ΚΑΣΤΑΝΑ ΚΑΙ ΤΣΙΠΟΥΡΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΠΛΑΤΑΝΟ ΤΗΣ ΑΡΝΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

H Άρνα Λακωνίας είναι από αυτά τα μέρη που λίγο πριν φτάσεις θεωρείς ότι σου κάνει καψόνι το GPS. “Δεν μπορεί να υπάρχει κάτι άλλο εδώ πέρα από ψηλά δέντρα και αγριογούρουνα”, αναρωτιέσαι μέχρι που ξαφνικά εμφανίζονται τα σπίτια και στο τέλος του δρόμου η πλατεία.

“Το “στο τέλος του δρόμου η πλατεία” είναι και κυριολεκτικό αφού την Άρνα δεν την διαπερνά ακριβώς η επαρχιακή οδός αλλά βρίσκεται στην κατάληξή της. 

Πολλά άρθρα πια που διαβάζεις στον διαδικτυακό τόπο περιγράφουν προορισμούς μ’ έναν πανομοιότυπο τρόπο. Όλα είναι τέλεια, υπάρχουν πάρα πολλά υποκοριστικά, είναι “τόσες ώρες από το κέντρο της Αθήνας”, οι ταβέρνες αναφέρονται ως γαστρονομικοί προορισμοί με αστέρι Μισελέν. Α, και κάπου θα υπάρχει και ένα “κρυφό διαμαντάκι” που αποκαλύπτεται για πρώτη φορά στο άρθρο.

Σπάνια, όμως διαβάζουμε για την αλήθεια του συντάκτη και ας ξεκινήσουμε με αυτή: την Άρνα Λακωνίας δεν θα την μάθαινα ποτέ αν δεν γνώριζα τον Δημήτρη Κυριαζή που έλκει ένα σημαντικό μέρος της καταγωγής του από εκεί και μάλιστα τα τελευταία χρόνια ασχολείται και με τα κοινά από τη θέση του Γενικού Γραμματέα Πολιτιστικού Συλλόγου “Ή Άρνα”. Και αισθάνομαι τυχερός που βρέθηκα εκεί γιατί επισκέφθηκα τον Ταΰγετο, γιατί βρέθηκα σ΄ ένα τόπο με πολύ ιστορία και γιατί βρίσκω την ηρεμία μου κάτω από τον μεγαλύτερο (υπάρχει challenge εδώ στη συνέχεια του κειμένου) πλάτανο της Ελλάδας. Αφήνεις αμάξι και σκοτούρες στο πάρκινγκ, τα παιδιά να τρέχουν στην πλατεία χωρίς φόβο, βάζεις ένα τσίπουρο και δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. 

“ΣΚΕΨΟΥ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ…”

Κάθε φορά που καθόμαστε στην πλατεία κάνουμε την ίδια συζήτηση. Πώς μπορεί να ήταν το χωριό όταν είχε πολύ περισσότερο πληθυσμό. Πώς θα ήταν η ζωή με σχολείο, καταστήματα και υπηρεσίες. “Κάποιος, πιο απαισιόδοξος άνθρωπος, θα υποστήριζε πως η Άρνα πια αποτελεί σκιά του εαυτού της, καθώς από τους 1.000 κατοίκους προπολεμικά, έχουμε τώρα φτάσει τις λίγες δεκάδες μόνιμους τον χειμώνα. Δεν υπάρχουν πια χοροδιδασκαλεία, δεν ανεβαίνουν παραστάσεις θεάτρου, έχει σταματήσει η έκδοση της εφημερίδας του χωριού, το σχολείο έκλεισε τη δεκαετία του ’80, δεν υπάρχει πια γιατρός στο χωριό, ούτε αστυνομικός, ούτε συγκοινωνία, κ.ο.κ.” Λέει ο Δημήτρης Κυριαζής και συνεχίζεi.

“Εγώ το βλέπω λίγο διαφορετικά. Βλέπω ότι σε ένα ορεινό, απομονωμένο χωριό, με μηδενική τουριστική ανάπτυξη και υποδομή υπάρχει ακόμα ζωή με κάποιους, έστω λίγους, μόνιμους κάτοικους και δύο παιδιά να μεγαλώνουν ανάμεσά τους. Βλέπω να λειτουργούν ακόμα δύο καφενεία και δύο ταβέρνες. Βλέπω αυθεντικότητα. Βλέπω έναν πρόεδρο της κοινότητας να βάζει την ευημερία του εαυτού του κάτω από αυτή του χωριού, έναν δραστήριο πολιτιστικό σύλλογο με γηγενείς και «πολιτογραφημένους» Αρνιώτες να προσπαθεί για το καλύτερο και πολλούς ακόμα απόπου είναι εκεί για το χωριό. Βλέπω ότι όλοι οι φίλοι που έχω φέρει στο χωριό θέλουν να επιστρέφουν (και δεν είναι μόνο για χάρη μου).

Οπότε αναγκαστικά βλέπω και μέλλον. Και το καλοκαίρι το χωριό ξαναμαζεύει πολύ κόσμο, η πλατεία είναι γεμάτη, πολλά πιτσιρίκια τρέχουν πάνω-κάτω, διοργανώνονται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο δράσεις από yoga έως τάβλι και δημιουργική απασχόληση για παιδιά έως πάρτι για μεγαλύτερα παιδιά, μπορώ να πείθω και μερικούς άλλους – πέρα από τον εαυτό μου.”

ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ Η ΒΡΥΣΗ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ 

Δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό της Πελοποννήσου. Το κύμα μετανάστευσης σάρωνε σε ολόκληρη την χώρα από τα τέλη του 19ου αιώνα. Την περίοδο που η Αμερική σχεδόν εκλιπαρούσε για εργατικά χέρια, πράκτορες κυκλοφορούσαν στην ορεινή και πεδινή Ελλάδα με μπροσούρες που διαφήμιζαν τις ΗΠΑ ως τη γη της επαγγελίας. Ο ανδρικός πληθυσμός “εξαφανιζόταν” από τα χωριά, στη συνέχεια οι οικογένειες ολόκληρες και μετά κάποια στιγμή επέστρεφαν… οι δωρεές. Έτσι, μπορεί να μοιάζει ότι είναι περίεργο αλλά τελικά δεν είναι πώς η κεντρική βρύση του χωριού έγινε με χρηματοδότηση από τους Αρνιώτες του “ΒΡΟΥΚΛΥ”. 

“Ο προπάππους μου Χαρίλαος Λιούνης ξέρουμε ότι πήγε και γύρισε από την Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα. Ήδη στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε διαμορφωμένη ισχυρή κοινότητα Αρνιωτών στη Νέα Υόρκη, ικανή να συγκεντρώσει το χρηματικό ποσό για τη δημιουργία της βρύσης που αναφέρεις, της «Φτιαλίνας», ένα κομψοτέχνημα δημιουργημένο από Τηνιακούς μάστορες το 1922. Μεταπολεμικά το μεταναστευτικό κύμα γιγαντώθηκε, με προορισμό κυρίως τη Νέα Υόρκη και συγκεκριμένα το Μπρούκλιν (before it was cool). Η επίδραση της μετανάστευσης λοιπόν υπήρξε σημαντική, κυρίως στο οικονομικό πεδίο, ως στήριξη στις οικογένειες που έμειναν πίσω, αλλά και γενικά στο χωριό. Για παράδειγμα εκτός της βρύσης ο σύλλογος των Αρνιωτών της Νέας Υόρκης χρηματοδότησε και τον πρώτο δρόμο που διανοίχθηκε και συνετέλεσε σημαντικά στην επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Αλλά η επίδραση ήταν και πολιτισμική”, λέει στο NEWS 24/7 o Δημήτρης Κυριαζής. 

 

Επηρέασε όμως η μετανάστευση στο dna του χωριού; “Οι κάτοικοι της Άρνας ανέκαθεν είχαν ένα προοδευτικό χαρακτήρα που ερχόταν σε αντίθεση και με το γύρω περιβάλλον της Μάνης, αλλά και σε ό,τι θα περίμενες από ένα ορεινό, απομονωμένο χωριό. Η μητέρα μου για παράδειγμα εξεπλάγη όταν ήρθε νύφη στο χωριό και είδε παρέες γυναικών στα (πολλά) καφενεία του χωριού μόνες τους, χωρίς άνδρες, να καπνίζουν, να παίζουν χαρτιά κτλ. Αυτός ο χαρακτήρας προϋπήρχε του κυρίως κύματος της μετανάστευσης, αλλά θεωρώ πως ενισχύθηκε από αυτό. 

Τώρα ως προς την επαφή, πολλά από τα παιδιά και τα εγγόνια των μεταναστών περνούσαν όλα τα καλοκαίρια τους στην Άρνα, τα έστελναν στο χωριό με τη γιαγιά και τον παππού όπως έστελναν και εμάς από την Αθήνα. Απλά αυτά έπαιρναν αεροπλάνο.” 

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΑΝΟΥ

Πριν από 20 χρόνια που είχα βρεθεί στη γιορτή που γίνεται κάθε τελευταίο σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου. Αυτό που θυμάμαι ότι υπήρχαν κάστανα, κόκκινο κρασί, τσίπουρο, μερικοί πάγκοι αλλά ήταν σαν να είμαστε μεταξύ μας.

Καμία σχέση με τώρα που όπως μας λέει ο Δημήτρης Κυριαζής οι επισκέπτες θα συναντήσουν “φαγητό, ποτό, μουσική, δωρεάν ψητά και βραστά κάστανα σε όλους τους επισκέπτες, γλέντι με το αγαπημένο μας “Φυστικί Σαλόνι” το Σάββατο (26/10)  το βράδυ και με την παραδοσιακή ορχήστρα των Λ. Σταρόγιαννη, Σ. Κουτσοβασίλη, Ε. Χριστοφιλάκη την Κυριακή (27/10) το μεσημέρι, χορευτικά συγκροτήματα, παιδική απασχόληση για τους μικρούς μας φίλους και καλλιτεχνικά εκθέματα.  

