ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΜΑΝΙΚΙΟΥΡ “ΣΠΑΝΕ” ΤΑ ΣΙΔΕΡΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ

Δεν ήταν η πρώτη φορά που έμπαινα στις φυλακές Κορυδαλλού με αφορμή μία θεατρική παράσταση. Έχω δει τους ίδιους τους κρατούμενους να ανεβάζουν τη δική τους παράσταση στις ανδρικές φυλακές, αλλά και στην ψυχιατρική πτέρυγα του Κορυδαλλού. Και ήταν και οι δύο φορές το ίδιο συγκλονιστικές.

Αυτή η φορά ήταν διαφορετική, γιατί μπήκα στη γυναικεία πτέρυγα των φυλακών προκειμένου να παρακολουθήσω μία παράσταση επαγγελματική. Το Θέατρο Πορεία σε συνεργασία με το θεραπευτικό πρόγραμμα του «18 ΑΝΩ», παρουσίασε στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Κατά των Ναρκωτικών, το “Νυχιάνγκ”, το έργο της νεαρής συγγραφέως Ευαγγελίας Γατσωτή, που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Τάρλοου με πρωταγωνίστριες τις Αλεξία Καλτσίκη και Θάλεια Σταματέλου.

Έφτασα στις φυλακές απόγευμα. Αφού παρέδωσα ταυτότητα και ηλεκτρονικές συσκευές στην είσοδο, οδηγήθηκα στον χώρο προαυλισμού των κρατουμένων. Έμοιαζε με ένα μικρό γήπεδο μπάσκετ, το οποίο είχε στη μία του πλευρά μία μπασκέτα. Όλος ο χώρος είχε καταληφθεί από πράσινες πλαστικές καρέκλες, όπου και θα κάθονταν καλεσμένοι και κρατούμενες. Παντού υπήρχαν αγκαθωτά σύρματα, ακόμη και πάνω από τα κεφάλια μας. Δεν υπήρχε καθαρός ορίζοντας ούτε προς τον ουρανό… Αυτό ήταν που μου δημιούργησε ένα αίσθημα ασφυξίας και πλήρους ανελευθερίας. Έβλεπα τον ουρανό “κομμένο” από σειρές συρμάτων.

Μπροστά από την μπασκέτα είχε στηθεί το σκηνικό παράστασης. Ένα υπερυψωμένο τετράγωνο επίπεδο, πάνω στο οποίο υπήρχε ένα χαμηλό τραπεζάκι και μαξιλάρια.

Ξαφνικά άκουσα παιδικές φωνές. Σηκώνω το κεφάλι μου στον τοίχο δεξιά και είδα τα παράθυρα των κελιών των κρατουμένων. Μερικές από αυτές μας παρατηρούσαν, που είχαμε “καταλάβει” τον χώρο τους. Νόμισα πως παράκουσα.

Παίρνουμε τις θέσεις μας και σιγά σιγά αρχίζουν να μπαίνουν στον χώρο οι κρατούμενες κατά κύματα. Τις παρατηρώ. Είναι γυναίκες όλων των ηλικιών. Όμορφα ντυμένες, καλλωπισμένες και άψογα μακιγιαρισμένες. Φορούν τα “καλά” τους. Συνειδητοποιώ πως αντιμετωπίζουν την παράσταση αυτή σαν κοινωνική έξοδο, είναι μεγάλο γεγονός μία θεατρική παράσταση στο προαύλιό τους. Παίρνουν θέσεις κατά παρέες. Την προσοχή μου τραβά η in παρέα των φυλακών, μία παρέα από πέντε πανέμορφες νέες γυναίκες που συζητά και γελά μεγαλόφωνα. Είναι εμφανές πως αποτελούν τη δική τους “κλίκα”. Θα μπορούσες έτσι ακριβώς να τις δεις να κάθονται σε κάποιο κεντρικό καφέ της πρωτεύουσας και τίποτα δε θα σου έκανε εντύπωση.

Σιγά σιγά παίρνουμε όλοι τις θέσεις μας. Μου κάνει ιδιαίτερη εντύπωση που πολλές κοπέλες πηγαίνουν και αγκαλιάζουν θερμά την Κατερίνα Μάτσα, την έμπειρη ψυχίατρο και πρώην διευθύντρια του 18 Άνω.

