ΓΙΑΤΙ ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΑΣ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA

Καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, παρατηρούμε συχνά την κοινοποίηση προσωπικών στιγμών των ανθρώπων, όπου μοιράζονται τα ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήματά τους.

Ένα φαινόμενο ιδιαίτερα συχνό τελευταία είναι η ανάρτηση βίντεο, στα οποία οι άνθρωποι κλαίνε μόνοι μπροστά από μία κάμερα, μιλώντας για όσα τους ταλαιπωρούν.

Αυτές οι στιγμές προκαλούν ποικίλες αντιδράσεις, ενώ εγείρουν και ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα και τις ανάγκες πίσω από αυτή την τάση.

Γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να μοιραστούν τέτοιου είδους προσωπικές στιγμές στα social media; Ποιες ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες εξυπηρετούνται μέσα από αυτή την πράξη;

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΜΟΙΡΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΒΑΣΑΝΑ ΤΟΥΣ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA

Το Facebook, το YouTube, το Instagram και το TikTok αποτελούν για πολλούς ανθρώπους τα εικονικά ημερολόγια του σήμερα. Γιατί να κρατάμε τα βαθύτερα, μυστικά και τις έγνοιες μας σε ένα απλό, αδιάφορο ημερολόγιο, όταν μπορούμε να μοιραστούμε το πώς νιώθουμε με χιλιάδες, εκατοντάδες ή και εκατομμύρια αγνώστους;

Από την έναρξή τους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα εργαλείο με το οποίο μπορούμε να αναδείξουμε τις όμορφες στιγμές της ζωής μας. Στην πραγματικότητα, είναι πιο πιθανό να “πέσουμε” πάνω σε μια ανάρτηση κάποιου όταν βρίσκεται σε ένα ωραίο εστιατόριο ή σε διακοπές, παρά όταν περνά μια δυσάρεστη κατάσταση.

Το να δημοσιεύεις και να μοιράζεσαι online λεπτομέρειες της ζωής σου, όταν σου συμβαίνει κάτι δυσάρεστο είναι μια πολύ πιο σπάνια περίπτωση. Ωστόσο, καθώς πολλές πλατφόρμες ενσωματώνονται περαιτέρω στη ζωή μας, αρχίζουμε να βλέπουμε όλο και πιο πολλούς ανθρώπους να μοιράζονται τα πάντα -συμπεριλαμβανομένων των χειρότερων δυνατών στιγμών τους.

Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι παίρνουν στα χέρια το κινητό τους ενώ κλαίνε, τραβούν βίντεο, στη συνέχεια το επεξεργάζονται, προσθέτουν λεζάντες, hashtags και το δημοσιεύουν στο TikTok.

Σίγουρα, για όσους δεν έχουν δημόσιο λογαριασμό ή δεν παρακολουθούν βίντεο αγνώστων στα social media, το παραπάνω σκηνικό μάλλον φαντάζει πολύ ξένο, ωστόσο αυτά τα βίντεο τείνουν να γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή στις διαδικτυακές πλατφόρμες, κυρίως στο TikTok.

Γιατί, λοιπόν, οι άνθρωποι κινηματογραφούν τον εαυτό τους ενώ κλαίνε και στη συνέχεια αναρτούν αυτό το υλικό στο διαδίκτυο; Ποια τα κίνητρα πίσω από αυτή την στάση/τάση;

ΤΟ ΜΥΑΛΟ “ΘΕΛΕΙ” (ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ) ΑΝΤΑΜΟΙΒΗ

Για τα άτομα που μοιράζονται εικόνες του εαυτού τους να κλαίνε, το να χύνουν τα δάκρυά τους στο διαδίκτυο μπορεί να έχει το ίδιο αποτέλεσμα με το να κλαίνε στην αγκαλιά των φίλων τους.

Για παράδειγμα, ένα από τα πιο διάσημα μοντέλα στον κόσμο, η Bella Hadid, έχει αναρτήσει τέτοιες εικόνες, μιλώντας ανοιχτά για τους αγώνες της με την ψυχική υγεία, μοιράζοντας selfies της, ενώ είναι δακρυσμένη και σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η προσοχή που λαμβάνουμε στα social media φαίνεται πως επηρεάζει πολλές περιοχές του εγκεφάλου μας. Το να λαμβάνει κανείς συμπάθεια, σχόλια υποστήριξης και likes ενεργοποιεί την κυκλοφορία σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την “ανταμοιβή”.

