Ανάλυση: Τι ακριβώς συμβαίνει στην Ιταλία και γιατί όταν “φτερνίζεται” παθαίνει πνευμονία η Ελλάδα;

 Οι διαφορές μεταξύ της ελληνικής και της Ιταλικής οικονομίας είναι λίγο πολύ γνωστές. Η Ιταλία αναμένεται να έχει για φέτος ακαθάριστο εγχώριο προϊόν πάνω από 1,85 τρισ. ευρώ και αναμένεται να έχει ανάπτυξη 1,1% του ΑΕΠ για το 2019. Παράγει το 11,2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης και είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία μετά από την Γερμανία που παράγει το 21% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης και την Γαλλία που παράγει το 14,9% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Είναι μέλος του λεγόμενου G7 δηλαδή των επτά πιο ανεπτυγμένων βιομηχανικά χωρών του πλανήτη. 

Το μεγάλο της πρόβλημα είναι το χρέος της που είναι το δεύτερο υψηλότερο της Ευρωζώνης και θα φτάσει φέτος το 131% του ΑΕΠ (περίπου 2,35 τρισ. ευρώ) και ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της την τελευταία δεκαετία.

Η Ελληνική οικονομία από την άλλη θα έχει για φέτος ΑΕΠ 184,75 δισ. και αναμένεται να έχει ανάπτυξη το 2019 της τάξης του 2,5% του ΑΕΠ. Παράγει μόνο το 1,2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης και βγαίνει τώρα από μια πρωτοφανή οικονομική κρίση που της έχει στερήσει την πρόσβαση της σε δανεισμό από τις αγορές και λιτότητα που κοστολογείται σε περιοριστικά μέτρα ύψους 72 δισ. ευρώ από το 2010.

 Το χρέος της είναι το υψηλότερο ως ποσοστό του ΑΕΠ στην ζώνη του Ευρώ αναμένεται να φτάσει φέτος στο 181,1% του ΑΕΠ (335 δισ. ευρώ).

Από τα παραπάνω στοιχεία μπορεί να καταλάβει κανείς ότι μιλάμε για δύο εντελώς διαφορετικές οικονομίες με την Ιταλική σε μέγεθος να είναι δεκαπλάσια σε σχέση με την ελληνική.

Τι ακριβώς συμβαίνει με την Ιταλία;

Χωρίς να διεκδικούμε δάφνες απόλυτης πληρότητας θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει με την Ιταλία και γιατί επηρεάζει την Ελλάδα μέσα από μια σειρά ερωτήσεων και απαντήσεων. Πάμε λοιπόν.

Η Ιταλία άλλαξε επεισοδιακά Κυβέρνηση και στις αρχές καλοκαιριού ανέλαβε ένα σχήμα όπου συμμετέχουν στελέχη από την εθνικιστική Λέγκα του Βορρά και το λαϊκιστικό κόμμα της Κίνησης των Πέντε Αστέρων που είχε στα συνθήματα του και την έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ. Εκτός από τα προβλήματα στο μεταναστευτικό, η Ιταλική Κυβέρνηση δήλωσε πρόσφατα ότι θα αθετήσει την δέσμευση της να μειώσει το έλλειμμα της στο 1,6% του ΑΕΠ το 2019. Ο νέος Πρωθυπουργός δήλωσε ότι θέλει να κάνει κοινωνικές πολιτικές που θα φτάσουν το έλλειμμα στο 2,4% του ΑΕΠ με προοπτική για μια μείωση στο 2,2% του ΑΕΠ, το 2020. Οι Βρυξέλλες τέθηκαν σε “κόκκινο” συναγερμό ζήτησαν από την Ιταλία να αλλάξει τον σχεδιασμό της και να τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Μέχρι τώρα οι απειλές και οι προειδοποιήσεις είχαν ως αποτέλεσμα μια εμπρηστική θέση από τον στενό συνεργάτη του υπουργού Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι και βουλευτή της Λέγκας Κλαούντιο Μπόργκι, που είπε: “Αν προσπαθήσετε να μας κάνετε Ελλάδα ρισκάρετε παγκόσμια οικονομική καταστροφή”.

Κινδυνεύει δηλαδή η Ιταλία; Είναι πιθανή μια κατάρρευση;

Προς το παρόν όχι. Από τις Βρυξέλλες λίγα πράγματα μπορούν να γίνουν. Με βάση το δημοσιονομικό σύμφωνo του 2011 η κατάσταση που μπορεί να φέρει συνέπειες (π.χ. περικοπή κοινοτικών κονδυλίων) σε κάποιο κράτος μέλος ενεργοποιείται όταν το έλλειμμα ξεπεράσει το 3% του ΑΕΠ αφού μπαίνει σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Πρακτικά οι Βρυξέλλες μπορούν να απορρίψουν το προσχέδιο του Ιταλικού προϋπολογισμού και να διαπραγματευτούν την διόρθωσή τους.

