ΤΟ DIVERSITY ΣΤΑ ΡΙΑΛΙΤΙ ΚΑΙ Η ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΤΟΥ GNTM

«Να μη χρησιμοποιούμε την λέξη diverse, αν δεν είναι πραγματικά diverse. Είναι άλλο diverse κι άλλο unique. Diverse σημαίνει εκπροσώπηση. Diversity είναι να έχεις όλα τα φύλα, όλες τις σεξουαλικές προτιμήσεις, όλα τα ύψη, τα βάρη, τις εθνικότητες, τα πάντα. Η λέξη αυτή είναι σημαντικό να μην τη χρησιμοποιούμε έτσι άκριτα».

Αυτά ήταν τα λόγια της Σοφίας Χατζηπαντελή, του διάσημου μοντέλου με τα ενωμένα φρύδια που εμπνέει πολύ κόσμο με το κίνημα #UnibrowMovement, η οποία φέτος εμφανίζεται ως guest κριτής στο GNTM 5. Η απάντησή της ήρθε έπειτα από έναν έντονο καβγά με τους υπόλοιπους κριτές, σχετικά με την έννοια του diversity στη μόδα. Το σχόλιό της ήταν καίριο, όχι μόνο γιατί ξεχώρισε τις δύο έννοιες, αλλά και επειδή, ούτως ή άλλως, για να γίνει αυτή η συζήτηση, θα πρέπει να μιλάμε με όρους που καταλαβαίνουμε. Οπότε, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Τι σημαίνει diversity

Η ελληνική μετάφραση της λέξης diversity μπορεί να αποδοθεί ως ετερογένεια, ποικιλομορφία, πολυμορφία. Η έννοια περιγράφει μια ομάδα ανθρώπων που αποτελείται από άτομα που είναι διαφορετικά μεταξύ τους, ως προς το φύλο, την εθνικότητα, την σεξουαλικότητα, το σώμα τους. Η λέξη χρησιμοποιείται για να εννοήσει την συμπερίληψη σε διάφορα περιβάλλοντα, ένα εκ των οποίων είναι ο χώρος της μόδας, με στόχο, αφενός, να μην απομονώνονται οι μειονότητες και, αφετέρου, όλοι οι άνθρωποι να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται.

Στη βιομηχανία της μόδας, το diversity έχει ξεκινήσει να εφαρμόζεται εδώ και περίπου μία δεκαετία. Έκτοτε, έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές, αλλά ακόμη υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ούτως ώστε η ποικιλομορφία και η ετερογένεια να θεωρούνται αυτονόητα και όχι μία τακτική που εφαρμόζουν οι μεγάλοι οίκοι μόδας προκειμένου να θεωρούνται προοδευτικοί. Τα βήματα που έχουν γίνει σαφώς και είναι σπουδαία και με έναν τρόπο συμβάλλουν στην αποδοχή της διαφορετικότητας στην κοινωνική ζωή, αλλά οι προσπάθειες συνεχίζονται.

Όσον αφορά τη μόδα, το diversity μπορεί να χωριστεί άτυπα σε δύο κατηγορίες. Από τη μία, έχουμε τα μοντέλα που βρίσκονται στο προσκήνιο, που περπατούν στις πασαρέλες, που διαφημίζουν τα ρούχα, που φαίνονται. Από την άλλη, έχουμε τους σχεδιαστές, τους φωτογράφους, τα στελέχη και τους ανθρώπους που βρίσκονται σε υψηλές θέσεις στους οίκους. Για να υπάρξει ριζική αλλαγή, θα πρέπει η συμπερίληψη να αφορά όλα τα παραπάνω.

Μερικά τρανά παραδείγματα που μπορούν να θεωρηθούν diversity, είναι η περίπτωση της Ashley Graham, του πρώτου plus size μοντέλου που εμφανίστηκε στην έκδοση με μαγιό του Sports Illustrated, της Winnie Harlow, του μοντέλου με τη λεύκη που διαγράφει λαμπρή καριέρα, της Halima Aden, του πρώτου μοντέλου με χιτζάμπ που περπάτησε σε διεθνείς πασαρέλες, του Tyler Mitchell, του πρώτου Αφροαμερικανού φωτογράφου μόδας που φωτογράφισε το εξώφυλλο της αμερικανικής Vogue, του Edward Enninful, που έγινε ο πρώτος μαύρος αρχισυντάκτης της βρετανικής Vogue, της Andreja Pejić, που αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τρανς μοντέλα στον κόσμο.

