ΤΑ ΜΕΝΤΙΟΥΜ “ΜΕΤΑΚΟΜΙΣΑΝ” ΣΤΟ TIKTOK. ΚΑΙ ΑΔΕΙΑΖΟΥΝ ΠΟΡΤΟΦΟΛΙΑ

Μια νέα “μόδα” έχει κάνει την εμφάνισή της το τελευταίο διάστημα στο TikTok: μέντιουμ και μάντεις ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια, προσφέροντας “προβλέψεις” με το αζημίωτο, με τρόπους πληρωμής που δύσκολα ελέγχονται ως προς τη νομιμότητά τους.

Η “χρυσή” εποχή του TikTok δεν έφερε μόνο χορευτικές τάσεις και αθώα βίντεο από influencers: έγινε και η νέα “αγορά” για μέντιουμ, άτομα που “λένε” τον καφέ και κάθε λογής μάντεις…

Αυτοαποκαλούμενοι πνευματικοί καθοδηγητές κατακλύζουν την πλατφόρμα, κάνοντας live και υποσχόμενοι στους χρήστες απαντήσεις για έρωτες, χρήματα και μέλλον. Οι υπηρεσίες τους προσφέρονται με το αζημίωτο, μέσω εφαρμογών πληρωμών όπως το Iris, εγείροντας ανησυχίες για τη διαφάνεια και την ασφάλεια αυτών των συναλλαγών.

Η παρουσία τους δεν προκαλεί απλώς περιέργεια αλλά και σοβαρά ερωτήματα: Πόσο αθώες είναι αυτές οι «υπηρεσίες»; Οι χρήστες, πολλές φορές πολλαπλά ευάλωτοι σε επιτήδειους, εκτίθενται σε ένα θολό τοπίο όπου οι μαντικές προβλέψεις και η εκμετάλλευση μπερδεύονται επικίνδυνα.

Ποιος μπορεί να τους προστατεύσει από την παγίδα των εύκολων απαντήσεων και της ψεύτικης ελπίδας; Και τι γίνεται όταν η διασκέδαση μετατρέπεται σε μια υπόγεια βιομηχανία «μαντικών υπηρεσιών» χωρίς καμία εποπτεία;

Η ΝΕΑ ΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΝΤΕΙΑΣ ΣΤΟ TIKTOK

Το TikTok, ως μια πλατφόρμα που δίνει έμφαση στη σύντομη, άμεση επικοινωνία, έχει γίνει το ιδανικό εργαλείο για μέντιουμ που θέλουν να απευθυνθούν σε μεγάλο κοινό. Με ένα live streaming, αυτοί οι άνθρωποι τραβούν την προσοχή χρηστών κάθε ηλικίας, υπόσχονται αποκαλύψεις για το μέλλον, λύσεις για προσωπικά προβλήματα, αλλά και καθοδήγηση σε θέματα ζωής.

Τα μέντιουμ στο TikTok ενισχύουν την αίσθηση της “πνευματικής σύνδεσης” με το κοινό, αξιοποιώντας εργαλεία όπως κάρτες ταρώ, φλιτζάνια καφέ και “ειδικά φυλαχτά”. Οι παρουσιάσεις τους συχνά πλαισιώνονται από καλλιτεχνικά σκηνοθετημένα σκηνικά και μουσικές επενδύσεις, δημιουργώντας ένα ατμοσφαιρικό θέαμα που μαγνητίζει ακόμα περισσότερους θεατές.

Η παγίδα της πληρωμής μέσω εφαρμογών

Στην παγίδα της εύκολης πληρωμής μέσω ψηφιακών εφαρμογών πέφτουν όλο και περισσότεροι χρήστες του TikTok, καθώς τα μέντιουμ χρησιμοποιούν την πλατφόρμα για να ζητήσουν χρήματα μέσω Iris, Revolut, και TikTok Coins -το τελευταίο, μάλιστα, διευκολύνει τη συναλλαγή μέσω «δώρων» που στέλνονται απευθείας κατά τη διάρκεια των live βίντεο.

Οι χρεώσεις ποικίλλουν –από λίγα ευρώ για μια απλή ερώτηση, μέχρι υψηλά ποσά για «προσωπικές» προβλέψεις που υπόσχονται να φέρουν επιτυχία και μια καλή ζωή…

Ενδεικτικός «τιμοκατάλογος»

• Απλή ερώτηση: 2-10 ευρώ. Π.χ. “Θα έχω σχέση σύντομα;” ή “Θα βρω δουλειά φέτος;”
• Σύντομη πρόβλεψη με κάρτες ταρώ: 10-20 ευρώ. Μια βασική ανάγνωση 3 καρτών για συγκεκριμένα θέματα όπως έρωτας, οικονομικά ή υγεία.
• Ανάγνωση καφέ: 10-30 ευρώ. Ερμηνεία φλιτζανιού με εστίαση σε προσωπικές ή γενικές ερωτήσεις.
• “Εξειδικευμένη” πρόβλεψη: 30-100 ευρώ. Π.χ. Ανάλυση με κάρτες ταρώ, αναγνώσεις με συνδυασμό εργαλείων.
• Φυλαχτά ή “Ενεργειακά αντικείμενα”: 30-250 ευρώ. Εξαρτάται από τον τύπο του αντικειμένου και τις υποσχέσεις που συνοδεύουν την αγορά του, όπως “καλή τύχη” ή “προστασία από το κακό μάτι”.
• Ετήσιες προβλέψεις ή προσωπικές συνεδρίες: 150 ευρώ και άνω. Λεπτομερείς προβλέψεις για το μέλλον ή επαναλαμβανόμενες συνεδρίες.
• “Λύσιμο” σε μάγια: 200-1000 ευρώ. Σε προσωπικές τηλεφωνικές συνεδρίες κατόπιν συνεννόησης μέσω TikTok.

Μάλιστα, οι χρήστες συχνά παγιδεύονται σε επαναλαμβανόμενες δαπάνες, καθώς οι “πνευματικοί καθοδηγητές” προτείνουν συνέχεια νέες ερωτήσεις ή ανάγκες για περαιτέρω πρόβλεψη…

Η ανωνυμία του TikTok καθιστά αυτές τις δραστηριότητες σχεδόν ανεξέλεγκτες. Κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ, καταγράψαμε μαρτυρίες από χρήστες που αμφισβήτησαν τη νομιμότητα των «προβλέψεων» αυτών, ρωτώντας αν κόβονται αποδείξεις ή αν ελέγχονται οι συναλλαγές. Η απάντηση των μέντιουμ; Άμεσο μπλοκάρισμα, διαγραφή των σχολίων και απότομο τέλος των live.

Η αδιαφάνεια και οι τακτικές φίμωσης που χρησιμοποιούνται εγείρουν σοβαρά ερωτήματα: Ποιος ελέγχει αυτή την κατάσταση; Πόσο προστατευμένοι είναι οι χρήστες, ιδιαίτερα οι ανήλικοι, που μπορεί εύκολα να παρασυρθούν από αυτές τις ασαφείς «υπηρεσίες»; Σε ένα περιβάλλον όπου η ψυχαγωγία διαπλέκεται με την απάτη, τα μέντιουμ του TikTok έχουν βρει ένα ιδανικό καταφύγιο για να εκμεταλλεύονται ανυποψίαστους χρήστες. Το νομικό και ηθικό κενό που προκύπτει απαιτεί άμεση διερεύνηση και αντιμετώπιση.

Φοροδιαφυγή στα social media – Η δράση της ΑΑΔΕ

Οι ελεγκτικές αρχές έχουν περάσει σε μια νέα εποχή, όπου η χρήση της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παίζει κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια καταπολέμησης της φοροδιαφυγή και της φοροκλοπής.

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) αξιοποιεί πλέον τις δυνατότητες που προσφέρουν πλατφόρμες όπως το Facebook, το Instagram και το TikTok για τον εντοπισμό επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που παρακάμπτουν τους φορολογικούς κανόνες, με στόχο να ενισχυθούν τα δημόσια έσοδα και να περιοριστεί η παράνομη διακίνηση χρημάτων. Η ΑΑΔΕ έχει συστήσει ειδική ομάδα ελέγχου, γνωστή ως «Τμήμα Προτεραιοποίησης Υποθέσεων Ελέγχου και Ανίχνευσης Τάσεων Παραβατικότητας», που έχει αναλάβει τη χαρτογράφηση και ανάλυση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στα κοινωνικά δίκτυα. Οι ελεγκτές χρησιμοποιούν εργαλεία παρακολούθησης και διασταύρωσης δεδομένων, στοχεύοντας λογαριασμούς που εμφανίζουν ενδείξεις επαγγελματικής δραστηριότητας, όπως η πώληση προϊόντων και υπηρεσιών, χωρίς να εκδίδονται παραστατικά ή να δηλώνονται τα σχετικά εισοδήματα.

Σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια είναι ένας προηγμένος αλγόριθμος διασταυρώσεων, ο οποίος συνδυάζει πληροφορίες από διάφορες πηγές. Ο αλγόριθμος αυτός εξετάζει:

• Στοιχεία που δημοσιεύονται στα κοινωνικά δίκτυα, όπως προϊόντα προς πώληση, διαφημίσεις και συνεργασίες με influencers.
• Οικονομικές κινήσεις που συνδέονται με τους λογαριασμούς, π.χ. εισοδήματα από διαφημιστικές καμπάνιες.
• Πληροφορίες από τραπεζικούς λογαριασμούς, συστήματα πληρωμών και καταγγελίες.

