THE TRAITORS: ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΡΙΑΛΙΤΙ, ΟΛΟΙ ΨΑΧΝΟΥΝ ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΡΟΔΟΤΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ

Κι έτσι ξαφνικά, το πιο πολυσυζητημένο και λουσμένο με θετικές κριτικές σόου του BBC τους τελευταίους μήνες, είναι ένα ριάλιτι. Κι ούτε καν κάποιο εκείνα με τους πάρα πολύ ταλαντούχους ανθρώπους που κάνουν πάρα πολύ εντυπωσιακά πράγματα στην οθόνη. Αντιθέτως: Εδώ το πιο επιθυμητό για τους παίχτες/διαγωνιζόμενους είναι, βασικά, να μην κάνουν απολύτως τίποτα. Να περνάνε όσο δυνατόν πιο απαρατήρητοι. Πόσο συναρπαστικό μπορεί να είναι τελικά να βλέπεις κάτι τέτοιο;

Εκ του αποτελέσματος, πολύ. Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους παρακολουθούμε τηλεόραση είναι η σκιαγράφηση χαρακτήρων κάτω από απειλητικές, ή έστω ασυνήθιστες, συνθήκες. Αλλά –κι αυτό είναι κάτι που σπάνια σειρές καταφέρνουν να αποτυπώσουν– το πώς συγκεκριμένοι άνθρωποι μπορεί να συνδέονται με άλλους, με βάση ένα πλήρες τίποτα, μια ακαθόριστη ενέργεια στον αέρα, ή τις μεταπτώσεις χαρακτήρων από την μια κατάσταση στην άλλη.

Πώς αποτυπώνεις τηλεοπτικά κάτι τόσο απροσδιόριστο και απειροελάχιστο;

Το Traitors, ένα καινούριο ριάλιτι φορμάτ που εμφανίστηκε πέρσι στην Ολλανδία κι έκτοτε έχει ξεφυτρώσει σε μια ντουζίνα χώρες, βρίσκει ακριβώς εκεί τη δύναμή του. Καθώς χάρη στο ιδιότυπο ανταγωνιστικό concept του, οι παίχτες τίθενται αντιμέτωποι χωρίς να έχει κανείς τους ιδέα τι είναι αυτό για το οποίο πρέπει, τελικά, να κοιτάξει να βρει στους αντιπάλους.

Για την ακρίβεια, δεν ξέρει καν ποιοι είναι οι αντίπαλοί του.

Στο Traitors, ή όπως λέγεται στην ορίτζιναλ ολλανδική εκδοχή του, De Verraders, ένας αριθμός ανθρώπων μπαίνουν σε ένα σπίτι. Ναι, το έχετε ξανακούσει αυτό το αστείο νομίζετε, αλλά όχι. Δεν είναι Big Brother αυτό. Σε έναν απομακρυσμένο χώρο λοιπόν, που μπορεί να είναι από μια έπαυλη στην επαρχία, ένα απομονωμένο ξενοδοχείο ή ένα επιβλητικό κάστρο στα σκοτσέζικα δάση, οι 18 ή 20 ή 24 αυτοί διαγωνιζόμενοι γνωρίζονται μεταξύ τους για ένα απόγευμα κι ύστερα, αφού δέσουν τα μάτια τους, οι παρουσιαστές κυκλοφορούν σιωπηλά τριγύρω τους και, χωρίς κανείς άλλος να το ξέρει, διαλέγουν λίγους ανάμεσά τους για να γίνουν Προδότες.

Στο αμερικάνικο φορμάτ ας πούμε, από τους 20 αρχικούς παίχτες οι 3 γίνονται Προδότες. Στην πάντα πιο λάρτζ αυστραλέζικη εκδοχή, από τους 24 παίχτες οι 4 γίνονται Προδότες. Όλοι οι υπόλοιποι είναι Πιστοί. Αυτό που συμβαίνει στη συνέχεια είναι το εξής:

→ Οι Προδότες γνωρίζονται μεταξύ τους, γιατί συναντιούνται κάθε βράδυ, κρυφά από όλους τους υπόλοιπους παίχτες.

→ Οι Πιστοί δεν έχουν ιδέα ποιοι είναι οι Προδότες, αλλά ο στόχος τους στο παιχνίδι είναι να τους ξετρυπώσουν.

