ΞΗΜΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΙΧΘΥΟΣΚΑΛΑ ΤΟΥ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ

02:00 τα ξημερώματα. Μια σειρά από φορτηγάκια παρατάσσονται στην είσοδο του Χρηματιστηρίου. Είναι η ώρα που θα ανοίξει τις πόρτες του και θα ξεκινήσει η αγοραπωλησία.

Κάθε βράδυ εδώ και δεκαετίες το ίδιο πράγμα.

Και αν τα τελευταία χρόνια η πελατεία έχει σχετικά μειωθεί όπως και τα ψάρια που αλιεύονται, η Ιχθυόσκαλα στο Κερατσίνι, το «ζωντανό Χρηματιστήριο» είναι ίσως το πιο θορυβώδες μέρος στην Αττική κατά τη διάρκεια της νύχτας, παρά το γεγονός πως δεν παίζει μουσική.

Ο Σάββας Σμυρνάκης είναι 38 χρονών και ζει στην ιχθυόσκαλα από μικρό παιδί. «Τη δουλειά την αγάπησα όταν ήμουν 2-3 χρονών και άκουγα τους αγοραστές να φωνάζουν Μήτσο-Μήτσο χίλιες φορές το δευτερόλεπτο. Μήτσος είναι ο πατέρας μου που δούλευε τότε το μαγαζί», λέει. Ιχθυέμπορος τέταρτη γενιά που όμως σπούδασε και ιχθυολόγος ώστε να εμπλουτίσει τις γνώσεις του γύρω από το αντικείμενο, ο Σάββας Σμυρνάκης στην Ιχθυόσκαλα είναι από τους πλέον δημοφιλείς, γι’ αυτό άλλωστε είναι και πρόεδρος των ιχθυεμπόρων.

Επιχειρηματίες από ιχθυοπωλεία της Αττικής και της επαρχίας, λαϊκές αγορές, σούπερ μάρκετ, εστιατόρια -στην Ιχθυόσκαλα γίνεται μόνο πώληση χονδρικής- περνούν μπροστά από το εμπόρευμά του στην αίθουσα Δημοπρασίας και διαπραγματεύονται τις τιμές. «Γνωριζόμαστε σχεδόν με όλους. Άλλωστε οι πελάτες είναι οι ίδιοι. Ανάλογα με την κίνηση και με την διαθέσιμη ποσότητα κινείται και η τιμή τους».

Σαρδέλες, γαύροι, μπακαλιάροι, και κάθε λογής ψάρι απλώνονται στα κιβώτια στην ιχθυόσκαλα. Ψάρια που έχουν ψαρέψει τα καΐκια, ψάρια από ιχθυοτροφεία αλλά και εισαγόμενα από την Ισπανία, την Ιταλία ή οι σολωμοί που φτάνουν από τη Νορβηγία.

«Παζάρια και μάχη για το εμπόρευμα»

Όταν η ώρα περάσει, περίπου στις 4 το πρωί, οι τιμές αρχίζουν σταδιακά να πέφτουν σε όσα δεν έχουν πουληθεί ακόμα. Το εμπόρευμα πρέπει να φύγει φρέσκο για να μην χάσει την αξία του.

«Σάββα πόσο;» Η φράση ακούγεται μπροστά από το σημείο που έχει απλωμένο το εμπόρευμά του ο Σμυρνάκης. Δεκάδες άνθρωποι, με τεφτέρια στο χέρι για να σημειώνουν τι θέλουν να πάρουν και σε τι τιμές το βρίσκουν, ρωτούν ταυτόχρονα, κάνουν μια βόλτα στην πραμάτεια των υπόλοιπων 60 περίπου εμπόρων της Ιχθυόσκαλας και επιστρέφουν με την ελπίδα να έχει πέσει η τιμή. Θα περάσουν αρκετές φορές μπροστά από τα εμπορεύματα όλων, προσπαθώντας να διακρίνουν τα καλύτερα ψάρια και να παζαρέψουν.

Ξαφνικά ένα μπουλούκι ανθρώπων μαζεύεται γύρω από κάποιον έμπορο κοντά στο σημείο που βρίσκεται ο Σμυρνάκης. «Μόλις ξεφόρτωσε ένα καΐκι από την Αίγινα που συνεργάζεται με αυτόν τον έμπορο και ήρθαν γόπες, λούτσοι και διάφορα άλλα» μας εξηγεί. Τα εμπορεύματα από τα καΐκια φτάνουν ανά πάσα στιγμή μέσα στο 24ωρο αλλά αν αυτό γίνει τις νυκτερινές ώρες που βρίσκονται εκεί οι αγοραστές τότε αρχίζει πραγματικός αγώνας για το ποιος θα προλάβει. Δεν περνούν πέντε λεπτά και τα περίπου 30 κιβώτια με ψάρια που ξεφορτώθηκαν από το καΐκι έχουν εξαφανιστεί. Το μπουλούκι των ανθρώπων έχει διαλυθεί και όσοι δεν βρήκαν ή δεν πρόλαβαν αυτό που ήθελαν συνεχίζουν την αναζήτηση στους υπόλοιπους εμπόρους της αγοράς.

«Εγώ είμαι ρομαντικός, δεν έχει περάσει νύχτα που να μην έρθω από την Ιχθυόσκαλα ακόμα και τις μέρες που μου δίνω ρεπό. Έστω μια βόλτα θα έρθω να την κάνω. Μπορεί να έχω πάει στα μπουζούκια, στην επιστροφή θα περάσω έστω για δέκα λεπτά να περπατήσω από την μια μεριά ως την άλλη, να έχω εικόνα της αγοράς, να πω την καλημέρα μου και να πάω για ύπνο» λέει ο Σμυρνάκης. Η δουλειά του ξεκινάει από τη 01:00 τα ξημερώματα, ενώ οι υπάλληλοι έχουν ανοίξει περίπου μια ώρα πριν το μαγαζί του στην Ιχθυόσκαλα. Κάθεται μέχρι το πρωί που τελειώνουν οι πωλήσεις και μετά ασχολείται με τις παραλαβές και τις υπόλοιπες γραφειοκρατικές δουλειές μέχρι περίπου τις 17:00 με 18:00 το απόγευμα.

«Παρόλο που βλέπεις αυτόν τον κόσμο εδώ, τα τελευταία χρόνια η δουλειά είναι αρκετά πεσμένη σε σχέση με το παρελθόν» λέει ο Σμυρνάκης. «Η αγοραστική δυνατότητα έχει πέσει αρκετά, ο τρόπος ζωής έχει αλλάξει και έχουν εισχωρήσει πολύ στην αγορά και τα κατεψυγμένα. Τα ψάρια που πωλούνται είναι αρκετά λιγότερα συγκριτικά με περασμένες δεκαετίες. Επιπλέον δεν έρχονται και Έλληνες να δουλέψουν ενώ οι μισθοί είναι πάνω από σίγουρα πάνω από χίλια ευρώ. Αυτό όμως απαιτεί να αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου, να δουλεύεις νύχτα. Τέλη δεκαετίας 80 και τη δεκαετία του 90, ο νονός μου πηγαινοερχόταν τρεις φορές τη μέρα και έφερνε ψάρια στην Ιχθυόσκαλα. Έχω ζήσει το μέρος αυτό σε χρυσές εποχές. ».

Περίπου τριάντα χρόνια είναι στη δουλειά και ο Δημήτρης Λιόντος. Ο παγοπώλης της ιχθυόσκαλας έχει πάρει κι εκείνος τη σκυτάλη από τον πατέρα του. Κάθεται στο κουβούκλιό του και σημειώνει τις παραγγελίες. «Τροφοδοτούμε την αγορά με πάγο. Αγοράζουν οι έμποροι που βρίσκονται στην αίθουσα Δημοπρασίας, για να συντηρούν τα ψάρια. Πουλάμε 1.80 την κολώνα, την σπάμε και την παίρνουν για τα κιβώτια με τα ψάρια», λέει, ανακαλώντας όμως κι εκείνος παλαιότερα χρόνια όπου η ποσότητα των ψαριών και κατ’ επέκταση η κίνηση ήταν πολύ μεγαλύτερη.

«Δουλειά μας η διασφάλιση της νομιμότητας του εμπορίου»

Ετησίως, από την Ιχθυόσκαλα του Κερατσινίου διακινούνται περίπου 22.500 τόνοι ψάρια, ενώ εδώ είναι το μοναδικό σημείο στη χώρα που υπάρχει συσκευαστήριο ώστε να γίνονται εξαγωγές. Αν περάσουν δύο ημέρες και το ψάρι δεν έχει πουληθεί -παρά το γεγονός πως είναι σε καλή κατάσταση- για τον αγοραστή-έμπορο που φτάνει στην Ιχθυόσκαλα έχει χάσει την αξία του και δύσκολα το προτιμάει. Έτσι, οι ψαράδες έχουν αποφασίσει να στέλνουν αυτά τα ψάρια σε δομές. Περίπου 170 με 220 τόνοι ψάρια διατίθενται ετησίως από τους ψαράδες στο Κερατσίνι σε δομές όπως τα κοινωνικά παντοπωλεία των Δήμων, τα ιδρύματα, το Χαμόγελο του Παιδιού, την Εκκλησία και αλλού.

«Η δουλειά της Ιχθυόσκαλας είναι να διασφαλίζει την ομαλή προσέλευση, την ομαλή λειτουργία, την καθαριότητα, να μην υπάρχουν εντάσεις και να ξέρει ο καθένας το σημείο του. Εδώ έχεις να διαχειριστείς 1.500 άτομα. Περίπου 700 αυτοκίνητα πελατών κάθε νύχτα. Οι Έλληνες έμποροι με τους Αλβανούς εργαζόμενους στην πώληση και τους Αιγύπτιους ψαράδες συνυπάρχουν στην Ιχθυόσκαλα» λέει ο γενικός διευθυντής της, Βασίλης Κατσιώτης.

«Βασικό μας μέλημα είναι να μην επιτρέπουμε να πουληθούν ψάρια που έχουν αλιευτεί παράνομα. Εδώ μπαίνουν μόνο τα νόμιμα αλιευμένα ψάρια. Δεν περνάει τίποτα από την πύλη χωρίς να έχει καταγραφεί. Για παράδειγμα τα ψάρια από τους ψαροντουφεκάδες δεν έρχονται εδώ. Αυτή η ιχνηλάτιση είναι βασικό πρόβλημα που γίνονται διαρκώς βήματα για να λυθεί. Τα αλιεύματα δεν μπορεί να ελέγχονται μόνο στις οργανωμένες αγορές όπως εδώ. Πρέπει να δημιουργηθούν οι μηχανισμοί ώστε να εξασφαλίζεται πως δεν θα πηγαίνουν οι παράνομοι αλιείς να τα πουλάνε απευθείας σε εστιατόρια ή αλλού» λέει ο Κατσιώτης.

«Για τον λόγο αυτό προσπαθούμε να αναπτύξουμε την e-ιχθυόσκαλα. Μια ολοκληρωμένη μηχανογράφηση των ψαριών σε όλες τις ιχθυόσκαλες. Αυτό περιλαμβάνει καταγραφή του κάθε ψαριού από την ώρα που το βγάζει στη στεριά το καΐκι μέχρι την ώρα που πωλείται στον καταναλωτή, ώστε ένα ιχθυοπωλείο να μην μπορεί να πουλάει ως ντόπια περισσότερα ψάρια από όσα έχει στην πραγματικότητα αγοράσει από τον προμηθευτή του» εξηγεί.

