ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΒΟΗΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΤΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑΣ;

Η Ποσειδωνία η ωκεάνιος, γνωστή και ως Λιβάδι της Ποσειδωνίας, είναι ένα θαλάσσιο φανερόγαμο φυτό που, αν και συχνά αποκαλείται λανθασμένα «φύκια», αποτελεί στην πραγματικότητα ένα ανώτερο φυτό, συγκεκριμένα ένα θαλάσσιο αγγειόσπερμο.

Αυτό το μοναδικό είδος είναι ενδημικό στη Μεσόγειο Θάλασσα και παίζει έναν ζωτικής σημασίας ρόλο στο θαλάσσιο οικοσύστημα της περιοχής.

Η Ποσειδωνία δημιουργεί εκτεταμένα υποθαλάσσια λιβάδια, τα οποία αποτελούν σημαντικό κομμάτι του οικοσυστήματος. Αυτά τα λιβάδια παρέχουν καταφύγιο και τροφή σε πολλά θαλάσσια είδη, συμβάλλοντας στην βιοποικιλότητα της περιοχής.

Επιπλέον, οι ρίζες της Ποσειδωνίας βοηθούν στη σταθεροποίηση του θαλάσσιου πυθμένα, ενώ τα φύλλα της απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, συνεισφέροντας έτσι στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Ωστόσο, τα λιβάδια της Ποσειδωνίας βρίσκονται σε εκτεταμένο κίνδυνο.

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αλιεία με τράτες, η αγκυροβόληση σκαφών, η ρύπανση και η κατασκευή παράκτιων υποδομών, προκαλούν σημαντικές ζημιές σε αυτά τα εύθραυστα οικοσυστήματα. Η κλιματική κρίση απειλεί την Ποσειδωνία, καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων και η αλλαγή στα θαλάσσια ρεύματα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ανάπτυξή της.

Η προστασία και η διατήρηση των λιβαδιών της Ποσειδωνίας είναι κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση της υγείας της Μεσογείου. Απαιτούνται αυστηρά μέτρα προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης για να διασφαλιστεί ότι αυτά τα πολύτιμα οικοσυστήματα θα συνεχίσουν να προσφέρουν τις ζωτικής σημασίας υπηρεσίες τους στο περιβάλλον και την ανθρωπότητα.

Εδώ, θα πρέπει να τονιστεί πως πρόκειται για ένα είδος με ιδιαίτερα εκτεταμένη εξάπλωση στη Μεσόγειο και στις ακτές της Ελλάδας. Η επιφάνεια της Μεσογείου που καλύπτουν οι λειμώνες της ανέρχεται στα 37.000 τ.χλμ., δηλαδή ποσοστό περίπου 1-2% της συνολικής της επιφάνειας. Ανήκει στις κοινωνίες μαλακού υποστρώματος με μέγιστο βάθος εξάπλωσης τα 50 μέτρα. Το γένος Posidonia σύμφωνα με κατάταξη σε 5 χλωριδικά στοιχεία των taxa, ανήκει στα Κοσμοπολίτικα είδη, καθώς αναπτύσσεται σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη.

Περισσότερα από 300 είδη φυτών και πάνω από 1.000 είδη θαλασσίων ζώων ζουν στα λιβάδια Ποσειδωνίας. Πρόκειται για οικοτόπους με θεμελιώδη ρόλο στη διατήρηση της υγείας και παραγωγικότητας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Αρχικά, αποτελούν τόπους αναπαραγωγής, με άλλα λόγια λειτουργούν σαν “βρεφοκομεία” για πολλά είδη. Η τοπική αλιεία πλήττεται όταν τα λιβάδια Ποσειδωνίας εξαφανίζονται. Επιπλέον, αποτρέπουν τη διάβρωση των ακτών μέσω των ριζωμάτων και των φύλλων τους. Με την αποψίλωση των θαλάσσιων λιβαδιών πολλές παραλίες απειλούνται με συρρίκνωση ή και εξαφάνιση. Ακόμη, όπως και τα χερσαία φυτά, τα υποβρύχια δάση δεσμεύουν άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

Η 1η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως η Παγκόσμια Ημέρα Θαλασσιών Λιβαδιών, σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί η αξία αυτών των εκπληκτικών οικοσυστημάτων και η ανάγκη προστασίας τους.

ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΤΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑΣ

Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας καθαρίζουν τις θάλασσες

Τα εκτεταμένα υποθαλάσσια λιβάδια του φυτού της Ποσειδωνίας, που αποτελούν το συχνότερο παράκτιο οικοσύστημα στη Γη, μπορούν να μειώσουν τα παθογόνα βακτήρια στο θαλασσινό νερό σε ποσοστό έως 50%, σύμφωνα με πρόσφατη διεθνή επιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2017.

Ήταν η πρώτη φορά που οι επιστήμονες διαπίστωσαν κάτι τέτοιο, δείχνοντας ότι η Ποσειδωνία, που αφθονεί στη Μεσόγειο, ωφελεί τόσο τους οργανισμούς της θάλασσας (ψάρια, κοράλια κ.α.), όσο και τους ανθρώπους.

Τα θαλάσσια φυτά, όπως η Ποσειδωνία, έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για την ανάπτυξη φυσικών αντιβιοτικών και τώρα αποκαλύπτεται ότι δρουν προστατευτικά για την υγεία μέσα στο φυσικό περιβάλλον τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την εξελικτική βιολόγο και οικολόγο Τζόλ Λαμπ του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science”, μελέτησαν δείγματα νερού που είχαν ληφθεί από παραλίες διαφόρων νησιών της Ινδονησίας.

Διαπιστώθηκε ότι το νερό από περιοχές με λιβάδια Ποσειδωνίας έχουν τρεις φορές λιγότερα επίπεδα εντερόκοκκου, ενός παθογόνου μικροοργανισμού που προκαλεί δυσεντερία.

«Η Ποσειδωνία φαίνεται να καταπολεμά τα βακτήρια» υποστήριξε η Λαμπ. Το εν λόγω θαλάσσιο φυτό έχει τον τρόπο να «φιλτράρει» το νερό και να μειώνει τα βακτήρια.

Οι επιστήμονες επεσήμαναν ότι μετά το 1990 τα λιβάδια Ποσειδωνίας χάνονται με ετήσιο ρυθμό περίπου 7%. Όπως είπαν, «ας ελπίσουμε, ότι η νέα μελέτη θα μεταδώσει διεθνώς το ξεκάθαρο μήνυμα για τα οφέλη της Ποσειδωνίας στη θαλάσσια και την ανθρώπινη υγεία».

Η Ποσειδωνία στη Μεσόγειο

Στη Μεσόγειο και την Ελλάδα, τα θαλάσσια λιβάδια σχηματίζονται κυρίως από την Ποσειδωνία Posidonia oceanica. Πρόκειται για ένα είδος θαλάσσιου φανερόγαμου, ενδημικού της Μεσογείου, που λανθασμένα το αποκαλούμε «φύκια», καθώς πρόκειται για ανώτερο φυτό με ριζικό σύστημα, βλαστό και άνθη.

Σύμφωνα με το Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α, τα υποθαλάσσια λιβάδια που σχηματίζει η Ποσειδωνία συγκαταλέγονται στα πλέον παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου. Φιλοξενούν περισσότερα από 1.400 είδη φυκών και ζώων (μεταξύ αυτών, περισσότερα από 80 είδη εμπορικής σημασίας), απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα από τα τροπικά δάση, λειτουργούν ως “φυσικός φράχτης”, αποτρέποντας τη διάβρωση των παραλιών, και σε αυτά οφείλεται και η καθαρότητα των θαλασσών μας.

Σήμερα, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, και κυρίως στις πλέον ρυπασμένες περιοχές της, η Ποσειδωνία αποτελεί είδος που απειλείται με εξαφάνιση. Η ανθρώπινη δραστηριότητα των τελευταίων 50 ετών ευθύνεται για τη μείωση της έκτασης των λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο σε ποσοστό που ξεπερνάει το 30%.

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας απειλούνται από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη στην παράκτια ζώνη, από τη θαλάσσια ρύπανση, από την ανεξέλεγκτη εγκατάσταση ιχθυοκαλλιεργειών, και τις καταστροφικές πρακτικές αλιείας, όπως η παράνομη χρήση συρόμενων αλιευτικών εργαλείων και η παράνομη αλιεία με εκρηκτικές ύλες και βέβαια από την κλιματική αλλαγή.

Τέλος, τα λιβάδια Ποσειδωνίας δέχονται κάθε καλοκαίρι τις συνέπειες της ανεξέλεγκτης αγκυροβόλησης των τουριστικών ή επαγγελματικών σκαφών, καθώς και της ύπαρξης κάθε λογής ακατάλληλων αγκυροβολίων που υπάρχουν αυθαίρετα εγκατεστημένα.

Λιβάδι Ποσειδωνίας στην παραλία της Καραθώνας στο Ναύπλιο:

Δυστυχώς, τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι εξαιρετικά ευαίσθητα οικοσυστήματα που αναπτύσσονται με πολύ αργούς ρυθμούς (μόλις κατά λίγα εκατοστά κάθε χρόνο) και έτσι, για να ανακάμψει ένα κατεστραμμένο λιβάδι, απαιτείται χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 100 ετών.

“Θύμα” της ανθρώπινης δραστηριότητας

Όπως τα δάση της ξηράς, έτσι και τα υποθαλάσσια μπλε δάση παράγουν άφθονο οξυγόνο. Έχει υπολογιστεί πως ένα τετραγωνικό μέτρο θαλάσσιου λιβαδιού παράγει έως και 14 λίτρα οξυγόνου την ημέρα. Παράλληλα, τα θαλάσσια λιβάδια έχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες δέσμευσης άνθρακα (CO₂). Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας μαζί με τα μαγκρόβια δάση και τους αλμυρόβαλτους χαρακτηρίζονται ως οικοσυστήματα Μπλε Άνθρακα, ακριβώς επειδή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα και στη μετατροπή του σε φυτική οργανική ύλη.

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας φαίνεται να είναι από τις πιο αποτελεσματικές αποθήκες ή αλλιώς καταβόθρες άνθρακα (carbon sinks) σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά στην ποσότητα του οργανικού άνθρακα που αποθηκεύουν ανά εκτάριο, καθώς τόσο στα ριζώματα όσο και στους βλαστούς και τα φύλλα τους μπορούν και δεσμεύουν από 5 έως 8 φορές περισσότερο άνθρακα από ότι ένα τροπικό δάσος.

Τέλος, υπολογίζεται πως το 20 έως 25% του δεσμευμένου άνθρακα παγιδεύεται στο λιβάδι για χιλιάδες χρόνια.

Τα φυτά της Ποσειδωνίας αναπτύσσονται μόνο μερικά εκατοστά τον χρόνο, περίπου ένα μέτρο μέσα σε έναν αιώνα, και ανθίζουν κάθε τέσσερα με έξι χρόνια. Η ηλικία ορισμένων λιβαδιών της έχει υπολογιστεί ακόμα και στα 80.000 χρόνια, γεγονός που την καθιστά ίσως και τον αρχαιότερο ζωντανό οργανισμό στον πλανήτη. Έτσι, η υποβάθμιση ή καταστροφή ενός και μόνο τετραγωνικού μέτρου λιβαδιού, όπως για παράδειγμα από την άγκυρα ενός μεγάλου σκάφους, είναι μία καταστροφή που θα απαιτήσει αρκετές δεκαετίες για να επουλωθεί και να αποκατασταθεί με φυσικό τρόπο.

Σύμφωνα με τη WWF, κύριες απειλές που αντιμετωπίζουν τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι η θέρμανση των θαλασσών, η ρύπανση, η παράκτια ανάπτυξη και οι ανθρωπογενείς αλλαγές της ακτογραμμής (παράκτια και λιμενικά έργα), όπως και άλλα μηχανικά έργα στη θάλασσα (βυθοκορήσεις και άλλες κατασκευές), η εγκατάσταση και λειτουργία υδατοκαλλιεργειών πάνω από θαλάσσια λιβάδια, η παράνομη και καταστρεπτική χρήση συρόμενων αλιευτικών εργαλείων (όπως οι τράτες βυθού) και η εξάπλωση των ξενικών και εισβολικών ειδών όπως τα ξενικά τροπικά φύκη Caulerpa racemosa και Caulerpa taxifolia που συχνά καταλαμβάνουν τη θέση τους όταν ένα λιβάδι καταστρέφεται.

Το άγνωστο λιβάδι στον βυθό του Αιγαίου

Ανατολικά της Λήμνου, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, υπάρχει ένα λιβάδι. Οι επιστήμονες λένε ότι είναι εξίσου πολύτιμο με ένα δάσος στη στεριά. Πρόκειται για το μεγαλύτερο λιβάδι Ποσειδωνίας στο Αιγαίο.

Δεσμεύει χιλιάδες τόνους διοξειδίου του άνθρακα και αποτελεί καταφύγιο ψάρια και θαλάσσιους οργανισμούς. Η περιβαλλοντική οργάνωση iSea με έδρα τη Θεσσαλονίκη χαρτογράφησε το υποβρύχιο λιβάδι.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΤΟΥ 24MEDIA LAB