Ο ΡΙΣΙ ΣΟΥΝΑΚ ΚΑΙ Η “ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΙΑ” ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΑΚΟ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ

Η απόφαση του Ρίσι Σούνακ να ακυρώσει την προγραμματισμένη συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη σχολιάστηκε από τα media όλου του πλανήτη.

Βλέπετε, δεν συμβαίνει συχνά (σχεδόν ποτέ) να ακυρώνεται συνάντηση που προγραμματίζεται επισήμως μεταξύ εκπροσώπων δυο κρατών.

Διαφορετικά, προκύπτει διπλωματικό πρόβλημα.

Για την ακρίβεια, επεισόδιο.

Σαν και αυτό που έχουμε σήμερα με τη Μεγάλη Βρετανία και αναλύεται από ειδικούς σε όλον τον κόσμο.

Αν η διπλωματία ήταν εύκολο πράγμα, θα ήμασταν όλοι διπλωμάτες -και θα είχαμε ό,τι θέλαμε.

Αλλά δεν είναι.

Ιδιαίτερα σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής, όπου πολλά είναι ρευστά και όλα μπορούν να καταρρεύσουν από μια απροσεξία ή ασέβεια.

Επειδή δεν είναι όλες οι κουλτούρες ίδιες, άρα το ‘σωστό’ και το ‘λάθος’ δεν είναι ίδιο για όλους, υπάρχει το διπλωματικό πρωτόκολλο να διασφαλίζει την αποτελεσματικότητα της όποιας επαφής.

Η ακύρωση λοιπόν, μιας συνάντησης μεταξύ πρωθυπουργών δυο κρατών -και δη την τελευταία στιγμή- μπορεί να θεωρηθεί ως παραβίαση του διπλωματικού πρωτοκόλλου.

Παρεμπιπτόντως, η ελληνική κυβέρνηση τη χαρακτήρισε «διπλωματική απρέπεια».

Τι είναι το διπλωματικό πρωτόκολλο

Πρόκειται για το σύνολο κανόνων, διαδικασιών, συμβάσεων και τελετών που σχετίζονται με τις σχέσεις μεταξύ των κρατών (το πώς πρέπει να εκτελείται η όποια δραστηριότητα στον τομέα της διπλωματίας) είναι γνωστό και ως «σύνολο διεθνών κανόνων ευγενείας».

Εν πολλοίς, ξεκαθαρίζει τι είναι αποδεκτό και τι όχι.

Συμπτωματικά, το διπλωματικό πρωτόκολλο ξεκίνησε τις πρώτες ημέρες του πολιτισμού, όταν τέθηκε για πρώτη φορά ανάγκη συγκεκριμένων κανόνων που θα αφορούσαν τη φιλοξενία ενός επισκέπτη.

Όπως έχει διευκρινίσει ο πρώην πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας, Τσαρλς Κρόφορντ στο Diplomat «η σχέση μεταξύ οικοδεσποτών και φιλοξενούμενων ήταν ανέκαθεν ιδιαίτερα ευαίσθητη».

«Η αιμοδιψής ταινία ‘300’ περιλαμβάνει μια διδακτική επανεφεύρεση διπλωματικών γεγονότων πριν σχεδόν 2.500 χρόνια.

Ο βασιλιάς Λεωνίδας της Σπάρτης δέχεται έναν ανώτερο αγγελιοφόρο που εστάλη από τον βασιλιά Ξέρξη της Περσίας.

Ο αγγελιοφόρος προτείνει ότι η Σπάρτη δεν χρειάζεται παρά να προσφέρει ευγενικά ένα «δείγμα υποταγής» στον βασιλιά Ξέρξη και τον τεράστιο στρατό του.

Ο βασιλιάς Λεωνίδας δεν εντυπωσιάζεται κι έτσι ο αγγελιοφόρος καταλήγει σε ένα βαθύ πηγάδι της Σπάρτης, μαζί με τους διάφορους συνεργάτες του.

Αυτό το παράδειγμα μάς οδηγεί στην ένταση που υπάρχει στην καρδιά του διπλωματικού πρωτοκόλλου: τη δυσάρεστη σχέση μεταξύ Κανόνων και Αρχών.

Ο αγγελιοφόρος υπέθεσε ότι οι Κανόνες της Διπλωματίας θα του επέτρεπαν να μεταφέρει το ανεπιθύμητο μήνυμά του και να επιστρέψει με ασφάλεια για να πει στον βασιλιά Ξέρξη την απάντηση της Σπάρτης.

Ξέχασε, όμως, τη βαθύτερη αρχή του παιχνιδιού: όταν βρίσκεστε στο σπίτι κάποιου άλλου, οι δικοί του κανόνες είναι αυτοί που μετράνε περισσότερο.

Αυτό που ξεχνούν σήμερα οι περισσότεροι διπλωμάτες (αν το σκέφτηκαν ποτέ) είναι το λόγο που είναι αυτοί που είναι οι κανόνες του διπλωματικού πρωτοκόλλου, όπως ορίζονται πρωτίστως στη Σύμβαση της Βιέννης του 1961 για τις Διπλωματικές Σχέσεις.

Αυτή η Σύμβαση κωδικοποίησε σε ένα εύχρηστο σύντομο κείμενο, αρχές και πρακτικές που χρονολογούνται από τους αρχαίους Έλληνες.

Στην αρχή το πρωτόκολλο αφορούσε τις διάφορες μορφές αλληλεπίδρασης που ίσχυαν στην επίσημη αλληλογραφία μεταξύ κρατών, οι οποίες ήταν συχνά περίπλοκες.

Με την πάροδο του χρόνου έφτασε να καλύπτει ένα πολύ ευρύτερο φάσμα διεθνών σχέσεων.

Η θεματική ιδέα που διέπει τις βασικές αρχές της Συνέλευσης είναι η απλούστερη δυνατή. Αφορά τους οικοδεσπότες και τους προσκεκλημένους.

«Η εξέλιξη των κανόνων βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στους κανόνες της ανθρώπινης φιλοξενίας. Δηλαδή, οι οικοδεσπότες έχουν ευθύνες απέναντι στους επισκέπτες και οι επισκέπτες έχουν ευθύνες απέναντι στους οικοδεσπότες».

Όταν λέτε σε κάποιον καλεσμένο σας να αισθανθεί στο σπίτι σας όσο άνετα αισθάνεται στο δικό του σπίτι, δεν εννοείτε να ανοίξει όλα σας τα συρτάρια, τα γράμματα σας, να ζωγραφίσει στα βιβλία σας ή να πιει το καλύτερο κρασί σας.

Υπάρχουν ξεκάθαρα όρια για το τι μπορεί να κάνει και τι δεν μπορεί να κάνει. Κατ’ αρχάς πρέπει να σεβαστεί εσάς, το σπίτι και την ιδιωτικότητα σας.

Εσείς τώρα, ως οικοδεσπότες επίσης πρέπει να σεβαστείτε τον φιλοξενούμενο σας, την περιουσία του και την ιδιωτικότητα του του.

Αυτές οι στοιχειώδεις, οικιακές, διαχρονικές αρχές που αντανακλούν τις αρχαίες ιδέες της τιμής, του σεβασμού, της αμοιβαιότητας και της ιδιωτικής ζωής είναι αυτά που ορίζει η Σύμβαση της Βιέννης για τη σύγχρονη διπλωματία.

Κάποιος τόνισε ότι πίσω από τη μεγαλοπρέπεια, την υπερηφάνεια και τη φλόγα του διπλωματικού πρωτοκόλλου κρύβεται η προβλεψιμότητα: άνθρωποι από πολύ διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις μπορούν να καταλάβουν πού βρίσκονται, όταν συναντιούνται.

Το πρωτόκολλο αφορά μόνο τους ανθρώπους: ο εγκάρδιος και καλόβολος βασικός σεβασμός βοηθά να ξεπεραστούν πολλές διαφωνίες.

Και οι δύο έχουν κυρίως δίκιο. Αλλά πέρα από αυτό, μην ζητάτε από τους Σπαρτιάτες να δείξουν μικρό δείγμα υποταγής. Συνήθως δεν τελειώνει καλά αυτό».

Η ΑΚΥΡΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΣΕΒΕΙΑ Ή ΑΠΡΟΘΥΜΙΑ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η ακύρωση των προγραμματισμένων ραντεβού δεν είναι κάτι το αποδεκτό.

Στο An Experts’ Guide to International Protocol που εξέδωσε το Amsterdam University σημειώνεται πως η διπλωματία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εμπιστοσύνη, τον σεβασμό και την αποτελεσματική επικοινωνία.

Οι απότομες ακυρώσεις μπορεί να θεωρηθούν ως ασέβεια ή απροθυμία σε επίπεδο συνεργασίας.

«Στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, οι ακυρώσεις της τελευταίας στιγμής μπορούν να θεωρηθούν ως έλλειψη δέσμευσης στη σχέση και να ερμηνευθούν ως ένδειξη περιφρόνησης για τον ηγέτη της άλλης χώρας και τα επίμαχα ζητήματα».

Τέτοιες ενέργειες συμβάλουν στη διακοπή της επικοινωνίας και εμποδίζουν την πρόοδο διμερών ή πολυμερών πρωτοβουλιών.

Ενίοτε οδηγούν σε διπλωματικές διαμάχες και εντάσεις μεταξύ εθνών».

Εάν ο λόγος της ακύρωσης ανακοινωθεί με σαφήνεια και έγκυρη αιτιολόγηση, μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίον γίνεται αντιληπτή η ακύρωση.

Εν προκειμένω, η βρετανική πλευρά επικαλέστηκε αλλαγή προγράμματος του Σούνακ.

Τo αντικρουόμενο πρόγραμμα και οι έκτακτες ανάγκες εργασίας είναι το Νο1 στη λίστα με τους λόγους ακύρωσης προγραμματισμένης επαγγελματικής συνάντησης. Στο Νο2 είναι η ελλιπής προετοιμασία, στο Νο3 η απουσία ατζέντας, στο Νο4 λόγοι ταξιδιού και στο Νο5 προσωπικοί λόγοι.

Σε αυτό το πρωτόκολλο, προβλέπεται να ενεργεί αυτός που ακυρώνει έγκαιρα, να απολογείται, να εξηγεί και να επαναπρογραμματίζει το ραντεβού.

Όλα αυτά δεν συνέβησαν στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τη Μεγάλη Βρετανία να προτείνει συνάντηση του πρωθυπουργού της Ελλάδας με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό της Βρετανίας, Όλιβερ Ντάουντεν.

Η Ελλάδα δεν τη δέχθηκε.

Το επιτελείο του Μητσοτάκη θεώρησε ότι η ακύρωση είχε να κάνει με τη δυσφορία που προκάλεσαν στον Σούνακ οι δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Ελλάδας, για τα γλυπτά του Παρθενώνα, λίγες ώρες νωρίτερα.

Βασίστηκε στις πληροφορίες που ήθελαν να διαρρέει η Ντάουνινγκ Στριτ πως αποκλείεται κάθε σενάριο επιστροφής των γλυπτών.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες συνθήκες, η φύση της σχέσης μεταξύ των δύο χωρών και το διπλωματικό πλαίσιο μπορούν όλα να διαδραματίσουν ρόλο στον καθορισμό της σοβαρότητας του αντίκτυπου της ακύρωσης μιας επίσημης συνάντησης.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το Βρετανικό Μουσείο λειτουργεί ανεξάρτητα από την κυβέρνηση της χώρας. Άρα, ακόμα και αν ο Σούνακ συμφωνήσει στην επιστροφή/δανεισμό των γλυπτών, οι επικεφαλής του Μουσείου δεν είναι υποχρεωμένοι να υπακούσουν.

ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ

Οι επισκέπτες δεν μπορούν να γίνουν φιλοξενούμενοι εκτός εάν οι οικοδεσπότες συμφωνήσουν να τους φιλοξενήσουν (άρθρο 2 του VC: η ίδρυση μόνιμων διπλωματικών αποστολών απαιτεί αμοιβαία συναίνεση).

Οι οικοδεσπότες δεν χρειάζεται να αναφέρουν λόγους για τους οποίους δεν δέχονται επισκέπτες ή ζητούν από τους επισκέπτες να φύγουν (άρθρα 4 και 9 του VC: οι διπλωμάτες είναι ευπρόσδεκτοι σε ξένο έδαφος, μόνο για όσο διάστημα η κυβέρνηση υποδοχής είναι έτοιμη να τους υποδεχθεί).

Οι επισκέπτες δεν μπορούν να χρησιμοποιούν το χώρο της φιλοξενίας τους τους για εμπορικές ή παράνομες δραστηριότητες (άρθρο VC 41: οι διπλωματικοί χώροι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται με κανέναν τρόπο ασυμβίβαστο με τις λειτουργίες της αποστολής όπως ορίζονται στην παρούσα Σύμβαση).

Οι οικοδεσπότες θα πρέπει να σέβονται το απόρρητο και την ιδιοκτησία των επισκεπτών (άρθρα 22 και 24 VC: Οι διπλωματικές εγκαταστάσεις είναι απαραβίαστες και δεν πρέπει να εισέρχονται από τους πράκτορες του κράτους υποδοχής παρά μόνο κατόπιν άδειας του αρχηγού της αποστολής).

Οι οικοδεσπότες πρέπει να σέβονται το δικαίωμα των επισκεπτών να επικοινωνούν ιδιωτικά, αλλά οι επισκέπτες με τη σειρά τους, δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από αυτό το απόρρητο για να κάνουν παράνομες ενέργειες (VC Άρθρο 27: το κράτος υποδοχής επιτρέπει και προστατεύει την ελεύθερη επικοινωνία από την πλευρά της αποστολής για όλους τους επίσημους σκοπούς. ένας διπλωματικός σάκος μπορεί να περιέχει μόνο διπλωματικά έγγραφα ή αντικείμενα που προορίζονται για επίσημη χρήση)

Ο επισκέπτης δεν πρέπει να ανακατεύεται στις υποθέσεις του οικοδεσπότη (άρθρο VC 41: οι διπλωμάτες έχουν καθήκον να μην αναμειγνύονται στις εσωτερικές υποθέσεις του κράτους υποδοχής) ή να ασκούν ιδιωτική επιχείρηση ενώ βρίσκονται στην ιδιοκτησία του οικοδεσπότη (VC άρθρο 42).