Η ΕΜΜΟΝΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Σήμερα, παρατηρείται πως αρκετοί νέοι άνθρωποι προσεγγίζουν τον κίνδυνο του θανάτου με έναν τρόπο διαφορετικό σε σχέση με προηγούμενες γενιές και φαίνεται πως ιδιαίτερα η Generation Z προσεγγίζει αυτό το θέμα μέσα από μια νέα, ψηφιακά διαμορφωμένη οπτική. Μια σημαντική πτυχή αυτού του φαινομένου είναι η επιρροή των κοινωνικών μέσων, ιδιαίτερα του TikTok, το οποίο έχει αναδειχθεί σε πλατφόρμα διάδοσης επικίνδυνων προκλήσεων που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των νέων.

O Ιμράν Αχμέντ από το Κέντρο για την Καταπολέμηση του Ψηφιακού Μίσους ανέδειξε την ανησυχία του σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο αλγόριθμος του TikTok προωθεί περιεχόμενο σε νεαρούς χρήστες λίγα λεπτά μετά την εγγραφή τους στην πλατφόρμα.

Μετά από έρευνα που διεξήχθη από τον οργανισμό, έγινε κατανοητό ότι ο αλγόριθμος διακρίνει τις αδυναμίες των χρηστών και, αντί να τις αντιμετωπίζει ως σοβαρό κίνδυνο, τις εκμεταλλεύεται για να αυξήσει την παραμονή τους στην πλατφόρμα. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει ο Guardian, εάν ένα νέο άτομο άλλαζε το όνομά του στο TikTok από “Sarah” σε “Sarah Lose Weight”, ο αλγόριθμος θα του προσέφερε περιεχόμενο αυτοτραυματισμού περίπου 12 φορές περισσότερο σε σχέση με άλλους χρήστες.

Η έρευνα περιλάμβανε νεαρούς χρήστες ηλικίας 13 ετών από το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και την Αυστραλία, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι σε περίπου 2,5 λεπτά από τη δημιουργία τους λογαριασμού στο TikTok, οι νέοι μπορούσαν να εκτίθενται σε περιεχόμενο που συνδέεται με αυτοτραυματισμό και διατροφικές διαταραχές.

Η εξάρτηση από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχει δημιουργήσει μια νέα κουλτούρα μεταξύ των νέων, όπου η επιθυμία για αναγνώριση και επιβεβαίωση από τους συνομηλίκους αντικαθιστά πολλές φορές τη σκέψη για τις συνέπειες των πράξεων τους.

ΟΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA

Ορισμένες από αυτές τις προκλήσεις του TikTok δεν είναι απλώς επιβλαβείς· είναι δυνητικά θανατηφόρες. Η διάδοση αυτών των επικίνδυνων τάσεων έχει σοβαρές συνέπειες για τη σωματική και ψυχική υγεία των νέων.

Σε πολλές περιπτώσεις, η ανάγκη για προσοχή και δημοσιότητα οδηγεί τα άτομα να συμμετάσχουν σε προκλήσεις που ξεπερνούν τα όρια της ασφάλειας. Η πίεση για “κάνεις το καλύτερο και πιο εντυπωσιακό challenge” εντείνεται μέσα από τα social media, και αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τις πιο ευάλωτες ομάδες νέων.

Μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προκλήσεις του TikTok είναι το “One Chip Challenge”, στην οποία οι συμμετέχοντες καλούνται να φάνε τσιπς φτιαγμένα από τα την πιπεριά Carolina Reaper, μια από τις πιο καυτερές στον κόσμο. Η πρόκληση αυτή προκαλεί σοβαρές αντιδράσεις στον οργανισμό, όπως έμετους, διάρροια, καρδιολογικά προβλήματα και, σε σοβαρές περιπτώσεις, βλάβες στον οισοφάγο. Η πρόκληση αυτή άρχισε να γίνεται δημοφιλής στο TikTok και τον Μάρτιο του 2023 και συνδέθηκε με τον θάνατο ενός νέου παιδιού που συμμετείχε σε αυτή. Αν και η εταιρεία που παράγει τα τσιπς απέσυρε το προϊόν από τα καταστήματα μετά το περιστατικό, η πρόκληση συνεχίζει να διαδίδεται σε ανησυχητικό ρυθμό.

Ένα άλλο επικίνδυνο trend στο TikTok είναι η πρόκληση “Skullbreaker Challenge”, στην οποία τρία άτομα στέκονται δίπλα-δίπλα και το άτομο στη μέση καλείται να πηδήξει για μια φωτογραφία. Την ώρα του άλματος, οι άλλοι δύο συμμετέχοντες σπρώχνουν τα πόδια του κεντρικού ατόμου, προκαλώντας του πτώση και τραυματισμούς. Αυτή η πρόκληση έχει οδηγήσει σε σοβαρούς τραυματισμούς, ακόμη και σε θανάτους.

Το “Blackout Challenge”, που καλεί τους συμμετέχοντες να προκαλέσουν την ασφυξία στον εαυτό τους μέχρι να λιποθυμήσουν, είναι μια από τις πιο επικίνδυνες τάσεις του TikTok. Η πρόκληση αυτή, η οποία ενθαρρύνει τη στερήση οξυγόνου για να προκαλέσει μια αίσθηση ευφορίας, έχει οδηγήσει σε πολλά περιστατικά θανάτου, κυρίως μεταξύ νέων ηλικίας 12 έως 14 ετών. Η αδυναμία του εγκεφάλου να λειτουργήσει σωστά μετά από παρατεταμένη έλλειψη οξυγόνου μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες, όπως εγκεφαλική βλάβη ή ακόμα και θάνατο, και όμως αυτή η πρόκληση συνεχίζει να προσελκύει νέους που θέλουν να γίνουν viral.

Από την άλλη, η “πρόκληση chroming”, γνωστή και ως “#Whiptok”, περιλαμβάνει την εισπνοή τοξικών αναθυμιάσεων από αεροζόλ ή σπρέι χρωμάτων, με σκοπό την επίτευξη μιας αίσθησης ευφορίας. Αυτή η επικίνδυνη πρόκληση είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην πλατφόρμα του TikTok, και δυστυχώς έχει προκαλέσει πολλούς θανάτους και μακροχρόνιες βλάβες στην υγεία.

Ακόμη, το “Benadryl Challenge” είναι μια επικίνδυνη πρόκληση στην οποία οι συμμετέχοντες καταναλώνουν υπερβολική ποσότητα Benadryl (αντιισταμινικό φάρμακο) για να προκαλέσουν παραισθήσεις και να βιντεοσκοπήσουν την εμπειρία τους. Οι συνέπειες από την υπερβολική χρήση του φαρμάκου περιλαμβάνουν έντονες ψυχικές και σωματικές βλάβες, όπως σπασμούς, κώμα, και σε ορισμένες περιπτώσεις, θάνατο.

Η ψυχολογία πίσω από τις επικίνδυνες προκλήσεις

Η νέα γενιά που έχει μεγαλώσει στον ψηφιακό κόσμο, χαρακτηρίζεται από ανάγκη για αποδοχή από τους συνομηλίκους της. Ειδικότερα, τα κοινωνικά μέσα, όπως το TikTok, έχουν επηρεάσει τον τρόπο που αυτή η γενιά αλληλεπιδρά με τον κόσμο και πώς καταναλώνει περιεχόμενο. Με την αδιάκοπη αναζήτηση για δημοτικότητα και προσοχή, οι νέοι βρίσκονται συχνά υπό την πίεση να συμμετέχουν σε προκλήσεις που προωθούνται μέσω αυτών των πλατφορμών, χωρίς πάντα να σκέφτονται τις συνέπειες των πράξεών τους.

Αυτή η αδυναμία στην αξιολόγηση κινδύνων εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την ευκολία με την οποία οι νέοι ενδέχεται να ακολουθήσουν επικίνδυνες προκλήσεις, παραβλέποντας τις πιθανές συνέπειες. Ειδικότερα, η πίεση που ασκείται από τα κοινωνικά μέσα για να γίνουν “viral” ή να αποκτήσουν περισσότερους ακολούθους, συχνά οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις, όπως συμμετοχή σε επικίνδυνες τάσεις.

Η ανάγκη για αποδοχή, η οποία ενισχύεται από την παρουσία στα social media, συνδέεται άμεσα με την αίσθηση της αξίας των νέων. Όσο περισσότερο εντυπωσιακό είναι το περιεχόμενο που αναρτούν, τόσο μεγαλύτερη είναι η αίσθηση ότι αξίζουν. Ωστόσο, αυτή η υπερβολική αναγνώριση του εξωτερικού κόσμου και η επιθυμία να ξεχωρίσουν, οδηγεί συχνά σε επικίνδυνες συμπεριφορές.

Η αδυναμία των κοινωνικών μέσων να ελέγξουν ή να αποτρέψουν επικίνδυνες τάσεις εντείνει το πρόβλημα. Παρά την προσπάθεια κάποιων πλατφορμών να περιορίσουν επικίνδυνες αναρτήσεις, ο ρόλος των κοινωνικών μέσων στην προώθηση επικίνδυνων προκλήσεων παραμένει ισχυρός. Ειδικά στο TikTok, όπου η εύκολη δημιουργία και διάδοση περιεχομένου επιτρέπει την ταχεία εξάπλωση τέτοιων τάσεων, είναι ζωτικής σημασίας να υπάρξει μια πιο ενδελεχής παρακολούθηση και εκπαίδευση γύρω από την ασφαλή χρήση του διαδικτύου.

