Airbnb: ένα φαινόμενο που συνεχίζει να διχάζει

Το Airbnb επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή δύο αντίθετες δικαστικές αποφάσεις που φέρνουν στο προσκήνιο την αναγκαιότητα ρύθμισης του φαινομένου. Η σχετική συζήτηση επεκτείνεται πλέον και σε πιο δομικά ζητήματα, όπως η επίδραση του Airbnb στις γειτονιές – κυρίως των πόλεων – καθώς το τελευταίο φαίνεται να επηρεάζει και την ίδια τη φυσιογνωμία της πολυκατοικίας ως δομής κατοικίας που επικρατεί ως σήμερα στα αστικά κέντρα.

Πρόσφατη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ αναφέρει ότι τα συνολικά έσοδα από τις μισθώσεις καταλυμάτων στην Ελλάδα μέσω των πλατφορμών Airbnb και HomeΑway κατά το 12μηνο Ιουνίου 2018 – Μαΐου 2019 έφτασαν στα 1,15 δισ. ευρώ, επιβεβαιώνοντας τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει πλέον το φαινόμενο και στην ελληνική οικονομία. Παράλληλα, σύμφωνα με την μελέτη, η μαζική μίσθωση καταλυμάτων από τουρίστες μέσω πλατφορμών, όπως το Airbnb, επιδρά σε διάφορους τομείς και επίπεδα, τόσο εντός του πλαισίου της τουριστικής δραστηριότητας, μέσω του συχνά αθέμιτου ανταγωνισμού προς τις επιχειρήσεις αλλά και της προσέλκυσης νέων αγορών, όσο και εκτός αυτής, μέσω της δημιουργίας προβλημάτων σε πολυκατοικίες, γειτονιές ακόμα και ολόκληρες περιοχές, προκαλώντας έλλειψη στέγης σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, όπως για παράδειγμα στη Σαντορίνη.

Η Prorata Α.Ε. συνεχίζοντας να ανιχνεύει την κοινή γνώμη και επιχειρώντας να αναδείξει αντιλήψεις και στάσεις στην Ελλάδα σχετικά με το φαινόμενο, διεξήγαγε ποσοτική έρευνα μέσω συμπλήρωσης online ερωτηματολογίου από τις 15 Νοεμβρίου έως και τις 2 Δεκεμβρίου 2019 με τη συμμετοχή 1.600 ατόμων. Από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα και άξονες προβληματισμού για το ρυθμιστικό πλαίσιο που βρίσκεται ήδη υπό συζήτηση.

Αρχικά, φαίνεται ότι επιβεβαιώνεται η αίσθηση ότι το Airbnb έχει «κατακτήσει» τις νεότερες γενιές. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, 1 στους 2 ερωτώμενους ηλικίας 18 έως και 34 ετών και 4 στους 5 ηλικίας 35 έως 54 ετών έχει διαμείνει σε κατάλυμα μέσω της πλατφόρμας Airbnb.

Οι ερωτώμενοι όταν ταξιδεύουν στην Ελλάδα για αναψυχή φαίνεται να αναζητούν πρώτα καταλύματα όπως ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία και λιγότερο κάποιο φιλικό/συγγενικό σπίτι για φιλοξενία ή κατάλυμα Airbnb. Η τάση αυτή διαφέρει όμως όταν το ταξίδι αφορά χώρα του εξωτερικού, όπου το Airbnb είναι μέσα στις δύο πρώτες επιλογές αναζήτησης. Ωστόσο, στην περίπτωση που το ταξίδι είναι επαγγελματικού χαρακτήρα, είτε στην Ελλάδα, είτε σε χώρα του εξωτερικού, οι ερωτώμενοι προτιμούν να αναζητήσουν ξενοδοχεία, ως πιθανό είδος καταλύματος.

Κυρίαρχο ζήτημα και στην περίπτωση του Airbnb είναι το ζήτημα της φοροδιαφυγής και των αυστηρότερων ελέγχων. Ενδεικτικά, το 87% των ερωτώμενων εκφράζει την άποψη ότι θα πρέπει να γίνονται πιο αυστηροί έλεγχοι στους ιδιοκτήτες ακίνητων που συνεργάζονται με τις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb, ενώ το 48% αυτών πιστεύει ότι το κράτος πρέπει να παρέμβει με στόχο τον περιορισμό της χρήσης κατοικιών για βραχυχρόνια μίσθωση στην πλατφόρμα Αirbnb, άποψη που είναι καθολικά αποδεκτή, μη επηρεαζόμενη για παράδειγμα από την περιφέρεια διαμονής.

Πιο συγκεκριμένα, σε σχέση με τα τρία ευρέως διαδεδομένα μέτρα που κυριαρχούν στη δημόσια συζήτηση τα τελευταία έτη, το 64% των ερωτώμενων απάντησε ότι θα αποδεχόταν περιορισμό στον αριθμό ημερών που ανά μήνα μια κατοικία μπορεί να δίνεται για χρήση ως κατάλυμα Airbnb και το 81% ότι θα αποδεχόταν περιορισμό στον αριθμό κατοικιών που ανά περιοχή μπορούν να δίνονται σε χρήση Airbnb. Ωστόσο, μόλις το 16% θα αποδεχόταν την υποχρέωση συγκατοίκησης του ιδιοκτήτη με τους ενοικιαστές, δηλαδή ένα μέτρο που παραπέμπει στην αρχική ιδέα της δημιουργίας της πλατφόρμας Αirbnb που δεν ήταν άλλη από τη «φιλοξενία μιας ημέρας» σε στρώματα αέρος που τοποθετούνταν από τους ενοικιαστές προς χρήση εντός του διαμερίσματος.

Επίσης, φαίνεται να εδραιώνεται η τάση που θέλει το Airbnb ως μια εναλλακτική λύση που ανταγωνίζεται έντονα τα πιο διαδεδομένα τουριστικά καταλύματα, όπως τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και τα ξενοδοχεία, καθώς ενδεικτικά το 65% των ερωτώμενων πιστεύει ότι ένα κατάλυμα Airbnb είναι πιο κοντά στις υπηρεσίες που προσφέρουν τα ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Φαίνεται ακόμα να επιβεβαιώνεται από την έρευνα ένας άξονας προβληματισμού που αναδεικνύεται και από την αντίστοιχη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ αναφορικά με την επίδραση του Airbnb και των παρόμοιων πλατφορμών στη φυσιογνωμία μιας περιοχής, καθώς με βάση τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας σχεδόν 1 στους 2 θεωρεί πως το Airbnb συμβάλλει στην αλλοίωση της ταυτότητας των περιοχών όπου το φαινόμενο έχει έντονη παρουσία.

Συμπερασματικά, από τα ευρήματα της έρευνας, φαίνεται ότι το Airbnb μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια δημοφιλής επιλογή τουριστικού καταλύματος στις περιπτώσεις ταξιδιών αναψυχής, περισσότερο διαδομένη στις νεαρές ηλικίες. Παράλληλα, ως ένα εν εξελίξει φαινόμενο απαιτεί την θεσμοθέτηση μιας σειράς περιοριστικού χαρακτήρα ρυθμίσεων, καθώς μοιάζει να κερδίζει έδαφος η άποψη ότι η επίδρασή του είναι τόσο ισχυρή ώστε δύναται να αλλάξει ακόμα και τη φυσιογνωμία ολόκληρων περιοχών.

Ενισχύεται, έτσι, η αναγκαιότητα η χάραξη δημόσιων πολιτικών να βασίζεται – μεταξύ άλλων – σε στοχευμένες έρευνες, οι οποίες θα μπορούν να αποτυπώνουν τις στάσεις και τις αντιλήψεις των πολιτών, ιδιαίτερα για τα θέματα που έχουν σημαντικό κοινωνικό αποτύπωμα, όπως στην περίπτωση της κατοικίας και της διατήρησης της ταυτότητας μιας περιοχής.

Η Αγγελική Μητροπούλου είναι Υποψήφια Διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου