ΤΑΝΙΑ ΤΣΑΝΑΚΛΙΔΟΥ: ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΥΣ. ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΧΩΡΟ ΣΤΑ ΝΕΑ ΠΑΙΔΙΑ

Μιλήσαμε στο τηλέφωνο, όχι πολύ, για σχεδόν είκοσι λεπτά, με αφορμή τον εορτασμό των 50 χρόνων της στο τραγούδι με τις δύο συναυλίες που ετοιμάζει στο Παλλάς στις 22 και 23 Σεπτεμβρίου. Το όνομα της παράστασης “50 καλοκαίρια και χειμώνες” προδίδει εύκολα τον επετειακό χαρακτήρα και τη διάθεση για ανασκόπηση που έχουν αυτές οι εμφανίσεις.

Και προλάβαμε κι εμείς να κάνουμε ένα μικρό πέρασμα από στιγμές-σταθμούς στη ζωή της. Όχι πολλές. Λίγες και σημαντικές. Σαν τις εμφανίσεις της, γενικά, τα τελευταία χρόνια.

Θέλω να ξεκινήσουμε λίγο με τον Δάνη Κατρανίδη που έφυγε πρόσφατα γιατί ήσασταν φίλοι και κάπου διάβασα και για ένα λαχείο που είχατε κερδίσει μισό μισό με εκείνον και τη Μίρκα Παπακωνσταντίνου.
Με τον Δάνη και τη Μίρκα γνωριστήκαμε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, όταν εγώ ήμουν ακόμα μαθήτρια στη σχολή. Και γίναμε αμέσως φίλοι.

Κάποια στιγμή ήμασταν στην Καβάλα -κάναμε πρόβες για τις Βάκχες στο Φεστιβάλ Φιλίππων Θάσου- και περπατούσαμε στην παραλία. Και λέω “δεν αγοράζουμε ένα λαχείο;”. Και αγοράσαμε ένα. Κερδίσαμε και για να μην τα φάω είπα στα παιδιά ότι “μ’ αυτά τα λεφτά θα ‘ρθω στην Αθήνα”.

Τότε τα παιδιά είχαν έναν λευκό σκαραβαίο. Κατέβηκα μαζί τους και νοίκιασα ένα σπιτάκι απέναντι από το δικό τους και μετά ένα άλλο δίπλα στο δικό τους.

Όλα τα πρώτα χρόνια αυτοί οι άνθρωποι ήταν η οικογένειά μου -μαζί τρώγαμε, μαζί γελάγαμε, αυτοί με παρηγορούσαν. Όλες μου τις ανησυχίες τις συζητούσα μαζί τους. Σχεδόν με είχαν υιοθετήσει.

Κατάλαβα. Είχατε κρατήσει επαφή τώρα με τον Κατρανίδη;
Ναι, αλλά αραιά και πού. Δηλαδή από τότε που χώρισε με τη Μίρκα πριν πολλά πολλά χρόνια, απλά συναντιόμασταν και τα λέγαμε. Άλλωστε εγώ ζω πιο πολύ πάνω στο χωριό (σ.σ. στις Μηλιές στο Πήλιο).

Χαθήκαμε λίγο με τον Δάνη αλλά τον αγαπώ πολύ. Με τη Μίρκα έχω κρατήσει πιο στενή επαφή. Έχουμε περάσει υπέροχα μαζί και νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη που συνάντησα τέτοιους ανθρώπους στη ζωή μου.

Σας αρέσει πιο πολύ το στούντιο ή το live;
Τελευταία έχει αρχίσει να μ’ αρέσει και το στούντιο δηλαδή από το “Μαμά γερνάω” και μετά απολαμβάνω πάρα πολύ τη δουλειά εκεί.

Βέβαια, νομίζω ότι είμαι καλύτερη στο live.

Γιατί αρχίσατε να το προτιμάτε το στούντιο σιγά σιγά; Τι άλλαξε;
Τα πρώτα χρόνια με κορόιδευαν για το βιμπράτο μου και ένιωθα πολύ άσχημα κάθε φορά που ήταν να πάω να γράψω στο στούντιο. Ανέβαζα δέκατα. Ώσπου πήγα στο Παρίσι με τον Νταλάρα στο “Ολυμπιά” και ο μεγαλύτερος μουσικοκριτικός της Γαλλίας έγραψε ένα σεντόνι για την ποιότητα του βιμπράτο μου. Από τότε λοιπόν ξεπέρασα αυτό το κόμπλεξ. (σ.σ. λέει τις τελευταίες λέξεις γελώντας).