→ Κάθε απόγευμα, όλοι οι παίχτες κάθονται μαζί σε ένα μεγάλο στρογγυλό τραπέζι, συζητάνε ανοιχτά μεταξύ τους, και στο τέλος της κουβέντας ψηφίζουν εκείνον ή εκείνην που θέλουν να εξορίσουν. Ο παίχτης που παίρνει την πλειοψηφία των ψήφων αποχωρεί από το παιχνίδι και αποκαλύπτει αμέσως αν ήταν όντως Προδότης ή αν έδιωξαν Πιστό.

→ Το βράδυ, οι Προδότες μαζεύονται και μαζί αποφασίζουν ποιον παίχτη από όσους έχουν απομείνει, θέλουν να δολοφονήσουν. Κάθε βράδυ, «πεθαίνει» κι ένας Πιστός.

→ Στο τέλος του παιχνιδιού, όσοι παίχτες επιβιώσουν μοιράζονται τα χρήματα που έχουν στο μεταξύ συγκεντρωθεί (περισσότερα για αυτό σε λίγο).

→ Αν όμως ανάμεσά τους έχει απομείνει κάποιος Προδότης, τότε τα λεφτά τα παίρνει μόνο εκείνος ή εκείνη. Αυτό σημαίνει πως στο Traitors δεν αρκεί να μείνεις στο απυρόβλητο μέχρι τέλους, αλλά πρέπει να σιγουρευτείς πως κανείς από όσους στέκονται δίπλα σου, δεν είναι Προδότες που έχουν καταφέρει ακόμα να κρύβονται.

→ Πώς μαζεύονται τα λεφτά: Στη διάρκεια της κάθε μέρας, ανάμεσα στο πρωινό (όπου πάντοτε αποκαλύπτεται στους παίχτες ποιος δολοφονήθηκε) και στο στρογγυλό τραπέζι, συμβαίνει κάποια δοκιμασία. Οι παίχτες, Προδότες και Πιστοί μαζί, αγωνίζονται για να πετύχουν κάποιο κοινό σκοπό καθώς έτσι συγκεντρώνουν λίγα λίγα τα χρήματα του τελικού βραβείου. Αυτό σημαίνει πως εδώ οι πάντες έχουν το ίδιο ακριβώς κίνητρο και κανείς δεν έχει συμφέρον να σαμποτάρει την ομάδα.

→ Ανάλογα την εκδοχή του σόου, υπάρχουν κάποιες παραλλαγές της ιδέας της «ασπίδας», δηλαδή μια προσωπική ασυλία που κερδίζει ένας παίχτης σε κάποια μόνο αγωνίσματα, που τους προστατεύει από την αποψινή δολοφονία ή/και την αποψινή εξορία. Εδώ παρατηρούνται κάποιες μικρές στρατηγικές κινήσεις.

→ Όσο για το πώς μοιάζει το ίδιο το endgame; Διαφέρει ανάλογα την εκδοχή. Στο ορίτζιναλ ολλανδικό υπάρχει η χειρότερη εκδοχή φινάλε, που ουσιαστικά ακυρώνει όλο το σόου. Ευτυχώς οι Αυστραλοί το βελτίωσαν με τη μία, προσφέροντας μια καλύτερη και πιο λειτουργική εναλλακτική, την οποία τελειοποίησε η εκδοχή του BBC. Εκεί, ουσιαστικά δίνεται η δυνατότητα στους φιναλίστ να συνεχίσουν να παίζουν μέχρι οι ίδιοι να επιλέξουν το τέλος του παιχνιδιού, εφόσον πιστεύουν πως δεν έχουν απομείνει Προδότες ανάμεσά τους. Είναι ένα φινάλε φορμάτ που ουσιαστικά εγγυάται σασπένς μέχρι τέλους, ό,τι κι αν έχει γίνει στην πορεία της σεζόν (ακόμα κι αν, θεωρητικά, δεν έχει μείνει ούτε ένας Προδότης ανάμεσά τους).

***

Γιατί λοιπόν είναι τόσο συναρπαστικό το να βλέπεις ένα τέτοιο φορμάτ να εκτυλίσσεται; (Προσωπικά, καταβρόχθισα τις εκδοχές 4 χωρών –Αμερική, Αγγλία, Ολλανδία, Αυστραλία– μέσα σε δυο βδομάδες.) Καταρχάς, επειδή εγγυάται διαρκή δράση, δηλαδή φόνους και εξορίες, διαρκώς, που σημαίνει πως ό,τι συμβαίνει ανά πάσα πραγματικά στιγμή, μπορεί να αποβεί κρίσιμο ή μοιραίο.

