ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ: ΣΤΟ “ΦΛΟΥ” ΤΣΑΚΩΝΟΜΑΣΤΑΝ, ΑΛΛΑ Ο ΠΑΥΛΟΣ ΔΕΝ ΕΙΠΕ ΠΟΤΕ “ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΕΛΩ ΕΓΩ”

45 χρόνια από την έκδοση του “Φλου”, ο Βασίλης Σπυρόπουλος μαζί με τους Σπυριδούλα και τον Λεωνίδα Μπαλάφα ετοιμάζεται να ανέβει στη σκηνή της Τεχνόπολης στις 11 Ιουνίου για να αποτίσει φόρο τιμής στον δίσκο, στην εποχή και στους απόντες.

Για αυτό το άλμπουμ, χαμένο πια μέσα στις διαστάσεις μύθου και πραγματικότητας, συναντηθήκαμε στη Φωκίωνος Νέγρη για να μιλήσουμε, παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή. Ένα ένα. Πώς γνωρίστηκαν με τον Παύλο Σιδηρόπουλο, γιατί και πού, ποια τραγούδια τους πρωτοέπαιξε, σε ποια τραγούδια είχαν αυτοί αργότερα τη μεγαλύτερη συμβολή, για τον δίσκο, τις πρόβες και την ηχογράφηση, για τα λάιβ που ακολούθησαν, τον αποχωρισμό τους αλλά και -αναπόφευκτα- για τον θάνατο του τελευταίου.

Και ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής ο Βασίλης Σπυρόπουλος, η μία απ’ τις δύο κιθάρες του δίσκου -η δεύτερη φυσικά άνηκε στον αδερφό του τον Νίκο, έναν ακόμη μεγάλο απόντα. Και όταν λέμε ότι πήραμε τα πράγματα απ’ την αρχή, κυριολεκτούμε.

Η ιστορία λέει ότι σας γνώρισε ο Πουλικάκος, αλλά είναι έτσι ακριβώς;
Δεν μας γνώρισε ο Πουλικάκος. Ο Πουλικάκος μας σύστησε στον Παύλο με την έννοια ότι “υπάρχει αυτό το γκρουπ, πήγαινε δες τους”.

Το ‘77;
Ναι. Η ιστορία λέει το εξής: ο Παύλος είχε κάνει ένα ντέμο που το πήγαινε σε εταιρείες, αλλά το απέρριπταν με το σκεπτικό ότι “δεν έχει πέραση ένας μεμονωμένος τραγουδιστής να παίζει ροκ, θέλουμε να έχει γκρουπ”.

Και επειδή οι φίλοι του από τα Μπουρμπούλια που ήταν το προηγούμενο γκρουπ που έπαιζε είχαν σκορπίσει, έψαχνε να βρει σχήμα. Και τότε άκουσε για μας που κάναμε μια συναυλία και είχαμε επιτυχία, παίζοντας διασκευές.

Σε ποιο μαγαζί παίξατε;
Δεν ήταν μαγαζί, ήταν το σινεμά “Κνωσός” στην Πλατεία Αμερικής. Σήμερα είναι θέατρο.

Στις 6 Νοέμβρη του ‘77 έγινε η πρώτη μας συναυλία, εκεί μας άκουσε ο Πουλίκας -ή άκουσε για αυτήν τη συναυλία, δεν είμαι σίγουρος- και είπε και του Παύλου.

Και κατευθείαν ο Παύλος ήρθε, μας βρήκε, μας είπε “έχω ένα υλικό και ψάχνω για σχήμα, σας ενδιαφέρει;”.

Εμείς δεν είπαμε αμέσως ναι, γιατί ήμασταν μια δεμένη παρέα και ο Παύλος ήταν εξωτερικός. Τον ξέραμε φυσικά και μας άρεσαν αυτά που είχε ήδη κάνει, αλλά θέλαμε να δούμε…

Τι μπορείτε να κάνετε μόνοι σας;
Και αυτό αλλά κυρίως θέλαμε να δούμε πως αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει. Οπότε είχαμε μια περίοδο αρραβώνα μερικών μηνών.

Είδαμε ότι το υλικό έχει μεγάλο ενδιαφέρον, είδαμε κι ότι ο τρόπος συνεργασίας είναι όπως θα θέλαμε κι εμείς, οπότε προχωρήσαμε και αρχίσαμε τις πρόβες το καλοκαίρι του ‘78. Το φθινόπωρο μπήκαμε στο στούντιο και ο δίσκος βγήκε το Μάιο του ‘79.

Ο δίσκος βέβαια, ήταν να βγει το ‘78. Η εταιρεία μας είχε δώσει λίγες ώρες στούντιο και είχε υπόψη της ότι μέχρι το τέλος του χρόνου, θα έχουμε τελειώσει και θα εκδοθεί. Και είχαν τυπώσει ήδη τα εξώφυλλα οπότε όποιοι έχουν την παλιά έκδοση του δίσκου πάνω γράφει ‘78.

Φαντάζομαι θα είναι και αρκετά συλλεκτική πια αυτή η έκδοση.
Δεν ξέρω να σου πω. Εμείς όμως επειδή ήμασταν τελειομανείς και θέλαμε όλο και περισσότερο χρόνο, τσακωνόμασταν με την εταιρεία γιατί μας πίεζε -“τελειώνετε, μην ξοδεύετε λεφτά” κτλ.

Εμείς τους γράφαμε και φτάσαμε τελικά από τις 60 ώρες που μας είχαν δώσει αρχικά να κάνουμε 178. Και τελικά το άλμπουμ βγήκε τον Μάιο του ‘79.

Ανάμεσα στους ανθρώπους που κάναμε το “Φλου” και δεν ζουν πια, είναι και ο Θόδωρος Σαραντής, ο οποίος δεν ήταν ακριβώς παραγωγός μας, ήταν αυτός που μας είχε χρεωθεί στην εταιρεία. Ήταν υπεύθυνος ξένου ρεπερτορίου -εμείς δεν χωράγαμε στο ελληνικό- οπότε μας ανέλαβε, μας υποστήριξε και μάλιστα αυτός μας πρότεινε στην εταιρεία ώστε να βγει να βγει ο δίσκος.

Αυτό ήθελα να ρωτήσω, ότι, εντάξει, ο Σιδηρόπουλος σας βρήκε και του αρέσατε. Απ’ την εταιρία όμως ποιος σας τσέκαρε ότι όντως ήσασταν καλοί;
Ήρθε ο Σαραντής στο σπίτι μας όταν κάναμε πρόβες, μας άκουσε και εισηγήθηκε θετικά. Είχαμε και την τύχη εκείνη την εποχή να είναι διευθυντής της ΕΜΙ ο Γιώργος Πετσίλας, πρώην άντρας της Μούσχουρη και καλός μουσικός ο ίδιος, ο οποίος ήταν πιο ανοιχτόμυαλος και του άρεσε το όλο κόνσεπτ.

Και έτσι προχώρησε αυτή η δουλειά και έγινε, γιατί εκείνη την εποχή ήταν δύσκολο.

Η πρώτη συνάντηση σας με τον Σιδηρόπουλο πού ήταν;
Στο σπίτι μας. Μέναμε σε ένα κοινόβιο τότε στην πλατεία Αμερικής, Λήμνου 1.

Ποιοι; Εσύ και ο αδερφός σου;
Όλο το γκρουπ.

Πέντε άτομα μένατε σε ένα σπίτι;
Ναι, ήταν ένα διώροφο.

Και αν επιτρέπετε, οικονομικά πώς τα βγάζατε πέρα;
Δύσκολα. Δουλεύαμε από δω και από κει. Αλλά εκείνη την εποχή, δηλαδή το φθινόπωρο του ‘77, παρατήσαμε σχεδόν όλοι τις δουλειές μας για να κάνουμε όλη μέρα πρόβες και να δούμε το σχήμα αυτό που φανταζόμασταν για χρόνια…

Άρα φαντάζομαι το μακαρόνι θα είχε πάει…
Ποιο μακαρόνι; Ούτε καν μακαρόνι! Είχα φτάσει 58 κιλά. Ένα μπουκάλι γάλα κι ένα πακέτο κράκερς έτρωγα.
Αφού με τα χρήματα που βγάλαμε στην πρώτη μας συναυλία -κάναμε 800 εισιτήρια στο Κνωσός- το πρώτο πράγμα που κάναμε ήταν να πάμε σε ένα εστιατόριο και να φάμε.

Ποιο τραγούδι από αυτά που σας έφερε ο Σιδηρόπουλος, άκουσες πρώτο και είπες “εδώ κάτι καλό υπάρχει”;
Πρώτα ακούσαμε “Το ‘69 με κάποιον φίλο” και τον “Μπάμπη τον Φλου”, νομίζω.

Κοίταξε, αμέσως καταλάβαμε ότι κάτι υπάρχει γιατί όχι μόνο τα κομμάτια ήταν καλά αλλά είχε σημασία και πώς τα υποστήριξε ο Παύλος.

Πάνω στη σκηνή;
Όχι μόνο στη σκηνή. Και εκεί στο σπίτι που καθίσαμε, έτσι όπως τα έπαιξε με μια κιθάρα, με έπεισε.

Ξέρουμε ότι ο Σιδηρόπουλος σας είχε αφήσει αρκετό χώρο στα τραγούδια. Δηλαδή μπορεί να σας τα έφερε και να τα είχε έτοιμα, αλλά δεν σας είπε ότι “παιδιά, αυτά είναι, έτσι θα τα παίξουμε”.
Όχι, καθόλου.

Αν τα πιάναμε ένα ένα τα τραγούδια, πού θα λέγατε ότι είχατε τη μεγαλύτερη συμβολή; Πχ στο “Μου ‘πες θα φύγω” ξέρω ότι το σόλο στην αρχή είναι του αδερφού σου.
Όχι μόνο το σόλο στην αρχή, σε όλο το κομμάτι. Η κιθάρα δεν σταματάει καθόλου να παίζει. Αυτό είναι όλο του Νίκου.

Και η σύλληψη, όχι μόνο το παίξιμο;
Ναι, εννοείται.

Ο Σιδηρόπουλος δεν το προόριζε να ξεκινάει έτσι το τραγούδι;
Όχι, καθόλου, δεν το είχε έτσι σκοπό. Είχαμε τεράστια ελευθερία και μεγάλη συμβολή. Αυτό συμβαίνει ακόμα και αρμονικά. Στην “Ώρα του stuff” για παράδειγμα, που είναι ένα πάρα πολύ ωραίο κομμάτι κατά τη γνώμη μου, επεμβήκαμε και στην αρμονία, δηλαδή στον τρόπο που χτίζονται τα ακόρντα στο ρεφρέν.

Ή πχ το μπάσο του Μαστρόκαλου είναι μια γραμμή εξαιρετικής φαντασίας.

Τα είχε δοκιμάσει και με άλλους μουσικούς πριν έρθει σε εσάς;
Όχι. Προηγουμένως είχε παίξει προσχέδια των κομματιών με μια κιθάρα ή με δυο ακουστικές κιθάρες μαζί με τον Μαστρόκαλο. Δεν είχαν παιχτεί με μπάντα.

Τον οποίο Μαστρόκαλο τον ήξερε πολύ πριν γνωρίσει εσάς.
Τον ήξερε από την Κυψέλη, πιτσιρίκια. Ήταν το αγόρι της αδερφής του της Μελίνας.

Από το “Φλου” σε ποιο κομμάτι θα λέγατε ότι είχαν τη μεγαλύτερη επιρροή οι Σπυριδούλα; Ήταν το “Μου πες θα φύγω”;
Όχι, σε όλα τα κομμάτια ήταν. Για να καταλάβεις ποια είναι η συμβολή μας δες το “Ξέσπασμα”. Το πόσο διαφορετικά το ακούς στη μία εκδοχή, με τους Δάμων και Φιντίας, και στην άλλη εκδοχή με εμάς.

Απ’ την άλλη μπορώ να πω ότι στο ”‘69” ήταν περισσότερο οι ιδέες του Παύλου, το πώς θα το παίξουμε. Είχε δηλαδή ήδη μια κιθάρα αλλά είχε και μια ιδέα πώς θα ακουστεί το μπάσο (σ.σ. μιμείται τον ήχο με το στόμα). Κι όλα τα μουσικά θέματα.

Ξεχωρίζεις κάποιον στίχο από το “Φλου”;
Το “Μου πες θα φύγω”. Όλοι οι στίχοι είναι πολύ καλοί, εκεί όμως μας μάγεψε ο Παύλος. Όχι ότι η μουσική του δεν λέει αλλά μέχρι τότε αυτή ήταν η κακοδαιμονία του ελληνικού ροκ. Δεν είχε καλή στιχουργία. Εκτός του Πουλικάκου, όλα τα άλλα ήταν ψιλοαδιάφορα ή μέτρια.

Και μένα μου φαίνεται πολύ δυνατός ο στίχος εκεί, πολύ άμεσος.
Είναι πολύ λιτός και πολύ περιεκτικός. Τα λέει όλα με δύο λόγια. Εγώ το θεωρώ μεγάλη μαγκιά αυτό. Πολλοί λένε για τους “Σοβαρούς κλόουν”. Αυτό είναι ποιητικότατο, έχει επιρροή από το “Ουρλιαχτό” του Γκίνσμπεργκ, και φυσικά είναι σπουδαίο κομμάτι αλλά είναι αρκετά βαρύγδουπο. Ενώ το “Μου πες θα φύγω” δεν έχει κανένα στοιχείο εντυπωσιασμού.

Γι’ αυτό το συγκρίνω με Τσιτσάνη. Λέει απλά πράματα κατευθείαν στην καρδιά.

Όπου τον λάτρευε τον Τσιτσάνη ο Σιδηρόπουλος.
Φυσικά, όλοι τον λατρεύουμε τον Τσιτσάνη. Ο άνθρωπος ήταν ποταμός έμπνευσης.

Αυτή η φωτογράφηση που κάνατε, αυτές οι κλασικές φωτογραφίες του εξωφύλλου, πού έγιναν;
Σε ένα πολύ καλό στούντιο ενός φίλου που ήταν επαγγελματίας φωτογράφος. Δεν μας φωτογράφισε αυτός όμως. Μας φωτογράφισε ο Δημήτρης -ή Γιώργος δεν θυμάμαι- Μανιάτης.

Αυτή ήταν πάντα η ιδέα για το εξώφυλλο ή πέρασαν και διάφορες άλλες; Ή δεν ασχοληθήκατε, είπατε “δεν μας νοιάζει, θα βάλουμε τις φάτσες μας να τελειώνουμε”;
Ο γραφίστας ο Δημήτρης Αρβανίτης που φιλοτέχνησε το εξώφυλλο σε συνεργασία με τον φωτογράφο το στήσανε. Εμείς απλά βγάλαμε τις φωτογραφίες, δεν είπαμε τίποτα.

Αν ξέρατε τότε πόσο ιστορικός δίσκος θα ήταν, θα κάνατε άλλο εξώφυλλο;
Όχι. Ούτως ή άλλως δεν το θεωρώ άσχημο εξώφυλλο.

Είναι τόσο κλασικό πια που δεν είναι ούτε άσχημο ούτε ωραίο.
Ναι, ακριβώς. Άσε που εμάς ενδιέφερε πιο πολύ το περιεχόμενο από το περιτύλιγμα.

Καμιά ιστορία (αρνητική, θετική) από το στούντιο που να θέλετε να μοιραστείτε -γιατί περάσατε και πάρα πολλές ώρες μέσα στην ηχογράφηση.
Κοίταξε, αρνητικές είχαμε πολλές γιατί ήμασταν όλοι τελειομανείς και τσακωνόμασταν πολλές φορές. Κι εκεί, εκ των υστέρων, σέβομαι πολύ τον Παύλο.

Στο τέλος περνούσε το δικό του;
Όχι, ακριβώς για αυτό. Ότι δεν είπε ποτέ “δικό μου είναι, ό,τι θέλω θα το κάνω”. Όχι ότι δεν είχε ισχυρή γνώμη, αλλά ήταν βαθιά δημοκράτης σε αυτό που είχε δεσμευτεί ότι η δουλειά θα είναι κοινή.

Πάντως, πρέπει να πω ότι η δουλειά που είχε κάνει ο αδερφός μου σ’ αυτόν τον δίσκο, που ήταν μόλις 20 χρονών, είναι απίστευτη. Του οφείλει πολλά. Βέβαια, γι’ αυτό τον λάτρευε και ο Παύλος και τον ήθελε και στο επόμενο σχήμα του. Αν μπορούσε, θα τον έπαιρνε μαζί του.

Ο ίδιος ο Σιδηρόπουλος δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο στην κιθάρα, έτσι;
Δεν ήταν αλλά έπαιζε πολύ έξυπνα. Αν δεις τα ακόρντα που παίζει στους “Σοβαρούς κλόουν”, είναι πολύ προχωρημένα αρμονικά.

Εμένα μου άρεσε πάρα πολύ και το πως χτίσατε και το “στην Κ”.
Αυτό το κομμάτι είναι πιο πολύ Παύλος. Με ποια έννοια; Ότι ακόμη και το σόλο που παίζω το έλεγε με το στόμα. Εγώ το μιμήθηκα, έβαλα και δύο σάλτσες, αλλά αυτό είναι που είχε στο μυαλό του.

Μια έπαιζε τα σόλο ο αδερφός σου, μία εσύ, κάπως έτσι;
Ναι.

Στα λάιβ όμως ποιος είχε τη lead κιθάρα;
Και οι δυο. Δεν είχαμε ρόλους δηλαδή rhythm και lead guitar.

Οπότε δηλαδή ξέρουμε ότι στο “Μου πες θα φύγω” το σόλο είναι του αδερφού σου, το “στην Κ” είναι το δικό σου.
Γενικά στο “Φλου” έχει σκίσει ο Νίκος, έχει παίξει απίστευτα σόλα. Και το σόλο του στο “Ξέσπασμα” είναι καταπληκτικό και μάλιστα ακόμα δεν μπορώ να το παίξω τόσο καλά γιατί έχει μια απίστευτη ροή. Δεν είναι μόνο τι νότες παίζει -είναι γρήγορο και ρολάρει απίστευτα.

Εγώ παίζω στο “‘69”, παίζω και στο δεύτερο μέρος του “Πού να γυρίζεις”.

Εν τω μεταξύ πριν είπατε για τον Σιδηρόπουλο που έπαιζε το σόλο με το στόμα. Αυτό μου θυμίζει τις ηχογραφήσεις που έπαιζε αυτά τα δικά του τα ρεμπέτικα, όπου πάλι έκανε κάποια σόλο με το στόμα.
Ακριβώς έτσι. Αυτό λοιπόν, το ‘χε. Και τα ακόρντα αν δεις, που λες ότι δεν έπαιζε ιδιαίτερη κιθάρα, στο “στην Κ” είναι σπουδή.

Ξέρετε γιατί σας σέβομαι πάρα πολύ όλους στους Σπυριδούλα; Γιατί δεν προσπαθήσατε ποτέ να πάρετε παραπάνω κρέντιτ από αυτό που αξίζατε. Κάποιοι άλλοι πιο εγωιστές μπορεί να έλεγαν τόσα χρόνια, και απόντως του Παύλου, ότι “εγώ του έφτιαξα το τραγούδι, χωρίς εμάς δεν…”. Εσείς ήσασταν πάντα πολύ τίμιοι.
Εμείς δεν είμαστε κλέφτες.

Η πρώτη συναυλία που κάνατε αφού βγήκε το “Φλου”, θυμάστε ποια ήταν; Για να παρουσιάσετε τον δίσκο εννοώ.
Εμείς πριν ακόμα βγουν τα κομμάτια, παίζαμε 7-8 απ’ αυτά σε ένα κλαμπ στην Πλάκα, το “Τίφανις”.

Οπότε δεν υπήρχε μια μέρα συγκεκριμένη που να κάναμε επίσημα παρουσίαση δίσκου. Όπως επίσης δεν κάναμε ποτέ και απονομή χρυσού δίσκου, παρόλο που έγινε χρυσός μετά από καιρό. Γιατί αυτά είναι κινήσεις μάρκετινγκ, τις οποίες πρέπει να τα κάνεις εσύ με τον μάνατζερ σου και την εταιρία, κι εμείς δεν είχαμε τέτοια, δεν ασχολιόμασταν.

Διάβασα πως όταν βγήκε ο δίσκος πούλησε 5.000 αντίτυπα. Ο Σαραντής που σας εμπιστεύτηκε, που εσείς κάνατε και τόσες ώρες παραπάνω στο στούντιο, δεν είχε πρόβλημα με την εταιρία, δεν του είπανε “τι έκανες εδώ”;
Δεν είχε γιατί οι 5000 τον κάλυπταν. Αυτοί φοβόνταν μην πάει άπατο, κατάλαβες;

Πόσα λεφτά πήρατε για τον δίσκο;
Με ποσοστά πληρωθήκαμε. Δεν θυμάμαι γιατί τα παίρναμε σε εκκαθάριση κάθε χρόνο.

Αλλά τα πρώτα χρόνια έφταναν για να πληρώσεις το νοίκι πχ;
Όχι, αλλά παίζαμε σε κλαμπ και παίζαμε και πολύ. Δηλαδή την περίοδο ‘78-’79 παίζαμε μαζί με τον Παύλο πέντε μέρες τη βδομάδα για ένα τετράμηνο. Οπότε ναι, τη βγάζαμε. Συν ότι στο κοινόβιο ήμασταν και ο αδερφός μου κι εγώ, άρα μπαίνανε δυο μεροκάματα.

Υπήρχαν τραγούδια που δεν μπήκαν στο “Φλου”; Κάποιο που να το έφερε ο Σιδηρόπουλος και να είπατε τελικά “αυτό να μην το βάλουμε”;
Όχι, και μάλιστα είχαμε λιγότερα. Ήταν εννιά τα κομμάτια και το “Ξέσπασμα” το βάλαμε για να συμπληρώσουμε, γιατί μας έλειπε ένα κομμάτι και το προτείναμε εμείς στον Παύλο να το κάνουμε διασκευή επειδή μας άρεσε.

Εσείς ως Σπυριδούλα δεν είχατε κανένα δικό σας κομμάτι;
Είχαμε αλλά δεν είχαμε στίχους. Δεν γράφαμε στίχο.

Ούτε εσύ ούτε ο αδερφός σου, κανείς;
Έχουμε γράψει μερικά αλλά δεν ήταν η δουλειά μας, ούτε το επιδιώκαμε..

Και αργότερα τα “Νάιλον ντέφια” ποιος τα έγραψε;
Ένας άλλος συνεργάτης μας, ο Παύλος Βακατάτσης. Και έχει γράψει κι ένα ο Νίκος, άλλο ένα η Μελίνα Καρακώστα κι εγώ -για στίχους μιλάμε πάντα.

Για παράδειγμα, τότε που κάναμε το “Φλου”, τη μουσική από τα “Νάιλον ντέφια” την είχαμε ήδη, αλλά δεν είχαμε τους στίχους.

Στον Σιδηρόπουλο το είχατε παίξει; Πώς και δεν ψήθηκε να γράψει αυτός τους στίχους;
Δεν έτυχε, δεν ξέρω πως και τι. Απλώς δεν έτυχε.

Τα ραδιόφωνα εκείνη την εποχή το παίξανε το άλμπουμ;
Το παίξανε οι πειρατές. Παίχτηκε και στο κρατικό ραδιόφωνο αλλά λίγο. Τότε οι εταιρείες είχαν εκπομπές, δηλαδή υπήρχε το μισάωρο της Μίνος, το μισάωρο της ΕΜΙ -και μάλιστα αυτό το έκανε ο Σαραντής. Το έπαιξε εκεί αλλά είχε πλάκα γιατί όλο το άλλο ρεπερτόριο ήταν Πάριος, Καζαντζίδης και τέτοια.

Παίχτηκε όμως και στα μπαράκια και στα κλαμπάκια που έπαιζαν ροκ.

Υπήρξε κάποιος εκείνη την περίοδο που να άκουσε τον δίσκο και να είπε καλά λόγια και που να μην το περίμενες; Μπορεί να ήταν ένας λαϊκός, οτιδήποτε.
Κοίταξε, έχω ακούσει πολλά καλά λόγια, όχι τόσο από λαϊκούς, αν και οι λαϊκοί δείχνουν σεβασμό, γιατί έχουν αυτήν τη λογική που είναι επαγγελματική και θεωρούν ότι αν για κάποιο λόγο είσαι αναγνωρίσιμος, “κάτι θα κάνει σωστά αυτός. Μπορεί να μην το καταλαβαίνω εγώ αλλά κάτι συμβαίνει εκεί”. Οπότε ναι, το έχω δει και από μεγάλους λαϊκούς τραγουδιστές.

Όπως;
Τι να σου πω (σ.σ. χαμογελάει). Όταν γράφαμε το “Φλου” είχε έρθει στο στούντιο για δική του δουλειά ο Μανώλης Αγγελόπουλος και τον βάλαμε να γράψει έναν αμανέ. Δεν τον χρησιμοποιήσαμε ποτέ, αλλά ναι.

Για ποιο τραγούδι τον φανταστήκατε;
Όχι, δεν το φανταστήκαμε. Επειδή μας άρεσε πάρα πολύ, ήταν πολύ μεγάλος τραγουδιστής, τον έπεισε ο ηχολήπτης. “Μπες μέσα και τραγούδα μας κάτι κλπ”.

Είπατε κάποια κουβέντα μαζί του, είπε κάτι με τον Παύλο;
Τώρα δεν θυμάμαι κάτι να σου πω έτσι, ατάκα, θυμάμαι όμως ότι του είχαμε τεράστιο σεβασμό, ήταν ένας ογκόλιθος.

Αλλά και αυτός είχε αντίστοιχο σεβασμό, το οποίο ήταν πολύ τιμητικό βέβαια, γιατί εμείς ήμασταν κωλόπαιδα.

Και κάπως έτσι έγινε και με τη Γαλάνη. Στην Κολούμπια υπήρχαν δύο στούντιο δίπλα δίπλα στο ίδιο κτίριο, και έγραφε στο διπλανό, και επειδή θέλαμε μια γυναικεία φωνή της είπαμε. Όχι εμείς, γιατί εμείς δεν είχαμε γνωριμίες. Τον Σαραντή βάλαμε.

Και δεν υπάρχει και το όνομά της στον δίσκο επειδή ήταν σε άλλη εταιρεία.
Τότε ήταν πολύ αυστηρές οι κόντρες ανάμεσα στις εταιρείες. Είχε φύγει πρόσφατα από την ΕΜΙ και είχε πάει στην ΜΙΝΟΣ και δεν υπήρχε περίπτωση να την άφηνε η ΜΙΝΟΣ να συμμετέχει, θα είχε πρόβλημα. Γι’ αυτό δεν μπήκε και το όνομα της.

Γενικά δεν ήταν τότε της μόδας οι συμμετοχές.

Με τον Σιδηρόπουλο μεχρι πότε παίξατε;
Μέχρι τέλη ‘79, για δύο χρόνια δηλαδή.

Οπότε το ερώτημα πάρα πολλών είναι ότι ΟΚ, κάνατε αυτόν το δίσκο, πήγε πολύ καλά καλλιτεχνικά, γιατί χωρίσατε;
Γιατί θέλαμε κάπως να αυτονομηθούμε, να δούμε τις δικές μας δυνάμεις.

Είχε κι άλλα κομμάτια τότε, για παράδειγμα το “Βιβλίο των ηρώων του τρόμου” μας το ‘χε παίξει ήδη, και κάποια στιγμή, το ‘81, ξανακάναμε μερικά λάιβ μαζί. Δεν είχε βρει σχήμα ακόμα και πήγαμε μαζί να παίξουμε σε ένα λάιβ που είχε στη Ναύπακτο. Την ίδια χρονιά πήγαμε εμείς να παίξουμε στη Σαντορίνη και ήρθε αυτός μαζί μας, αλλά παρέα, δεν έπαιξε εκεί.

Στο νησί όμως είχε φέρει μαζί του σε κασέτα ένα ντέμο με το πρόπλασμα του “Εν Λευκώ”.

Είναι γνωστό ότι εκείνη την περίοδο, λίγο πριν το “Εν Λευκώ” είχε αρχίσει τη σχέση του με την ηρωίνη. Εκείνη την περίοδο που είχε έρθει στη Σαντορίνη, του φαινόταν ότι είχε μπλέξει;
Ε, δεν σερνόταν.

Ναι, αλλά φαινόταν ότι ο άνθρωπος κάπου χανόταν;
Όχι, δεν χανόταν. Κοίταξε, όποιος ξέρει από τα ντραγκς, καταλαβαίνει. Αυτή η κατάσταση έχει μια εξέλιξη -μπαίνεις, βγαίνεις, έχει τέτοια. Δεν είναι ότι από τη στιγμή που αρχίζεις να παίρνεις ότι γίνεσαι χάλια.

Ήταν ακόμα λειτουργικός τότε.
Λειτουργικότατος. Κι εμάς μάλιστα μας άρεσαν πάρα πολύ τα νέα τραγούδια του. Εγώ στεναχωρήθηκα λίγο που δεν θα συμμετείχαμε.

Ο “Θάνατος” μ’ άρεσε πάρα πολύ. Αλλά εμείς είχαμε ήδη αρχίσει να ετοιμάζουμε το δικό μας υλικό. Εκείνος ήταν πολύ πιο έτοιμος από εμάς οπότε θα μας “καπέλωνε¨, και δεν το λέω με την κακή έννοια.

Μας άρεσε το υλικό του. Ούτως ή άλλως με τον Παύλο δεν είχαμε ουσιαστικές διαφωνίες επί μουσικής αισθητικής.

Οπότε, και συγγνώμη που επανέρχομαι πάλι σε αυτό, όταν έπαιζε την “Ώρα του stuff” δεν είχε μπει ακόμα σε αυτόν τον κόσμο. Δηλαδή το είχε γράψει απλά παρατηρώντας τους άλλους;
Ναι, άλλους… φίλους και τέτοια. Αυτός ο δίσκος μέσα στη μουντάδα του έχει μια αγνότητα και μια αισιοδοξία. Η “Ώρα του stuff”, παρότι μιλάει για την ηρωίνη είναι ένα εξωτερικό κομμάτι, είναι ένα κομμάτι παρατήρησης, παρόλο που φαίνεται σαν να το ζει. Στην πραγματικότητα περιγράφει κάποιους άλλους.

Μέχρι τότε δεν είχε πάρει;
Η σχέση του με την ηρωίνη αρχίζει λίγο πριν να εκδοθεί το “Φλου”, την άνοιξη του ‘79. Άντε να έγινε και να μην το ξέρω εγω δυο τρεις μήνες πιο πριν, αλλά μέχρι εκεί.

Ναι, ήταν καθαρός, δεν είχε σχέση εξάρτησης.

Αλλά να φανταστώ ότι και η υπόλοιπη παρέα θα δοκίμασε -τώρα δεν ξέρω πόσο ανοιχτά μιλάτε, αν θέλετε μου λέτε, αν δεν θέλετε, το αφήνουμε.
Όλη η παρέα έπεσε. Όλη η παρέα εκτός από εμένα.

Κι εγώ δοκίμασα αλλά δεν ξαναήπια. Γιατί δεν ξαναήπια; Γιατί η πρώτη φορά ήταν πολύ ωραία. Οπότε ξαναδοκίμασα μόνο μετά από πέντε χρόνια.

Πολλοί από εκείνη την παρέα, δεν θέλω να πω ονόματα, είχαν περιπέτεια. Σταδιακά. Γιατί βέβαια δεν γίνεσαι απ’ τη μια μέρα στην άλλη.

Η κοκαΐνη δεν υπήρχε τότε στην Ελλάδα;
Όχι. Υπήρχε μόνο περιστασιακά.

LSD;
Υπήρχε. Όταν εγώ ήμουν 18-19 χρονών, πιο εύκολα έβρισκα LSD στην Πλάκα παρά μαύρο. Καταρχάς το μαύρο στην Ελλάδα το είχαν οι λαϊκοί, δεν ήταν στα δικά μας κυκλώματα.

Η δική μας σχέση με τα ντραγκς ήταν από τους τουρίστες που πέρναγαν από εδώ ταξιδεύοντας για την Ινδία και ερχόμενοι έφερναν ένα τριπάκι από Αμερική, από Ολλανδία κλπ.

Και επιστρέφοντας αυτοί στη χώρα τους έπαιρναν κανά μαύρο από εδώ.

Θυμάσαι την ημέρα που έμαθες ότι πέθανε ο Σιδηρόπουλος;
Τη θυμάμαι πολύ καλά. Ήταν και ανήμερα της γιορτής του αδερφού μου, του Αγίου Νικολάου, ήμασταν μαζί εκείνη τη στιγμή. Νομίζω με πήρε τηλέφωνο η Εύη Χασάπιδου από τους Echo Tattoo και μου το είπε. Σοκαρίστηκα, πάγωσα. Και βασικά δεν το κατάλαβα. Μου πήρε χρόνια να το καταλάβω.

Παρότι πήγες στην κηδεία;
Δεν πήγα. Γενικά εγώ νεότερος δεν το είχα καθόλου μ’ αυτά, είχα μια άρνηση. Τώρα που γέρασα άρχισα να πηγαίνω και να αποχαιρετάω. Και ακριβώς επειδή δεν πήγα κιόλας, ήταν σαν να μην συνέβη.

Ήταν σαν να έφυγε για ένα ταξίδι πχ ή ότι γενικά χαθήκαμε. Πώς έχεις χαθεί με κάποιους φίλους; Κάπως έτσι.

Θυμάσαι την τελευταία φορά που τον είδες;
Πρέπει να ήταν κανά χρόνο πριν φύγει, αλλά είχαμε μιλήσει στο τηλέφωνο. Και δεν μου φάνηκε καλά. Ήταν σαν να είχε μια μανία καταδίωξης, εντός εισαγωγικών, όχι ακριβώς αυτό δηλαδή. Σαν να άκουσα έναν Παύλο που δεν τον ήξερα. Μου είπε κάτι που δεν έστεκε κατά κάποιο τρόπο, όχι παράνοια. Και είχα μαγκωθεί, δεν ήξερα τι να του πω. Δεν θυμάμαι ακριβώς, αλλά μου είχε δημιουργήσει την εντύπωση ότι κάτι συμβαίνει.

Έχουμε μιλήσει πάρα πολύ για τότε, για το ‘80, αλλά η ζωή για σένα συνεχίστηκε και το ‘90, και το 2000 κλπ. Όλα αυτά τα χρόνια τι κάνατε;
Αφενός βγάλαμε κι άλλους τρεις δίσκους και άρα κατά διαστήματα παίζαμε λάιβ και αφετέρου μας απορρόφησε η διδασκαλία κιθάρας.

Είχαμε ένα δικό μας εργαστήριο που λειτούργησε γύρω στα 20 χρόνια, από το ‘90 μέχρι το 2014 -το ‘φαγε η κρίση δηλαδή. Αλλά και πριν διδάσκαμε με τον Νίκο, ξεκινήσαμε από το ‘79.

Μπορείς να μου αναφέρεις μερικούς που μπορώ να ξέρω και που μπορεί να έχουν μάθει κιθάρα από εσένα;
Ο Απόστολος Ρίζος, ο Αλέξης Ιωάννου, από τους Burger Project, τον οποίο τον είχαμε και στη Σπυριδούλα πιτσιρικά. Ο Γιώργος Παυλίδης από τους Χάσμα. Ακόμα και ο Αλέξης Γεωργούλης. Είναι αρκετοί.

Του αδερφού μου μαθητής ήταν ο Κώστας ο Μιχαλός, ο οποίος είναι πολύ καλός session κιθαρίστας, παίζει με διάφορους.

Ξέρεις τι; Προσπαθώ να μπω λίγο στη θέση σου. Σκέφτομαι ότι αν στα 20 μου είχα συμμετάσχει σε έναν δίσκο σαν το “Φλου”, μετά τι θα μπορούσε να με ικανοποιήσει; Εννοώ, μήπως νιώθεις ότι έφτασες στο peak σου πολύ νωρίς κατά κάποιον τρόπο;
Όχι. Κοίταξε, τώρα παίζαμε με τον Πουλικάκο, έτσι; Έχουμε μια μπάντα δέκα ατόμων που είναι καταπληκτική. Κάνουμε πρόβα κάθε Δευτέρα και φεύγω χαρούμενος.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι δεν υπάρχει peak. Δεν έχει σημασία. Μπορεί αυτό ποτέ να μη γίνει τόσο δημοφιλές όσο έγινε το “Φλου”, αλλά είναι σπουδαίο. Ή έχω παίξει, τι να σου πω… Κάποια στιγμή που έπαιξα με τους Πυξ Λαξ, ήρθε γκεστ ο Έρικ Μπάρντον και παίξαμε μαζί. Δεν είναι λίγο. Ή με τον Γκόρντον Γκάνο από τους Violent Femmes. Δεν είναι καθόλου λίγο.

Όταν θυμάσαι σήμερα τον εαυτό σου στα 20 του, σου αρέσεις; Έχεις καλή σχέση μαζί του;
Ναι, βέβαια, αλίμονο. Γενικά αυτό που καμαρώνω -εντός εισαγωγικών γιατί η αυταρέσκεια δεν είναι μέσα στα μειονεκτήματα μας- είναι ότι κάναμε αυτό που θέλαμε και αυτό που νομίσαμε ότι έπρεπε. Δεν κάναμε μεγάλες εκπτώσεις ούτε στη μουσική μας ούτε γενικότερα στις σχέσεις μας, στη ζωή μας κτλ. Οπότε είμαι σχετικά ήσυχος.

Όχι ότι δεν έχω κάνει λάθη, ότι δεν έχω κάνει μαλακίες, προς Θεού. Και πολλές μάλιστα.

Να πούμε και λίγο για το λάιβ στις 11 Ιουνίου για τα 45 χρόνια από το “Φλου”. Στη συναυλία θα είστε μόνο εσείς από το αρχικό σχήμα;
Από αυτή την ομάδα, ναι. Υπάρχουν και άλλοι όμως που ζουν απλώς δεν συμμετέχουν πια στο σχήμα, όπως πχ ο ντράμερ του Φλου, ο Ανδρέας Μουζακίτης, που δεν παίζει εδώ και πολλά χρόνια μαζί μας.

Από τη ζωή έχουν φύγει ο αδερφός μου ο Νίκος, ο Παύλος και ο Μαστρόκαλος. Επίσης έχει φύγει από τη ζωή και ο ηχολήπτης του “Φλου” ο Γιώργος Κωνσταντόπουλος που είχε βοηθήσει πάρα πολύ. Ήταν ένας άθλος να κάνεις ένα δίσκο που τότε δεν είχε ξαναγίνει αντίστοιχος.

Η συναυλία είναι ένας φόρος τιμής σε όλους αυτούς.

Οι ΒήταΠεις πώς προέκυψαν;
Η βασική ιδέα πίσω από αυτό το λάιβ είναι να παρουσιάσουμε με άξονα το “Φλου” και την πορεία του γκρουπ, αλλά και ενδεικτικά την πορεία του Παύλου, πως όλη αυτή η ιστορία είχε μια απήχηση και έξω από το άμεσο περιβάλλον. Κατάλαβες; Οι ΒήταΠεις είναι μια τέτοια περίπτωση.

Έχουν κάνει έτσι κι αλλιώς κι από μόνοι τους μια διασκευή σε κομμάτι του Παύλου, οπότε μας φάνηκε καλή ιδέα.
Όπως επίσης μου φάνηκε πολύ καλή ιδέα να πει τέσσερα κομμάτια από τα “Μπλουζ του πρίγκιπα” και η Ιουλία Καραμπατάκη.

Ούτως ή άλλως ο Παύλος όταν τα έγραψε ήθελε να τα δώσει στην Οπισθοδρομική Κομπανία.

Α, αυτούς είχε στο μυαλό του;
Η ιδέα να γράψει τέτοια τραγούδια ξεκίνησε στη Σαντορίνη που σου περιέγραψα πριν. Εκεί ήμασταν παρέα με τους Κατσιμιχαίους και τον Γιάννη Εμμανουηλίδη από την Οπισθοδρομική Κομπανία και επειδή εμφανιζόμασταν μόνο τρεις μέρες τη βδομάδα, τις υπόλοιπες μέρες αράζαμε στα μπαλκόνια και παίζαμε.

Και είχε και το μπουζουκάκι ο Γιαννάκης και του άρεσε αυτό του Παύλου, και έτσι επηρεάστηκε και γυρνώντας στην Αθήνα, άκαρπος κιόλας γιατί δεν συμφωνήσαμε να ηχογραφήσουμε μαζί το “Εν Λευκώ”, κάθισε και έφτιαξε τα “Μπλουζ του Πρίγκιπα”.

Και όπως έμαθα εκ των υστέρων, απευθύνθηκε στην Οπισθοδρομική Κομπανία αλλά αυτοί τον απέρριψαν γιατί θεώρησαν ότι “εμείς παίζουμε Βαμβακάρη, παίζουμε βαριά, αυτά είναι ελαφριά”. Χαζομάρα τους κατά τη γνώμη μου.

Και ο Μπαλάφας πώς προέκυψε;
Θέλαμε μια κυρία φωνή και ο Λεωνίδας είναι εξαιρετικός τραγουδιστής γιατί έχει αυτό που είχε και ο Παύλος. Έχει φυσικότητα, δεν προσπαθεί να κάνει το παραπάνω. Το πρόβλημα με τους τραγουδιστές είναι ότι είναι ερωτευμένοι με τη φωνή τους οπότε είναι πιο πολύ σαν να τραγουδάνε για να ακούνε τους ίδιους.

Άσχετο αλλά πόσο να έχει πουλήσει μέχρι σήμερα ο δίσκος;
Κανείς δεν ξέρει. Ο μακαρίτης ο Ξυδούς μου είχε πει κάποια στιγμή ότι είναι πάνω από 200.000.

Να πούμε ότι η συναυλία είναι αφιερωμένη και στη δική του μνήμη, ο οποίος μπορεί να ήταν το παιδί για τα θελήματα ακόμη τότε, αλλά ήταν φοβερά υποστηρικτικός.

Όλοι έχουμε να πούμε μια καλή κουβέντα για τον Ξυδούς. Είναι φοβερό αυτό.
Ναι, γιατί ενώ ήταν άνθρωπος δύσκολος και γκρινιάρης, ήταν καλός, ενδιαφερόταν για τον άλλον, δεν σε έγραφε. Και μάλιστα σε αυτό το χώρο της δισκογραφίας που είναι ανταγωνιστικός και πολλοί έχουν ψηλά τον αμανέ, δεν υπήρχαν πολλοί άνθρωποι σαν τον Μάνο.