ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΛΕΓΟΥΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΑΣ. ΕΙΝΑΙ ΗΘΙΚΟ ΑΥΤΟ;

Δεν είναι η στιγμή για να μιλήσουμε για την εξωσωματική γονιμοποίηση και τους κινδύνους που έχει για τις γυναίκες -ιδιαίτερα μετά τις 4 προσπάθειες-, αλλά και για τα βρέφη. Υπάρχουν πάρα πολλές διαθέσιμες έρευνες που παρέχουν όλες τις σχετικές πληροφορίες.

Υποθέτω πως συμφωνείς ότι το ψυχολογικό κομμάτι είναι -σε κάθε περίπτωση- από μόνο του ένα μεγάλο κεφάλαιο.

Από την άλλη, όποιος θέλει να αποκτήσει παιδί κάνει ό,τι μπορεί.

Στο μέλλον όποιος άνθρωπος θέλει να γίνει γονέας θα μπορεί να διαλέξει μεταξύ δεκάδων εμβρύων το μωρό του, αφού προηγουμένως θα λαμβάνει όλες τις γενετικές πληροφορίες για το κάθε ένα. Δεν θα φυσικό σπέρμα ή ωάριο ή δότη ή παρένθετη.

Το βρίσκεις ανήθικο;

Επίτρεψε μου να σου πω ότι είναι πολύ θεμελιώδης κανόνας της επιστήμης να μην γίνονται πειράματα με παιδιά.

Την ίδια ώρα, “η in vitro καλλιέργεια της τεχνολογίας είναι ‘καλλιέργεια’ επιθυμιών και μιας πιθανής αγοράς που στο τέλος της ημέρας συνεπάγεται ουσιαστικά πειραματισμό σε παιδιά” είπε σε πρόσφατη συνάντηση ερευνητών ο βιοηθικός και ιστορικός της επιστήμης, Ben Hurlbut.

Η φιλόσοφος του Dalhousie University, Françoise Baylis προσθέτει πως “η επιδίωξη ενός βιολογικά συγγενικού παιδιού, ανεξάρτητα από το οικονομικό, επιστημονικό και ηθικό κόστος, απαξιώνει τις οικογένειες που βασίζονται σε άλλες σχέσεις”.

Τα ηθικά ζητήματα της εξωσωματικής που υπάρχουν επί 45 χρόνια

Ηθικό θέμα είχε προκύψει και με την In-Vitro Fertilization (δηλαδή, τη γονιμοποίηση σε δοκιμαστικό σωλήνα) από τα μέσα του ‘30, όταν άρχισαν τα σχετικά πειράματα σε ζώα.

Όταν το 1978 γεννήθηκε το πρώτο παιδί με εξωσωματική γονιμοποίηση -στη Μεγάλη Βρετανία-, ξέσπασε νέος σάλος. Για αρχή, η διαδικασία βγήκε από τα εργαστήρια και μπήκε στη ζωή των ανθρώπων, χωρίς να έχει περάσει την τυπική διαδικασία κλινικών δοκιμών.

Παρόμοια ήταν η διαδικασία που ‘έδωσε’ το ορμικό σχήμα που παίρνουν μέχρι σήμερα οι γυναίκες για να παράγουν ωάρια, κατά την εξωσωματική που φέτος ‘κλείνει’ τα 45 της χρόνια (δεν έγιναν οι απαραίτητες κλινικές δοκιμές).

Ναι, ό,τι αφορά την αναπαραγωγή ιστορικά αποτελεί κοινωνικό, ηθικό και νομικό πείραμα, όπως επισημαίνουν βιοηθικοί.

Σε αυτό το διάστημα προέκυψαν περισσότερες επιστημονικές γνώσεις και εμπειρία, με την σταθερά να αφορά την αντίδραση της καθολικής και της ορθόδοξης εκκλησίας (επί της ‘αντικατάστασης της συζυγικής πράξης, κατά την τεκνοποίηση’ και την αμφισβήτηση ότι ‘μόνο ο Θεός μπορεί να παίρνει αποφάσεις για τη ζωή και το θάνατο’).

Υπάρχουν και δεδομένα που κάνουν λόγο για σημαντικό κίνδυνο μητρικού θανάτου και νοσηρότητας που σχετίζεται με το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών και τις πολύδυμες κυήσεις μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Δεν βοήθησε και η έλλειψη ομοιόμορφων κανονισμών. Μεταξύ των συνεπειών της ήταν οι ελλιπείς πληροφορίες για τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

Θα επιστρέψω στο όποιος θέλει να αποκτήσει παιδί, έχει δικαίωμα να κάνει ό,τι μπορεί προς αυτήν την κατεύθυνση, εφόσον δεν προβαίνει σε παραβατικές συμπεριφορές που πλήττουν ή εξαφανίζουν τα δικαιώματα άλλων ανθρώπων.

Πλησιάζουμε στην γονιμοποίηση χωρίς σεξ

Στα μέσα του Απρίλη ο οργανισμός National Academies of Sciences διοργάνωσε τριήμερη συνάντηση για αυτό το θέμα, με ερευνητές να συζητούν επί των οραμάτων τους για την εξωσωματική γονιμοποίηση. Που πια δεν θα ταλαιπωρεί τις γυναίκες ή τα βρέφη.

Όπως σημείωσε η USA Today κατέστη σαφές πως δεν είμαστε πολύ μακριά από την ημέρα που θα είναι πιθανό να δημιουργηθεί ένας νέος άνθρωπος από δέρμα και κύτταρα αίματος. Χωρίς να χρειάζεται το σεξ.

Το σπέρμα και το ωάριο θα ‘συναντιούνται’ στο εργαστήριο. Και δεν θα χρειάζεται καν να είναι φυσικά.

Η πρακτική ονομάζεται εξωσωματική γαμετογένεση (In Vitro Gametogenesis).

Γαμετογένεση ονομάζεται η παραγωγή απλοειδών γεννητικών κυττάρων (γαμετών -δηλαδή ωαρίων και σπερματοζωαρίων) σε οργανισμούς που αναπαράγονται αμφιγονικά από αρχέγονα γεννητικά κύτταρα, κατά τη δεύτερη εβδομάδα ανάπτυξης του εμβρύου.

Η IVG υπόσχεται πως όλοι όσοι θέλουν, θα μπορούν να αποκτήσουν παιδί (είτε μόνοι, είτε με το έτερον ήμισυ), χωρίς την γενετική συμβολή άλλου ανθρώπου. Και χωρίς προβλήματα.

Η πρώτη μελέτη για αυτή τη μέθοδο είχε δημοσιευθεί το 2016, όταν παρουσιάστηκε ως τρόπος για να διατηρηθούν τα είδη ζώων που είναι προς εξαφάνιση.

Από τότε αναφέρθηκαν και τα ουκ ολίγα θέματα που προκύπτουν από αυτόν τον τρόπο γονιμοποίησης και θα ήταν χρήσιμο να αντιμετωπιστούν.

Οι σχετικές εργασίες φάνηκαν να αναστέλλονται, πριν το 2021 όταν δημοσιεύτηκε έρευνα του Oregon Health and Science University, στην οποία αναφέρθηκε η επιτυχής δημιουργία τριών μωρών ποντικιού με IVG.

Η Amrita Pande, κοινωνιολόγος στο University of Cape Town είπε στην πρόσφατη συνάντηση των ερευνητών πως “η αναζήτηση της ‘τέλειας φυλής’, του ‘τέλειου μωρού’ και της ‘τέλειας γενιάς’ δεν είναι επιστημονική φαντασία”, αλλά για τη νέα συνθήκη που ‘δίνει’ στην τεχνολογία τη ‘δημιουργία’ μωρών από άλλα κύτταρα, πέραν των ωαρίων και του σπέρματος.

Πόσο μακριά είμαι από αυτό; “Τουλάχιστον μια δεκαετία”.

Ο ειδικός στη διασταύρωση του δικαίου και της βιοηθικής της νομικής σχολής του Harvard, I. Glenn Cohen τόνισε πως σε αυτό το διάστημα θα πρέπει να εξεταστούν οι συνέπειες της IVG.

“Η τεχνολογία για τη δημιουργία μωρών από άλλα κύτταρα, πέραν των ωαρίων και του σπέρματος, είναι τουλάχιστον μια δεκαετία μακριά. Αλλά τώρα -προτού η επιστήμη κάνει πραγματικότητα την πιθανότητα- είναι μια καλή στιγμή για το κοινό να εξετάσει τις συνέπειες της IVG.

Υπάρχουν σίγουρα πολλές δημοσιεύσεις και μεγάλο ενδιαφέρον για την επιστημονική κοινότητα και είναι υπέροχο που το παρουσιάζουμε σε μια ευρύτερη κοινότητα. Τώρα είναι η ώρα να ξεκαθαρίσουμε τις σοβαρές ηθικές ανησυχίες που ενδεχομένως προκύπτουν”.

Το πώς θα γίνει αυτό είναι άγνωστο. Όπως παραμένει άγνωστο σχεδόν μισό αιώνα -με την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Τι έδειξε η τελευταία σχετική μελέτη

Το Μάρτιο ο Ιάπωνας ερευνητής Katsuhiko Hayashi παρουσίασε πώς μπορεί να μεταμορφώσει τα κύτταρα του δέρματος από δυο ενήλικα αρσενικά ποντίκια σε υγιή ωάρια.

Από τα ‘αυγά’ του ποντικιού που δημιούργησε, μόνο ένα μικρό κλάσμα ήταν βιώσιμο. Παρ’ όλα αυτά, τα ποντίκια που αναπτύχθηκαν από αυτά τα ωάρια ήταν υγιή και μπορούσαν να έχουν δικά τους παιδιά και εγγόνια.

Σε συνέντευξη του εξήγησε πως το όραμα του είναι να χρησιμοποιήσει αυτήν την προσέγγιση για τη θεραπεία της υπογονιμότητας.

Πρόσθεσε ότι θα μπορούσε επίσης, να επιτρέψει σε ζευγάρια του ίδιου φύλου να αποκτήσουν ένα παιδί που σχετίζεται βιολογικά και με τους δύο γονείς.

Προς το παρόν δεν είναι ξεκάθαρο αν η IVG θα είναι ασφαλής για τους ανθρώπους ή πόσα έμβρυα θα πρέπει να θυσιαστούν, πριν δοθεί μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα.

Ήδη υπάρχουν startups που υποστηρίζονται από ιδιωτικά επιχειρηματικά κεφάλαια και προσπαθούν να εμπορευματοποιήσουν τη δημιουργία εργαστηριακών ωαρίων και σπέρματος -κατ’ αρχάς σε ζώα φάρμας.

Ο βιοηθικός Ben Hurlbut σημείωσε ότι “πρόκειται για μια διαστρέβλωση της ιερότητας της τεκνοποίησης, ως θεμελιώδους πτυχής της ανθρώπινης ζωής. Την καθιστά ένα βιομηχανικό έργο που ανταποκρίνεται και επίσης εμπνέει και καλλιεργεί τις επιθυμίες των μελλοντικών πελατών τους”.

Ποιος ωφελείται από την IVG

Το κύριο επιχείρημα όσων αντιτίθεται στην εξωσωματική γαμετογένεση είναι “το ηθικό ερώτημα για το ποιος ωφελείται από αυτήν τη δουλειά. Το παιδί που θα δημιουργηθεί, υπάρχει όχι για χάρη του εαυτού του, αλλά για χάρη των άλλων. Το παιδί είναι έκφραση της επιθυμίας των άλλων”.