Πάνω και πρώτα απ’ όλα όμως η γιορτή του κάστανου είναι μια υπαίθρια αγορά ντυμένη με ξεχωριστή αισθητική. Κάτω από τα κλαδιά του γνωστού αιωνόβιου πλάτανου της Άρνας απλώνεται μια σειρά από καλοφτιαγμένους πάγκους ντόπιων παραγωγών, που φιλοξενούν μια πανδαισία από τοπικά, φθινοπωρινά προϊόντα. Μέσα στα πολυτάρια και τα κοφίνια, τα χρώματα από τα κάστανα, τα ρόδια, τα καρύδια, τα κυδώνια, τα μήλα, τις κολοκύθες, μπερδεύονται γλυκά με τα αρώματα από το μέλι, το καινούριο κρασί, τα γλυκά κουταλιού, τα αρωματικά φυτά του Ταϋγέτου.” 

ΖΩΝΤΑΝΕΨΑΝ ΟΙ ΜΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ; 

“Ελάτε να δείτε τα καζάνια”, “όταν έχουμε τα τσίπουρα γίνεται χαμός”, “στο Κάστανο δεν έχεις που να μείνεις”, “το καλοκαίρι δεν βρίσκεις να παρκάρεις”. 

Μερικές ατάκες που ειπώθηκαν φέτος σε διαφορετικούς ορεινούς προορισμούς για εκδρομές πέρα από τις καθιερωμένες. Μοιάζει σαν κάτι να γίνεται στα ψηλά βουνά. Προφανώς, ο υπερτουρισμός ορισμένων περιοχών έχει σπρώξει πολύ κόσμο προς άλλες λύσεις. Αλλά, μπορούμε όμως να είμαστε αισιόδοξοι;

Ο Δημήτρης Κυριαζής που ασχολείται και δημοσιογραφικά με την ανάδειξη των ορεινών χωριών πιστεύει πώς “αν δεν είχαμε ζήσει την εμπειρία του κόβιντ θα σου έλεγα πως, όχι, δεν υπάρχει κανένας λόγος αισιοδοξίας και ότι τα μη τουριστικά ορεινά χωριά, όσα έχουν απομείνει ακόμα ζωντανά δηλαδή, θα έσβηναν από τον χάρτη στα επόμενα 20 χρόνια. Η πανδημία αρχικά, αλλά και στη συνέχεια οι αλλεπάλληλες κρίσεις (πληθωριστική, ενεργειακή, στεγαστική κτλ.) που ακολούθησαν, νομίζω πως έχει επηρεάσει τη στάση ζωής μιας μερίδας της νέας γενιάς κυρίως (millennials και Gen Z), που βλέπει ξεκάθαρα την κατάρρευση του «ελληνικού ονείρου» και δεν παραμυθιάζεται.

Τι έλεγε το «ελληνικό όνειρο»; Φύγε παιδί μου από το χωριό, πήγαινε πανεπιστήμιο, μετά Αθήνα για να βρεις μια καλή δουλειά, θα σε βοηθήσω να πάρεις και ένα σπίτι, θα σου μεγαλώνω εγώ το παιδί, κάνε υπομονή μέσα στην εβδομάδα σε μια αβίωτη πόλη, ζήσε λίγο τα Σαββατοκύριακα και 60+ χρονών θα πάρεις μια καλή σύνταξη και θα κάνεις ό,τι θες.”

Ισχύουν πια όμως όλα αυτά;

“Οι περισσότερες από αυτές τις παραμέτρους δεν ισχύουν πια, οπότε ο μονόδρομος της Αθήνας ως μέσου καλυτέρευσης της ζωής σου, σε σχέση με αυτή των γονιών σου, έχει πάψει πια να υπάρχει. Σε αυτή τη βάση κάποιοι τολμηροί κάνουν το βήμα και επιλέγουν ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής εκτός Αθηνών και έχω αρκετά παραδείγματα για να πω ότι απλώς μιλάμε για μεμονωμένες περιπτώσεις. 

Όμως για να αντιστραφεί πραγματικά η τάση των περασμένων δεκαετιών και να μην ερημοποιηθεί η ελληνική ύπαιθρος δεν αρκούν απλά κάποιοι τολμηροί, όσοι και να είναι αυτοί. Χρειάζεται ολοκληρωμένη πολιτική για την περιφερειακή ανάπτυξη από το κράτος, που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. Κίνητρα για επιχειρήσεις και κατοίκηση σε ορεινές περιοχές, ανάπτυξη υποδομών, κ.ά. Από την πλευρά μας, ως κοινωνία των πολιτών οφείλουμε να πιέζουμε και να επαναφέρουμε ως αίτημα την Αποκέντρωση, που έχει εκλείψει από τη δημόσια συζήτηση.”