Η εμμονή με την έκθεση στον κίνδυνο, η οποία φαίνεται να είναι μια αυξανόμενη τάση των νέων σήμερα, μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Από τη μια, η αναζήτηση ταυτότητας κατά την εφηβική ηλικία οδηγεί συχνά στην εξερεύνηση υπαρξιακών θεμάτων όπως η θνησιμότητα και η έννοια του θανάτου. Οι έφηβοι, ψάχνοντας να κατανοήσουν τη θέση τους στον κόσμο, συχνά αντιμετωπίζουν υπαρξιακά ερωτήματα και ενδέχεται να ελκύονται από σκοτεινά ή βίαια θέματα, τα οποία επηρεάζουν την αντίληψή τους για τον θάνατο. Από την άλλη, η ψηφιακή κουλτούρα που κυριαρχεί στη ζωή των νέων έχει ως αποτέλεσμα την έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο, ταινίες, παιχνίδια και άλλες μορφές μέσων που συνδέουν την επικινδυνότητα με τη διασκέδαση ή την αναγνώριση.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η κοινωνική πίεση που ασκείται στους νέους για να συγκρίνονται με τους συνομηλίκους τους. Η συνεχής σύγκριση του εαυτού τους με τα ιδανικά που προβάλλονται στα social media μπορεί να ενισχύσει τα συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης και απομόνωσης.

Είναι κρίσιμο οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν στρατηγικές που θα βοηθήσουν τους νέους να αναγνωρίσουν τους κινδύνους και να αναπτύξουν πιο υγιείς τρόπους για να αντιμετωπίσουν την πίεση για αποδοχή και την αναζήτηση ταυτότητας. Οι νέοι χρειάζονται καθοδήγηση για να κατανοήσουν τα προσωπικά τους όρια και την ανάγκη να σκέφτονται προτού ενδώσουν στις πιέσεις των κοινωνικών μέσων, προτού συμμετάσχουν σε επικίνδυνες προκλήσεις.

Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΕ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ TIKTOK

Περισσότερα από 1,4 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο, ηλικίας κάτω των 13 ετών, έχουν πρόσβαση στο TikTok. Μάλιστα, το 30% των παιδιών παγκοσμίως ηλικίας 5 έως 7 ετών χρησιμοποιούν το TikTok -παρά την πολιτική της πλατφόρμας ότι δεν μπορούν να εγγραφούν άτομα κάτω των 13 ετών. Αυτά τα στοιχεία έρχονται από την Ofcom, μια ρυθμιστική αρχή με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. Επιπλέον, η εταιρεία ανακάλυψε ότι 16% των τρίχρονων της Βρετανίας είναι χρήστες του μέσου, ένα σοκαριστικό ποσοστό.

Το TikTok φιλοξενεί επικίνδυνο περιεχόμενο που απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, συμπεριλαμβανομένων αυτοτραυματισμών και διατροφικών διαταραχών. Ο αλγόριθμος του TikTok αναγνωρίζει και προωθεί εθιστικό περιεχόμενο που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους νεαρούς χρήστες, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογική τους υγεία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατηγορεί τη ByteDance, την ιδιοκτήτρια εταιρεία του TikTok, για ανεπαρκή προστασία των ανηλίκων χρηστών της πλατφόρμας και τη συλλογή προσωπικών δεδομένων, υπογραμμίζοντας την ανησυχία για την ασφάλεια και την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο.

Η Ε.Ε. έχει ξεκινήσει επίσημη έρευνα για το κατά πόσον το TikTok έχει παραβιάσει τους κανόνες για το διαδικτυακό περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των παιδιών, όπως έκανε γνωστό στις 19/2/2024. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι έχει κινήσει επίσημη διαδικασία κατά της πλατφόρμας βίντεο μικρού μήκους για πιθανή παραβίαση του νόμου περί ψηφιακών υπηρεσιών (DSA). Είπε, επίσης, ότι η έρευνα εξετάζει τομείς όπως η προστασία των ανηλίκων, η τήρηση αρχείων για το διαφημιστικό της περιεχόμενο και το κατά πόσον οι αλγόριθμοί της οδηγούσαν τους χρήστες σε επιβλαβές περιεχόμενο.