Σημαντική παράμετρος σε όλα αυτά, είναι η εκπροσώπηση. Δεν χρειάζεται να είσαι fashion expert ή να ακολουθείς τις τάσεις της μόδας, για να νιώσεις ότι εκπροσωπείσαι. Όλοι οι άνθρωποι εκεί έξω, γυναίκες ή άντρες, θα πρέπει να αισθάνονται μέρος του συνόλου και να έχουν πρότυπα. «Diversity δεν είναι μόνο να είσαι overweight ή κοντούλα. Diversity στη μόδα είναι να είσαι μοντέλο και αυτοί που κάθονται σπίτι και σε βλέπουν, να λένε “βλέπω τον εαυτό μου. Νιώθω ότι εκπροσωπούμαι”», είπε, επίσης, η Σοφία Χατζηπαντελή σε μία από τις οντισιόν του GNTM.

Η υποκρισία του GNTM

Το φετινό GNTM διατυμπανίζει πως έχει ως βασικό ζητούμενο στην επιλογή κοριτσιών και ως κύριο στόχο του το diversity. Μάλιστα, γι’ αυτό τον λόγο «άνοιξε» το όριο των ηλικιών και δέχεται στις οντισιόν γυναίκες από 18 έως 88 ετών, εξ ου και η εμφάνιση της 79χρονης κυρίας Τίτσας που είδαμε την περασμένη βδομάδα. Την ίδια στιγμή, η Βίκυ Καγιά – και οι Τάσος Σοφρωνίου και Γιώργος Καράβας, αλλά το γνωστό μοντέλο ακόμη περισσότερο – δηλώνει σε κάθε ευκαιρία πως το GNTM ακολουθεί φέτος την σύγχρονη μόδα και την εξέλιξη της βιομηχανίας, όσον αφορά τις αλλαγές που έχουν επέλθει στα πρότυπα ομορφιάς τα τελευταία χρόνια.

Παρόλα αυτά, όλα τα παραπάνω έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις πράξεις τους, αλλά και με τις απόψεις που πολύ συχνά βγαίνουν αβίαστα από το στόμα τους, όταν γίνονται περισσότερο οι εαυτοί τους και λιγότερο οι αυθεντίες που προσπαθούν να αλλάξουν και να εκσυγχρονίσουν τη μόδα στην Ελλάδα.

Η κοπέλα που έχει περισσότερα κιλά, θα «βαφτιστεί» αμέσως plus size model και αν οι κριτές την περάσουν στην επόμενη φάση, θα αισθανθούν πως «έκαναν το χρέος τους». Η κοπέλα με τα πολλά τατουάζ – τα οποία απεχθάνεται η προαναφερθείσα – θα χάσει πολλές δουλειές, σύμφωνα με τους κριτές, και αν τελικά την δεχτούν, θα έχουν ξεπεράσει τον εαυτό τους, κάνοντας το πιο extreme πράγμα στον κόσμο. Η κοπέλα με τα σγουρά μαλλιά, θα αποθεωθεί αρχικά για το υπέροχο κεφάλι της που «σπάει» τα στερεότυπα, αλλά δεν θα αποφύγει την ερώτηση του «τι θα έκανες αν στα ξυρίζαμε;». Κι αν «ξινίσει», θα κοπεί, γιατί πώς τολμά να έχει λόγο στο σώμα της;

Οι κριτές «φωνάζουν» στις παίκτριες να αγαπούν το σώμα τους και τον εαυτό τους, να είναι δυναμικές, να μην είναι άβουλα όντα, να έχουν ψυχή, κριτική σκέψη, θέληση. Ταυτόχρονα, τους απαγορεύουν να πουν την άποψή τους, να έχουν λόγο σε όσα τις αφορούν – γιατί οι ίδιοι ξέρουν καλύτερα – τους απαγορεύουν την αυτοδιάθεση του κορμιού τους. Τις θέλουν και με τσαγανό, αλλά και με ταπεινότητα. Και να ονειρεύονται, αλλά και να μην έχουν στόχους που δεν μπορούν να φτάσουν. Οξύμωρο;

Το GNTM «ζέχνει» από υποκρισία και δεν θέλει ιδιαίτερη προσπάθεια για να το δεις, αφού οι ίδιοι οι κριτές ναι μεν ζητούν από τις κοπέλες που έρχονται στο κάστινγκ να έχουν ενδιαφέρουσες προσωπικότητες και να φέρουν τη δική τους ταυτότητα, ασκούν λεκτική και ψυχολογική βία δε, όταν αυτές δεν προσαρμόζονται στους κανόνες που ίδιοι έχουν φτιάξει και στα πρότυπα ομορφιάς που, όσο κι αν διατείνονται πως έχουν αλλάξει, συνεχίζουν να ακολουθούν με μεγάλη ευλάβεια.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσβάλλουν, να εξευτελίζουν, να συμπεριφέρονται άσχημα και να μειώνουν ανθρώπους, οι οποίοι στέκονται ευάλωτοι και – κυριολεκτικά – απογυμνωμένοι μπροστά τους. Με το θέαμα να είναι κάτι παραπάνω από αποκαρδιωτικό.

Φάσκουν και αντιφάσκουν

Για τη Βίκυ Καγιά, diversity θεωρείται ένα όμορφο πρόσωπο με πεταχτά αυτιά ή με μεγάλη μύτη ή με έντονο πηγούνι. «Ότι φύγαμε από το east meet west που γέμισε ο κόσμος με πανέμορφες Καυκάσιες με τις ποδάρες, τα ζυγωματικά και τα μπλε και πράσινα μάτια. Αυτό το κορίτσι που θυμίζει, όμως, κάπως αυτές δεν είναι ακριβώς έτσι, γιατί το πρόσωπό της δεν είναι τέλειο. Είναι diverse», είπε μεταξύ άλλων η κριτής και μοντέλο. Άρα, το μη τέλειο είναι το διαφορετικό;

«Δεν μπορούμε σε μία αγορά 3,2 δισεκατομμυρίων να φύγουμε από την ψηλή, αδύνατη που μπαίνει σε size 40 και να πάμε ξαφνικά μόνο στο 52, μόνο 56 και να βλέπουμε περιπτώσεις παιδιών που είναι represented, αλλά δεν είναι healthy», είπε μεταξύ άλλων ο Τάσος Σοφρωνίου, διαιωνίζοντας το στερεότυπο που θέλει τους εύσωμους ανθρώπους να είναι μη υγιείς. Κάτι σαν το «χάσε μερικά κιλά, για την υγεία σου το λέω», που ακούν πολλοί και πολλές, χωρίς καν να ερωτηθούν για τη γνώμη τους.

Από την άλλη, ο Γιώργος Καράβας αναίρεσε ο ίδιος τον εαυτό του: «Έχουμε να διαλέξουμε 20 κορίτσια, δεν μπορούν όλα τα κορίτσια να είναι diversity. Θα ξεχάσουμε και αυτά που ξέραμε. Η μόδα στη βάση της έχει να κάνει με την ομορφιά». Άρα, όσοι δεν διαθέτουν το «πακέτο» του μοντέλου, όπως το ξέραμε μέχρι πρότινος, είναι άσχημοι; Πώς αυτό συνάδει με την έννοια του diversity που διακαώς προωθούν;

Όλα αυτά, έχοντας στο πλάι τους την Σοφία Χατζηπαντελή, ένα μοντέλο που έφερε μεγάλες αλλαγές στη μόδα με τα ενωμένα φρύδια της, «σπάζοντας» το στερεότυπο της κλασικής όμορφης γυναίκας. Εδώ, δεν σέβονται την συνεργάτη τους, θα σεβαστούν τα κορίτσια;

Στο μεταξύ, οι τρεις κριτές κατέληξαν (και) στο συμπέρασμα πως στην Ελλάδα, η έννοια του diversity είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί. Εύλογα, λοιπόν, αναρωτιόμαστε, τι ακριβώς προσπαθούν να κάνουν τότε, αφού ούτε οι ίδιοι δεν το πιστεύουν. Εκτός, εάν θεωρούν ότι επιτελούν κοινωνικό έργο ή καλύτερα είναι οι ιεραπόστολοι που θα εκσυγχρονίσουν τη μικρή, οπισθοδρομική μας χώρα. Άλλο ένα ερώτημα είναι, επίσης, το κατά πόσο θα αφήσουν αυτές τις γυναίκες να φτάσουν μέχρι τον τελικό του παιχνιδιού και – γιατί όχι; – να αναδειχθούν νικήτριες; Ή μήπως το κάνουν ίσα – ίσα, μέχρι τις οντισιόν; Και για να γίνει ντόρος στο Twitter;

Αξίζει τον κόπο;

Τελικά, οι κριτές μπορεί να βάλουν στο σπίτι του GNTM και κορίτσια διαφορετικής εθνικότητας και plus size models και γυναίκες άνω των 40. Ο τρόπος που γίνεται, όμως, και που παρουσιάζεται στην τηλεόραση αυτή η επιλογή, είναι πέρα για πέρα λάθος. Το diversity δεν είναι κάποιο αγγλικό τσιτάτο που πετάμε στη συζήτηση για να φανούμε προχωρημένοι, δεν είναι μια έννοια που πρέπει να χρησιμοποιείται (ακόμη και όταν χρησιμοποιείται σωστά – πράγμα που δεν συμβαίνει στο ριάλιτι μόδας) ελαφρά τη καρδία. Δεν το κάνουμε για να μας πουν «μπράβο», ούτε για να μας χειροκροτήσουν, ούτε για φανούμε προοδευτικοί στα μάτια των άλλων. Ζούμε στο 2022 και όλοι οι άνθρωποι, οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας, θα έπρεπε να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται σε όλους τους τομείς – και στη μόδα.

Το να βάλουν οι κριτές του GNTM ένα plus size model στο παιχνίδι ή μία κοπέλα από την Αφρική ή ένα διεμφυλικό άτομο, δεν είναι χάρη. Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια θέση στη μόδα, στην κοινωνία, στον κόσμο, και δεν χρωστάνε τίποτα ούτε στη Βίκυ Καγιά ούτε σε κάνεναν κριτή που θα τους παραχωρήσει μια θέση στο ριάλιτι. Γιατί, για την παραγωγή του GNTM, αυτά είναι μόνο ποσοστώσεις. «Θα βάλουμε 18 κλασικά όμορφα κορίτσια και θα συμπληρώσουμε τις θέσεις για τις 20 με άτομα που εκφράζουν τη διαφορετικότητα», κάπως έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι σκέφτονται. Κι αυτό, όχι μόνο είναι λάθος, αλλά μας πηγαίνει ακόμα πιο πίσω. Γιατί συνεχίζουμε να θεωρούμε πως αυτοί δεν είναι σαν εμάς, δεν είναι κανονικοί.

Το diversity στα τηλεοπτικά ριάλιτι, τόσο στο GNTM όσο και σε άλλα προγράμματα, περισσότερο στοχοποιεί τα άτομα που «αποκλίνουν» από τα πρότυπα και στερεότυπα, παρά βοηθάει στη δημιουργία μιας συμπεριληπτικής κοινωνίας. Κι αυτό, γιατί ο τρόπος που τα αντιμετωπίζουν οι ιθύνοντες είναι δεικτικός και άκομψος. «Δείτε την! Είναι κοντή, είναι εύσωμη, είναι παράξενη, αλλά εμείς θα της δώσουμε μια ευκαιρία», κάπως έτσι πάει το πράγμα, κάνοντας τους ανθρώπους αυτούς να αισθάνονται (ξανά) εκτός πλαισίου.

Τότε, είναι καλύτερο να επιστρέψουμε στην «παλιά, ορθόδοξη» τηλεόραση, όπου δεν υπήρχε καν η υπόνοια του diversity; Φυσικά και όχι. Σε μια εποχή που ενθαρρύνεται το “love your self” και γίνεται τεράστια προσπάθεια για πραγματική χειραφέτηση της γυναίκας, θέλουμε να βλέπουμε κορίτσια που «σπάνε» το στερεότυπο της «ψηλής, λεπτής, ξανθιάς» και όχι μόνο. Ωστόσο, για να σημειωθεί πρόοδος, πρέπει οι γυναίκες να αντιμετωπίζονται με σεβασμό, κι αυτό είναι κάτι που δεν βλέπουμε στην ελληνική τηλεόραση. Αξίζει, λοιπόν, τον κόπο να γίνεται λόγος για diversity, όταν αυτό εφαρμόζεται με τρόπο που τις υποτιμά;