Έτσι, όποτε λαμβάνουμε θετική ανατροφοδότηση σε μια ανάρτησή μας, μέσω σχολίων και likes, ο εγκέφαλος πυροδοτεί υποδοχείς ντοπαμίνης, κάτι που διευκολύνεται εν μέρει από το μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει μερικώς το σύστημα “ανταμοιβής”.

Το Facebook παρουσίασε το κουμπί “μου αρέσει” τον Φεβρουάριο του 2009 -σχεδόν πέντε χρόνια μετά από την κυκλοφορία του. Παραδόξως, ο ιδρυτής του Facebook, Mark Zuckerberg, ήταν αρχικά κατά της ενεργοποίησης του like button.

Ως κοινωνικά όντα μας αρέσει να μιλάμε για τον εαυτό μας. Πολύ. Είτε άμεσα, είτε έμμεσα. Άλλωστε, σύμφωνα με μελέτες, σπαταλάμε περίπου το 40% του χρόνου μας μιλώντας για τον εαυτό μας. Όταν, δε, χρησιμοποιούμε το πληκτρολόγιό μας, αυτό το ποσοστό εκτινάσσεται στο 80%.

Μοιραζόμαστε τις σκέψεις, τι έγνοιες, τις απόψεις και τα ενδιαφέροντά μας κυρίως επειδή θέλουμε να παραμείνουμε συνδεδεμένοι με τους ανθρώπους που μας ενδιαφέρουν αλλά και επειδή θέλουμε να δώσουμε στους άλλους μια ιδέα για το ποιοι είμαστε.

Αν οι φίλοι και οι ακόλουθοί μας πατούν like στις αναρτήσεις μας, νιώθουμε καλά. Όσο περισσότερα τα likes, τόσο περισσότερη ντοπαμίνη εκκρίνεται στο κεφάλι μας και τελικά τόσο καλύτερα νιώθουμε. Κι όταν είμαστε άσχημα ψυχολογικά, έχουμε μεγάλη ανάγκη την έκκριση ντοπαμίνης.

Σύμφωνα με τη δημοσιευμένη μελέτη των New York Times με τίτλο “The Psychology of Sharing”, αναρτούμε υλικό από τη ζωή μας στα social media κυρίως για 5 λόγους:

1. Θέλουμε να ενημερώσουμε, να διασκεδάσουμε και να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που μας παρακολουθούν.

2. Θέλουμε να ορίσουμε τον εαυτό μας στους άλλους.

3. Θέλουμε να “θρέψουμε” τις σχέσεις μας. Συγκεκριμένα, η έρευνα των New York Times αποκάλυψε ότι το 73% των ανθρώπων μοιράζεται υλικό από τη ζωή τους στο διαδίκτυο για να συναντήσουν άλλους ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα και το 78% μοιράζεται υλικό επειδή με αυτό τον τρόπο μπορούν να επικοινωνούν με άτομα με τα οποία διαφορετικά δεν θα είχαν επαφή.

4. Θέλουμε να μοιραζόμαστε υλικό από τη ζωή μας γιατί το απολαμβάνουμε και γιατί μας βοηθά να νιώθουμε πιο συνδεδεμένοι με τον κόσμο.

5. Μοιραζόμαστε επίσης περιεχόμενο στο διαδίκτυο για να δείξουμε υποστήριξη σε διάφορα ζητήματα και για να ενημερώσουμε τους ανθρώπους για τις ιδέες και τις αρχές στις οποίες πιστεύουμε.

ΤΡΕΦΟΜΑΣΤΕ ΜΕ LIKES ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ

Σε μία έρευνα του 2018, στην οποία συμμετείχαν έφηβοι και πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια Μαγνητικής Τομογραφίας, παρατηρήθηκε πως «το να βλέπεις φωτογραφίες με σχετικά λίγα likes, συνδεόταν με περισσότερη δραστηριότητα σε περιοχές που εμπλέκονται στην επεξεργασία της ανταμοιβής, την κοινωνική νόηση, την μίμηση και την προσοχή».

Πενήντα οκτώ έφηβοι και νεαροί ενήλικες ολοκλήρωσαν μια εργασία στον τομογράφο που σχεδιάστηκε για να μιμείται την εφαρμογή κοινωνικής κοινής χρήσης φωτογραφιών Instagram. Εξετάστηκαν οι νευρικές αποκρίσεις όταν οι συμμετέχοντες παρείχαν θετική ανατροφοδότηση σε άλλους. Τα στοιχεία έδειξαν ότι οι νευρικές δομές που ανταποκρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς ανταμοιβές σχετίζονται με την επεξεργασία των κοινωνικών ανταμοιβών.