Ο Τιερί Μπρετόν, επίτροπος της Ε.Ε. για την εσωτερική αγορά, δήλωσε ότι η προστασία των παιδιών αποτελεί «ύψιστη προτεραιότητα επιβολής» στο πλαίσιο του νόμου DSA. Η έρευνα σχετικά με την ασφάλεια των παιδιών στην πλατφόρμα περιλαμβάνει την εξέταση της επαλήθευσης της ηλικίας και τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις απορρήτου που χρησιμοποιούνται για τους λογαριασμούς των παιδιών.

«Ως πλατφόρμα που απευθύνεται σε εκατομμύρια παιδιά και εφήβους, το TikTok πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τον DSA και έχει ιδιαίτερο ρόλο στην προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο», δήλωσε ο Τιερί Μπρετόν, προσθέτοντας: «Αρχίσαμε σήμερα [σ.σ. 19/02] αυτή την επίσημη διαδικασία επί παραβάσει για να διασφαλίσουμε ότι θα ληφθούν αναλογικά μέτρα για την προστασία της σωματικής και συναισθηματικής ευημερίας των νεαρών Ευρωπαίων. Δεν πρέπει να φεισθούμε καμίας προσπάθειας για να προστατεύσουμε τα παιδιά μας». Οι εταιρείες που παραβιάζουν τον νόμο DSA αντιμετωπίζουν την απειλή προστίμων έως και 6% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών τους. Το TikTok, το οποίο δεν δημοσιεύει τα έσοδά της, ανήκει στην κινεζική εταιρεία τεχνολογίας ByteDance.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε και δεύτερη επίσημη διαδικασία κατά του TikTok, στις 22/4, δυνάμει της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Η διαδικασία που κινήθηκε αφορά την αξιολόγηση του κατά πόσον η έναρξη λειτουργίας του TikTok Lite στη Γαλλία και την Ισπανία ενδέχεται να παραβιάζει την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Στο πλαίσιο της πράξης, οι χαρακτηρισθείσες ως «πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες» υποχρεούνται να υποβάλλουν έκθεση αξιολόγησης κινδύνου και τα μέτρα μετριασμού τυχόν συστημικών κινδύνων, προτού εισαγάγουν νέες λειτουργίες που ενδέχεται να έχουν κρίσιμο αντίκτυπο στους συστημικούς τους κινδύνους.

Η Επιτροπή ανησυχεί ότι το πρόγραμμα ανταμοιβής («Task and Reward Program») του TikTok Lite, το οποίο επιτρέπει στους χρήστες να κερδίζουν πόντους όταν εκτελούν ορισμένα «καθήκοντα» στο TikTok -όπως να παρακολουθούν βίντεο, να επισημαίνουν περιεχόμενο πατώντας το κουμπί «Μου αρέσει», να ακολουθούν δημιουργούς, να προσκαλούν φίλους να γραφτούν στο TikTok κ.λπ.- ξεκίνησε χωρίς να έχει προηγηθεί επιμελής αξιολόγηση των συνεπακόλουθων κινδύνων και χωρίς να έχουν ληφθεί αποτελεσματικά μέτρα μετριασμού τους, ιδίως δεδομένης της εθιστικής επίδρασης των πλατφορμών.

Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό όσον αφορά τα παιδιά, δεδομένης της εικαζόμενης απουσίας αποτελεσματικών μηχανισμών επαλήθευσης της ηλικίας στο TikTok. Η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών επαλήθευσης της ηλικίας και ο εικαζόμενος εθιστικός σχεδιασμός των πλατφορμών διερευνώνται ήδη στο πλαίσιο της πρώτης επίσημης διαδικασίας κατά του TikTok.

Η απάντηση του TikTok

Από την πλευρά του, το TikTok δήλωσε ότι θα συνεχίσει να συνεργάζεται με εμπειρογνώμονες και τον κλάδο για να κρατήσει ασφαλείς τους νέους στην πλατφόρμα του και ότι ανυπομονεί να εξηγήσει λεπτομερώς το έργο αυτό στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

«Το TikTok έχει πρωτοπορήσει σε λειτουργίες και ρυθμίσεις για την προστασία των εφήβων και την απομάκρυνση των παιδιών κάτω των 13 ετών από την πλατφόρμα, θέματα που απασχολούν ολόκληρη τη βιομηχανία, δήλωσε εκπρόσωπος του TikTok.

Σημειώνεται ότι το TikTok και το YouTube συγκαταλέγονται επίσης μεταξύ των 22 υπηρεσιών που συμπεριέλαβε η ΕΕ τον Σεπτέμβριο και οι οποίες αντιμετωπίζουν αυστηρότερους περιορισμούς όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ασκούν τις δραστηριότητές τους βάσει του συναφούς νόμου του DSA, του Νόμου για τις ψηφιακές αγορές (DMA). Οι εταιρείες πρέπει να συμμορφωθούν πλήρως με τον DMA έως τον Μάρτιο του 2024.