Στους τοίχους της φυλακής η λέξη μοναξιά είναι γραμμένη σε όλες τις γλώσσες του κόσμου…

Τον λόγο πήρε αρχικά ο κοινωνικός λειτουργός και υπεύθυνος του προγράμματος Φυλακών στην ομάδα 18 άνω, Μιχάλης Ξιφαράς, που μας καλωσόρισε και είπε χαρακτηριστικά πως “απεξάρτηση σημαίνει ελευθερία από όλα τα δεσμά”, ενώ τον λόγο πήρε αμέσως μετά η διευθύντρια του Καταστήματος Κράτησης κα Τριανταφύλλη Κωνσταντοπούλου που δήλωσε χαρούμενη και συγκινημένη για την εκδήλωση αυτή που λάμβανε χώρα στο πλαίσιο της ημέρας κατά των Ναρκωτικών. “Αυτή η εκδήλωση είναι αυτό που στοχεύουμε σαν φυλακή”, είπε χαρακτηριστικά. “Και στοχεύουμε σε έναν δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στην κοινωνία και τις φυλακές. Όλοι πιστεύουν πως φυλακή σημαίνει σίδερα. Κι όμως η Τέχνη απαλύνει τον εγκλεισμό και κάνει ακόμη και τη φυλακή να σημαίνει Φως” κατέληξε συγκινημένη.

“Στους τοίχους της φυλακής η λέξη μοναξιά είναι γραμμένη σε όλες τις γλώσσες του κόσμου” είπε χαρακτηριστικά η Κατερίνα Μάτσα. “Οι γυναίκες γίνονται αντικείμενο κακοποιήσεων, προκαταλήψεων και ταξικών και έμφυλων διακρίσεων. Ακόμη πιο δύσκολα είναι τα πράγματα για τις μωρομάνες εδώ μέσα, αλλά και για τις εξαρτημένες γυναίκες. Ειδικά οι εξαρτημένες γυναίκες έχουν δεχθεί κακοποίηση από τα πιο τρυφερά τους χρόνια, από την οικογένεια, τους συντρόφους και την κοινωνία. Στράφηκαν στις ουσίες για να σωθούν από αυτήν την κόλαση, για να ξεφύγουν από όλους αυτούς τους αποκλεισμούς. Οι ουσίες ήταν γι αυτές μέσο φυγής από την πραγματικότητα. Και η κόλαση της φυλακής ήρθε σαν συνέπεια”, ανέφερε χαρακτηριστικά.

Θα περάσουν αποπάνω μας όλοι οι τροχοί, στο τέλος, τα ίδια τα όνειρα μας θα μας σώσουν. Νίκος Καρούζος

“Έχει σημασία αυτό που γίνεται σήμερα, είναι ένα μήνυμα προς όλους πως ο κόσμος των φυλακών δεν είναι αόρατος. Πως δεν είναι όλες οι πόρτες κλειστές”, τόνισε με νόημα η Κ. Μάτσα. Και κατέληξε μιλώντας για τον ιαματικό χαρακτήρα της Τέχνης με έναν στίχο του Νίκου Καρούζου “Θα περάσουν αποπάνω μας όλοι οι τροχοί, στο τέλος, τα ίδια τα όνειρα μας θα μας σώσουν”.

Τον λόγο πήρε εμφανώς συγκινημένος και ο υπεύθυνος του θεάτρου Πορεία και σκηνοθέτης της παράστασης, Δημήτρης Τάρλοου, που χαρακτήρισε τη στιγμή αυτή σαν “ευκαιρία ζωής γι΄αυτόν, μία ευκαιρία ζωής να μπουν στη θέση του άλλου. Μια ευκαιρία συνάντησης ανάμεσα σε ανθρώπους που ζουν στο έξω και στο μέσα”. Δίπλα του τα δύο έφηβα παιδιά του. Για να δουν και να βιώσουν μαζί του πως η Τέχνη μπορεί να καταργήσει κάθε είδους δεσμά….

Και η παράσταση ξεκινά…

Στον χώρο μπαίνουν φορώντας κιμονό η Αλεξία Καλτσίκη και η Θάλεια Σταματέλου. Η Αργυρώ (Αλεξία Καλτσίκη) είναι αισθητικός και προσφέρει τις υπηρεσίες της κατ’ οίκον. Η Κάλλια (Θάλεια Σταματέλου) χρειάζεται μανικιούρ και της κλείνει ραντεβού στο διαμέρισμά της. Η Αργυρώ καταφτάνει με τα σύνεργά της και η παράσταση ξεκινά…

Ακούω και πάλι μία παιδική φωνούλα. Σηκώνω το κεφάλι μου ψηλά και ναι, βλέπω ένα μικρό κοριτσάκι. Είναι δεν είναι τριών ετών. Βλέπει κόσμο στο προαύλιο και “μας φωνάζει”. “Κοπέλες, κοπέλες” λέει και ξαναλέει. Η μητέρα του το βάζει να κάτσει στο περβάζι του παραθύρου και βγάζει τα ποδαράκια του έξω από τα κάγκελα. Και αυτό ηρεμεί.

Όλοι πιστεύουν πως φυλακή σημαίνει σίδερα. Κι όμως η Τέχνη απαλύνει τον εγκλεισμό και κάνει ακόμη και τη φυλακή να σημαίνει Φως…

Δεν μπόρεσα να ξεκολλήσω τα μάτια μου από αυτό το παιδάκι σε όλη τη διάρκεια της παράστασης. Καθόταν εκεί ήρεμο και κοιτούσε τις ηθοποιούς, με τη μητέρα του από πίσω να το κρατά να μην πέσει. Η εικόνα αυτή πραγματικά με έχει στοιχειώσει, μου δημιουργεί ερωτήματα για τον σωφρονισμό, για τις συνθήκες κράτησης, για τις μωρομάνες, για όλα. Γιατί δεν είναι το μόνο παιδί εντός των φυλακών. Πώς μπορείς να φυλακίσεις την παιδική αθωότητα, αλλά και πώς μπορείς να στερήσεις τη μητέρα από το παιδί;

Στο προαύλιο επικρατεί ησυχία. Οι κρατούμενες βλέπουν με απόλυτη προσήλωση την παράσταση. Τις στιγμές που οι πρωταγωνίστριες βωμολοχούν, αποθεώνονται με χειροκροτήματα. Είναι οι στιγμές που οι ηθοποιοί γίνονται οικείες στις γυναίκες των φυλακών. Έρχονται κοντά τους μέσω της γλώσσας.

Κάποια στιγμή η Θάλεια Σταματέλου, πετάει τα πάντα κάτω από το τραπέζι και εκσφενδονίζει κάτω το κινητό της. Εκεί το κοινό παγώνει και μία φωνή ακούγεται “πάει το κινητό της κοπέλας”. Το κινητό. Είδος απαγορευμένο εντός των φυλακών. Μέσο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Φυσιολογική άρα η παγωμάρα αυτή…

Η παράσταση φτάνει στο τέλος της και καταχειροκροτείται. Η in παρέα των φυλακών έχει ήδη αποχωρήσει αθόρυβα. Δεν κατάλαβα το πότε. Όλες οι υπόλοιπες όμως είναι εκεί, παρούσες και χειροκροτούν ασταμάτητα.

Το ίδιο και το κοριτσάκι από ψηλά. Είναι καταενθουσιασμένο.

Η ώρα των ερωτήσεων…

Και ήρθε η ώρα για να λύσουν οι κρατούμενες τις απορίες τους. “Βρίζεις ωραία” φωνάζει μία κοπέλα στην Αλεξία Καλτσίκη και ξεσπάμε όλοι στα γέλια. Μία άλλη κρατούμενη απευθυνόμενη στον Δημήτρη Τάρλοου τον ρωτά αν η “κρίση άγχους” που έπαθε η Θάλεια Σταματέλου εντός του ρόλου της ήταν σκηνοθετημένη από αυτόν ή την έπαθε όντως γιατί ήταν πολύ πειστική.

Αυτή ήταν η στιγμή που ένιωσα πως το θέατρο είχε όντως επιτελέσει τη λειτουργία του. Πως είχε εξαφανίσει τα σύρματα τριγύρω., ακόμη και την μπασκέτα. Πως η θεατρική σκηνή που είχε στηθεί μπροστά στην μπασκέτα είχε πλημμυρίσει με φως,

Ο Δημήτρης Τάρλοου τής εξήγησε πως ήταν όλα σκηνοθετημένα και μοιράστηκε μαζί με την κοπέλα τη δική του εμπειρία από τις κρίσεις άγχους και πανικού.

Και συγκινημένος είπε: «Αν κάποιος μου ζητούσε να επιλέξω ανάμεσα σε μια άρτια, τεχνικά και ερμηνευτικά, παράσταση ή αυτό που ζήσαμε σήμερα, θα επέλεγα ασυζητητί το δεύτερο. Η σημερινή εμπειρία είναι μια ζωντανή απόδειξη ότι το θέατρο δεν χρειάζεται πολλά για να λειτουργήσει. Πώς εξαφανίζει μπασκέτες και σίδερα. Το κυριότερο που χρειάζεται είναι να συνομιλεί με την ανθρώπινη περιπέτεια”.

Το προαύλιο σιγά σιγά άρχισε να αδειάζει. Με κάποιες από τις κρατούμενες να ρωτούν αν οι φύλακες θέλουν βοήθεια για το μάζεμα… Βγαίνοντας από τη φυλακή σκεφτόμουν εκείνο το κοριτσάκι. Και τα λαμπερά του ματάκια. Τι μέλλον το περιμένει άραγε…