Όταν ο Κούνδουρος συνάντησε τον Βέγγο. Μια ιστορία αλληλεγγύης

Η αριστερή δράση του πάτερα του Θανάση Βέγγου, είχε άμεσες συνέπειες στη ζωή του νεαρού, ο οποίος κλήθηκε να κάνει στη στρατιωτική του θητεία στο στρατόπεδο της Μακρονήσου. Εκεί, είχε την πρώτη του επαφή με αληθινούς καλλιτέχνες.

Ανάμεσα στους χιλιάδες κρατούμενους της Μακρονήσου, που είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αριστερών στρατιωτών, ήταν άνθρωποι των γραμμάτων και του πνεύματος, όπως ο ηθοποιός Μάνος Κατράκης από την Κίσσαμο, ο σκηνοθέτης Κούνδουρος, ο Απόστολος Σάντας, που μαζί με τον Γλέζο είχαν κατεβάσει τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη και πάρα πολλοί άλλοι.

Ο Νίκος Κούνδουρος, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών, είχε ζητήσει να τον αφήσουν να πάει να μείνει σε ένα βουνό μακριά από τους επιτηρητές του. Εκεί συναντήθηκε με τον Θανάση Βέγγο ο οποίος πηγαινοερχόταν κάθε μέρα από το στρατόπεδο στο βουνό για να του πηγαίνει φαγητό. Οι εξόριστοι έχτισαν στη Μακρόνησο τρία θέατρα με τα ίδια τους τα χέρια για την “ιδεολογική αναμόρφωση” τους, τα θέατρα “που τα ήθελαν για μόστρα”, όπως έλεγε ο Τάσος Ζωγράφος. Σε ένα από αυτά, ξεκίνησε και η μεγάλη σφαγή του διημέρου 29 Φλεβάρη – 1 Μάρτη 1948, στο Α’ Τάγμα, όταν εκτελέστηκαν άοπλοι στρατιώτες (350 νεκροί κρατούμενοι).

Το ρεπερτόριο περιελάμβανε “ανώδυνες” ελληνικές κωμωδίες, σκετς, τραγούδια και προγράμματα επιθεώρησης. Σε σπάνιες περιπτώσεις παρουσιάστηκαν έργα κλασικού ρεπερτορίου (“Αντιγόνη”) και κανένα σχέδιο δεν υλοποιούνταν χωρίς την έγκριση της διοίκησης.

Τα προγράμματα διαμορφώνονταν από το Γραφείο Ηθικής Αγωγής και περιείχαν και κείμενα με αντικομουνιστικό περιεχόμενο για την “ιδεολογική αναμόρφωση των εξόριστων”, όπως αναφέρει ο ιδρυτής του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ, καθηγητής και θεατρολόγος, Νικηφόρος Παπανδρέου.

Ο Κούνδουρος, που ήταν τότε φοιτητής της αρχιτεκτονικής, είχε χρεωθεί να κατασκευάσει ένα θέατρο, για το οποίο εργάστηκε και ο Βέγγος μαζί του. Στη συνέχεια, ο σκηνοθέτης του έδωσε έναν ρόλο για να παίξει μπροστά στο τάγμα.

“Θέατρο σήμαινε μερικές χιλιάδες στρατιώτες ανέβαιναν πάνω, ήταν κάτι νταμάρια στο νησί, μάζευαν πέτρα, έβαζαν την πέτρα στον ώμο, έφτανε η πέτρα και τη σωριάζανε σε ένα πλάτωμα που είχαμε σκάψει. Εκεί άρχισε να χτίζεται το θέατρο, το περίφημο θέατρο το Μακρονησιώτικο”, θυμόταν ο Νίκος Κούνδουρος μιλώντας στην τηλεοπτική εκπομπή της Μηχανής του Χρόνου.

Αρχικά ο Θανάσης Βέγγος είχε “κοπεί” από τη θεατρική ομάδα γιατί δεν είχε καλλιτεχνικές σπουδές. Η “μοίρα” του άλλαξε όταν συνάντησε τον εξόριστο σκηνοθέτη, όπως προαναφέραμε.

Όπως έχει πει ο σκηνοθέτης, τον Βέγγο τον γνώρισε στο βουνό όπου προσπαθούσε να στήσει ένα αντίσκηνο να κοιμηθεί. Η αλληλεγγύη του Θανάση, τον έκανε να τον πάρει μαζί του στη μετέπειτα συνεργασία τους.

