ΟΙ MANO APERTA ΜΑΓΕΙΡΕΥΟΥΝ ΕΔΩ ΚΑΙ ΟΚΤΩ ΧΡΟΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ “ΑΟΡΑΤΟΥΣ” ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Ήταν αρχές Μαρτίου του 2016, περίοδος που το προσφυγικό ήταν στο αποκορύφωμά του, όταν ιδρύθηκε η Mano Aperta. Το πρώτο κάλεσμα έγινε διαδικτυακά μέσω του blog Three Mooges και κάπως έτσι συναντήθηκαν πενήντα άγνωστοι – μέχρι τότε – άνθρωποι για να ξεκινήσουν μία κουζίνα εκστρατείας. Οκτώ χρόνια μετά, τα μέλη εναλλάσσονται αλλά η συλλογική τους κουζίνα έχει μοιράσει 400 χιλιάδες σπιτικά γεύματα μαζί με ψωμί σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδας, προσφέροντας ανακούφιση σε ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο. 

“Είχα ήδη στο μυαλό μου ότι θα ήθελα να γίνει μία συλλογική κουζίνα. Το πρότεινα, άρεσε σε όλους η ιδέα και έτσι ιδρύσαμε τη Mano Aperta. Ήμασταν αρκετά τυχεροί γιατί στην πρώτη συνάντηση βρέθηκαν τρεις – τέσσερις που ήταν εξοικειωμένοι με το μαγείρεμα για πολλά άτομα”, λέει ο Παναγιώτης, από τα ιδρυτικά μέλη της Mano Aperta. Η κουζίνα αυτοχρηματοδοτούνταν από τα μέλη της για αρκετό καιρό και σήμερα, μετά από οκτώ χρόνια ανελλιπούς παρουσίας στην Αθήνα, παραμένει βιώσιμη αποκλειστικά από τον κόσμο που την παρακολουθεί και τη στηρίζει, από πάρτι οικονομικής ενίσχυσης και άλλες εκδηλώσεις στις οποίες λαμβάνει μέρος. Η συνεργασία της με δύο φούρνους εξασφαλίζει δωρεάν ψωμί, ενώ το ίδιο ισχύει με κάποιους πάγκους από τη Λαχαναγορά του Ρέντη και τη βιολογική αγορά του Παλαιού Ψυχικού για τα λαχανικά. Χορηγίες, επιδοτήσεις, χρηματοδοτήσεις και γενικότερα οικονομική βοήθεια από κρατικούς θεσμούς και φορείς δεν δέχτηκε ποτέ. 

Σημείο εκκίνησης για τη Mano Aperta ήταν η κατάληψη – προσφυγική δομή 5ο Λύκειο Αθηνών στην οδό Μερλιέ. Όταν εκκενώθηκε το 2019, και με το ξέσπασμα της πανδημίας, μεταφέρθηκαν τελικά στο σημερινό τους στέκι στην Καλλιθέα που αποτελεί πλέον τη βάση τους. “Οι καταλήψεις είναι παράνομες αλλά πρόσφεραν στέγη σε πάρα πολύ κόσμο. Στο απόγειό τους υπολογίζω ότι φιλοξενούσαν 2 με 2,5 χιλιάδες άτομα, οπότε εμείς εγκατασταθήκαμε μέσα σε μία τέτοια δομή. Νομίζω ότι επί κυβέρνηση Σύριζα, αν κι έσπασαν πολλές από αυτές, υπήρχε μια ανοχή γιατί όπως καταλαβαίνεις τους ‘εξυπηρετούσε’. Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έλαβε ένα τεράστιο ποσό για τους ανθρώπους που πέρασαν από τη χώρα και υπάρχει μέχρι και σήμερα μία σύγχυση, βασικά προπαγάνδα, ότι αυτά τα χρήματα ήταν ελληνικά. Δεν ήταν ούτε ένα ευρώ και σίγουρα πολλά έκαναν φτερά. Οπότε από τα camp που δημιουργήθηκαν, ανάμεσά τους και η ντροπή της Μόριας, ήταν απαραίτητες οι δομές φιλοξενίας που θα πρόσφεραν αξιοπρεπή διαβίωση στους ανθρώπους, μέχρι να πάρουν πάρουν το άσυλο – όπως πιστεύαμε μέχρι τότε – και να φτάσουν σε όποια χώρα της Ευρώπης ήθελαν”. 

Παράλληλα με την οδό Μερλιέ, το 2017 ξεκίνησαν ένα σταθερό υπαίθριο μαγείρεμα κάθε Σάββατο στο λιμάνι του Πειραιά, για τους περίπου 80 με 100 ανθρώπους που κοιμούνται εκεί. Έναν χρόνο μετά, συνεργάστηκαν με την ομάδα των Steps ξεκινώντας ένα ακόμα μαγείρεμα στη Βαρβάκειο αγορά για περίπου 350 με 450 άτομα. Με την  απομάκρυνση του προσφυγικού από την Αθήνα, η Mano Aperta εστίασε σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ανθρώπους που ζούσαν σε κατάσταση δρόμου, ανάμεσά τους και χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών. Πλέον, κάθε Σαββατοκύριακο μαγειρεύονται 900 μερίδες φαγητού για να διανεμηθούν στη συνέχεια στους ανθρώπους που τις έχουν ανάγκη. “Ένα θετικό που βγήκε από την πανδημία ήταν ότι αναγκαστήκαμε να έρθουμε σε επικοινωνία όλες οι ομάδες μεταξύ μας σε μία από τις πιο δύσκολες περιόδους. Το πρώτο πράγμα που έκανε ο δήμος Αθηναίων και ο Κώστας Μπακογιάννης ήταν να κλείσει όλα τα συσσίτια με πρόσχημα την πανδημία και όλες τις δημόσιες βρύσες. Και η εκκλησία έκανε το ίδιο. Μόνο ομάδες σαν τη δική μας βρισκόντουσαν στον δρόμο για να βοηθήσουν”.

