ΓΙΑΤΙ ΦΟΡΑΜΕ ΤΟΣΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΓΥΑΛΙΑ ΜΥΩΠΙΑΣ
Ο καθηγητής οφθαλμολογίας, Γιάννης Ασλανίδης εξηγεί πώς θα σώσουμε τα μάτια μας από την παγκόσμια επιδημία μυωπίας
Φορούσα γυαλιά μυωπίας δεκαετίες πριν γίνει μόδα. Για να είμαι ακριβής, κυκλοφορούσα με το αξεσουάρ τις εποχές που ήταν εκ των κυρίαρχων λόγων του σχολικού bullying.
Η μητέρα μου συνήθιζε να λέει πως έπαιξε ρόλο και η πρόωρη ανάπτυξη που είχα. Στην πραγματικότητα,… δεν θα ντραπώ να πω ότι προηγήθηκα της εποχής μου.
Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες οι οφθαλμίατροι εργάζονταν με δεδομένο ότι η μυωπία είναι θέμα γενετικής. Οι δικοί μου γονείς ήταν εμμετρωπικοί. Άρα είχα ελάχιστες πιθανότητες να εμφανίσω μυωπία ή υπερμετρωπία.
Παρ’ όλα αυτά, άρχισα να βλέπω θολά μακριά από τα 6, για τους λόγους που σήμερα προσδιορίζονται ως οι βασικοί παράγοντες να εμφανίσει κάποιος μυωπία: το διάβασμα για ώρα από κοντινή απόσταση (είτε παρακολουθούσα τηλεόραση, είτε μελετούσα για το σχολείο) και τις ανεπαρκείς ώρες που περνούσα στους εξωτερικούς χώρους, ως παιδί της πόλης και των πολλών δραστηριοτήτων με τις οποίες ασχολούμουν σε κλειστούς χώρους.
Κατά πως φαίνεται δεν ήμουν η μόνη που έγινα στατιστικό όπως διαμορφωνόταν το νέο τοπίο με την επιδημία μυωπίας που δεν είναι όσο αθώα ακούγεται.
Τη σήμερον ημέρα υπάρχει επιδημία μυωπίας παγκοσμίως. Αποτελεί ένα από τα πιο ξεκάθαρα παραδείγματα του αντίκτυπου της σύγχρονης ζωής στην υγεία μας. Ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας που έχει συνέπειες εδώ και δεκαετίες.
Δεν ξέρω αν ξέρεις, αλλά τα γυαλιά και οι φακοί επαφής είναι το μικρότερο από τα προβλήματα που δημιουργεί η μυωπία.
Το NEWS 24/7 επιστράτευσε τον καθηγητής οφθαλμολογίας και πρόεδρος του Ελληνικού Κολεγίου Οφθαλμολογίας, Γιάννη Ασλανίδη, ο οποίος δημιούργησε κανάλι στο YouTube, ώστε να εξηγήσει σε απλά ελληνικά πώς μπορούμε να σώσουμε τα μάτια μας που απειλούνται πιο πολύ από ποτέ.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΥΩΠΙΑ
Για να συντονιστούμε στην ίδια συχνότητα, ο ειδικός διευκρινίζει αρχικά τι είναι η μυωπία. «Κάποιες φορές, όπως μεγαλώνουμε μπορεί να αλλάξει η όραση μας. Σιγά σιγά κάποιοι άνθρωποι δεν βλέπουν τόσο καθαρά μακριά. Έτσι χρειάζονται γυαλιά ή φακούς επαφής. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, κατά πάσα πιθανότητα υπάρχει μυωπία.
Είναι όρος που έχουμε ακούσει όλοι και περιγράφει την αδυναμία ενός υγιούς κατά τα άλλα οφθαλμού να δει καθαρά μακριά. Ειδικά στις ημέρες μας φαίνεται να υπάρχει αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που παρουσιάζουν μυωπία.
Το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού θα έχει μυωπία έως το 2050
Πόσο συχνή είναι η μυωπία; «Τα ποσοστά της ανάγκης γυαλιών για να δει κάποιος καθαρά μακριά, έχουν ανέβει τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με στατιστικές στις ΗΠΑ, μόνο το 25% των ανθρώπων ήταν μυωπικοί το 1971.
Μέχρι το 2004 ο αριθμός έφτασε στο 42% και αν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις υπολογίζεται ότι ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα είναι μυωπικός έως το 2050, με τις νεότερες γενιές να επηρεάζονται περισσότερο.
