ΤΙ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΙ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ ΤΟ TETRIS;

Fun Fact: το Tetris το δημιούργησε ο πτυχιούχος εφαρμοσμένων μαθηματικών και μηχανικός λογισμικού από το Ινστιτούτο Αεροπορίας της Μόσχας, Αλεξέι Παζίτνοφ, στην πρώτη του δουλειά (βλ. Κέντρο Υπολογιστικής Ντορόντνιτσιν της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών), εν καιρώ Ψυχρού Πολέμου.

Το επινόησε ως τρόπο ελέγχου ενός νέου τύπου ηλεκτρονικών υπολογιστών: τον Electronica 60.

Δοκιμάζοντας τον υπολογιστή, έγραψε ένα απλό παιχνίδι βασισμένο σε ένα παζλ και το αγαπημένο του σπορ (τένις), που περιελάμβανε την τοποθέτηση μπλοκ διαφορετικού σχήματος σε ένα πλέγμα.

Τα μπλοκ είχαν επτά διαφορετικά σχήματα και κάθε ένα διέθετε από τέσσερα τετράγωνα.

Όσοι το δοκίμασαν, με πρώτο τον ίδιο, ’κόλλησαν’. “Κατάλαβα τι είχα φτιάξει, όταν πέρασα αρκετές εβδομάδες παίζοντας, χωρίς να κάνω τις δουλειές που έπρεπε να κάνω. Ποτέ βέβαια, δεν φαντάστηκα πως θα γίνει κάτι τόσο μεγάλο”, έχει ομολογήσει ο Παζίτνοφ.

Τρία χρόνια μετά (1987) το παιχνίδι απέδρασε από τη Σοβιετική Ένωση, χάριν ενός πολύ αποφασισμένου Ολλανδού σχεδιαστή video games που ζούσε τότε στην Ιαπωνία: του Xενκ Ρότζερς.

‘Γνώρισε’ το Tetris to 1988, στο Consumer Electronics Show του Λας Βέγκας.

“Η δουλειά μου εκείνη την εποχή ήταν να βρίσκω παιχνίδια και να τα πηγαίνω στην Ιαπωνία. Οπότε έπρεπε να πηγαίνω από παιχνιδομηχανή σε παιχνιδομηχανή, να αφιερώνω μερικά λεπτά σε κάθε μία και να παίρνω μια απόφαση: αν θέλω το παιχνίδι ή όχι. Στο μηχάνημα του Tetris επέστρεψα τρεις φορές. Κάθε μία έχανα την αίσθηση του χρόνου”.

Για να βρει τα λεφτά που θα του έδιναν τα δικαιώματα του παιχνιδιού πούλησε “ό,τι ανήκε στους πεθερούς μου. Ρίσκαρα όλη την περιουσία τους”.

Μαζί του το Tetris έφτασε έως το Game Boy και από το 1989, όταν κυκλοφόρησε παντού. Πολύ γρήγορα έγινε φαινόμενο με παγκόσμια αναγνώριση και εκατοντάδες παραλλαγές.

Για χρόνια ο δημιουργός του δεν έβγαλε σεντ “εξαιτίας πολλών νομικών υποθέσεων. Αμφισβήτησαν και ποιος έφτιαξε το παιχνίδι. Για να διευκολύνω τις εξελίξεις, έδωσα τα δικαιώματα στο Κέντρο Υπολογιστικής της Σοβιετικής Ακαδημίας, για μια δεκαετία”.

Για να μη σε κουράζω, τα δικαιώματα κατέληξαν και στα σωστά χέρια (του δημιουργού) το 1995. Έντεκα χρόνια αφότου ο Παζίτνοφ μαζί με τον Ρότζερς και φυσικά τo Game Boy έδωσε στον πλανήτη κάτι που

1. έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό για την καταπολέμηση της λαχτάρας για φαγητό ή ναρκωτικά,
2. έχει φανεί πως η συχνή χρήση αυξάνει το πάχος ορισμένων τμημάτων του εγκεφάλου,
3. έχει φανεί ότι έχει θεραπευτικά αποτελέσματα, βοηθώντας στη μείωση των συμπτωμάτων του PTSD, της κατάθλιψης και του άγχους και
4. επηρέασε την αρχιτεκτονική, τη μουσική και το cosplay (παράσταση μίμησης κοστουμιών χαρακτήρων από διάφορα είδη τέχνης -συμπεριλαμβανομένων των video games, των manga και των anime).

