CAMERLENGO, ΚΟΝΚΛΑΒΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΙΠΟΙ ΟΡΟΙ ΠΟΥ ΘΑ ΨΑΧΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑ

O Φραγκίσκος δεν ζει πια ανάμεσα μας και από τη Δευτέρα που άφησε την τελευταία του πνοή, το Βατικανό έχει εισέλθει στη περίοδο που έχει ονομαστεί sede vacante. Δηλαδή, κενή έδρα.

Στο μεταβατικό αυτό διάστημα της απουσίας ενεργού πάπα, ο camerlengo ενεργεί προσωρινά ως κυρίαρχος της Πόλης του Βατικανού. Προφανώς, οι εξουσίες του είναι περιορισμένες και η θητεία του ολοκληρώνεται με την εκλογή νέου Πάπα.

Αυτή θα γίνει σε 2 με τρεις εβδομάδες.

Δεν εξήγησα όμως, τι σημαίνει camerlengo. Με την ευκαιρία ας δούμε τι άλλο θα ακούσουμε και θα διαβάσουμε επί του τρόπου που θα αναδειχθεί ο νέος Ποντίφικας (αποκωδικοποιούμε όλους τους όρους που θα χρησιμοποιηθούν -και θα αναπαραχθούν στην Ελλάδα για λόγους εντυπώσεως), με πρώτο… τι σημαίνει ποντίφικας.

Ποντίφικας

Ο Pontifex Maximus (Ύπατος Ποντίφικας) είναι τίτλος που δηλώνει τον αρχιερέα του αρχαίου ρωμαϊκού Κολεγίου των Ποντιφικών (Collegium Pontificum). Είναι ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Τo Pontifex (pons + facere) σημαίνει «Κατασκευαστής Γεφυρών». Το Maximus «Ανώτατος». Τι σχέση έχουν αυτά με τον Πάπα; Στην αρχαία Ρώμη αυτός που κατασκεύαζε γέφυρες θεωρείτο σπουδαίος, καθώς ο Τίβερης είχε ιερή σημασία και μόνο ένας ευσεβής Ρωμαίος επιτρεπόταν να τον αλλοιώσει, με μηχανικές προσθήκες. Η “μεταφορά” στο Βατικανό αφορά τη γεφύρωση μεταξύ Θεού και Ανθρώπων, με τον Πάπα να είναι ο αποστολικός διάδοχος του Αγίου Πέτρου και κεφαλή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Novendiale

Από τη Δευτέρα οι καρδινάλιοι και οι απανταχού καθολικοί ζουν τη novendiale. Eίναι οι εννέα ημέρας πένθους. Τις εμπνεύστηκαν και τις εφάρμοσαν πρώτοι στην Αρχαία Ρώμη, με την παράδοση να συνεχίζεται έως σήμερα.

Annulus Piscatoris

Το Δαχτυλίδι του Ψαρά είναι το δαχτυλίδι που φοράει ο Πάπας, με το οποίο σφραγίζει όλα τα έγγραφα. Είναι δηλαδή, η “υπογραφή” του και σύμβολο της πνευματικής του εξουσίας στην εκκλησία. Αντιπροσωπεύει το «δίχτυ ψαρέματος» του Αγίου Πέτρου, με αποστολή να μαζεύει ψυχές. Είναι κατασκευασμένο από χρυσό ή επιχρυσωμένο ασήμι, έχει πάνω τον Άγιο Πέτρο να ψαρεύει πάνω σε μια βάρκα και γύρω χαραγμένο το λατινικό όνομα κάθε πάπα. Καταστρέφεται μετά το θάνατο του Ποντίφικα, για να αποφευχθεί η πλαστογραφία.

Camerlengo

Έτσι έχει ονομαστεί ο καρδινάλιος που διαχειρίζεται την περιουσία και τα οικονομικά της Αγίας Έδρας, κατά τη sede vacante. Είναι και αυτός που επαληθεύει τον θάνατο του Πάπα και καταστρέφει -συνήθως με ένα ασημένιο σφυρί. Από το 2019, ο camerlengo είναι ο Ιρλανδός, Κέβιν Φάρελ. Θα επιβλέψει τις προετοιμασίες για την κηδεία του πάπα και όσα γίνουν μετά.

Κλειδιά του Αγίου Πέτρου

Σύμβολο της παπικής εξουσίας, που απεικονίζεται ως δύο σταυρωμένα κλειδιά (χρυσό και ασήμι) στο οικόσημο της Αγίας Έδρας. Αντιπροσωπεύουν τη δύναμη του πάπα, που “λύνει και δένει” (Ματθαίος 16:19). Εμφανίζονται ως διακριτικό, στο μπράτσο του άμφιου του camerlengo στη sede vacante.

