ΤΟ “ΦΑΝΤΑΣΜΑ” ΤΟΥ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΙΚΟΥ “BARIS” ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΣΤΗΝ ΠΥΛΟ

Το «φάντασμα» του δουλεμπορικού πλοίου Baris, το οποίο είχε ακινητοποιηθεί το 2014 στα ανοιχτά της Κρήτης με 586 ανθρώπους κλειδωμένους στο αμπάρι, ξυπνά η τραγωδία που βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία 24ωρα στην Πύλο. Δεν είναι μόνο ο αριθμός των ανθρώπων στη θάλασσα. Πέντε Σύροι που επέβαιναν στο φορτηγό πλοίο Baris είχαν συλληφθεί τότε ως διακινητές, ωστόσο στη συνέχεια απαλλάχτηκαν με το σκεπτικό ότι το δουλεμπορικό σκάφος έπλεε σε διεθνή ύδατα, επομένως τα ελληνικά δικαστήρια ήταν αναρμόδια να κρίνουν την υπόθεση. Από τα πρακτικά της δίκης που είδε το Magazine αποκαλύπτονται ορισμένες κρίσιμες ομοιότητες των δύο υποθέσεων.

Για την τραγωδία στην Πύλο συνελήφθησαν και κρατούνται εννέα Αιγύπτιοι, μέλη του πληρώματος του αλιευτικού σκάφους, οι οποίοι πρόκειται να απολογηθούν τη Δευτέρα στην ανακρίτρια της Καλαμάτας. Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο για ποια αδικήματα διώκονται, ωστόσο σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λιμενικού συνελήφθησαν για εγκληματική οργάνωση, παράνομη διακίνηση αλλοδαπών, πρόκληση ναυαγίου, ανθρωποκτονία από αμέλεια και έκθεση ζωής σε κίνδυνο. Η τυποποίηση των αδικημάτων έχει σημασία για τη συνέχεια.

586 ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΑΜΠΑΡΙ

Το δουλεμπορικό Baris είχε εντοπιστεί τον Νοέμβριο του 2014 να πλέει ακυβέρνητο νοτιοδυτικά της Κρήτης, μεταφέροντας 586 μετανάστες και πρόσφυγες από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ και το Ιράν, μεταξύ αυτών πολλές γυναίκες και παιδιά. Είχαν στοιβαχτεί στο αμπάρι του πλοίου, χωρίς επαρκές οξυγόνο και φως και επίσης χωρίς νερό και τρόφιμα. Το Baris με σημαία Κιριμπάτι, μήκους 77 μέτρων, είχε αποπλεύσει από τη Μερσίνα της Τουρκίας με προορισμό την Ιταλία και εξέπεμψε σήμα κινδύνου μετά από 12 μέρες στη θάλασσα, οπότε ρυμουλκήθηκε στην Ιεράπετρα από φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού. Το πλοίο δεν ήταν αξιόπλοο, δεν είχε βοηθητικές βάρκες και σωσίβια.

Οι πέντε Σύροι δικάστηκαν σε πρώτο και δεύτερο βαθμό κατά συγχώνευση σε 25 χρόνια κάθειρξη ο καθένας, ωστόσο το αρμόδιο ποινικό τμήμα του Αρείου Πάγου ζήτησε την αναίρεση της εφετειακής απόφασης κι έτσι τον Μάρτιο του 2018 η υπόθεση δικάστηκε εκ νέου στο Ηράκλειο. Μεταξύ των συνηγόρων υπεράσπισης ήταν ο Άγγελος Ζερβός, ο οποίος είχε εκπροσωπήσει τότε δύο από τους κατηγορούμενους. Στη δίκη τέθηκε το ζήτημα της αρμοδιότητας των ελληνικών δικαστηρίων. Όσα περιγράφονται στα πρακτικά είναι αποκαλυπτικά.

ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΧΟΥΡΜΑΔΕΣ

Στους αυτοτελείς ισχυρισμούς που κατέθεσε ένας από τους κατηγορούμενος αναφέρεται: «Δεν ήμουν πλοίαρχος του σκάφους, είμαι Σύρος πρόσφυγας που είχε προορισμό την Ολλανδία μέσω Ιταλίας […] Επιβάτες του πλοίου υπέδειξαν άλλα πρόσωπα ως τον μηχανικό, τον καπετάνιο και αυτόν που μιλούσε τηλεφωνικά με τον αποκαλούμενο “παππού” […] Γνώριζα ότι οι Τούρκοι διακινητές δεν ήταν καλοί, όμως δεν είχα άλλη επιλογή. Οι διακινητές μας βρίσκουν. Στην Τουρκία έχω οικογένεια, τη σύζυγό μου και τρία παιδιά, όμως δεν είχα χρήματα για να φύγουν όλοι. Μου ζήτησαν το ποσό των 6.000 δολαρίων. Δέχτηκαν το ποσό 3.000 δολαρίων, αφού ούτως ή άλλως το πλοίο έφευγε. Ήμουν απλός επιβάτης και επειδή είχα πληρώσει μικρότερο ναύλο βοηθούσα στην κουζίνα, που δεν λειτουργούσε πάντα, καθότι τρώγαμε ψωμί και χουρμάδες […] Δεν είχα σκοπό να εισέλθω στην Ελλάδα».

Ο ίδιος είπε ότι έδωσε τα λεφτά σε κάποιον Τούρκο «Μουράτ» και ότι οι πραγματικοί διακινητές πιθανόν εγκατάλειψαν το πλοίο με ταχύπλοο πριν την επέμβαση των ελληνικών Αρχών. Ο τελευταίος ισχυρισμός διατυπώθηκε και από άλλους κατηγορούμενους, ωστόσο δεν επιβεβαιώθηκε στο δικαστήριο. Ο λιμενικός που κατέθεσε ως μάρτυρας είπε ότι το φορτηγό πλοίο Baris έπλεε στα 42 ναυτικά μίλια από τις ελληνικές ακτές, δηλαδή σε διεθνή ύδατα. «Από τη στιγμή που ζητάνε βοήθεια, πρέπει να κάνουμε έρευνα και διάσωση, σύμφωνα με τη SOLAS», είπε ο ίδιος. Ο λιμενικός αναφέρθηκε στη διεθνή σύμβαση Safety of Life at Sea – SOLAS για τα ελάχιστα στάνταρ ασφάλειας στη θάλασσα.

Στην περίπτωση του ναυαγίου της Πύλου το Λιμενικό λέει ότι ο θάλαμος επιχειρήσεων του Υπουργείου Ναυτιλίας είχε επανειλημμένως επικοινωνία με το αλιευτικό μέσω δορυφορικού τηλεφώνου και ότι η μοναδική απάντηση ήταν η επιθυμία να συνεχίσει το ταξίδι προς την Ιταλία χωρίς καμία συνδρομή από την Ελλάδα. Αυτό παρότι το σκάφος ήταν καταφανώς σε κίνδυνο. Μάλιστα, το Solomon δημοσίευσε ηλεκτρονικά μηνύματα της οργάνωσης Alarm Phone προς τις ελληνικές αρχές, σε ένα από τα οποία σημειώνεται ότι στο αλιευτικό επέβαιναν 750 άτομα, ανάμεσά τους πολλές γυναίκες και παιδιά. «Ζητούν επειγόντως βοήθεια», ανέφερε το ίδιο μήνυμα.

Πίσω στην υπόθεση του δουλεμπορικού Baris στην Κρήτη, το Εφετείο στο Ηράκλειο δέχτηκε ότι τα αδικήματα είχαν τελεστεί σε διεθνή ύδατα, στα οποία τα ελληνικά δικαστήρια δεν έχουν δικαιοδοσία, επομένως κήρυξε απαράδεκτη την ποινική δίωξη. Οι πέντε Σύροι αντιμετώπιζαν δύο κατηγορίες: παράνομη μεταφορά μεταναστών και παράνομη είσοδο στη χώρα. Δεν κατηγορούνταν για εμπορία ανθρώπων.

Όπως επισημάνθηκε από τους συνηγόρους και έκανε δεκτό το δικαστήριο, οι ελληνικές Αρχές, σύμφωνα με το Άρθρο 8 του Ποινικού Κώδικα, μπορούν να επέμβουν σε διεθνή ύδατα μόνο για συγκεκριμένα αδικήματα, μεταξύ άλλων εσχάτη προδοσία, τρομοκρατικές πράξεις, πειρατεία και εμπόριο ναρκωτικών. Στα παραπάνω εγκλήματα περιλαμβάνεται και η εμπορία ανθρώπων, όχι όμως η παράνομη μεταφορά μεταναστών.

Μετά από τέσσερα χρόνια στη φυλακή, οι πέντε Σύροι αφέθηκαν ελεύθεροι και τα επόμενα χρόνια κατέθεσαν αγωγές αποζημίωσης εναντίον του ελληνικού Δημοσίου. Το Magazine δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει το αποτέλεσμα της εκδίκασης των αγωγών στα διοικητικά δικαστήρια.