Ζητώ συγγνώμη για την προσωπική τοποθέτηση, ωστόσο γύρω μου βλέπω δεκάδες (ου μην εκατοντάδες -γιατί μένω και κοντά σε σχολεία) παιδιά που δημιουργήθηκαν ως ‘πρέπει’ της κοινωνίας -για χάρη των άλλων. Και οι συνέπειες αποτυπώνονται στη ψυχική τους υγεία.

Στο συνέδριο του National Academies of Sciences τέθηκε και το θέμα 90χρονων που θα μπορούν να αποκτήσουν απογόνους ή μωρών που θα κάνουν μωρά ή μωρών που θα προκύπτουν από υλικό νεκρών.

Οι ερευνητές και οι ηθικολόγοι συμφωνούν πως δεν υπάρχει πρόβλημα στο να ‘πειράζονται’ τα γονίδια για τη θεραπεία ενός αρρώστου παιδιού, με τους ηθικολόγους να προσθέτουν πως οι γενετικές αυτές αλλαγές δεν θα έπρεπε να περάσουν στις μελλοντικές γενιές.

Είναι χρήσιμο να διευκρινιστεί πως η IVG δεν δεν μπερδεύει τη γενετική.

Αυτό που κάνει είναι να χρησιμοποιεί προγράμματα που υπάρχουν ήδη σε ένα κύτταρο για να του δώσει μια διαφορετική λειτουργία.

Μετατρέπει έτσι, ένα κύτταρο δέρματος σε σπερματοζωάριο.

Αυτό όμως, μπορεί να γίνει σε απεριόριστο βαθμό, γεγονός που σημαίνει πως μελλοντικά οι άνθρωποι θα μπορούν να επιλέξουν σε δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες έμβρυα -και όχι στα λίγα που ‘δίνει’ η εξωσωματική γονιμοποίηση.

Ποια είναι τα όρια της γενετικής τεχνολογίας

Στις ΗΠΑ η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία εμβρύων. Στην παρούσα φάση, τα έμβρυα δεν μπορούν να αναπτυχθούν για περισσότερες από 14 ημέρες σε ένα εργαστήριο. Αυτό το γεγονός περιορίζει τη δυνατότητα δοκιμής της ασφάλειάς τους σε συνθήκη IVG.

Στο πρόσφατο συνέδριο ήταν πολλοί οι συμμετέχοντες που εξέφρασαν την ανησυχία τους για όσα μπορούν να συμβαίνουν σε άλλες χώρες, όπου πιθανότατα υπάρχει μικρότερη επιστημονική και ρυθμιστική εποπτεία.

Τονίστηκε πως εκεί το πιθανότερο είναι να συνεχιστούν οι δοκιμές και να φτάσουν στο επίπεδο των κλινικών δοκιμών, με την Katie Hasson -αναπληρώτρια διευθύντρια επιστήμης του Centre for Genetics and Society, ομάδα που υποστηρίζει την υπεύθυνη χρήση της γενετικής τεχνολογίας- να επισημαίνει πως “το δυναμικό κέρδους και η ώθηση για εμπορευματοποίηση αυτών των τεχνολογιών μπορεί να είναι ένα μεγάλο κίνητρο”.

Στο τέλος της ημέρας, όπως είπε ο Peter Marks, ένας αξιωματούχος της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) “υπάρχουν τόσοι πολλοί επιστήμονες, τόσα χρήματα και χρόνος για την επίλυση δραματικών προβλημάτων”.

Και η τεκνοποίηση ιστορικά είναι ένα δραματικό πρόβλημα για τους ανθρώπους που θέλουν να γίνουν γονείς και δεν μπορούν, σε έναν πλανήτη που έχει πρόβλημα υπογεννητικότητας.