Συν του ότι ο τρόπος που δούλευε ο Σταμάτης και η Λίνα ήταν υπέροχος για μένα. Πολύ δημιουργικό στούντιο. Από κει και πέρα, λοιπόν, το στούντιο το αγάπησα πάρα πολύ.

Ήταν για μένα μια μυσταγωγία.

Αυτό το βιμπράτο σας είναι πολύ χαρακτηριστικό.
Είναι φυσικό.

Δεν ήταν λίγο ξένο για το λαϊκό τραγούδι;
Εντελώς ξένο.

Αλλά εσείς το βάλατε μέσα.
Μα είναι το φυσικό μου. Δεν μπορώ διαφορετικά. Αφού μου λέγανε “πες μια ίσια νότα” και τους έλεγα “δεν μπορώ!”.

Σε κάποιους αρέσει αυτό. Είναι το προσωπικό μου στοιχείο.

Απλά φαντάζομαι ότι οι άνθρωποι που θα άκουσαν λαϊκά πρώτη φορά με βιμπράτο θα τους έκανε τρομερή εντύπωση.
Τα λαϊκά που τραγούδησα δεν ήταν τραγούδια που χρειάζονταν τσαλκάδες και τέτοια. Γι αυτό κυρίως αγαπούσα τα ζεϊμπέκικα, που είναι κοφτός ο τρόπος, οπότε δεν είχαμε θέμα βιμπράτο εκεί.

Το ότι κλείνετε φέτος τα 50 χρόνια στο τραγούδι πώς σας φαίνεται; Είναι καθόλου απελευθερωτικό; Γιατί σκέφτομαι ότι μπορεί κάποιος να πει “Κλείνω 50 χρόνια, εγώ αυτά έκανα, καλά ή κακά, αυτά είναι. Σειρά σας τώρα”. Το σκέφτεστε καθόλου, έτσι;
Φυσικά και το σκέφτομαι έτσι. Να τελειώνουμε με τους δεινόσαυρους. Πρέπει να κάνουμε χώρο και στα νέα παιδιά.

Εντάξει, χωράνε όλοι. Δεν υπάρχει πρόβλημα.
Φυσικά και χωράνε όλοι. Και εμείς οι παλιότεροι μπορούμε απλά να κάνουμε αυτό που κάνω κι εγώ. Πολύ λίγες παραστάσεις, ιδιαίτερες, τέσσερις πέντε μέσα στο χρόνο, γιατί πραγματικά έχουμε ακόμα πράγματα να πούμε στους ανθρώπους.

Σας ενδιαφέρει όμως να βγάλετε καινούργια τραγούδια, έτσι; Άλλο αυτό.
Καθόλου δεν με ενδιαφέρει.

Από πότε; Συγγνώμη που ρωτάω έτσι.
Τα τελευταία δέκα χρόνια.

Για ποιο λόγο δεν σας ενδιαφέρει; Συνέβη κάτι;
Νομίζω ότι δεν έπεσαν και στα χέρια μου τίποτα τα σπουδαία τραγούδια για να με κινήσουν να τραγουδήσω.

Και φταίει και η δισκογραφία, έτσι όπως έχει καταντήσει. Καταλαβαίνω ότι για τα καινούργια παιδιά είναι αναγκαία, αλλά για μας τους παλιούς, τι να σου πω… Δηλαδή να πληρώσεις με δικά σου λεφτά ένα στούντιο, να μπεις και να μην τα πάρεις ποτέ πίσω; Είναι βλακεία. Γιατί να το κάνω;

Κατάλαβα. Τη φωνή σας πώς την έχετε διατηρήσει; Σας το ρωτάνε συχνά φαντάζομαι αυτό.
Λοιπόν, θα σας πω. Τα τελευταία πόσα χρόνια -από το ‘90 και μετά- κάνω μαθήματα, παρότι εμείς οι παλιοί τραγουδιστές ήμασταν αυτοδίδακτοι. Έχω δάσκαλο και δασκάλα. Η φωνή συν τω χρόνω ταλαιπωρείται και πρέπει να κάνεις τα μαθήματά σου όπως ένας αθλητής γυμνάζεται πριν βγει στο στάδιο. Έχουμε μεγάλη ανάγκη και εμείς την προγύμναση.

Είχα πάρει μια συνέντευξη από τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά και επειδή και εκείνη έχει διατηρήσει σε πολύ καλό επίπεδο τη φωνή της, μου είχε πει ότι δεν έκανε το λάθος που κάνουν κάποιες άλλες τραγουδίστριες.
Ναι, υπερκατανάλωση.

Και αυτό αλλά και να τραγουδάνε διαφορετικά είδη και να χαλάνε τη φωνή τους. Δηλαδή να πηγαίνουν από το ροκ στο λαϊκό και από εκεί καπάκι σε κάτι άλλο. Ότι έτσι τη σκίζεις τη φωνή σου.
Έτσι καταστράφηκε η θαυμάσια, μοναδική φωνή της Τζένης Βάνου.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ήταν και από την υπερβολική χρήση.

Σκεφτείτε ότι παλιά δουλεύαμε έξι μέρες την εβδομάδα και οι λαϊκοί τραγουδιστές δούλευαν όλη νύχτα. Πόσο να αντέξει αυτή η φωνή στην υπερχρήση;

Κατάλαβα. Είχατε δηλώσει, κάτι άλλο, ότι δεν σας αρέσουν καθόλου τα χαρούμενα τραγούδια, ότι θέλετε μινόρε.
Δεν αγαπώ τα ματζόρε.

Δώστε μας ένα παράδειγμα. Ένα τραγούδι που αρέσει σε όλους και εσείς δεν το μπορείτε επειδή είναι ματζόρε.
Λοιπόν, ακούστε τώρα το παράξενο. Το “Μαμά γερνάω” που μου αρέσει πολύ είναι ματζόρε. Γι’ αυτό δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι σε τίποτα.

Το λέτε για να το ακούτε εσείς τώρα αυτό;
Ακριβώς. Το λέω στον εαυτό μου.

Θέλω πάλι σας πάω κάπου αλλού. Είχατε κάνει μια άλλη δήλωση που λέγατε ότι ο Γιώργος Μαρίνος ήταν το μεγαλύτερο σας σχολείο. Θέλετε να μου πείτε τον λόγο;
Πρώτον, γιατί ήταν ένας από τους πιο γενναιόδωρους συναδέλφους που έχω δουλέψει μαζί του.

Μας μάλωνε ο Γιώργος. Για παράδειγμα μπήκε μια φορά και με είδε να κάνω πρόβα και να κάθομαι σε μια καρέκλα γυρισμένη προς τους μουσικούς. Και μου λέει “τι είναι αυτά τα πράγματα;”. Του λέω “τι εννοείς”; Μου λέει “Σήκω γρήγορα. Θα κάνεις ότι τραγουδάς και θα φανταστείς ότι το μαγαζί είναι γεμάτο κόσμο”.

Επαγγελματίας.
Τρομερός επαγγελματίας. Αυτός μου έμαθε πώς να στέκομαι στη σκηνή, πώς να κάνω την πρόβα μου. Από τότε δουλεύω πάνω στις συμβουλές του Γιώργου. Δεν τις ξέχασα ποτέ.

Και δουλεύοντας μαζί του, βλέποντας τον κιόλας πόσο χαρισματικός ήταν, ήθελες πάρα πολύ να του μοιάσεις.

Και να τον εντυπωσιάσεις, φαντάζομαι.
Ε, ναι. Βεβαίως και ήθελα να του αρέσω.

Μιλάμε για το ‘77;
‘77-’78. Και κάνα δύο χρόνια μετά ξανάδούλεψα με τον Γιώργο και με τον Κώστα Τουρνά. (σ.σ. σκέφτεται λίγο) Ναι, η πρώτη χρονιά ήταν με τον Δημήτρη Ψαριανό και η δεύτερη χρονιά με τον Τουρνά.

Να ρωτήσω κάτι άλλο; Αυτό τώρα είναι χαζό εντελώς, αν θέλετε δεν απαντάτε καθόλου. Τα “Μαλαματένια λόγια”, με το χέρι στην καρδιά, την πρώτη φορά που διαβάσατε τους στίχους τους καταλάβατε;
Εννοείται! Μην ξεχνάτε ότι έχω σπουδάσει αρχαιολογία, αν και δεν πήρα το πτυχίο μου ποτέ.

