ΓΑΖΑ ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΤΑ: ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ, ΤΑ ΜΕΣΑ, ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Ποιοι ήταν οι σκοποί της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023; Οι διακηρυγμένοι ήταν η απάντηση στις συνεχείς βίαιες εισόδους Εβραίων φονταμενταλιστών και ισραηλινών δυνάμεων ασφάλειας στον ιερό χώρο του τεμένους αλ-Άκσα στην Ιερουσαλήμ και στις συνεχείς επιθέσεις εναντίον Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη και η απελευθέρωση Παλαιστινίων μαχητών μέσω της ανταλλαγής ομήρων.

Οι μη διακηρυγμένοι, αλλά μάλλον πιο σημαντικοί σκοποί, ήταν η επαναφορά του Παλαιστινιακού Ζητήματος στο κέντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, η ανάσχεση μιας συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας και η επίτευξη από την Χαμάς της ηγεμονίας στο παλαιστινιακό κίνημα σε βάρος της Φατάχ και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, που συνδέεται με τη διεφθαρμένη και συνεργαζόμενη με το Ισραήλ, Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς.

Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές στη Μέση Ανατολή, ο επικεφαλής της Χαμάς στην Γάζα, Γιάχια Σινουάρ, θεωρούσε ότι μια ισραηλινή εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας θα οδηγούσε την επέκταση του πολέμου σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και στη μετατροπή της αραβο-ισραηλινής διαμάχης σε αγώνα των απανταχού μουσουλμάνων για τους ιερούς τόπους.

Ένα χρόνο μετά, είναι γεγονός ότι το Παλαιστινιακό επανήλθε στο προσκήνιο ως το κεντρικό ζήτημα της Μέσης Ανατολής. Η βεβαιότητα των περισσότερων αναλυτών στη Δύση και στην Ελλάδα ότι το Παλαιστινιακό «τελείωσε» και ότι αποτελεί μια παγωμένη διένεξη, αποδείχθηκε τελείως λανθασμένη. Ελάχιστοι στο Ισραήλ και στη Δύση πίστευαν πως η ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση στην Γάζα θα κρατούσε έναν χρόνο, θα οδηγούσε στην εμπλοκή της Χεζμπολάχ και των Χούθι της Υεμένης και θα έφερνε πολύ κοντά μια πολεμική αναμέτρηση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Αντιθέτως η προσδοκία των περισσοτέρων ήταν ότι ο πόλεμος θα κρατούσε δύο με τρεις μήνες, η Χαμάς θα διαλυόταν και το Ισραήλ θα αποσυρόταν και πάλι στα σύνορα με την Λωρίδα της Γάζας, ενώ οι μοναρχίες του Κόλπου θα αναλάμβαναν την ανοικοδόμηση της ερειπωμένης Γάζας. Το Παλαιστινιακό μπορεί όμως να δημιουργεί κρίσεις, αστάθεια και συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, οι οποίες είναι δυνατόν να λάβουν και παγκόσμιες διαστάσεις. Η επάνοδος στο κέντρο της διεθνούς πολιτικής αυτή ήρθε όμως με ένα εφιαλτικό κόστος, πάνω από σαράντα χιλιάδες νεκρούς, εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες και πάνω από το 60% του δομημένου περιβάλλοντος της Λωρίδας ισοπεδωμένο.

Η εκτίμηση του Σινουάρ για επέκταση του πολέμου επαληθεύτηκε σε μεγάλο βαθμό. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αυτοπεποίθηση ένοπλων μη κρατικών δρώντων, όπως η Χεζμπολάχ, οι Χούθι και η Κατάιμπ Χεζμπολάχ στο Ιράκ, η οποία έχει αυξηθεί πολύ. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της τελευταίας εικοσαετίας είναι ότι η τεχνολογία των συγκρούσεων έχει γίνει πολύ πιο προσβάσιμη και πιο φτηνή ώστε να μην είναι αποκλειστικό προνόμιο των κρατών. Όμως η αποτελεσματική ισραηλινή επίθεση εναντίον της Χεζμπολάχ και ο «αποκεφαλισμός» της ηγεσίας της ανάγκασε το Ιράν να εμπλακεί στην σύγκρουση και να την μετατρέψει σε μια απευθείας αναμέτρηση Ιράν-Ισραήλ, η οποία θέτει σε δεύτερη μοίρα το Παλαιστινιακό.

Αλλά και στο ζήτημα της ηγεμονίας στο παλαιστινιακό κίνημα δεν επιτεύχθηκε ο σκοπός της Χαμάς. Δημοσκόπηση του έγκυρου Παλαιστινιακού Κέντρου Πολιτικής και Ερευνών (PCPSR) στις αρχές Σεπτεμβρίου 2024 δείχνει ότι η πλειοψηφία των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας θεωρεί ότι η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου ήταν λανθασμένη. Με περιθώριο σφάλματος 3,5%, το 57% των ερωτηθέντων στη Γάζα δήλωσε ότι η επίθεση ήταν λανθασμένη, ενώ το 39% δήλωσε ότι ήταν σωστή κίνηση. Στη Δυτική Όχθη, το 64% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι η επίθεση ήταν σωστή κίνηση, αλλά αυτό το ποσοστό μειώθηκε από 73% τον Ιούνιο. Το PCPSR βρήκε ότι τα συναισθήματα των ερωτηθέντων για την επίθεση ήταν περίπλοκα καθώς περισσότεροι από τα δύο τρίτα των Παλαιστινίων πιστεύουν ότι η επίθεση έθεσε το παλαιστινιακό ζήτημα στο επίκεντρο της προσοχής και εξάλειψε χρόνια παραμέλησης του σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.

Από την πλευρά του το Ισραήλ έθεσε δύο στόχους, την πλήρη εξουδετέρωση της Χαμάς και την απελευθέρωση των ομήρων. Η εξουδετέρωση όμως της στρατιωτικής ισχύος της Χαμάς δεν φτάνει για την ισραηλινή ηγεσία. Χρειάζεται η διάλυση της κοινωνίας της Λωρίδας ώστε να μην υπάρχουν ερείσματα επανεμφάνισης της Χαμάς ή συγκρότησης άλλου αποτελεσματικού παλαιστινιακού κινήματος αντίστασης, ισλαμιστικού ή κοσμικού.

Η ισραηλινή Δεξιά έχει εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία απορρίψει ανοικτά τη λύση των δύο κρατών επιλέγοντας σχέδια δημιουργίας παλαιστινιακών θυλάκων και εντατικοποίησης της οικοδόμησης παράνομων εποικισμών στην Δυτική Όχθη. Απώτερος σκοπός ο εξαναγκασμός της πλειονότητας των Παλαιστινίων σε νέα προσφυγιά.

Ο στόχος της απελευθέρωσης των ομήρων, όχι μόνο δεν έχει επιτευχθεί αλλά η ισραηλινή εισβολή έχει αυξήσει τους κινδύνους για τη ζωή τους. Η πλήρης εξουδετέρωση της Χαμάς είναι αμφίβολη. Σύμφωνα με τους New York Times, πρώην ανώτατοι αξιωματικοί του ισραηλινού στρατού θεωρούν ότι η Χαμάς έχει πολιτικά νικήσει αφού όπως δείχνει η μέχρι τώρα εμπειρία, χρειάζεται μόλις λίγες ώρες από τη στιγμή της αποχώρησης του ισραηλινού στρατού από μια περιοχή της Γάζας για να επαναφέρει την περιοχή αυτή υπό τον έλεγχο της.

Από την άλλη μεριά, η βιβλική καταστροφή, ο βίαιος εσωτερικός εκτοπισμός και η επιμονή της ισραηλινής κυβέρνησης στην παραμονή του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα και στην δημιουργία νεκρής ζώνης στο βόρειο τμήμα της, με τρόπο ώστε να δημιουργεί παλαιστινιακούς θύλακες σύμφωνα με το πρότυπο της Δυτικής Όχθης, εντάσσεται στην στρατηγική της ισραηλινής Δεξιάς. Στην περίπτωση μάλιστα που αποδυναμωθεί πλήρως η Χαμάς τότε είναι πιθανό το σενάριο μια κατάστασης χάους όπου θα κυριαρχούν ένοπλες ομάδες και πολέμαρχοι εγκληματικού χαρακτήρα.

Οι Αμερικανοί είχαν ζητήσει από τους Ισραηλινούς να ακολουθήσουν στην Γάζα την τακτική που ακολούθησαν με την Χεζμπολάχ: στοχευμένα κτυπήματα, βασισμένα στα αποτελέσματα των μυστικών υπηρεσιών, ώστε να διαλυθεί η ραχοκοκαλιά και το οπλοστάσιο της Χαμάς. Αυτό όμως δεν συνέβη για δύο λόγους. Πρώτον, η επίδραση της επίθεσης της Χαμάς στην ισραηλινή κοινωνία ήταν τόσο βαθιά και τραυματική που μόνο ένας πόλεμος αφανισμού των Παλαιστινίων της Γάζας θα μπορούσε να αποκαταστήσει το αίσθημα ασφάλειας. Δεύτερον, η Χαμάς στην Γάζα είχε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό «στεγανοποιηθεί» έναντι της διάβρωσης των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. Η υπερέκταση της Χεζμπολάχ σε πολλά μέτωπα από την Υεμένη ως τη Συρία την κατέστησε ευάλωτη σε εχθρική διείσδυση.

Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών

Διαβάστε το αφιέρωμα του Eteron για την Κρίση στη Μέση Ανατολή.