ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΓΕΡΝΑΝΕ ΣΧΕΔΟΝ ΤΟΣΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΟΣΟ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

Το διάσημο πανεπιστήμιο της Πάντοβας στην Ιταλία, έκανε το όνομά του τον Μεσαίωνα, όταν οι γιατροί του πρωτοστάτησαν στη μελέτη της ανατομίας των ανθρώπινων σωμάτων.

Και σύμφωνα με τους Financial Times, αυτές τις μέρες, στο ίδιο πανεπιστήμιο, η Δρ. Μαρία Τερέζα Τζερβάζι, διευθύντρια της μαιευτικής μονάδας της ιατρικής σχολής, αναλύει τη δημογραφική κρίση που πλήττει την πόλη.

Σε μια οικονομικά και πολιτιστικά ζωντανή πόλη, παρόμοια με την Οξφόρδη ή το Κέμπριτζ, η Πάντοβα κατέγραψε 27% μείωση στις ετήσιες γεννήσεις από 2010 έως το 2020. Τα τοπικά δημοτικά σχολεία δίνουν αγώνα για να γράψουν καινούργιους μαθητές, αυξάνοντας έτσι την προοπτική συγχωνεύσεων ή κλεισίματος κάποιων σχολικών μονάδων.

Ωστόσο, η διοίκηση του τεράστιου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Πάντοβας -με σχεδόν 9.000 υπαλλήλους, εκ των οποίων το 70% είναι γυναίκες- αντιστέκεται στις εκκλήσεις για τη δημιουργία ενός βρεφονηπιακού σταθμού, προκειμένου να βοηθήσει τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας να συνδυάσουν την ανατροφή των παιδιών με τις πολλές και ακανόνιστες ώρες που δουλεύουν.

Το γεγονός αυτό, λέει η Τζερβάζι στη δημοσιογράφο των FT, Έιμι Καζμίν, συνοψίζει το “κοινωνικό κλίμα” που επικρατεί και που οδηγεί σε αυτό που -κάποιοι Ιταλοί που ανησυχούν- έχουν ονομάσει ως “δημογραφικό χειμώνα”. Οι ετήσιες νέες γεννήσεις μειώνονται αμείλικτα καθώς οι γυναίκες καθυστερούν τη μητρότητα ή την αποκλείουν εντελώς, σε ένα έθνος που υστερεί πολύ πίσω από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά όσον αφορά την υποστήριξη των εργαζόμενων μητέρων.

“Οι γυναίκες που επιθυμούν παιδιά αποφασίζουν να μην μείνουν έγκυες επειδή η κοινωνική οργάνωση εδώ δεν είναι καλή για εκείνες που έχουν”, λέει η Τζερβάζι. “Και οι γυναίκες πρέπει ακόμα να βάζουν πρώτα απ’ όλα τη φροντίδα των παιδιών τους -χωρίς βοήθεια από την κυβέρνηση. Περιμένουν, λοιπόν…. Περιμένουν μέχρι να είναι αργά”.

Τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων -και ο πληθυσμός που όλο μεγαλώνει- αποτελούν ανησυχία για πολλές προηγμένες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών εθνών και της Ιαπωνίας, καθώς και της Κίνας, που αντιμετωπίζει τώρα τις συνέπειες από τη δρακόντεια πολιτική της για το ένα παιδί ανά οικογένεια. Οι προκλήσεις των ηλικιωμένων πληθυσμών περιλαμβάνουν την πίεση στα κρατικά συνταξιοδοτικά συστήματα, τα τεταμένα εθνικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, τις πιθανές αναταράξεις στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού καθώς οι εργοδότες αγωνίζονται να βρουν εργαζόμενους.

Η δημογραφική κρίση της Ιταλίας, ωστόσο, είναι από τις πιο οξυμένες της Ευρώπης -αποτέλεσμα δεκαετιών οικονομικής στασιμότητας και πολιτικής αδιαφορίας για τις ανάγκες των γυναικών. Οι Ιταλοί εξακολουθούν να θεωρούν τους εαυτούς τους ως μια παραδοσιακή, οικογενειακή κοινωνία, και το στερεότυπο των αφοσιωμένων μητέρων που θυσιάζονται για τα παιδιά τους, είναι ακόμη πολύ δυνατό.

Έρευνες από την Istat, την εθνική στατιστική υπηρεσία, διαπίστωσαν ότι το 46% των Ιταλών θέλουν ιδανικά δύο παιδιά, ενώ το ένα τέταρτο θα ήθελε τρία ή περισσότερα.

“Ωστόσο, το ποσοστό γονιμότητας της χώρας -με μόλις 1,24 μωρά ανά γυναίκα– είναι ένα από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη και είναι σε αυτό το επίπεδο εδώ και χρόνια”, γράφει η Καζμίν. “Το 2022, η Ιταλία κατέγραψε μόλις 393.000 γεννήσεις, μειωμένες κατά 1,8% από το 2021. Πτώση 27% δηλαδή εν συγκρίσει με δύο δεκαετίες νωρίτερα, και η χαμηλότερη από τότε που η Ιταλία ενοποιήθηκε το 1861”.