Αν γύρναγε τον χρόνο πίσω στο 2016, ο Παναγιώτης θα κρατούσε ημερολόγιο με όσα έχει δει όλα αυτά τα χρόνια. Μέσα από το Mano Aperta δημιουργήθηκαν φιλίες, προέκυψαν ακόμα και γάμοι, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι αναπτύχθηκαν σχέσεις με τους ανθρώπους που τρώνε το φαγητό τους. Κρατάει τη συνέπεια που έχει δείξει η κουζίνα και το γεγονός ότι μπορεί να λειτουργεί για πολλά χρόνια ακόμα, γιατί όπως επισημαίνει “το πιο δύσκολο πράγμα σε τέτοιου είδους συλλογικότητες είναι η διάρκεια”. 

“Αυτό που κάνουμε και το παραδεχόμαστε, είναι ότι δεν λύνουμε κάποιο πρόβλημα αλλά προσφέρουμε ανακούφιση και ηθική υποστήριξη σε έναν πληθυσμό που χωρίς την παρουσία ομάδων όπως η δική μας θα ήταν εντελώς παρατημένος στην τύχη του. Παρόλο που δεν έχουμε αυστηρό πολιτικό πρόσημο σαν κουζίνα, θεωρούμε ότι μέσα από τη δράση μας παίρνουμε πολιτική στάση γιατί αναδεικνύουμε την ανεπάρκεια των θεσμών, των φορέων και του ίδιου του κράτους απέναντι σε αυτές τις ομάδες που είναι αόρατες”.

Υπάρχει πάντα η ανάγκη για τα βασικά, όπως χέρια για την προετοιμασία του φαγητού και το μαγείρεμα, αυτοκίνητα για να μοιραστούν τα γεύματα στις περιοχές που εξυπηρετούν και τέλος, ο πιο απρόσωπος αλλά βοηθητικός τρόπος της οικονομικής ενίσχυσης. Οι κατσαρόλες της Mano Aperta μπορεί να βρίσκονται σταθερά στην πόλη, αλλά έχουν μετακινηθεί αρκετές φορές εκτός Αθηνών για να βρεθούν δίπλα σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τις πληγείσες περιοχές στη Θεσσαλία. 

“Σαν κουζίνα δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ κάποιο περιστατικό. Ακόμα και στο λιμάνι που πήγαμε την πρώτη φορά να στήσουμε, μας προσέγγισαν κάποιοι λιμενικοί κι έκαναν μια συνννόηση με το λιμεναρχείο ότι πλέον δεν μας σταματάει κανείς. Θα ήταν και κάπως βάρβαρο τώρα να σταματήσει ένας λιμενικός ένα αυτοκίνητο γεμάτο μερίδες φαγητό ή ένα μαγείρεμα που βλέπεις σε ποιους απευθύνεται. Είναι άνθρωποι που τους έχουν κάθε μέρα μπροστά τους. Δεν λέω ότι δεν έχουμε βάρβαρες αρχές αλλά μέχρι τώρα δεν έχουμε τέτοιο πρόβλημα”.

Το καθεστώς, ωστόσο, στις πιάτσες, όπου δραστηριοποιείται η ομάδα των Steps είναι εντελώς διαφορετικό. Κατά την διάρκεια μίας βάρδιας, θα συναντήσουν αρκετές φορές την Ελληνική Αστυνομία – από ΔΙΑΣ μέχρι την κρατική ασφάλεια και τη δίωξη. Τις περισσότερες φορές δεν θα υπάρξει κάποια αλληλεπίδραση μαζί τους, όταν όμως συμβαίνει, είναι συνήθως αρκετά επιθετική. Αν τα παραπάνω συμβαίνουν στους ίδιους, θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς με τι έρχονται αντιμέτωποι οι άνθρωποι που ζουν σε κατάσταση δρόμου. 

“Κάθε χρεοκοπία έχει αυτά τα αποτελέσματα στην κοινωνία – την άνοδο της ακροδεξιάς και της απανθρωπιάς. Τίποτα από όσα συμβαίνουν δεν μου κάνουν εντύπωση και τα πράγματα θα χειροτερέψουν”

Μέσα στο σκοτάδι που ζούμε καθημερινά ως κοινωνία, η συλλογική κουζίνα της Mano Aperta δίνει φως. Δεν υπάρχει τίποτα διασκεδαστικό στο να κάνεις όλη αυτή τη δουλειά που πρέπει να γίνει. Εδώ το φαγητό δεν είναι φωτογενές ούτε έχει ως στόχο να συγκεντρώσει likes στα social media. Είναι πρωταρχική ανάγκη και θαλπωρή που για πολλούς ανθρώπους εκεί έξω δεν είναι δεδομένο. “Κάθε χρεοκοπία έχει αυτά τα αποτελέσματα στην κοινωνία – την άνοδο της ακροδεξιάς και της απανθρωπιάς. Τίποτα από όσα συμβαίνουν δεν μου κάνουν εντύπωση και τα πράγματα θα χειροτερέψουν. Παρόλα αυτά, τα νέα παιδιά έχουν κάποιες ανησυχίες που εγώ δεν είχα στην ηλικία τους στα χρυσά χρόνια της φούσκας. Δεν θα είναι ποτέ η πλειοψηφία αλλά υπάρχει μία μερίδα κόσμου που έχει τη διάθεση και την κριτική σκέψη να αντισταθεί με κάποιους τρόπους”.

Ευχαριστούμε τη Mano Aperta για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών.