ΤΟ ΝΕΥΡΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ Ο,ΤΙ ΘΕΛΕΙ – ΠΩΣ ΝΑ ΤΟ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Στο TikTok τα videos με hashtag #vagusnerve είχαν συγκεντρώσει εκατομμύρια views. Στο Instagram έχει 69.984 posts και στο YouTube έχουν αναρτηθεί αμέτρητες πληροφορίες για το τι είναι πνευμογαστρικό νεύρο και γιατί μας ενδιαφέρει -πάρα πολύ- όλους. Και δη τους επιστήμονες.

Τι είναι το πνευμονογαστρικό νεύρο (vagus nerve);

Η λατινική λέξη vagus σημαίνει ‘περιπλανώμενος’. Όπως γράφουν οι New York Times, το πνευμογαστρικό νεύρο είναι το μακρύτερο εκ των 12 ζευγαριών κρανιακών νεύρων -το κύριο του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, που είναι το υπεύθυνο για την συντήρηση και την αποκατάσταση των εφεδρειών του οργανισμού.

Σε αντίθεση με το συμπαθητικό νευρικό σύστημα που σχετίζεται με την απόκριση ‘μάχης ή φυγής’ του σώματος, ο παρασυμπαθητικός κλάδος μας βοηθά να ξεκουραστούμε, να αφομοιώσουμε και να ηρεμήσουμε.

Το πνευμογαστρικό νεύρο δεν είναι ένα (μεμονωμένο) νεύρο. Περιλαμβάνει χιλιάδες ίνες. Είναι ‘οργανωμένα’ σε δύο δέσμες που ξεκινούν από το εγκεφαλικό στέλεχος και ‘κινούνται’ προς τα κάτω μέσω κάθε πλευράς του λαιμού, μέσα στον κορμό και από εκεί διακλαδίζονται προς τα έξω, ώστε να ‘αγγίξουν’ τα εσωτερικά μας όργανα -έως το έντερο.

Κοντολογίς, περνά από φωνητικές χορδές, λάρυγγα, καρδιά, πνεύμονες, συκώτι, στομάχι και έντερο και τους μύες αυτών των περιοχών. Ευθύνεται για μεγάλο εύρος σωματικών λειτουργιών (πχ έλεγχος καρδιακού παλμού, τη σύσπαση του λαιμού που μας σώζει από πνιγμό, το ταξίδι της τροφής στο στομάχι, την εφίδρωση, ενώ απελευθερώνει την ορμόνη της χαλάρωσης).

Όλη αυτή η διαδρομή (και η έκταση) του έχει ως στόχο να συλλαμβάνει πληροφορίες για το πώς λειτουργούν τα όργανα (εξ ου και αναφέρεται και ως υπεραυτοκινητόδρομος πληροφοριών). Επίσης, ‘στέλνει’ πληροφορίες από το εγκεφαλικό στέλεχος στο σώμα, όπως βοηθάει στον έλεγχο της πέψης, του καρδιακού παλμού, της φωνής, της διάθεσης και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Αυτός είναι ο λόγος που έχει τεθεί στο επίκεντρο της σύγχρονης βιομηχανίας ευεξίας (αν προτιμάς wellness). Μελέτες υποστηρίζουν πως μπορούμε να το ‘πειράξουμε’ για να βελτιώσουμε τη διάθεση μας και να ανακουφιστούμε από τα συμπτώματα διάφορων παθήσεων που δεν μπορούν να ‘νικήσουν’ θεραπείες, όπως η κατάθλιψη.

Ο νευροχειρουργός και πρόεδρος του Feinstein Institutes for Medical Research της Νέας Υόρκης, Dr. Kevin J Tracey το σύγκρινε με υπερατλαντικό καλώδιο. “Δεν πρόκειται για συνονθύλευμα σημάτων. Τουναντίον, κάθε σήμα έχει συγκεκριμένη δουλειά”. Άρα με στοχευμένες παρεμβάσεις, μπορούμε να έχουμε πλήθος οφελών. Ή όχι;

Τι έχουν δείξει οι έρευνες

Για πρώτη φορά, επιστήμονες εξέτασαν το πνευμογαστρικό νεύρο το 1872. Αντικείμενο της μελέτης τους ήταν να διαπιστώσουν αν η διέγερση του θα μπορούσε να είναι η λύση στο πρόβλημα της επιληψίας. Ανακάλυψαν πως τελικά, με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται η διάθεση.

Στοιχεία μελετών έχουν δείξει πως η διέγερση του μπορεί να δώσει χείρα βοηθείας σε άτομα με επιληψία, διαβήτη, ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη και διαταραχή μετατραυματικού στρες, όπως και σε φλεγμονώδεις αυτοάνοσες καταστάσεις (πχ ρευματοειδής αρθρίτιδα).

Σημείωση: οι μεγαλύτερες εξελίξεις προέκυψαν μετά τις αρχές του 2000, όταν ερευνητές εμφάνισαν στοιχεία που έδειχναν πως η ‘ενεργοποίηση’ του πνευμογαστρικού νεύρου μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη. Το 2016 αποδείχθηκε πως η διέγερση του επιβραδύνει τους χτύπους της καρδιάς, απενεργοποιεί την ορμόνη της κορτιζόλης (γνωστή ως ορμόνη του στρες) και ‘βγάζει’ μείγμα ηρεμιστικών χημικών ουσιών στο σύστημα μας.

Εν μέσω πανδημίας δεν θα γινόταν να μην εξεταστεί αν μπορεί να βοηθήσει και στα όσα προκαλεί ο SARS-CoV-2. Προκαταρκτική έρευνα υποδηλώνει ότι δεν αποκλείεται τα συμπτώματα του Long Covid (πχ ζάλη, διάρροια, δυσφωνία, ορθοστατική υπόταση κλπ) να οφείλονται -εν μέρει- στην επίδραση του ιού στο πνευμογαστρικό νεύρο.

Αιώνες μετά, οι ερευνητές θεωρούν πως ακόμα έχουν να μάθουν πάρα πολλά για αυτό το ‘σύστημα’. Η πιο πρόσφατη μελέτη έλεγξε αν μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της επιλόχειου κατάθλιψης.

Οι συσκευές που διεγείρουν το νεύρο

Έως το 2005 ο αμερικανικός οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων (FDA) είχε εγκρίνει εμφυτεύσιμες συσκευές παραγωγής παλμών, που ‘στέλνουν’ ηλεκτρικά σήματα στο πνευμονογαστρικό νεύρο, για ασθενείς με κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία, με επιληψία (η πρώτη δοκιμή έγινε το 1998, στην νευρολογική κλινική του Harvard Medical School) και για για παχύσαρκους (η διέγερση βοηθάει στη διαχείριση του συναισθήματος της πείνας και τον κορεσμό).

Το κόστος δεν ήταν αμελητέο (καθώς οι συσκευές τοποθετούνται με χειρουργική επέμβαση), ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματα δεν εμφανίζονται πριν περάσουν μήνες έως και ένας χρόνος. Επιπροσθέτως, δεν δέχονται πολλές ασφαλιστικές εταιρίες να εντάξουν αυτήν την προσέγγιση στα προγράμματα τους.

Τη σήμερον ημέρα, ερευνητές στρατολογούν ασθενείς για τη μεγαλύτερη κλινική δοκιμή που έχει γίνει μέχρι σήμερα. Στόχος είναι να εξεταστεί σε ποιο βαθμό η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με κατάθλιψη, οι οποίοι δεν κατάφεραν να ανακουφιστούν με άλλες θεραπείες και φάρμακα -που υπάρχουν σε πληθώρα, αλλά πάνω κάτω κάνουν το ίδιο πράγμα. Όπως οι ασθενείς με διπολική κατάθλιψη.

Μια άλλη συσκευή που μελετάται είναι αυτή που θα βοηθήσει όσους ταλαιπωρούνται με διαταραχή μετατραυματικού στρες, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένα ποσοστά φλεγμονών στο αίμα, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τα ‘κυκλώματα’ του εγκεφάλου που σχετίζονται με το άγχος.

Με αυτήν την έρευνα ασχολείται επιστήμονας που ανήκε στην ομάδα αυτών που δημιούργησαν συσκευή διέγερσης για τη θεραπεία φλεγμονών και άλλος που μελετά την αλληλεπίδραση του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος -και πώς αυτή μπορεί να συμβάλει στο άγχος και την κατάθλιψη.

Μπορούμε να το ενεργοποιήσουμε μόνοι μας;

Η επαγγελματική διέγερση του πνευμογαστρικού νεύρου θεωρείται ο βηματοδότης του μυαλού -όπως ενημέρωσε και η Cleveland Clinic.

Οι επιστήμονες εξηγούν πως η πολυπλοκότητα του πνευμογαστρικού νεύρου δεν επιτρέπει να γίνουν εύκολα μετρήσεις για τη δραστηριότητα του. Αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι να μετράται ο καρδιακός πνευμονογαστρικός τόνος, από ίνες του νεύρου που συνδέονται με την καρδιά -και τη ρυθμίζουν.

Παρεμπιπτόντως, ο μη φυσιολογικός τόνος του πνευμονογαστρικού (υπάρχει πολύ μικρή μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού) έχει συσχετιστεί με καταστάσεις όπως ο διαβήτης, η καρδιακή ανεπάρκεια και η υπέρταση.

Οι γιατροί συστήνουν να μην δοκιμάσουμε ακραία πράγματα, πριν μιλήσουμε με έναν επαγγελματία. Σε ό,τι αφορά ωστόσο, το wellness βοηθάει να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε υψηλή δραστηριότητα του πνευμογαστρικού νεύρου, μέσω της ενσυνειδητότητας, της άσκησης και της ταχείας αναπνοής.

Έχει φανεί να βοηθούν και κάποια άλλα πράγματα που σίγουρα δεν μας κάνουν κακό. Όπως; Να δούμε τι προτείνει η φυσικοθεραπευτής, Megan Horeis που ασχολείται δυο δεκαετίες με ανθρώπους που έχουν προβλήματα στους γοφούς και καρκινοπαθείς.

α) αν κρατήσουμε την αναπνοή μας και βυθίσουμε το πρόσωπο μας σε κρύο νερό, μπορούμε να ενεργοποιήσουμε το ‘αντανακλαστικό κατάδυσης’. Είναι απόκριση που επιβραδύνει τον καρδιακό παλμό και συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία. Κάποιοι από όσους το έχουν δοκιμάσει, έχουν αναφέρει ότι η διαδικασία είχε ηρεμιστική δράση και μείωσε την αϋπνία.

β) αν τοποθετήσουμε στο στήθος παγοκύστη που έχουμε τυλίξει με ύφασμα, νιώθουμε αμέσως ανακουφισμένοι από το άγχος.

γ) με βαθιά, αργή, κοιλιακή αναπνοή (έξι ανά λεπτό, με φούσκωμα της κοιλιάς στην εισπνοή -και άνοιγμα των πλευρών- και εκπνοή μεγαλύτερης διάρκειας από την εισπνοή) απαλλασσόμαστε από το άγχος ή τον πόνο -αφού ο ανθρώπινος νους μπορεί να επεξεργαστεί ένα πράγμα τη φορά- και τονώνουμε την υγιή λειτουργία του νεύρου που λέμε.

δ) οι δυνατές γαργάρες με νερό ή το δυνατό τραγούδι ενεργοποιούν τις φωνητικές μας χορδές που με τη σειρά τους διεγείρουν το πνευμονογαστρικό νεύρο.

στ) το απαλό ή σταθερό άγγιγμα στα πόδια μπορεί επίσης, να βοηθήσει στην τόνωση του πνευμονογαστρικού νεύρου.

ε) η κατανάλωση φυτικών ινών διεγείρει τις πνευμονογαστρικές παρορμήσεις στον εγκέφαλο, επιβραδύνοντας τις κινήσεις του εντέρου και έτσι νιώθουμε χορτάτοι μετά τα γεύματα

ζ) το αυθεντικό, αβίαστο γέλιο ανεβάζει τη διάθεσή σας, τονώνει το ανοσοποιητικό σας σύστημα και τονώνει το πνευμονογαστρικό νεύρο