Η Istat προειδοποιεί τώρα για ένα “σενάριο κρίσης” που θέλει τον πληθυσμό της Ιταλίας των 59 εκατομμυρίων να μειώνεται στα 48 εκατομμύρια -με μέση ηλικία τα 50- έως το 2070, επιβαρύνοντας περαιτέρω μια οικονομία που ήδη παλεύει με ένα από τα μεγαλύτερα χρέη της Ευρώπης. Μάλιστα, ορισμένοι ανεξάρτητοι δημογράφοι λένε ότι ακόμη και αυτή η ζοφερή πρόβλεψη είναι μια αισιόδοξη προοπτική.

Η πρωθυπουργός της χώρας, Τζόρτζια Μελόνι -της οποίας το κόμμα έκανε την προεκλογική του εκστρατεία με το σύνθημα “Θεός, Πατρίδα, Οικογένεια”- κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Η δεξιά κυβέρνησή της είναι αποφασισμένη να αντιστρέψει την τάση και να δελεάσει τις Ιταλίδες να κάνουν περισσότερα μωρά, προσφέροντας φορολογικές περικοπές και άλλα οικονομικά κίνητρα.

“Τα παιδιά είναι το πρώτο δομικό στοιχείο για κάθε είδους μέλλον”, είπε η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ιταλίας, η οποία έχει μια κόρη έξι ετών, σε συνέδριο για τη δημογραφική κρίση στο Βατικανό τον περασμένο μήνα. “Έχουμε θέσει το ποσοστό γεννήσεων και την οικογένεια ως κορυφαία προτεραιότητα… Για τον απλούστατο λόγο ότι θέλουμε η Ιταλία να έχει ξανά μέλλον”.

Η πτώση του ποσοστού γεννήσεων -σε συνδυασμό με τον υψηλό αριθμό αφίξεων μεταναστών χωρίς χαρτιά από την Αφρική και την Ασία- πυροδοτεί επίσης μία πολύ άσχημη ρητορική. Ένα αμφιλεγόμενο πρόσφατο εξώφυλλο του συντηρητικού περιοδικού “Panorama” απεικόνιζε έναν χάρτη της Ιταλίας γεμάτο με φωτογραφίες μαύρων ανθρώπων και γυναικών με μουσουλμανικές μαντίλες και τον τίτλο: “Ιταλία χωρίς Ιταλούς”. Προκάλεσε σάλο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με τους επικριτές να το κατηγορούν ως ρατσιστικό.

Στο ίδιο ρατσιστικό κλίμα, και ο υπουργός Γεωργίας, Φρανσέσκο Λολομπριτζίντα, έχει προειδοποιήσει δημοσίως ότι οι Ιταλοί θα κινδυνεύσουν από επικείμενη “εθνοτική αντικατάσταση” εκτός εάν περισσότεροι από αυτούς “ασπαστούν την πατρότητα”.

“Οι Ιταλοί έχουν λιγότερα παιδιά, επομένως τα αντικαθιστούμε με κάποιο άλλο”, είπε ο Λολομπριτζίτα, κουνιάδος της Μελόνι, σε συνέδριο συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Ωστόσο, οι οικονομολόγοι και οι δημογράφοι είναι δύσπιστοι ότι τα οικονομικά κίνητρα και η προπαγάνδα υπέρ της μητρότητας επαρκούν για να αυξήσουν τον αριθμό των γεννήσεων σε μια κοινωνία όπου η ανατροφή παιδιών συχνά θεωρείται ασυμβίβαστη -είτε ιδεολογικά είτε πρακτικά- με τις αμειβόμενες θέσεις εργασίας.

Φεμινίστριες ακαδημαϊκοί υποστηρίζουν ότι αυτό που πραγματικά χρειάζονται οι Ιταλίδες για να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά είναι καλύτερες ευκαιρίες εργασίας και περισσότερη υποστήριξη τόσο από το κράτος όσο και από τους άνδρες τους, για να μπορέσουν να συνδυάσουν την εργασία με την οικογενειακή ζωή.

Οι επικριτές ανησυχούν ότι η δεξιά κυβέρνηση της Μελόνι βλέπει την κρίση γονιμότητας μέσα από έναν “πατριαρχικό” φακό, ο οποίος εστιάζει στο να καταστήσει πιο οικονομικά εφικτό για τις γυναίκες το να μένουν σπίτι για να μεγαλώσουν παιδιά.

“Λένε πολλά για τις οικογένειες και για να βοηθήσουν τις γυναίκες να γίνουν μητέρες, αλλά όχι για την προώθηση της γυναικείας απασχόλησης”, λέει η Ατζούρα Ρινάλντι, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Λα Σαπιέντζα της Ρώμης. “Το πλαίσιο είναι σαφές: το κύριο καθήκον σου εδώ είναι να είσαι μητέρα”.