Επίσης εγώ όταν ήμουν 12 και 13 χρονών με το χαρτζιλίκι μου αγόραζα ποίηση. Θυμάμαι από τα πρώτα μου βιβλία ήταν ο Καββαδίας, ο Σεφέρης, όλα του Ελύτη. Οπότε περισσότερη εξοικείωση είχα με την ποίηση από οτιδήποτε άλλο.

Οπότε και τη στιγμή που διαβάσατε τους στίχους, καταλάβατε αμέσως ότι θα γράφατε ιστορία εκείνη τη στιγμή;
Ακούστε. Τότε που ηχογραφήσαμε τα “Μαλαματένια λόγια”, ζούσαμε στη δικτατορία. Εγώ πριν πάω στο στούντιο, ήμουν στο Πολυτεχνείο. Καταλάβαινα ακριβώς για τι μιλάμε.

Τον Μαρκόπουλο πώς τον γνωρίσατε και παίξατε τότε μαζί του στη Λήδρα;
Δεν ήξερα τον Μαρκόπουλο. Ήξερα τον Κώστα Μανιουδάκη που είχε την μπουάτ.

Τον είχα γνωρίσει στον θίασο Μυράτ-Ζουμπουλάκη. Όταν ήμουν πιτσιρίκι στη Θεσσαλονίκη είχα παίξει στο “Απόψε αυτοσχεδιάζουμε”. Κι εκεί τον γνώρισα.

Κι όταν κατέβηκα στην Αθήνα πήγα και τον συνάντησα από κοντά -δεν είχα καν το τηλέφωνό του. Και του ζήτησα να με ακούσει ο Μαρκόπουλος. Μου έκλεισε ραντεβού, με άκουσε και με κράτησε.

Ξέρω ότι έχετε τραγουδήσει σε λαϊκά μαγαζιά, με λουλούδια κτλ, πχ στα “Δειλινά”.
Βεβαίως.

Απλά πάντα είχα μια απορία. Σε αυτά τα μαγαζιά ξέρουμε ποια είναι η σκοτεινή πλευρά -με τις παραγγελίες, τα μαχαιρώματα κλπ. Στα δικά σας τα μαγαζιά, όπως πχ στο “Μετρό” , στη δική σας νύχτα, πού είναι η σκοτεινή πλευρά;
Ακούστε, ήμουν πάρα πολύ τυχερή. Πουθενά δεν συνάντησα αυτή την άσχημη πλευρά που λέτε. Ούτε στα “Δειλινά” ούτε στη “Νεράιδα”. Ίσως γιατί έβγαινα τότε και νωρίς στο πρόγραμμα και όταν τελείωνα έφευγα.

Πουθενά όμως δεν αισθάνθηκα ότι κινδυνεύω από οτιδήποτε.

Είναι μια απορία που την έχω εγώ γενικά γιατί, εντάξει, για τα μπουζουξίδικα έχουμε ακούσει άπειρες ιστορίες. Δεν έχω ακούσει ποτέ μια ιστορία για τα άλλα μαγαζιά. Δηλαδή ήταν πάντα τόσο αγγελικά πλασμένα;
Το “Μετρό” ήταν η οικογένειά μου. Εκεί τραγούδησα τις πιο πολλές σεζόν της ζωής μου. Οι άνθρωποι που το είχαν ήταν οικογένεια για όλους μας. Άνθρωποι έντιμοι που αγαπούσαν το ελληνικό τραγούδι. Έκαναν πάντα ποιοτικές δουλειές, πρόσεχαν πάρα πολύ. Οι τιμές τους ήταν λογικές, δεν έγδερναν τον πελάτη.

Είχε τύχει να τραγουδήσω και σε μαγαζί που τον έγδερναν τον πελάτη, που χρέωναν τους ξηρούς καρπούς 8 ευρώ.

Και αυτός είναι και από τους λόγους που σταμάτησα εντελώς να συνδιαλέγομαι με αυτούς τους χώρους.

Προτιμούσατε τους μικρότερους χώρους γενικά;
Πάντα, ναι, για να έχουμε καλύτερη επαφή με τον κόσμο.

Απλά προτιμώ… Πώς να σας το πω; Προτιμώ την πιο μικρή αγκαλιά.

