν είσαι μέρος μιας πρόβας. Και το βλέπω αυτό διότι – στο μερίδιο που έγραψα διαλόγους για αυτό το έργο – “έκλεψα” από τον Πανό, τον Τζούλιο και τον Κωνσταντίνο, τοποθετώντας τους στην ακραία συνθήκη της ιστορίας που αφηγούμαστε. Έχουν και οι τρεις φοβερό κωμικό αισθητήριο, και όντες αρκετά ανήσυχοι, έχουν αυτή την υπαρξιακή επιθετικότητα που με συγκινεί.

Από εκεί και πέρα, ποια είναι η Κριστίν; η Λέα; η κυρία Λανσελέν (ή Λάνσελοτ, στο έργο μας); Αυτό είναι τόσο ομιχλώδες για εμάς όσο ήταν και για τον Ζενέ ή τον Παπατάκη (έχει φτιάξει μια ταινία με αφορμή αυτή την ιστορία των Παπέν, Les Abysses – Oι Άβυσσοι), και αυτό είναι νομίζω πως μας ενδιαφέρει και εμάς: να δούμε τελικά πως παγιδεύτηκαν αυτοί οι χαρακτήρες…

«Οι άντρες είναι γυναίκες που δεν τα κατάφεραν» Η φράση του Groucho Marx παίζει κεντρικό ρόλο διαβάζω στο δελτίο Τύπου. Πώς επηρεάζει αυτή το μήνυμα του έργου;

Γιάννης Αποσκίτης: Νομίζω ότι με αυτό το έργο που φτιάχνουμε προσπαθούμε να φύγουμε λίγο από παραδοσιακές φόρμες και “μηνύματα” – ήταν μια συλλογική δουλειά με μια πιο ελεύθερη και συνειρμική διαδικασία.

Οπότε δεν θα ήξερα να απαντήσω αν αυτή ή φράση επηρεάζει ή όχι το έργο με κάποιον τρόπο που να εξηγείται λογικά. Σίγουρα όμως ήρθε νωρίς στις πρόβες – είναι άλλωστε και μια ιστορία γυναικών ειπωμένη από τρεις άντρες ηθοποιούς. Δεν το αντιμετωπίσαμε αυτό ακαδημαϊκά, ώστε να μπορώ να δώσω κάποια εξεζητημένη απάντηση.

Προσωπικά, αυτό που με συγκινεί σε αυτή τη φράση είναι αυτό το “δεν τα κατάφεραν”. Συνδέομαι πολύ πυρηνικά με αυτή τη ματαίωση, και όταν έρχεται από τα λόγια ενός ανθρώπου που προσπαθούσε να κάνει τους άλλους να γελούν – όπως ο Groucho Marx – νιώθω πως καταλαβαίνω κάπως καλύτερα το αστείο της υπόθεση.

Γιώργος Κατσής: Η φράση αυτή μας ξεκαθάρισε με κρυστάλλινη διαύγεια για ποιο λόγο θα παίξουμε τρεις άντρες αυτούς τους χαρακτήρες. Η αποτυχία στο να είσαι γυναίκα και η κατάληξη (ή κατάντια) στην ανδρική σου μορφή είναι μια γραμμή παραστασιακά που με ενθουσίασε. Με ενθουσίασε εννοώ και σαν σκέψη για την ύπαρξη μου ως άντρας. Και το κυριότερο: Έχει πολύ χιούμορ η φράση παρά το απύθμενο βάθος της.

Η παράσταση περιγράφεται ως ένας “εξωφρενικός, παραισθησιογόνος εφιάλτης”. Ποια είναι η σκηνοθετική σας προσέγγιση;

Πάνος Παπαδόπουλος: Δυσκολεύομαι πραγματικά να το περιγράψω. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι θυμίζει κάτι από ταινία του David Lynch. Τουλάχιστον εμείς έτσι το έχουμε στο μυαλό μας. Η παράσταση είναι στηριγμένη πολύ στην ατμόσφαιρα, σε μια κλειστοφοβική κατάσταση σε τρεις περίεργες σχεδόν γκραν γκινιόλ φιγούρες που πηγαινοέρχονται μέσα στο χώρο με την ελπίδα ότι η ζωή τους πρόκειται σύντομα να αλλάξει. Κάτι να συμβεί.

Γιώργος Κατσής: Κυρίως προς την αισθητική της παράστασης είναι η προσέγγιση για κάτι τέτοιο. Σε αυτό πρέπει να πω ότι ο Κωνσταντίνος Σκουρλέτης – τον οποίο θαυμάζω πολύ ως σκηνογράφο – και ο Τάσος Παλαιορούτας – που είναι φοβερός φωτιστής και καταλαβαίνει πολύ το θέατρο σαν τέχνη – είναι δύο δυνάμεις που μας πάνε πολύ μπροστά.

Χωρίς αυτούς δεν ξέρω πόσο μπορεί να σταθεί αυτό που φτιάχνουμε. Το υπόλοιπο είναι υποκριτικό ζήτημα. Οι συμπεριφορές μας είναι γκροτέσκες, είναι πολύ αστείες καμιά φορά, είναι άγριες και βίαιες, νευρικές ή πάρα πολύ νωθρές, και σε συνδυασμό με τον υπόλοιπο κόσμο που φτιάχνουν και οι υπόλοιποι συντελεστές αυτό αποκαλύπτει μια εφιαλτική συμβίωση.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ (αλφαβητικά):

ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιάννης Αποσκίτης, Γιώργος Κατσής, Πάνος Παπαδόπουλος
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Γιώργος Κατσής, Πάνος Παπαδόπουλος
ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Γιώργος Κατσής, Πάνος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Πλεμμένος
ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΟΣ: Γιάννης Αποσκίτης
ΣΚΗΝΙΚΑ: Κωνσταντίνος Σκουρλέτης
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Βενετία Long
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Τάσος Παλαιορούτας, Ιωάννα Αθανασίου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Γιώργος Κατσής
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ: Χριστιάνα Χατζηπιέρα
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Ρωμανός Λιούτας