“Τα κιβώτια του μπακαλιάρου τα έχει βουτήξει ο Βέγγος αγκαλιά και τα πετάει χάμω και μου λέει “σύντροφε”, λέω “τι συμβαίνει;”, μου λέει “μην κοιμάσαι εδώ πέρα τη νύχτα θα πάθεις ζημιά”. Και του λέω “τι σε νοιάζει εσένα;”. Δεν απάντησε. Άρχισε με ένα σκεπάρνι και κάνει, κάνει, και φτιάχνει ένα κρεβάτι με τα ξύλα από τα κιβώτια του μπακαλιάρου. Μου κάνει “εδώ θα κοιμάσαι όχι στο χώμα”. “Τι σε νοιάζει εσένα σύντροφε;”, του είπα, ήταν και άσχημος. Και τώρα άσχημος είναι. Λέει, “δεν θα κοιμηθείς στο χώμα”.

Ουσιαστικά ο Κούνδουρος του άλλαξε τη ζωή, όταν ο Θανάσης Βέγγος άρχισε να παίζει στο πλάι του.

“Τον είδα σαν Καραγκιόζη στην αρχή, είπα, τι κάνει τώρα ο Βέγγος; Η τεχνική που τον έχει δοξάσει είναι ο τρόπος ζωής του. Ήταν μια φυσιογνωμία που ξεχώριζε όπου κι αν τον έβαζες. Σε μια ομάδα με 150 ανθρώπους, αμέσως τον επισημαίνεις”.

Το βίντεο από τη Μηχανή του Χρόνου:

Σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ως3, ο Θ. Βέγγος θυμόταν:

“Θυμάμαι, όταν ήμουν στη Μακρόνησο το ’49, στις παραστάσεις που οργάνωνε ο Νίκος Κούνδουρος, στο θεατράκι που είχαμε στο Δεύτερο Τάγμα. Με έβαζε και έπαιρνα το μικρόφωνο κι έλεγα ό,τι μου κατέβαινε στο μυαλό. Έκανα μιμήσεις, παρωδούσα διαφημίσεις για γυναικείες κρέμες, οτιδήποτε. Γελούσαν οι πάντες. Από πού κι ως πού εγώ αστείος, αναρωτιόμουνα μέσα μου…

Εκεί πρωτοείδα θέατρο. Είδα τον Κατράκη και τους άλλους μεγάλους να παίζουν. Ο Κούνδουρος με είχε σταμπάρει και πίστευε ότι θα μπορούσα να παίξω και με έβαλε κι έκανα διάφορα, σαν κλόουν περισσότερο”.

Επιστρέφοντας από τη Μακρόνησο, ο Βέγγος έκανε την παλιά του δουλειά. Από την ίδια συνέντευξη:

“Στο στρατό μαζευτήκαμε μια ομάδα για να σκαρώσουμε μία παράσταση. Ο Κούνδουρος ήταν σκηνογράφος. Μια μέρα μου λέει: Θανάση, όταν απολυθούμε, θα παίξεις σε μία ταινία που θα φτιάξω. Γύρισα στο πατάρι με τα δέρματα κι ούτε που το θυμόμουνα. Έτσι, όταν ήρθε να με βρει, δεν είχα καμία διάθεση πια και αρνήθηκα. Η επιμονή του όμως ήταν τέτοια, που στο τέλος με κατάφερε”.

Το 1951 ο σκηνοθέτης γύρισε την πρώτη του ταινία (στην οποία όλοι οι συντελεστές ήταν πρώην εξόριστοι) και ο Θανάσης Βέγγος έκανε την πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση στη “Μαγική πόλη”.

“Βρέθηκα σ’ έναν καινούριο κόσμο, που ταυτόχρονα αποτελούσε και μια λύση για το οικονομικό μου πρόβλημα”, είχε δηλώσει.

Ο Νίκος Κούνδουρος του έδινε ένα δίφραγκο για τη συγκοινωνία, όμως για τον Βέγγο το δίφραγκο αυτό ήταν πολύτιμο. Το 1955 συμμετείχε και στο “Δράκο” του Κούνδουρου, αλλά όχι μόνο ως ηθοποιός, μιας και ήταν και ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές.

Ολόκληρο το αφιέρωμα για τον Θανάση Βέγγο, μπορείτε να το δείτε εδώ

Διαβάστε ακόμη: Οι πόλεις, τα ποτάμια και τα πλοία. Αυτές είναι οι 12 ταινίες του Νίκου Κούνδουρου