ΜΠΗΚΑΜΕ ΣΤΑ ΚΕΛΙΑ-SELFIE ΤΩΝ “ΦΥΛΑΚΩΝ” ΤΟΥ TAI KWUN

Μπορεί άραγε να αποτιναχθεί το βαρύ αρνητικό πρόσημο ορισμένων περιοχών και να μετατραπούν σε χώρους δημιουργίας και πολιτισμού; Μπορεί ένας χώρος που έχουν προσαχθεί, βασανιστεί και φυλακιστεί χιλιάδες ψυχές, να απωλέσει την κακή του ενέργεια και να μεταμορφωθεί σε κάτι…άλλο; Η απάντηση είναι πως ναι. Μπορεί. Και την απάντηση δίνει στη μακρινή πόλη του Χονγκ Κονγκ το Tai Kwun, ο πρώην Κεντρικός Αστυνομικός Σταθμός, ένα συγκρότημα που περιλάμβανε επίσης δικαστήρια και φυλακές, έχει πλέον εξελιχθεί σε ένα ζωντανό πολιτιστικό κέντρο.

Αυτή η μεταμόρφωση δεν είναι απλώς ένα αρχιτεκτονικό ή αστικό εγχείρημα· αποτελεί μια επανανοηματοδότηση της ιστορίας. Από έναν χώρο επιβολής και εγκλεισμού, το Tai Kwun έγινε ένα σημείο ανοιχτού διαλόγου, καλλιτεχνικής έκφρασης και πολιτιστικής συνάντησης.

Βρίσκεται στην καρδιά της περιοχής Central, δίπλα ακριβώς στο εντυπωσιακό escalator– το μεγαλύτερο υπαίθριο σύστημα κυλιόμενων σκαλών στον κόσμο που ¨διασχίζει” περίπου 800 μέτρα και καλύπτει υψομετρική διαφορά 135 μέτρων- και εκτείνεται σε 13.600 τετραγωνικά μέτρα, προσφέροντας στους επισκέπτες μια μοναδική εμπειρία με εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, συναυλίες στον ανοιχτό χώρο, προβολές ταινιών κάθε Κυριακή και πολλές ακόμη πολιτιστικές δραστηριότητες.

Tai Kwun: Ένα παρελθόν σκοτεινό, μια νέα ταυτότητα

Για περισσότερα από 150 χρόνια, το συγκρότημα λειτουργούσε ως σύμβολο εξουσίας και επιβολής του νόμου. Εκεί στεγάζονταν η Κεντρική Αστυνομική Διεύθυνση, οι Κεντρικές Φυλακές (Victoria Prison) και το Δικαστήριο (Central Magistracy). Χιλιάδες άνθρωποι, από απλούς παραβάτες μέχρι πολιτικούς κρατούμενους, πέρασαν από τα στενά κελιά της φυλακής, κάτω από την αποικιοκρατική σκιά της βρετανικής διακυβέρνησης.

Το 2006, το συγκρότημα έπαψε να λειτουργεί και σταδιακά ξεκίνησε η τεράστια προσπάθεια αποκατάστασής του, υπό την αιγίδα του Hong Kong Jockey Club, με τη συνεργασία της κυβέρνησης. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2018, με το Tai Kwun να ανοίγει ως πολιτιστικό κέντρο που συνδυάζει ιστορία, τέχνη και δημόσιο χώρο.

Περπατώντας στους χώρους του, αισθανόμουν σαν να κινούμαι σε μια γέφυρα μεταξύ δύο κόσμων: από τη μία, οι ανακαινισμένες πτέρυγες των φυλακών διατηρούν τη βαριά ατμόσφαιρα εγκλεισμού, με τα μεταλλικά κελιά και τις στενές διαδρόμους να αφηγούνται τη δική τους ιστορία· από την άλλη, η τέχνη, η μουσική και η σύγχρονη αρχιτεκτονική παρεμβάλλονται αρμονικά, μετατρέποντας τον χώρο σε μια εμπειρία αναστοχασμού και δημιουργικής έκφρασης.

Το Tai Kwun έχει δύο εντυπωσιακούς προαύλιους χώρους. Σε αυτούς τους χώρους που αλλοτινά προαυλίζονταν οι κρατούμενοι τρέχουν τώρα χαρούμενα παιδιά.
Στην Prison Yard η διάσημη Πολωνή καλλιτέχνιδα Alicja Kwade, γνωστή για τη χρήση καθημερινών υλικών ώστε να θέτει ερωτήματα για την και τις κοινωνικές δομές, έχει δημιουργήσει το Waiting Pavilions αποτελεί την πρώτη site-specific εγκατάστασή της στο Χονγκ Κονγκ.

