ΤΙ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΣ

Στις 25 Ιανουαρίου 2020, τέσσερις αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ φθάνουν στο Μενίδι μετά από σήμα ότι άγνωστοι επιχειρούν να διαρρήξουν ένα αυτοκίνητο. Όπως φαίνεται σε κάμερα ασφαλείας κοντινού σπιτιού, σταματούν δύο ανήλικους σε ένα στενό. Συζητούν για λίγο και ξαφνικά ένας αστυνομικός χτυπά με δύναμη στο πρόσωπο ένα από τα αγόρια, ηλικίας 11 ετών. Ανεβαίνουν στις μηχανές και φεύγουν. «Όποιος χτυπά ανήλικα, δεν χωρά πουθενά», δήλωσε ο τότε Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, μετά τον σάλο που προκάλεσε η δημοσιοποίηση του βίντεο.

Ο μοτοσικλετιστής της ΔΙΑΣ που χτύπησε τον 11χρονο στο Μενίδι είχε στο παρελθόν επίσης βιαιοπραγήσει κατά πολιτών σε τουλάχιστον μία ακόμη περίπτωση. Ο εισαγγελέας ζήτησε να ερευνηθεί το ρατσιστικό κίνητρο. Το ίδιο ζητά και η οικογένεια του 18χρονου που έπεσε νεκρός από αστυνομικά πυρά στο Πέραμα την περασμένη εβδομάδα, καθώς από τις συνομιλίες την ώρα της καταδίωξης, αποκαλύφθηκε ότι οι αστυνομικοί της ΔΙΑΣ γνώριζαν πως στο κλεμμένο αυτοκίνητο επέβαιναν τρεις Ρομά.

Η υπόθεση του Περάματος είναι η τρίτη καταδίωξη με πυροβολισμούς τις τελευταίες 40 μέρες στην Αττική. Σε μια άλλη, τέταρτη περίπτωση, στο Αιγάλεω τον περασμένο Σεπτέμβριο, επίσης με συμμετοχή της ΔΙΑΣ, ένας ύποπτος έχασε τον έλεγχο της μηχανής του και τραυματίστηκε σοβαρά. Αυτό αποτέλεσε την αφορμή για το περιβόητο εσωτερικό μηνυμα που φέρεται να έλαβαν ομάδες της ΔΙΑΣ στο Viber από αξιωματικό της Άμεσης Δράσης, με την εντολή να απεγκλωβίζονται από καταδιώξεις που κρατούν πολύ και μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές.

Αστυνομική πηγή εξήγησε στο Magazine ότι μετά την αποχώρηση του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη δημιουργήθηκαν νέες ισορροπίες στην Άμεση Δράση, εξαιτίας εσωτερικών μετακινήσεων αξιωματικών. Επιπλέον, η νέα ηγεσία του Υπουργείου καλείται να ερευνήσει τον κίνδυνο επιχειρησιακής «αυτονόμησης» συγκεκριμένων ομάδων ΔΙΑΣ τους τελευταίους μήνες, κυρίως στη Δυτική Αττική. Πρόκειται για αστυνομικούς μικρής ηλικίας, που έχουν κληθεί από την πρώτη μέρα να αντιμετωπίσουν σκληρά περιστατικά στον δρόμο, και δεν αισθάνονται κάποια ιδιαίτερη «υπηρεσιακή συγγένεια» με αξιωματικούς στα γραφεία της ΓΑΔΑ ή του Υπουργείου, όπως περιέγραψε η ίδια πηγή.

Όσοι παρακολουθούν την υπόθεση στο Πέραμα και μίλησαν στο Magazine, αναφέρθηκαν όλοι στη φουρνιά των 1.500 ειδικών φρουρών, που προσελήφθησαν το φθινόπωρο του 2019, λίγους μήνες μετά τη νίκη της ΝΔ στις εκλογές. Αυτό έγινε με διαγωνισμό-εξπρές, δηλαδή εκτός διαδικασίας των πανελλήνιων εξετάσεων, και η πλειονότητα της συγκριμένης σειράς εντάχθηκε στην ομάδα ΔΙΑΣ, ακολουθώντας θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση συνολικά μόλις τριών μηνών. Η σπασμωδική τοποθέτηση στον δρόμο των νέων ειδικών φρουρών, εκτός από την κριτική του ΣΥΡΙΖΑ, προκάλεσε αντιδράσεις και στο εσωτερικό της ΕΛ.ΑΣ., που αποδείχθηκαν δικαιολογημένες.

Αστυνομικοί της ίδιας «σειράς» ενεπλάκησαν σε περιστατικά που απασχόλησαν την επικαιρότητα για κακό λόγο. Τον Φεβρουάριο του 2020, ένας 23χρονος ειδικός φρουρός, ένοπλος μετά τη λήξη της βάρδιας του, πήγε να πάρει την κοπέλα του από την ΑΣΟΕΕ, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστεί από φοιτητές και να στρέψει το όπλο προς το μέρος τους. Λίγες μέρες νωρίτερα, δύο νέοι ειδικοί φρουροί πιάστηκαν στα χέρια με πορτιέρηδες σε κλαμπ στο Γκάζι και μάλιστα τα υπηρεσιακά τους όπλα εκπυρσοκρότησαν.

Η συζήτηση για την ομάδα ΔΙΑΣ επανήλθε με το ξέσπασμα της πανδημίας, όταν στα καθήκοντά της προστέθηκαν οι έλεγχοι πολιτών για τα μέτρα του lockdown. Στην πιο γνωστή περίπτωση, δικυκλιστές κλήθηκαν να ελέγξουν καταγγελία για συνωστισμό στην πλατεία της Νέας Σμύρνης τον περασμένο Μάρτιο. Οι ΔΙΑΣ βιαιοπράγησαν κατά πολιτών και αργότερα υποστήριξαν ότι είχαν δεχτεί επίθεση από νεαρούς, κάτι που δεν προέκυψε. Τις επόμενες μέρες πραγματοποιήθηκε μία από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις των τελευταίων ετών κατά της αστυνομικής βίας στη Νέα Σμύρνη, η οποία σημαδεύτηκε από σοβαρά επεισόδια και πρωτοφανή αγριότητα από τις αστυνομικές δυνάμεις.

ΤΑ “ΡΟΤΒΑΙΛΕΡ”

Οι ομάδες Δίκυκλης Αστυνόμευσης (ΔΙ.ΑΣ.) δημιουργήθηκαν το 2010, επί υπουργίας τότε Χρυσοχοΐδη και στελεχώθηκαν κυρίως με ειδικούς φρουρούς. Αποστολή τους ήταν η πρόληψη και αντιμετώπιση σκληρών εγκλημάτων στον δρόμο και είχαν εντολή, τουλάχιστον το πρώτο διάστημα, να κρατήσουν το προφίλ αστυνομικού που βρίσκεται κοντά στον πολίτη. Εκπαιδευτής και πρώτος διοικητής της ΔΙΑΣ ορίστηκε ο τότε ταξίαρχος Γιώργος Σταύρακας, ένας αμφιλεγόμενος αξιωματικός που θεωρείται επίσης εμπνευστής της περιβόητης ομάδας ΔΕΛΤΑ.

Σε αντίθεση με τη ΔΙΑΣ, η ΔΕΛΤΑ είχε αποστολή κυρίως τη διάλυση πορειών και διαδηλώσεων και κατηγορήθηκε από την αρχή για ακραία χρήση βίας, ακόμη και βασανιστήρια σε βάρος διαδηλωτών. Στελεχώθηκε επίσης με ειδικούς φρουρούς και υποψήφιους που είχαν υπηρετήσει στις ειδικές δυνάμεις του Στρατού, ώστε να παρακαμφθούν οι απόφοιτοι της Σχολής Αστυνομίας που θεωρήθηκαν soft. «Όταν στέλνεις τη ΔΕΛΤΑ σε μια ειρηνική πορεία είναι σαν να αφήνεις ελεύθερο ένα Ροτβάιλερ, εκπαιδευμένο, να επιτίθεται σε ένα πάρκο με μικρά παιδιά» είχε δηλώσει στο VICE ο Γ. Σταύρακας.

Μια περίπτωση – «ροτβάιλερ» συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2012. Δικυκλιστές της ομάδας ΔΕΛΤΑ εμβόλισαν αντιφασιστική μοτοπορεία στον Άγιο Παντελεήμονα και συνέλαβαν 15 άτομα, τα οποία κατήγγειλαν ότι χτυπήθηκαν και βασανίστηκαν στη ΓΑΔΑ. Την υπόθεση είχε καλύψει εκτενώς o Guardian, γράφοντας για βασανιστήρια τύπου Abu Ghraib, μάλιστα ο τότε Υπουργός Δημόσιας Τάξης, Νίκος Δένδιας, είχε προαναγγείλει μήνυση κατά της βρετανικής εφημερίδας. Οι καταγγελίες των συλληφθέντων είχαν ως αποτέλεσμα να σχηματιστεί δικογραφία κατά 17 αστυνομικών, οι οποίοι, σύμφωνα με τον φάκελο που είδε το Magazine, φώναζαν στον έκτο όροφο της ΓΑΔΑ ότι «σήμερα έχουμε πάρτι».

«Ο ψηλός με το δεμένο χέρι, άρχισε να μας χτυπάει αδιακρίτως. Επίσης, προσπάθησε να κάψει τον … με αναπτήρα […] Έριχνε τυχαία μπουνιές και σφαλιάρες και έλεγε “Δείξε μου τη φάτσα σου. Ποιος είσαι εσύ που τα βάζεις με τη Χρυσή Αυγή;”. “Έχουμε τις διευθύνσεις σας, τώρα και τις φάτσες σας, θα έρθουμε στα σπίτια σας και θα σας σκοτώσουμε”», κατέθεσαν οι κρατούμενοι. Επτά χρόνια μετά, οι αστυνομικοί αθωώθηκαν λόγω ακυρότητας του κλητήριου θεσπίσματος (δεν αναφερόταν ποιος έκανε τι σε ποιον).

Τo 2015 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κατάργησε την ομάδα ΔΕΛΤΑ. Στην πράξη, οι αστυνομικοί της ενσωματώθηκαν στη ΔΙΑΣ και τα ΜΑΤ. Ο πρώτος διοικητής και εκπαιδευτής των δύο ομάδων, Γιώργος Σταύρακας, είχε κάνει μια λογική πρόβλεψη: « Όταν γίνεται ενσωμάτωση δύο μονάδων με διαφορετικά χαρακτηριστικά η μία από την άλλη -που ανάγονται στην ψυχολογία και στην επιχειρησιακή τακτική- η αριθμητικά ισχυρότερη θα απορροφήσει την αριθμητικά υποδεέστερη. Με λίγα λόγια η ΔΙΑΣ θα απορροφήσει την ομάδα ΔΕΛΤΑ».

Τον Μάρτιο του 2016 αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ σταμάτησαν για έλεγχο έναν άνδρα που οδηγούσε κλεμμένο ταξί στην οδό Θησέως στην Καλλιθέα. Ήταν υπήκοος Καζακστάν, ηλικίας 40 ετών, και είχε φυλακιστεί δύο φορές για βαριά αδικήματα. Ο ύποπτος προσπάθησε να εμβολίσει έναν από τους αστυνομικούς που τού έκλεινε τον δρόμο. Το ζευγάρι του στη μοτοσικλέτα πυροβόλησε και μία από τις σφαίρες έπληξε και σκότωσε τον 40χρονο.

Η υπόθεση έκλεισε με απαλλακτικό βούλευμα, το οποίο τέθηκε υπόψη του Magazine. Πιο ειδικά, κρίθηκε ότι ο αστυνομικός «βρισκόταν σε κατάσταση άμυνας υπέρ τρίτου». Το δικαστικό συμβούλιο έκρινε ότι «ο τρόπος χρήσης του όπλου από τον κατηγορούμενο, η κατεύθυνση της βολίδας και μικρή απόστασης της βολής, καταδεικνύουν ότι δεν είχε πρόθεση να σκοτώσει». Επίσης, κρίθηκε ότι η χρήση του όπλου ήταν νόμιμη, επομένως «δεν πρέπει να γίνει κατηγορία», όπως σημειώνεται.

ΤΑ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΔΔΑ

Στο μεταξύ, η υπόθεση του Περάματος επαναφέρει με δραματικό τρόπο τη συζήτηση για τα όρια της χρήσης όπλου από αστυνομικούς. Ο Γιώργος Τηλελής, απόστρατος αντιστράτηγος της ΕΛ.ΑΣ. ήταν επί χρόνια εκπαιδευτής στις Σχολές της Αστυνομίας. «Η χρήση όπλου από αστυνομικούς ορίζεται με σαφήνεια από τον σχετικό Νόμο, τηρουμένης της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας», είπε στο Magazine.

«Οι αστυνομικοί τον διδάσκονται και εκπαιδεύονται πάνω σε αυτό, επομένως δεν υπάρχει καμία δικαιολογία να μη το γνωρίζουν», πρόσθεσε ο κ. Τηλελής. Ο ίδιος σημείωσε κάτι ακόμη. Ότι κάθε περιστατικό έξω στον δρόμο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ότι πέρα από τη θεωρία, υπάρχει ένα δυσδιάκριτο όριο που έχει κάθε φορά να κάνει με την ψυχραιμία, τη συγκρότηση κι εν τέλει την προσωπικότητα καθενός αστυνομικού.

Οι κανόνες χρήσης όπλων από αστυνομικούς περιγράφονται στον Νόμο 3169/2003, εξήγησε στο Magazine η δικηγόρος Ιωάννα Κούρτοβικ, η οποία έχει χειριστεί πολλές υποθέσεις αστυνομικής βίας. Η ίδια σημείωσε ότι αποτελεί σταθμό η υπόθεση Μακαρατζή, πολίτη που καταδιώχθηκε και επέζησε από πυρά αστυνομικών το μακρινό 1995 στην Αθήνα, για την οποία η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).

«Η συγκεκριμένη υπόθεση στάθηκε η αιτία να αλλάξει η νομοθεσία για τη χρήση όπλων από αστυνομικούς», είπε η κα. Κούρτοβικ, σημειώνοντας ότι μόλις πρόσφατα η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης έκλεισε κάποιες υποθέσεις της λεγόμενης «ομάδας Μακαρατζή», εξαιτίας μιας σειράς μέτρων που πήρε η Ελλάδα, έστω σχεδόν 20 χρόνια μετά.