Πλέον υπάρχει στην πλατφόρμα Apple+ διαθέσιμη όλη η ιστορία, όπως τη διηγήθηκε και ο Παζίτνοφ, μαζί με τον Ρότζερς. Τον άνθρωπο δηλαδή, που έκανε ό,τι δεν μπορούσε ο Ρώσος προγραμματιστής: το Tetris παγκόσμιο φαινόμενο.

Αμφότεροι ρίσκαραν την ελευθερία τους (ο ένας με το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση, για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα και ο άλλος γιατί ήθελε να βγάλει κέρδος από το παιχνίδι του). Σήμερα ο Παζίτνοφ δουλεύει επί της ‘σύνδεσης’ του Tetris με την τεχνητή νοημοσύνη, ως μέλος της Tetris Company. Ο Ρότζερς είναι ο πρόεδρος της εταιρίας (έχει ιδρύσει 10 άλλες εταιρίες και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς για την ανανεώσιμη ενέργεια) και η κόρη του, Mάγια η CEO.

Όπως γράφουν οι Νew York Times, η ταινία παρουσιάζει μια φανταστική αφήγηση της επικής αναζήτησης του Χενκ να αποκτήσει δικαιώματα άδειας για εκδόσεις πολλαπλών πλατφορμών του παιχνιδιού.

Ο κομμουνισμός τίθεται απέναντι στον καπιταλισμό και το ατομικό πάθος ενάντια στην εταιρική απληστία, με τον Ρότζερς να ομολογεί ότι όσα έκανε είχαν “20% αφέλεια/ηλιθιότητα και 80% αποφασιστικότητα”.

Δεν ήταν ο μόνος που διεκδικούσε τα δικαιώματα. Στο κατόπι του Παζίτνοφ ήταν ο επιχειρηματίας Ρόμπερτ Στάιν και ο Ρόμπερτ Μάξουελ (πατέρας της Γκισλέιν, της ‘πιο εφιαλτικής περίπτωσης θύτη σε σκάνδαλο #metoo‘). Όλοι ζούσαν και υπό τον φόβο των Ρώσων αξιωματούχων και των πρακτόρων της KGB.

“Ο Μάξουελ ήθελε το Tetris για να σωθεί οικονομικά” λέει ο Ρότζερς, “ήταν προγραμματισμένο να συναντήσει τον Γκορμπατσόφ στην επίσκεψη του Ρώσου στην Αγγλία. Έγινε όμως, ο σεισμός στην Αρμενία και ο Γκορμπατσόφ έπρεπε να φύγει. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης, επρόκειτο να πει στον Γκορμπατσόφ να ακυρώσει τη συμφωνία του Παζίτνοφ μαζί μου και να τη δώσει στον γιο του, Κέβιν”.

Αυτό δεν έγινε και το 1991 ο Ρότζερς κατάφερε να κάνει πραγματικότητα το ταξίδι του Παζίτνοφ και της γυναίκας του στις ΗΠΑ.

“Δώσαμε τα χέρια το 1993. Εκείνη η συμφωνία διαρκεί μέχρι σήμερα. Ποτέ δεν υπογράψαμε συμβόλαιο”.

Γιατί εθιζόμαστε στο Tetris

Αν έχεις παίξει μια φορά Tetris, δεδομένα δεν έμεινες σε αυτήν. Και κατά πάσα πιθανότητα θα έχεις δει ‘τουβλάκια’ (ή καλύτερα tetriminos) να πέφτουν και στον ύπνο σου. Ή έζησες την εμπειρία της τενοντίτιδας.

Ίσως να έχεις δει τα σχήματα και στον πραγματικό κόσμο, όπως στα ράφια του σούπερ μάρκετ ή σε κτίριο ή ενδέχεται να έχεις δει τις έγχρωμες εικόνες κομματιών που πέφτουν στη θέση τους, όταν κλείνεις τα μάτια σου.

Και αν σου έχει συμβεί κάτι από όλα αυτά (ή και όλα αυτά), δεν έχεις βρει τον τρόπο να σταματήσεις τη διαδικασία.

Όλο αυτό έχει διατυπωθεί από επιστήμονες ως ‘Tetris Effect’.

Παρεμπιπτόντως, υπάρχουν παρόμοια φαινόμενα που έχουν στο επίκεντρο το πλέξιμο ή την οδήγηση.

Οι άνθρωποι που περνούν μεγάλες χρονικές περιόδους στη θάλασσα, όπως οι επιβάτες και τα πληρώματα σε κρουαζιερόπλοια, μπορεί να βιώσουν μια απατηλή αίσθηση ότι κινούνται όταν στέκονται σε στερεό έδαφος μετά την επιστροφή τους στην ακτή.

Η κοινή συνισταμένη είναι πως υπογραμμίζουν την ικανότητα του εγκεφάλου να συνεχίζει να επεξεργάζεται πληροφορίες ακόμα και μετά την ολοκλήρωση της εργασίας που εκτελεί.

Τι κάνουν στο μυαλό μας;

Επιστημονικά, το Τetris Effect είναι ένας τύπος “διανοητικής απεικόνισης” ή “διανοητικής πρόβας”. Ο εγκέφαλος συνεχίζει να επεξεργάζεται την επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα ακόμη και μετά το τέλος της.

Δημιουργεί μια διανοητική αναπαράσταση του παιχνιδιού που μπορεί να παραμείνει, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να δουν μοτίβα και σχήματα από το παιχνίδι στο περιβάλλον τους.

Σύμφωνα με τη νευροψυχολογία, η μνήμη περιλαμβάνει τέσσερα είδη:

α) τη δηλωτική (αντιστοιχεί σε αυτό που λέμε ‘θύμηση’ καταστάσεων, προσώπων και εικόνων από το παρελθόν),

β) τη διακηρυκτική/διαδικαστική (είναι αυτή που μας επιτρέπει να οδηγούμε, να παίζουμε ένα όργανο -να μάθουμε και να διατηρήσουμε μια δεξιότητα),

γ) την εργαζόμενη/ενεργή (έχει να κάνει με την καθημερινότητα και μια λειτουργία από την αρχή έως το τέλος της) και

δ) τη βραχύχρονη (η συγκράτηση αντιληπτικών δεδομένων που σχετίζεται με την περιοχή του εγκεφάλου που ‘δίνει’ τις αισθήσεις). Κάθε δραστηριότητα συνδυάζει τουλάχιστον τρεις μορφές.

Το 2000 έρευνα που έκαναν νευροεπιστήμονες του Harvard, με παρακολούθηση ανθρώπων που έπαιζαν Tetris κατέληξε στο ότι οι εικόνες του είναι μια διαφορετικής μορφής μνήμη, που πιθανότατα συνδέεται με την διαδικαστική μνήμη.

Άτομα με προχωρημένη αμνησία, ανίκανα να σχηματίσουν νέες δηλωτικές μνήμες είχαν αναφέρει πως έβλεπαν στα όνειρα τους ‘τουβλάκια’, αφότου είχαν παίξει Tetris μέσα στην ημέρα. Δεν θυμούνταν ωστόσο, τον εαυτό τους να παίζει το παιχνίδι.

Το Tetris Effect μπορεί να έχει θετικά, αλλά και αρνητικά αποτελέσματα. Όπως ότι μπορεί να επηρεάσει άλλες δραστηριότητες, όπως να κάνει τους ανθρώπους να βλέπουν μοτίβα Tetris όταν προσπαθούν να αποκοιμηθούν ή να συγκεντρωθούν σε κάτι άλλο.