Universi Dominici gregis

Είναι το αποστολικό σύνταγμα, το Σύνταγμα του κράτους που λέγεται Βατικανό, το το παπικό έγγραφο που περιγράφει τις διαδικασίες του κονκλάβιου (τους κανόνες). Τα κείμενα που υπάρχουν σε αυτό που έχει ως τίτλο «Ολόκληρο το Ποίμνιο του Κυρίου» εκδόθηκε το 1996 από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο και αναφέρει λεπτομερώς τα καθήκοντα του carmelengo, την καταστροφή του δαχτυλιδιού και όσα πρέπει να γίνουν κατά τη διάρκεια μιας sede vacante, έως την εκλογή Πάπα.

Αρχικά, επέτρεπε την εκλογή νέου Πάπα με απλή πλειοψηφί, έπειτα από 33 γύρους ψηφοφοριών που ξεκινούσαν τη δεύτερη ημέρα του κονκλάβου. Ο Βενέδικτος XVI έκανε τροποποίηση το 2007. Έκτοτε προκρίνονται στο β’ γύρο οι δυο κορυφαίοι και νικά όποιος συγκεντρώσει τα 2/3 των ψήφων.

Καρδινάλιος

Προέρχεται από το cardinalis εκ του cardo και alis. To cardo μεταφράζεται ως κέντρο, βάση και κεφαλή. Είναι ανώτερο μέλος του κλήρου της Καθολικής Εκκλησίας και υπηρετεί ως σύμβουλος του Πάπα, που είναι ο αρχιεπίσκοπος της Ρώμης. Οι καρδινάλιοι επιλέγονται και “δημιουργούνται” επίσημα από τον Πάπα και τυπικά κρατούν τον τίτλο δια βίου. Οι περισσότεροι τωρινοί (80%) ορίστηκαν από τον Φραγκίσκο, ο οποίος το Δεκέμβριο όρισε 21 νέους από τις 6 ηπείρους, αρκετοί εκ των οποίων έχουν σύγχρονα και προοδευτικά ιδανικά (είναι υπέρ των ανθρώπων, αδιακρίτως).

Κονκλάβιο

Eίναι η ονομασία που δίνεται στη συγκέντρωση των καρδιναλίων για να ψηφίσουν νέο πάπα, όταν η Αγία Έδρα είναι κενή, σχεδόν πάντα μεταξύ τους με λίγες ιστορικές εξαιρέσεις: θεωρητικά μπορεί να εκλεγεί όποιος είναι άνδρας είναι βαπτισμένος Καθολικός -ωστόσο από το 1378 έως σήμερα όλοι ήταν καρδινάλιοι.

To κονκλάβιο είναι πράξη υπέρτατης μυστικότητας. Οι εκλέκτορες είναι απομονωμένοι από όσους είναι εκτός της περιοχής όπου γίνονται οι εκλογές (εκτός της Πόλης του Βατικανού) “εκτός από περιπτώσεις αποδεδειγμένης ανάγκης”).

Μετά τις τελετές της κηδείας και τη λειτουργία για τον αποθανόντα Πάπα, οι εκλέκτορες μεταβαίνουν στη Καπέλα Σιστίνα, όπου δίνουν όρκο διακριτικότητας και κλείνουν τις πόρτες στο κοινό.

Σύμφωνα με το site του Βατικανού, υπάρχουν περισσότεροι από 250 καρδινάλιοι, όλοι είναι άνδρες και οι περισσότεροι από την Ευρώπη. Όλοι μπορούν να συμμετέχουν στις καθημερινές συναντήσεις προ των εκλογών. Μόνο 120 (όλοι κάτω των 80 ετών) θα μπορούν να ψηφίσουν στο κονκλάβιο και να εκλέξουν νέο ποντίφικα. Δεν διευκρινίζεται πώς επιλέγονται αυτοί οι 120.

Papabile

Ένας ιταλικός όρος που ελεύθερα μεταφράζεται ως ικανός να γίνει πάπας (πληθυντικός papabili). Χρησιμοποιείται ανεπίσημα για να περιγράψει έναν καρδινάλιο που θεωρείται ισχυρός υποψήφιος. Δεν είναι επίσημη ονομασία του Βατικανού, αλλά είναι κοινή μεταξύ των μέσων ενημέρωσης και του κλήρου. Φέτος είναι 22 οι καρδινάλιοι που πληρούν τις προϋποθέσεις, σύμφωνα με την έκθεση του Κολεγίου των Καρδιναλίων. Εκεί αναφέρεται ότι μεταξύ των ιδιοτήτων τους είναι η ταπεινοφροσύνη, ο ζήλος για την Καθολική πίστη και η προώθηση της καλοσύνης. Τονίζεται ότι «η πρόβλεψη του επόμενου Πάπα είναι διαβόητα επισφαλής και μπορεί να μην είναι κανένας από αυτούς που προτείνουμε». Για παράδειγμα, ο Φραγκίσκος δεν υπήρχε το 2013 γιατί θεωρείτο πολύ μεγάλος.

Domus Santa Marta

Είναι ξενώνας στο Βατικανό, που χτίστηκε το 1996. Εκεί διαμένουν οι καρδινάλιοι, κατά τη διάρκεια ενός Παπικού Κονκλάβιου, που αρχίζει με τη συνάντηση του Κολεγίου των Καρδινάλιων, για τη διαχείριση της διοίκησης της Εκκλησίας και την προετοιμασία της συνάντησης.

Καπέλα Σιστίνα

Ιστορικά αναφέρεται ως το παρεκκλήσι της Σίξτου (μετά τον Πάπα Σίξτο IV). Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συγκληθεί στο παρεκκλήσι της Καπέλα Σιστίνα για να ξεκινήσει το μυστικό κονκλάβιο εκλογής νέου Πάπα. Η διαδικασία θα είναι μυστική, 135 Καρδινάλιοι (οι περισσότεροι ορίστηκαν από τον Φραγκίσκο) θα μπουν στην αίθουσα ντυμένοι με τα κόκκινα άμφια και οι πόρτες να κλειδώσουν.

Extra Omnes

Λατινικά σημαίνει «όλοι έξω». Τη φράση αυτή θα πει ο αρμόδιος των παπικών λειτουργικών εορτασμών, Αρχιεπίσκοπος Ντιέγκο Ραβέλι για να “καθαρίσει” την Καπέλα Σιτίνα από όσους δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, πριν αρχίσει η ψηφοφορία ενός κονκλάβιου.

Ιn Summum Pontificem

Οι εκλέκτορες ψηφίζουν κρυφά μέσω ψηφοδελτίων που γράφουν in summum pontificem («Εκλέγω ως ανώτατο ποντίφικα»). Τα διπλά διπλωμένα ψηφοδέλτια τοποθετούνται σε δοχεία και μετρώνται τους ελεγκτές, τρεις καρδινάλιους που επιλέγονται με τυχαία κλήρωση. Στη συνέχεια, οι ψήφοι καταγράφονται και διαβάζονται δυνατά σε όλους τους παρόντες καρδινάλιους. Η διαδικασία συνεχίζεται έως ότου ένας υποψήφιος λάβει τα 2/3 των ψήφων. Την πρώτη ημέρα επιτρέπεται μια ψηφοφορία και σταδιακά γίνονται έως 4 κάθε 24ωρο.

Μαύρος Καπνός

Βγαίνει από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα, όταν δεν έχει εκλεγεί πάπας μετά το κονκλάβιο. Μέχρι τον 19ο αιώνα, όταν έβγαινε καπνός από την καμινάδα σήμαινε πως δεν εξελέγη πάπας, εξ ου και οι καρδινάλιοι έκαιγαν τα ψηφοδέλτια. Συχνά όμως, ο κόσμος μπερδευόταν. Έτσι το 1903 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά ο άσπρος και ο μαύρος καπνός. Όταν δεν υπήρχε αποτέλεσμα, έριχναν υγρό άχυρο στη φωτιά για να βγει μαύρος καπνός.

Κάποιες φορές όμως, έβγαιναν αποχρώσεις, με συνέπεια να αποφασιστεί το 1958 η ρίψη μείγματος χημικών, ώστε να είναι ξεκάθαρο το μαύρο του καπνού. Και πάλι υπήρχαν θέματα, όπως το 1978 όταν αρχικά βγήκε μαύρος καφές και μετά λευκός. Τελικά, οι καμπάνες της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου ενημέρωσαν πως υπάρχει νέος Πάπας (ήταν ο Ιωάννης Παύλος ο Β’). Έκτοτε χρησιμοποιούνται πιο ισχυρά χημικά και πάντα οι καμπάνες στα καλά τα νέα.

Ο λευκός καπνός βγαίνει όταν υποψήφιος συγκεντρώνει τα 2/3 των ψήφων και προκύπτει επίσης, από χρήση χημικών.

Habemus Papam

Σημαίνει «Έχουμε έναν Πάπα» και το λέει ο ανώτερος καρδινάλιος διάκονος, από το μπαλκόνι της πλατείας (Βασιλικής) του Αγίου Πέτρου, όπως παρουσιάζει τον νέο Πάπα.

Προηγουμένως, αφότου το κονκλάβιο εκλέξει Πάπα, ο διάκονος (τώρα είναι ο Ιταλός καρδινάλιος, Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε) τον ρωτά αν αποδέχεται τον τίτλο. Ο υποψήφιος ντύνεται και διαλέγει το παπικό του όνομα προτού βγει στο μπαλκόνι και ακουστεί το Habemus Papam.

Urbi et Orbi

Το πρώτο πράγμα που κάνει ο νεοεκλεγείς Πάπας, αφότου ανακοινώσει το παπικό του όνομα είναι να απευθυνθεί στο λαό και να ευλογήσει την πόλη και την Οικουμένη (Urbi et Orbi).

Tiara

Έως το 1963 χρησιμοποιείτο παπικό στέμμα, που συμβόλιζε την πνευματική και κοσμική εξουσία του Πάπα. Οι σύγχρονοι πάπες έχουν παραιτηθεί από τη χρήση του, ευνοώντας την απλότητα.