Αλλά το μεγαλύτερο ενδιαφέρον υπάρχει φυσικά, όπως συμβαίνει με όλα τα κορυφαία «κοινωνικά» ριάλιτι, στις ανθρώπινες συμπεριφορές και τις αλληλεπιδράσεις. Ένα μάτσο άνθρωποι αποκλεισμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο που εξ ανάγκης σχηματίζουν ισχυρούς δεσμούς σε ένα fast forward κοινωνικότητας, βασισμένοι σε τίποτα άλλο παρά vibes και ένστικτα. Είναι πάντα εντυπωσιακό να παρατηρείς ποιοι προσκολλούνται σε ποιους, για ποιο λόγο, και σε τι βαθμό. Και τι συμβαίνει όταν αρχίζουν οι υποψίες και τα ψέματα; Πώς αντιδρά ο καθένας;

Σε κάποια σημεία, παίχτες απλά αρνούνται εμφατικά να διανοηθούν έστω την αλήθεια για κάποιο άτομο που έχουν εμπιστευθεί τυφλά. (Γι’αυτό και η καλύτερη στρατηγική για έναν Προδότη είναι να εντοπίσει αυτά τα άτομα και να τα κουβαλήσει μέχρι το φινάλε μαζί του.) Αλλού, υπάρχουν βίαιες συνειδητοποιήσεις, όπου κάτι θα συμβεί που θα θρυμματίσει όλο το φαντασιακό περιτύλιγμα που ένα άτομο έχει δημιουργήσει γύρω από ένα άλλο. Και μπορεί αυτό να είναι κάτι πραγματικά ασήμαντο και απειροελάχιστο. Ένα περίεργο βλέμμα. Μια μη χαρακτηριστική φράση. Ή ακόμα κι ένα απλό vibe shift. Και ξαφνικά, τα διαβάζεις όλα αλλιώς.

Είναι συναρπαστικό λοιπόν, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει τίποτα το απτό από το οποίο μπορεί κανείς να πιαστεί. Η σειρά δεν δίνει στοιχεία σε κανέναν. Δεν καθοδηγεί, δεν αποκαλύπτει. Το μόνο παρεμβατικό στοιχείο της παραγωγής είναι οι δοκιμασίες, αλλά εκεί οι πάντες έχουν τον ίδιο ακριβώς στόχο, οπότε δεν υπάρχει τίποτα απολύτως που να εξαναγκάζει έναν Προδότη να φερθεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο που να τους προδίδει. Οπότε ως Πιστός απλώς πρέπει να διαβάζεις τον αέρα, τις φυλλωσιές και τις γραμμές του καφέ. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα άλλο.

Ειδικά στα πρώτα επεισόδια, πριν γνωριστούν καλά και αρχίσει να παίζεται αληθινά το παιχνίδι, τα πράγματα από τα οποία θα πιαστούν άνθρωποι για να κατηγορήσουν άλλους ως Προδότες είναι αδιανόητα. «Ο Τάδε φώναζε πολύ στη διάρκεια της δοκιμασίες». «Ο Δείνα μιλάει πάρα πολύ». «Εκείνη είναι ηθοποιός άρα την υποπτεύομαι για ξέρει καλά να λέει ψέματα». Σε ένα σημείο ακούγεται ο μυθικός διάλογος «πιστεύω ότι είναι η τάδε επειδή όταν λύσαμε τα μάτια μας ήταν η μόνη που δεν ήπιε αμέσως νερό» – «μα δεν έχω δεξί χέρι». Στην αυστραλέζικη βερσιόν υπάρχει, και δεν σας δουλεύω, μια αυτοαποκαλούμενη μάντισσα(!) που «συσκέπτεται με την άλλη πλευρά» και ξεφουρνίζει 4 ονόματα που πιστεύει ότι είναι Προδότες. (Δεν λέω ότι πιστεύω στα πνεύματα αλλά πέτυχε 2 στα 4, το οποίο ανάμεσα σε 23 τυχαίους αγνώστους… δεν είναι και κακό ποσοστό ε.)

Το προσωπικό αγαπημένο μου ασήμαντο στοιχείο όλων των εκδοχών του σόου: Άνθρωποι που διατείνονται, μιλώντας στην κάμερα, ότι είναι συγκεκριμένα πολύ ικανοί να ξετρυπώσουν Προδότες λόγω του όποιοι επαγγέλματός τους. «Είμαι ηθοποιός οπότε ξέρω πολύ καλά πότε κάποιος ερμηνεύει ένα ρόλο». «Είμαι μάγος(!) οπότε το να διαβάζω ανθρώπους είναι κάτι που κάνω πολύ καλά». «Είμαι ρεσεψιονίστ ξενοδοχείου, και γι’αυτό είμαι πολύ καλός στο να έρχομαι σε επαφή με όλα τα είδη των ανθρώπων». Δεν χρειάζεται να σας το πω, αλλά 99 στις 100 φορές που κάποιος θα πει κάτι τέτοιο, πρόκειται να στείλει τη μπάλα στην εξέδρα.

Πολλές φορές οι Πιστοί θα κάνουν μια λάθος επιλογή εξορισμού στο στρογγυλό τραπέζι κι αυτό θα τους στείλει συλλογικά σε ένα ντόμινο λάθος αποφάσεων, όπου η μία προκύπτει από την προηγούμενη. («Θα ψηφίσουμε αυτόν που επέμενε πιο πολύ να εξορίσουμε την Τάδε που ήταν Πιστή», λες κι οι άνθρωποι δεν μπορούν, απλώς, να κάνουν μια λάθος εκτίμηση όταν αυτό είναι το πιο λογικό κιόλας.) Στο μεταξύ οι Προδότες δολοφονούν αβέρτα, κι αν είναι έξυπνοι παίχτες θα το κάνουν με τρόπο που όχι απλά κρατά μες στο παιχνίδι τους πιο φασαριόζους παίχτες, αλλά δημιουργεί και μια επιπλέον χαοτική ατμόσφαιρα. («ΓΙΑΤΙ να ήθελε κάποιος να σκοτώσει τον Τάδε;;;», όπου ο Τάδε είναι ένας διακριτικός κύριος που σε 3 επεισόδια δεν έχει μιλήσει σε άνθρωπο.)

Κι όσο για τις υποψίες; Αν ακουστεί σε συζητήσεις το όνομα ενός Προδότη, ή αν γενικώς η αγέλη δεν πάει προς τα εκεί που θέλουν οι Προδότες (γιατί, στο μεταξύ, το σόου είναι και μια εντυπωσιακή απεικόνιση της κοινωνικής πίεσης και της συλλογικής σκέψης, με ανθρώπους να ψηφίζουν συνεχώς κάτι, άβουλα, επειδή «εκεί πάει το πράγμα») τότε το αληθινό skill θα είναι να ρίξουν τις οποίες ή το focus προς κάποιο άλλο πρόσωπο, αλλά δίχως να φανεί ότι το προκάλεσαν οι ίδιοι. Γιατί το μεγαλύτερο λάθος που μπορείς να κάνεις σε αυτό το παιχνίδι, είναι αφήσεις να φανεί ότι παίρνεις πάνω σου τις μεγάλες αποφάσεις: Αν είναι λάθος, τότε θα εξοριστείς ως πιθανός Προδότης. Αν είναι σωστές, τότε θα δολοφονηθείς ως μεγάλος κίνδυνος.

Αν βέβαια ένας Προδότης αρχίσει να ακούγεται πολύ, τότε ανοίγεται κι ένα άλλο μεγάλο στρατηγικό ζήτημα: Τι θα κάνουν οι υπόλοιποι, θα προσπαθήσουν να τον προστατέψουν ή θα τον ταϊσουν στους λύκους/Πιστούς προκειμένου να καλυφθούν οι ίδιοι; Ας πούμε απλά πως το «μεταξύ κατεργαρέων, ειλικρίνεια», εδώ δεν παίζει πάρα πολύ. Υπάρχουν μερικές αληθινά αποστομωτικές έξοδοι Προδοτών στις οποίες έχουν συνδράμει (ή ακόμα και οργανώσει) άλλοι Προδότες.

Αυτός είναι σε γενικές γραμμές ο κορμός του φορμάτ κι είναι κάτι που μοιάζει δύσκολο να αποτύχει. Οι παρεμβάσεις της παραγωγής γενικά αφορούν όχι την προστασία συγκεκριμένων Προδοτών, όσο το να είναι σίγουρο πως δεν πρόκειται να εκλείψουν κατά τη διάρκεια της σύντομης σεζόν. (10 επεισόδια σε Αγγλία-Αμερική, 12 οι σταθερά XL Αυστραλοί.) Αλλά το ζουμί του παιχνιδιού βρίσκεται τόσο στις καθημερινές διεργασίες –του ποιος κατεβάζει τι θεωρία, ποιοι συμμαχούν, ποιοι προσπαθούν να ενώσουν τελείες και να εντοπίσουν στοιχεία– όσο και στο endgame, όπου ό,τι σύνθεση κι αν καταλήξει εκεί, είναι καθηλωτικό το να παρακολουθείς την τελική τους δυναμική, αν πιστεύει κανείς για άλλον ότι είναι Προδότης, ή το σοκ ενός ατόμου στην late game αποκάλυψη ενός ως τότε καλά κρυμμένου Προδότη.

(Σημαντική σημείωση: Με εξαίρεση την ορίτζιναλ ολλανδική βερσιόν, οι Πιστοί ποτέ δεν ξέρουν με βεβαιότητα πόσοι ακριβώς Προδότες υπάρχουν μες στο παιχνίδι.)

Οι διαφορές από τη μία βερσιόν στην άλλη έχουν περισσότερο να κάνουν με ευρύτερα ζητήματα κουλτούρας, παρά κάτι πολύ ουσιώδες. (Εκτός του endgame που αλλάζει μετά το ολλανδινό.) Ας πούμε στην αυστραλέζικη βερσιόν υπάρχει μεγαλύτερη έμφαση στις δοκιμασίες από ό,τι στις άλλες χώρες, γιατί έτσι κι αλλιώς εκεί η σωματικότητα είναι πάντα κύριο προσόν. Στην αυστραλέζικη βερσιόν επίσης κλαίνε κι οδύρονται λιγότερο από όλες τις υπόλοιπες, όπου παίρνουν τα πάντα πολύ πιο βαριά και συναισθηματικά. Στην δε αμερικάνικη υπάρχουν περισσότερες φωνές και περισσότερα ημι-celebrities από ό,τι στην αγγλική. (Την αγγλική την παρουσιάζει η φανταστική Κλόντια Γουίνκλμαν του μεγάλου ντόπιου σουξέ Strictly Come Dancing, την αμερικάνικη ο Άλαν Κάμινγκ σε ένα παραλήρημα διασκεδαστικής θεατρικότητας.)

Αλλά σε όλες τις εκδοχές, το αποτέλεσμα είναι με κάποιον τρόπο συναρπαστικό. Ακόμα και τα ίδια twists παίζουν με εντελώς διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές συνθήκες και ποτέ δεν υπάρχει ένας τρόπος για να εξελιχθεί μια κατάσταση. Πάρτε την κορυφή του παγόβουνου, το φινάλε δηλαδή της κάθε εκδοχής: Στις 4 εκδοχές που έχω δει, έχουν συμβεί 4 εντελώς διαφορετικά πράγματα.

Το Traitors λοιπόν ξεκίνησε από την Ολλανδία το ‘21 αλλά γρήγορα μεταδόθηκε τριγύρω. Το ‘22 παίχτηκαν εκδοχές σε 8 διαφορετικές χώρες, ανάμεσά τους στην Αγγλία, την Αυστραλία και την Ολλανδία (πάλι), ενώ το ‘23 ξεκίνησε ήδη με την αμερικάνικη εκδοχή (που στρίμαρε στο συνδρομητικό Peacock του NBC) και είναι ήδη προγραμματισμένες εκδοχές για διάφορες χώρες, από την Ισπανία (στο HBO Max, μάλιστα) και την επιστροφή του σόου σε Αυστραλία και Γαλλία, μέχρι –ναι– την Ελλάδα, όπου το σόου θα παιχτεί στον ΑΝΤ1.

Καλώς να έρθει, λοιπόν. Έτσι κι αλλιώς, οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι υποψιάζονται (ή εμπιστεύονται!) άλλους ανθρώπους, είναι ανεξάντλητοι.