Την φετινή χρονιά παρατηρήθηκε σημαντική μείωση στις ποσότητες του γαύρου και αυτό είναι κάτι που θα μελετηθεί το επόμενο διάστημα. «Φανταστείτε πως τον Αύγουστο, η ποσότητα γαύρου που έφτασε στην Ιχθυόσκαλα ήταν 99 τόνοι. Τον Αύγουστο του 2020 είχαν φτάσει 240 τόνοι και το 2019 241 τόνοι. Η μείωση του 2021 ήταν αισθητή και σύμφωνα με τους ψαράδες ένας λόγος ήταν οι θερμοκρασίες και το πλαγκτόν που εμφανίστηκε κυρίως στο Βόρειο Αιγαίο. Σίγουρα η αιτία που το προκάλεσε δεν ήταν μόνο μια. Αναμένεται να μελετηθεί από τους ειδικούς ώστε να διαπιστωθεί και αν έχει γίνει υπεραλίευση».

Τελευταίες προετοιμασίες

Αυτή την περίοδο πάντως, οι μηχανότρατες ζεσταίνουν τις μηχανές τους. Έχουν σταματήσει να ψαρεύουν από τις 23 Μαΐου και την 1η Οκτωβρίου αρχίζει η νέα αλιευτική περίοδος γι’αυτές. Όλο αυτό το διάστημα έχουν κάνει τις επισκευές στα σκάφη τους και έχουν στελεχώσει τα πληρώματά τους για τη νέα σεζόν. Πληρώματα που αποτελούνται αποκλειστικά από Αιγύπτιους αλιεργάτες. Τα σκάφη της μέσης αλιείας, πλην των Ελλήνων καπετάνιων που κι αυτοί είναι πλέον όλο και μεγαλύτεροι σε ηλικία, στελεχώνονται αποκλειστικά από Αιγύπτιους που έρχονται κάθε σεζόν από μεγάλα ψαροχώρια της Αιγύπτου.

Ένας από τους έμπειρους καπετάνιους είναι ο Βαγγέλης Κοροπούλης, 40 χρόνια ψαράς, ετοιμάζει μαζί με το πενταμελές πλήρωμα τη μηχανότρατα του, την «Ελένη Κ.» που βρίσκεται αραγμένη στην Ιχθυόσκαλα, για να βγει στα ανοιχτά την επόμενη εβδομάδα. «Ήμασταν ένα μήνα στο ναυπηγείο και τώρα ολοκληρώνουμε τη συντήρηση» λέει πίνοντας τον καφέ του χαράματα στη γέφυρα της μηχανότρατας. «Συντηρούμε τις μηχανές, τα ψυκτικά, τα εργαλεία για το ψάρεμα, τις παγομηχανές, όλα».

«Εδώ δουλεύουμε κουρδισμένοι. Από όταν θα ξεκινήσουμε να βγούμε στη θάλασσα, δεν κατεβαίνουμε από το καΐκι για καιρό. Όλα βέβαια τα κανονίζει και η ψαριά. Αν ψαρεύουμε για παράδειγμα κοντά στη Νάξο, θα φτάσουμε στην ιχθυόσκαλα εκεί στις 5 το πρωί, θα ξεφορτώσουμε και μέχρι τις 6 έχουμε φύγει και έχουμε ξαναβγει στη θάλασσα. Δεν καθόμαστε έξω. Παλιότερα ήταν αλλιώς, μπορεί και να καθόμασταν στη στεριά μια μέρα και μετά ξαναφεύγαμε. Πλέον τα ψάρια είναι λιγότερα, οι πωλήσεις είναι επίσης πεσμένες, τα έξοδα σε πετρέλαια, οι τιμές στα δίχτυα έχουν διπλασιαστεί, οι συντηρήσεις έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, οπότε για να βγάλεις μεροκάματο δεν έχει καθόλου ξεκούραση. Η αγορά είναι εντελώς διαφορετική πλέον».

Το επάγγελμά, όπως λέει ο Κοροπούλης κινδυνεύει αφού δεν μπαίνουν νέοι άνθρωποι στη δουλειά: «Μόνο οι Αιγύπτιοι είναι φοβεροί ψαράδες. Έρχονται για την αλιευτική περίοδο, γυρνάνε στην πατρίδα τους και επιστρέφουν την επόμενη χρονιά. Αν δεν ήταν αυτοί δεν θα υπήρχε σήμερα ψάρεμα στην Ελλάδα. Πέρυσι που λόγω covid ήρθαν πολύ λιγότεροι ψάχναμε ποιος θα προλάβει να φτιάξει πλήρωμα. Οι Έλληνες δεν έρχονται. Δεν τη γουστάρουν τη δουλειά. Εγώ είχα στο παρελθόν τρεις φορές Έλληνες, έφυγαν όλοι σε μια εβδομάδα, δεν τους άρεσε. Είναι κι αυτός ένας λόγος που τελειώνει το επάγγελμα σε λίγα χρόνια».

Στη θάλασσα, κατά τη διάρκεια της δουλειάς, αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα με τους Τούρκους ψαράδες, οι οποίοι όπως λέει ο Κοροπούλης ψαρεύουν ανεξέλεγκτα με μεγάλα αλιευτικά. «Αυτοί βγαίνουν, γλείφουν το βυθό και τώρα θα αρχίσουμε να ψαρεύουμε εμείς και θα κυνηγάμε ότι έχει απομείνει. Και φυσικά δεν είναι και λίγα τα επεισόδια που προκαλούν. Πρόσφατα ψαρεύαμε κοντά στο Αγαθονήσι και ενώ ήμασταν ενάμισι μίλι από μέσα στα ελληνικά όρια, ήρθε τούρκικη ακταιωρός, μας έλεγε πως ψαρεύουμε σε τούρκικα ύδατα και μας ανάγκασε να φύγουμε. Παίρναμε τηλέφωνο λιμεναρχεία, υπουργεία, δεν μας έστειλε κανείς βοήθεια».

Εξηγεί πάντως πως για τους ίδιους αποτελεί σημαντικό πρόβλημα τόσο το “βάφτισμα των ψαριών” όσο και το υπερκέρδος που προσπαθούν να βγάλουν τα καταστήματα που πουλάνε τα ψάρια στον καταναλωτή. «Έρχονται ορισμένοι έμποροι, αγοράζουν από την Ιχθυόσκαλα 5 κιλά ψάρι για να έχουν το τιμολόγιο, παίρνουν άλλα 20 κιλά εισαγόμενο από την Ισπανία και πουλάνε σε εσένα τον καταναλωτή 25 κιλά ως ελληνικό. Επίσης δεν υπάρχει και κανένα όριο στην τιμή που πουλιούνται. Δεν γίνεται τον μπακαλιάρο να τον πληρώνομαι εγώ 6 ευρώ και εσύ να τον αγοράζεις στη γειτονιά σου 21 ευρώ. Δεν πουλιούνται τα ψάρια και δεν υπάρχει πολιτική βούληση να μπει ένα όριο στις τιμές. Αυτό όμως έχει επίπτωση κυρίως σε εμάς».

Η ώρα έχει πάει 7 το πρωί και η Ιχθυόσκαλα έχει αρχίσει να ησυχάζει. Οι περισσότεροι έμποροι από τις λαϊκές αγορές, τα ιχθυοπωλεία, τα σούπερ μάρκετ και εστιατόρια έχουν φύγει με τα ψάρια που διάλεξαν και οι ιχθυέμποροι όπως ο Σάββας Σμυρνάκης θα κάνουν απολογισμό των πωλήσεων και θα ετοιμαστούν για τις επόμενες παραλαβές τους. Η δουλειά του Δημήτρη Λιόντου στον πάγο δεν σταματάει καθώς ο πάγος ζητείται σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ο διευθυντής, Βασίλης Κατσιώτης θα συνεχίσει να ελέγχει αν τηρούνται οι κανόνες καθαριότητας και νομιμότητας, ενώ ο Βαγγέλης Κοροπούλης με το πλήρωμά του, με το πρώτο φως θα επιστρέψουν στην επισκευή και τον έλεγχο των εργαλείων τους πάνω στην κουβέρτα του πλοίου. Το παζάρι τελείωσε για απόψε αλλά όλοι δουλεύουν για να ξεκινήσει το επόμενο, μόλις η ώρα ξαναπάει 02:00 το πρωί.