Μία διαφορετική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2022 έδειξε ότι η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει δημιουργήσει μια κατάσταση κατά την οποία πολλές μορφές προσωπικής επικοινωνίας αντικαθίστανται από την επικοινωνία μέσω του διαδικτύου, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ “LOOKING-GLASS SELF”

Η θεωρία του “looking-glass self” δημιουργήθηκε από τον Αμερικανό κοινωνιολόγο Charles Horton Cooley το 1902, και εισήχθη στο έργο του Human Nature and the Social Order.

Η θεωρία περιγράφει την αντανάκλασή μας για το πώς νομίζουμε ότι φαινόμαστε στα μάτια των άλλων.

Ο Cooley λαμβάνει υπόψη τρία βήματα όταν χρησιμοποιεί το “looking-glass self”. Το πρώτο βήμα είναι πώς φαντάζεται κανείς ότι φαίνεται στους άλλους ανθρώπους. Το δεύτερο βήμα είναι πώς φαντάζεται κανείς την κρίση των άλλων με βάση το πώς πιστεύει ότι τους βλέπει. Το τρίτο βήμα είναι πώς σκέφτεται κανείς πώς τον βλέπουν οι άλλοι με βάση τις προηγούμενες κρίσεις του.

Σύμφωνα με το βιβλίο της Lisa McIntyre “The Practical Skeptic: Core Concepts in Sociology”, η έννοια του “looking-glass self” εκφράζει την τάση να κατανοεί κανείς τον εαυτό του μέσω της αντίληψης που μπορεί να έχουν οι άλλοι για αυτόν.

Τρία κύρια στοιχεία:

• Φανταζόμαστε πώς πρέπει να φαινόμαστε στους άλλους σε μια κοινωνική κατάσταση.
• Φανταζόμαστε και αντιδρούμε σε αυτό που πιστεύουμε ότι είναι η κρίση των άλλων για εμάς.
• Αναπτύσσουμε την αίσθηση του εαυτού μας μέσα από την κρίση των άλλων.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω οι άνθρωποι αλλάζουν τη συμπεριφορά τους με βάση αυτό που νιώθουν ότι σκέφτονται οι άλλοι για αυτούς, ακόμα κι αν δεν είναι απαραίτητα πραγματικά όσα έχουν στο μυαλό τους σχετικά με την εικόνα που έχουν οι άλλοι για αυτούς.

Με αυτόν τον τρόπο, η κοινωνική αλληλεπίδραση λειτουργεί ως «καθρέφτης» ή «υαλοπίνακας», αφού η αίσθηση του εαυτού και της αυτοεκτίμησης του ατόμου χτίζονται μέσα από τους άλλους.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ SOCIAL MEDIA ΚΑΙ Ο “ΚΥΒΕΡΝΟΕΑΥΤΟΣ” ΜΑΣ

Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τους μηχανισμούς του “looking-glass self”, καθώς οι διαφορετικές μορφές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν πολλούς διαφορετικούς «καθρέφτες» στους οποίους τα άτομα παρουσιάζονται, αντιλαμβάνονται την κρίση των άλλων με βάση τα likes, τους ακόλουθους κ.λπ.

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Mary Aiken, PhD., τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει μια έννοια που ονομάζεται «κυβερνοεαυτός», μια εκδοχή του εαυτού που θέλει κανείς να παρουσιάζει στο διαδίκτυο

Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εκτίθενται συνεχώς σε κριτική και στην κρίση των άλλων. Η Aiken εξηγεί ότι οι άνθρωποι «μέσω των selfie κάνουν μια ερώτηση στο κοινό τους: Αρέσω, έτσι;».

Επιπλέον, δεδομένης της φύσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ​​ο «κυβερνοεαυτός» μπορεί πολύ εύκολα να αλλάξει και να τελειοποιηθεί ώστε να κερδηθεί η πολυπόθητη αποδοχή των άλλων, έτσι όπως την έχουμε εμείς στο μυαλό μας τουλάχιστον.

Αυτές οι πτυχές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η σχέση τους με τον πραγματικό μας εαυτό παρουσιάζουν μια ολόκληρη σειρά επιπτώσεων στους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Η Aiken σημειώνει ότι πολλά άτομα, και ιδιαίτερα οι έφηβοι, κινδυνεύουν -μέσω της ανάπτυξης του «κυβερνοεαυτού»- να βλάψουν την ανάπτυξη του εαυτού τους στον πραγματικό κόσμο.

Σημειώνει επίσης ότι οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν πολλούς και διαφορετικούς «εαυτούς στον κυβερνοχώρο» σε διαφορετικές πλατφόρμες με διαφορετικούς σκοπούς. Άλλον εαυτό στο X (Twitter), άλλον σε Instagram και άλλον σε LinkedIn.