Σε κάποιες χώρες της Ασίας, το 80% των νεότερων ενηλίκων έχουν μυωπία.
Για δεκαετίες οι οφθαλμίατροι και οι ερευνητές πίστευαν πως αν χρειάζεται ή όχι γυαλιά κάποιος ασθενής ήταν απλά θέμα γενετικής. Εν μέρει είναι. Αν κάποιος έχει γονέα με μυωπία διπλασιάζονται οι πιθανότητες να αποκτήσει κι εκείνος. Αν έχουν και οι δύο γονείς οι πιθανότητες αυξάνονται πέντε φορές.
Ωστόσο, η ανθρώπινη γενετική δεν αλλάζει τόσο γρήγορα. Αυτή η απότομη αύξηση της μυωπίας που καταγράφουν οι έρευνες και τη βλέπουμε και στην καθημερινή πρακτική στα γιατρεία, υποδηλώνει ότι η αλλαγή είναι περιβαλλοντική.
Κάτι στον καθημερινό τρόπο ζωής, κάνει όλο και πιο δύσκολο το να βλέπουμε μακριά χωρίς τη χρήση κάποιας βοήθειας».
Τι κάνει το μάτι να μεγαλώνει ανεξέλεγκτα
Οι περισσότεροι άνθρωποι γεννιούνται με μάτια που είναι πολύ μικρά στο μήκος. «Ο φακός εστιάζει το φως που μπαίνει στο μάτι πίσω από τον αμφιβληστροειδή, που αποτελεί το πίσω μέρος του ματιού. Κάτι τέτοιο κάνει το μάτι υπερμετρωπικό (το άτομο βλέπει πιο θολά σε κοντινή απόσταση και πιο καθαρά σε μακρινή).
Καθώς μεγαλώνουμε, μεγαλώνουν και τα μάτια μας. Σιγά σιγά αποκτούν πιο σφαιρικό σχήμα. Σε αυτήν την περίπτωση, ο φακός εστιάζει το φως απευθείας στον αμφιβληστροειδή και δημιουργείται μια καθαρή εικόνα. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται εμμετρωπία. Δηλαδή, έμμετρη αρμονική όραση.
Μερικές φορές όμως, το μάτι συνεχίζει να μεγαλώνει. Σε αυτήν την περίπτωση, ο φακός εστιάζει το φως μπροστά από τον αμφιβληστροειδή, κάνοντας τα αντικείμενα που βρίσκονται μακριά να φαίνονται πιο θολά. Αυτό είναι η μυωπία.Ως εκ τούτου, όσοι έχουν μυωπία έχουν απλώς βολβούς ματιών που έχουν μεγαλώσει πάρα πολύ.
Τι συμβαίνει στις ημέρες μας και παρατηρούμε όλο και περισσότερη μυωπία; Υπάρχει κάτι που κάνει τα μάτια όλο και περισσοτέρων ανθρώπων να μεγαλώνουν περισσότερο από όσο θα έπρεπε;
Τα στοιχεία υποδεικνύουν πως μάλλον πρέπει να εστιάσουμε στον τρόπο που περνάμε χρόνο στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Τότε είναι που τα μάτια μας μεγαλώνουν πιο γρήγορα.
Σε αυτήν την περίοδο αναπτύσσεται η μυωπία των περισσότερων ανθρώπων και στη συνέχεια σταθεροποιείται».
OI ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΟΥ «XAΛΑΜΕ» ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΑΣ
«Oι άνθρωποι δεν ήμασταν προορισμένοι για να βλέπουμε ώρες πράγματα σε κοντινή απόσταση και να διαβάζουμε. Ήμασταν κυνηγοί. Έτσι τα μάτια εξακολουθούν να έχουν πρόβλημα στην προσαρμογή στις κοντινές εργασίες που τους δημιουργούν στρες.
Δυο παράγοντες έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή: η κοντινή εργασία και ο χρόνος που περνάμε καθημερινά σε εσωτερικούς χώρους.
Σε ένα υγιές μάτι, το ακτινωτό σώμα (ο κυκλικός μυς γύρω από το φακό του ματιού) προσαρμόζει το φακό, όταν κάποιος κοιτάζει κοντά, για να εστιάσει το φως πάνω στον αμφιβληστροειδή.