Αντί να παρακολουθούν κάθε προφίλ ξεχωριστά, οι ελεγκτές εστιάζουν σε λογαριασμούς που παρουσιάζουν σημάδια συστηματικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, όπως:

• Πωλήσεις προϊόντων μέσω social media χωρίς αποδείξεις.
• Διαφημίσεις συγκεκριμένων προϊόντων ή υπηρεσιών, που αποφέρουν έσοδα χωρίς δήλωση.

Η αυξανόμενη χρήση των κοινωνικών δικτύων για εμπορικούς σκοπούς έχει δημιουργήσει έναν χώρο όπου η φοροδιαφυγή μπορεί να γίνεται συστηματικά. Από την προώθηση προϊόντων χωρίς επίσημα παραστατικά μέχρι τη διαχείριση «μαύρου χρήματος» μέσω μη ελεγχόμενων τρόπων πληρωμής, οι δυνατότητες παραβατικότητας είναι πολλές:

• Μικρές επιχειρήσεις ή φυσικά πρόσωπα που πωλούν αγαθά ή υπηρεσίες μέσω Instagram ή TikTok, χωρίς να δηλώνουν τα έσοδα.
• Influencers που πληρώνονται για διαφημίσεις προϊόντων, αλλά δεν δηλώνουν τις αμοιβές τους.
• Μη επαγγελματίες πωλητές που διοργανώνουν ζωντανές πωλήσεις μέσω social media και αποδέχονται πληρωμές χωρίς απόδειξη.

Πού σταματά η ελευθερία και πού ξεκινά η προστασία;

Η εικόνα που προκύπτει είναι ανησυχητική. Χωρίς αυστηρότερο έλεγχο από τις πλατφόρμες και έλεγχο από την πολιτεία, το TikTok και παρόμοια κοινωνικά δίκτυα κινδυνεύουν να γίνουν εστίες οικονομικής εκμετάλλευσης, αφήνοντας τους ευάλωτους χρήστες εκτεθειμένους.

Το TikTok, όπως και άλλες μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, συχνά αποφεύγει να εμπλακεί ενεργά στις συναλλαγές μεταξύ χρηστών, υιοθετώντας μια στάση «μη παρέμβασης». Παρόλο που επιτρέπει την ελεύθερη δημιουργία περιεχομένου, η ευθύνη της πλατφόρμας δεν σταματά εκεί. Έχει την υποχρέωση να εξασφαλίσει ότι οι χρήστες προστατεύονται από απάτες και παραπλανητικές πρακτικές που στοχεύουν στο πορτοφόλι τους.

Στο παρελθόν, το TikTok έχει εφαρμόσει περιορισμούς για να αντιμετωπίσει άλλες μορφές ανεπίσημων συναλλαγών, όπως τυχερά παιχνίδια και αμφιλεγόμενες διαφημίσεις. Ωστόσο, η δράση μέντιουμ και άλλων “πνευματιστών” παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτη.

Η πλατφόρμα προσφέρει το περιβάλλον για τη δημιουργία περιεχομένου τέτοιου είδους, ενώ οι χρήστες συχνά ενθαρρύνονται να πληρώσουν για «προβλέψεις» μέσω τρίτων εφαρμογών. Οι πληρωμές μέσω εξωτερικών εφαρμογών καθιστούν δύσκολο για το TikTok να παρακολουθεί αυτές τις συναλλαγές ή να ανιχνεύει ενδείξεις εξαπάτησης.

Η χρήση τρίτων εργαλείων συναλλαγών μεταφέρει ουσιαστικά την ευθύνη εκτός της πλατφόρμας, επιτρέποντας στους χρήστες να πραγματοποιούν οικονομικές συναλλαγές χωρίς καμία επίβλεψη από το TikTok. Αυτό το «παράθυρο» έχει διευκολύνει την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα πολλοί χρήστες -συχνά νεαρής ηλικίας- να παρασύρονται σε δαπανηρές προβλέψεις.

Είναι σαφές ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν ηθική και νομική υποχρέωση να προστατεύουν τους χρήστες από απάτες. Η ανάπτυξη συστημάτων εντοπισμού ύποπτων προφίλ και η επιβολή περιορισμών στις οικονομικές συναλλαγές εντός της πλατφόρμας θα μπορούσαν να συμβάλλουν στον περιορισμό τέτοιων φαινομένων. Επιπλέον, η συνεργασία με τις υπηρεσίες πληρωμών για την παρακολούθηση και την αναφορά ύποπτων συναλλαγών θα ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος για να ενισχυθεί η διαφάνεια, αλλά και η ασφάλεια των χρηστών που πέφτουν θύμα εκμετάλλευσης από επιτήδειους.