Χρησιμοποιώντας γυαλί, μέταλλο και πέτρα, η Kwade επαναπροσδιορίζει την εμπειρία της αναμονής σε ένα σύγχρονο πλαίσιο. Έξι κουβούκλια που θυμίζουν φυλακές, κατασκευασμένα από γυάλινα τούβλα, είναι διάσπαρτα, με τη διαφάνεια των τούβλων να παραπέμπει στα αόρατα όρια που συχνά καθορίζουν τη ζωή μας. Λευκές καρέκλες εντός και εκτός των κουβουκλίων, καθεμία από τις οποίες στηρίζει μια μεγάλη πέτρα παραπέμπουν στη σύνδεση μεταξύ του εξωτερικού περιβάλλοντος και του εσωτερικού μας κόσμου. Με έναν τρόπο, το Waiting Pavilions υποδηλώνει πως η πραγματικότητα συχνά ξεπερνά αυτό που φαίνεται αρχικά.

Στην Κύρια Πτέρυγα Πολιτιστικής Κληρονομιάς, οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν την ιστορία του Κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού παράλληλα με τα σημαντικά γεγονότα του Χονγκ Κονγκ. Εκεί διαβάζουμε τα πάντα για τις συνθήκες κράτησης, τα αποτυπώματα, τις συλλήψεις. Είπαμε, το παρελθόν είναι εκεί και δεν ντρέπεται γι΄αυτό.

Ένα από τα πιο “δυνατά” σημεία είναι τα παλιά κελιά της φυλακής, που έχουν διατηρηθεί ακριβώς όπως ήταν όταν έφυγαν οι τελευταίοι κρατούμενοι. Αυτά ονομάζονται “κελιά περισυλλογής” (contemplation cells), αν και πλέον έχουν γίνει “κελιά selfie”, καθώς είναι δύσκολο να κρατηθεί κάποιος και να μη φωτογραφηθεί σε αυτά. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι πως πλέον ο χώρος έχει μετατραπεί σε καφετέρια. Από το παλιό κυλικείο (;) της φυλακής παραγγέλνεις ό,τι θες και εν συνεχεία κάθεσαι σε ένα από τα κελιά και το απολαμβάνεις. Λίγο creepy σαν εμπειρία, αλλά σίγουρα ιδιαίτερη.

Τι φιλοξενεί λοιπόν το Tai Kwun;

Το Tai Kwun Centre for Heritage and Arts έχει μετατραπεί σε ένα σύγχρονο πολιτιστικό κέντρο, το οποίο διατηρεί την ιστορική του μνήμη ενώ παράλληλα λειτουργεί ως χώρος καλλιτεχνικής έκφρασης. Στα κύρια σημεία ενδιαφέροντος περιλαμβάνονται:

– Μόνιμες εκθέσεις που παρουσιάζουν την ιστορία του συγκροτήματος, την αποικιοκρατία και το δικαστικό σύστημα του Χονγκ Κονγκ.
– Εικαστικές και θεατρικές παραστάσεις με τη συμμετοχή διεθνών και τοπικών καλλιτεχνών.
– Εκπαιδευτικά προγράμματα που εξερευνούν την ιστορία και την τέχνη μέσα από διαδραστικές εμπειρίες.
– Καφετέριες, βιβλιοπωλεία και χώροι αναψυχής, που καθιστούν το Tai Kwun έναν φιλόξενο προορισμό για τους κατοίκους και τους επισκέπτες.

Tai Kwun: Ένα μοντέλο επανάχρησης ιστορικών κτιρίων

Η μετατροπή του Tai Kwun από φυλακή σε πολιτιστικό κέντρο δεν είναι μια απομονωμένη περίπτωση. Σε όλο τον κόσμο, αντίστοιχα εγχειρήματα έχουν δώσει νέα πνοή σε χώρους με βαρύ ιστορικό φορτίο. Το κοινό στοιχείο όλων αυτών των εγχειρημάτων είναι η μετατροπή ενός χώρου καταστολής σε ένα σημείο συνάντησης, πολιτισμού και ιστορικής μνήμης. Το Tai Kwun, όπως και αυτά, αποδεικνύει ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να αφηγηθεί νέες ιστορίες, δίνοντας στη μνήμη έναν νέο, απελευθερωτικό ρόλο.

Περπατώντας μέσα στους σκοτεινούς χώρους αυτών των φυλακών, σκεφτόμουν πόσο σημαντικό είναι το πώς επιλέγουμε να διαχειριστούμε το παρελθόν μας. Αντί να κρύψουμε την ιστορία κάτω από το χαλί ή να κατεδαφίσουμε τα σύμβολα της καταπίεσης, μπορούμε να τα μεταμορφώσουμε σε χώρους διαλόγου, τέχνης και σκέψης. Το Χονγκ Κονγκ, μέσα από το Tai Kwun, δίνει ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς η επανανοηματοδότηση της ιστορίας μπορεί να δημιουργήσει έναν χώρο ζωντανό, που να ανήκει σε όλους.