Ορισμένοι ειδικοί θεωρούν πως αν αυτό συμβαίνει για υπερβολικό χρόνο, τότε το μάτι συνεχίζει να μεγαλώνει σε μήκος, ώστε να μειωθεί το στρες της συνεχούς προσαρμογής. Προς το παρόν τα στοιχεία για αυτήν την εξήγηση είναι μεικτά.
Τα μάτια μας χρειάζονται ντοπαμίνη
«Σημαντικότερος παράγοντας φαίνεται να είναι ο χρόνος που δαπανάται σε εσωτερικούς χώρους. Η έκθεση σε έντονο φυσικό φως διεγείρει την παραγωγή ντοπαμίνης στον αμφιβληστροειδή. Αυτός ο νευροδιαβιβαστής ρυθμίζει την ανάπτυξη των ματιών. Χωρίς αρκετή από αυτήν, το μάτι δεν ξέρει πότε πρέπει να σταματήσει να αναπτύσσεται.
Φυσικά, το φως από τον ήλιο έχει πολλαπλάσια φωτεινότητα σε σχέση με το φως που υπάρχει σε έναν εσωτερικό χώρο.
Με βάση τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τα παιδιά μεγαλώνουν με συνδυασμό χαμηλής έκθεσης στο ηλιακό φως και υπερβολικού χρόνου, κάνοντας πράγματα σε κοντινή απόσταση (διάβασμα, τάμπλετ, κινητό κλπ).
Γενικότερα, τα παιδιά έχουν πια πολλά περισσότερα πράγματα να μελετήσουν από ό,τι στο παρελθόν. Πηγαίνουν στο σχολείο, σε φροντιστήρια και αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο διάβασμα και το γράψιμο, σε σχέση με παλαιότερα.
Επίσης, ένα μεγάλο της διασκέδασης και της κοινωνικότητας τους δεν είναι φυσικά αλλά ηλεκτρονικά (παιχνίδια, παρακολούθηση videos, επικοινωνία μέσω Internet κ.α.). Έτσι, αυξάνεται ακόμα περισσότερο ο χρόνος που περνούν σε εσωτερικούς χώρους».
Και αυξάνονται τα περιστατικά παιδιών που χρειάζονται γυαλιά ή φακούς για να δουν καθαρά.
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗ ΜΥΩΠΙΑ
Το να χρειάζεται κάποιος γυαλιά ή φακούς επαφής είναι μεν, άβολο, αλλά δεν είναι πρόβλημα. Ο πραγματικός κίνδυνος για τα μυωπικά μάτια είναι πως γίνονται πιο εύθραυστα, λόγω της επιμήκυνσης του βολβού του ματιού.
«Η υπερβολική επιμήκυνση του ματιού πολύ απλά ασκεί πρόσθετη πίεση στις εσωτερικές δομές. Ο ιστός του αμφιβληστροειδούς μπορεί να τεντωθεί υπερβολικά, με αποτέλεσμα να αρχίσει να σπάει και να ξεφλουδίζει, σαν ένα παλιό κομμάτι μπογιάς».
Η επιμήκυνση λοιπόν, που κάνει τον αμφιβληστροειδή να τεντωθεί και να γίνει πιο λεπτός, οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών όπως ρήξεις αμφιβληστροειδούς, πρόωρο καταρράκτη, γλαύκωμα και ασθένειες της ωχράς κηλίδας.
Όσο πιο σοβαρή είναι η μυωπία, τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι.
«Υπήρχε πάντα η γραμμική σχέση μεταξύ της αυξημένης μυωπίας και κάποιων προβλημάτων στα μάτια, σε βάθος χρόνου. Προφανώς αν το ποσοστό των ατόμων με μυωπία αυξάνεται, μεγαλώνει η πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων παθήσεων».
Σημειώστε επίσης, πως τα άτομα με μυωπία μπορεί επίσης να εμφανίσουν καταπόνηση των ματιών και πονοκεφάλους, ενώ η μη διαγνωσμένη μυωπία σε παιδιά και εφήβους μπορεί να οδηγήσει σε μαθησιακές δυσκολίες.
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΣΟΥΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΑΣ
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Οπτομετρίας και Οπτικής συνιστά να περνάμε τουλάχιστον 90 λεπτά σε εξωτερικούς χώρους, ώστε να διασφαλίζουμε την παραγωγή ντοπαμίνης.
Για παιδιά κάτω 5 πέντε ετών, συμβουλεύει να μην περνούν περισσότερο από μία ώρα την ημέρα μπροστά από μια οθόνη.
Προτείνει και τη μηδενική χρήση οθόνης σε παιδιά έως 2 ετών, αφού το οπτικό «σύστημα» των παιδιών ηλικίας από 0 έως 2 ετών δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένο και ανθεκτικό, ώστε να υφίσταται το στρες της συνεχούς διέγερσης που προκαλείται όταν είναι μπροστά σε οθόνη.
Ο Δρ Ασλανίδης λέει πως υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να αποτρέψουμε μια εξέλιξη που αφορά περισσότερους μυωπικούς ανθρώπους και άρα περισσότερα προβλήματα στα μάτια.
«Είναι σημαντικό να επέμβουμε όσο το δυνατόν νωρίτερα. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να γίνει χρήση πολυεστιακών, μαλακών φακών επαφής και γυαλιών. Κάνει την περιφερειακή όραση σκόπιμα θολή, κάτι που φαίνεται να επιβραδύνει την εξέλιξη της μυωπίας».
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Scientific Reports και εξέτασε παιδιά που φορούσαν τους ειδικούς αυτούς φακούς, έδειξε ότι η μυωπία πράγματι επιβραδύνθηκε και ότι δεν υπήρχε «φαινόμενο ανάκαμψης» όταν δεν φορούσαν πια τους φακούς.
«Έπειτα, υπάρχει η μέθοδος της ορθοκερατολογίας. Χρησιμοποιούνται σκληροί φακοί επαφής που φοριούνται μόνο τη νύχτα και αναμορφώνουν ή αλλάζουν το σχήμα του κερατοειδή χιτώνα του ατόμου που τους φοράει όταν κοιμάται. Ο σκοπός είναι να μπορεί να βλέπει μακριά, κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Έρευνες δείχνουν πως είναι ένας εξαιρετικά αποτελεσματικός τρόπος για την επιβράδυνση της ανάπτυξης του βολβού του ματιού στην προοδευτική μυωπία.
Τέλος, υπάρχουν και οφθαλμικές σταγόνες χαμηλής δόσης ατροπίνης. Πρόκειται για ουσία που διαστέλλει τις κόρες των ματιών και παραλύει προσωρινά το μηχανισμό εστίασης, κάτι που φαίνεται να μειώνει την ανάπτυξη της μυωπίας.
«Σε κάθε περίπτωση, βέβαια η πρώτη αμυντική γραμμή είναι η πρόληψη».
Ο πιο απλός τρόπος για τη μυωπία των παιδιών είναι να περνούν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους. Στο Ταϊβάν η κυβέρνηση εισήγαγε ένα εθνικό μέτρο, το 2010 ενθαρρύνοντας τα σχολεία να βγάζουν τους μαθητές σε εξωτερικούς χώρους για 2 ώρες κάθε ημέρα.
Αυτή η πρακτική αντέστρεψε επιτυχώς μια 40ετη αύξηση της μυωπίας.
Από το 2001 η Σιγκαπούρη χρηματοδοτεί τη δημόσια εκπαίδευση, προωθώντας περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους, ενώ πραγματοποιεί ετησίως γρήγορους οφθαλμολογικούς ελέγχους στα σχολεία, παρουσιάζοντας θετικά αποτελέσματα».
Επισημαίνει πως χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να μιλήσουμε για δεδομένα «αλλά την ίδια ώρα μπορούμε να κάνουμε πράγματα για την αδικαιολόγητη αύξηση της μυωπίας που οφείλεται στον καθημερινό τρόπο ζωής και όχι σε γενετικούς παράγοντες.
Ως εκ τούτου, βοηθά να μην ερχόμαστε σε επαφή με κοντινές οθόνες (των laptop ή των desktop, σε απόσταση μικρότερη των 25 εκατοστών). Σε ό,τι αφορά τα παιδιά, καλό είναι να αποφεύγουν τις οθόνες σε προσχολική και σχολική ηλικία και να μην υπερβαίνουν τη μια ώρα μπροστά σε κοντινή οθόνη, πριν τα 7.
Επαναλαμβάνω πως είναι απαραίτητο και να περνούν 2 ώρες την ημέρα σε εξωτερικούς χώρους».
Καλή τύχη να ευχηθώ σε όλους.