Άσχετο αλλά για ποιο λόγο στο Πήλιο έχουν μαζευτεί τόσοι πολλοί καλλιτέχνες του δικού σας είδους και ύφους και μένουν εκεί και το έχουν αγαπήσει τόσο πολύ; Το έχω απορία. Δηλαδή από τον Σαββόπουλο μέχρι δεν ξέρω ποιος. Γιατί όλοι έχετε μαζευτεί εκεί κατά κάποιο τρόπο;
Ε, ξέρετε, έγινε αρχή με έναν-δυο και μετά ο ένας έφερνε τον άλλον.

Από τους πρώτους ήταν ο Σεβαστίκογλου με την Άλκη Ζέη, ο Γιώργος ο Σαββίδης, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο, ο Διονύσης και ο Φωτόπουλος με τον αδερφό του τον Βασίλη. Ε, και μετά πήγαμε εκεί όλοι οι Νικηφόρος Δανέλλης, ο Φέρτης με την Καλογεροπούλου, ο Αρμένης…

Και ξέρετε, έρχονταν φίλοι να μας επισκεφτούν, τους άρεσε πολύ και έχει γίνει εκεί πέρα παροικία.

Για τους μουσικούς του δρόμου τι γνώμη έχετε;
Τους λατρεύω.

Σταματάτε ποτέ να τους χαζέψετε;
Πολλές φορές.

Έχω δει υπέροχους μουσικούς και στην Ερμού και στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου αργά το βράδυ. Και έχω δει και στο εξωτερικό εκπληκτικούς μουσικούς που έπαιζαν κλασική μουσική, η οποία με μάγεψε.

Εσείς θα το κάνατε ποτέ;
Το έκανα.

Πού; Εδώ στην Ελλάδα;
Φυσικά. Το έκανα τότε με τα μνημόνια -ή το 2010 ή το 2011 ήταν. Έβγαινα με τους μουσικούς μου στον δρόμο και τραγουδούσαμε.

Α, δεν το ήξερα αυτό. Πολύ ακομπλεξάριστο μου ακούγεται.
Εγώ δεν τα φωνάζω αυτά που κάνω.

Και ποια ήταν ανταπόκριση, θυμάστε;
Καταρχάς το έκανα χωρίς να ξέρει κανείς που πηγαίνω. Βγαίναμε ξαφνικά στην Καπνικαρέα, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου ή εδώ στον σταθμό του Ευαγγελισμού και αρχίζαμε και παίζαμε. Και μαζευόταν ο κόσμος, ο οποίος τα ψιλοέχανε κιόλας. Αλλά το χαιρόταν πάρα πολύ.

Δεν καθόμασταν και με τις ώρες. Παίζαμε τρία τέταρτα πχ και φεύγαμε.

Διάβαζα ότι καπνίζετε από τα 12. Είπατε και εσείς η ίδια ότι ήσασταν μικρό κοριτσάκι παίρνατε τις γόπες από κάτω…
…τις γόπες της γιαγιάς μου. Όχι από κάτω. Και αργότερα έκλεβα τσιγάρα απ’ τον πατέρα μου.

Και αναρωτιόμουν: με τους εθισμούς πώς τα πήγατε στη ζωή σας; Γενικά.
Λοιπόν. Νομίζω ότι είχα πάντα έναν άγγελο που πριν πέσω στον γκρεμό με συγκρατούσε.

Και θα το αφήσουμε έτσι.
Ναι. Και είμαι πολύ ευγνώμων γι’ αυτό.

ΟΚ, δεν ρωτάω λεπτομέρειες.
Δεν χρειάζεται και δεν θα σας απαντούσα.

Και μια τελευταία ερώτηση για τις ζωντανές σας εμφανίσεις στο Θέατρο Δάσους και στο Παλλάς. Τι θα δει ο κόσμος πού θα έρθει; Στο Ηρώδειο η συναυλία σας έκανε αίσθηση.
Ήταν μια μαγική εμπειρία για μένα. Εισέπραξα πολύ μεγάλη αγάπη από τον κόσμο στο Ηρώδειο. Νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη. Και ελπίζω να είναι το ίδιο και στη Θεσσαλονίκη που θα πάμε στο Θέατρο Δάσους.

Και επειδή στο Ηρώδειο έμεινε πάρα πολύς κόσμος απ’ έξω, ήμασταν sold out δέκα μέρες πριν, το φεστιβάλ αποφάσισε να κάνουμε άλλες δύο επαναληπτικές στο θέατρο Παλλάς. Εύχομαι να είναι η ίδια μαγεία.