Ωστόσο, με τις αγορές τα πράγματα είναι πιο επικίνδυνα. Την ανησυχία πυροδοτεί κυρίως το υψηλό χρέος της Ιταλίας και η χαμηλή πτήση της ανάπτυξης. Λόγω του μεγέθους της η Ιταλική οικονομία είναι πυλώνας του ευρώ και ένα στραβοπάτημα μπορεί να αποσταθεροποιήσει το κοινό νόμισμα. Θέτουν δε το κακό σενάριο σε ένα ευρύτερα δυσμενές περιβάλλον που έχει ένα συνεχιζόμενο εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ – ΕΕ, την ενδεχόμενη άνοδο των επιτοκίων και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού και την επιβράδυνση των αναδυόμενων αγορών. 

Κατάρρευση για την Ιταλία θα είναι το κόστος χρήματος και για το κράτος και για την πραγματική οικονομία (Τράπεζες- επιχειρήσεις) να φτάσει σε απαγορευτικά επίπεδα και η χώρα να αναγκαστεί να ζητήσει βοήθεια. Κάτι τέτοιο τρέμουν όλοι εντός της Ευρωζώνης. Τα επιτόκια των Ιταλικών ομολόγων είναι υψηλά, στο 3,6% και των επιχειρήσεων λίγο υψηλότερα. Για να υπάρχει σύγκριση σήμερα η Ιταλία δανείζεται ακριβότερα από την πολύ μικρότερη Πορτογαλία (τα επιτόκια εκεί δεν ξεπερνούν το 2%). Η  πίεση από τις αγορές, όσο αυξάνεται το κόστος του Ιταλικού δημοσίου, θα αυξάνει το κόστος δανεισμού και των επιχειρήσεων. Όσο συμβαίνει αυτό τόσο τα πράγματα θα δυσκολεύουν.

 Μήπως οι αγορές βλέπουν ένα νέο “ελληνικό δράμα” δεκαπλάσιων διαστάσεων;

Οι ομοιότητες είναι αρκετές. Η Ελλάδα μπήκε σε μνημόνιο το 2010 μετά την παγκόσμια κρίση του 2007 με χρέος 125% του ΑΕΠ και ένα έλλειμμα που παρέμενε στα όρια του 3% με “τεχνητά μέσα” . Η πολύ μεγαλύτερη Ιταλία έχει ήδη χρέος πάνω από 130% του ΑΕΠ και αν συνεχίσει να αυξάνει το έλλειμμα θα αυξάνει και το χρέος της. Την ίδια ώρα τα “σύννεφα” μιας νέας κρίσης έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια κρίση στην Ιταλία θα είναι μια κρίση στο ευρώ που θα “μοιραστούν” και η Γερμανία και η Γαλλία και η Ισπανία που έχει ακόμη τα δικά της προβλήματα να λύσει . Το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν απείρως μικρότερο από αυτό της Ιταλίας αλλά χρειάστηκε 250 δισ. ευρωπαϊκών δανείων και οκτώ χρόνια για να διορθωθεί. Στην Ιταλία μια αντίστοιχη βοήθεια μπορεί να είναι ακόμη και δεκαπλάσια και κανείς στην Ευρώπη δεν είναι διατεθειμένος να βάλει τόσο “βαθιά το χέρι στην τσέπη”. Ακόμη και αν κληθεί ο ESM να δανειστεί τέτοια ποσά από τις αγορές θα έχει να φέρει σε πέρας μια πολύ δύσκολη αποστολή.

Αυτό όμως εξηγεί για τα ελληνικά ομόλογα και οι μετοχές πέφτουν κάποιες μέρες περισσότερο από τα Ιταλικά;

Εν μέρει ναι. Η Ιταλία είναι ένα ακόμη πρόβλημα για την Ελλάδα η οποία σε αυτή την χρονική φάση υπομένει άλλους πέντε επιβαρυντικούς παράγοντες:

1. Έχει ακόμη χαμηλή πιστοληπτική διαβάθμιση άρα τα ομόλογα και οι μετοχές παραμένουν “μη επενδύσιμα” για τους ψύχραιμους θεσμικούς επενδυτές όπως τα ασφαλιστικά ταμεία οι ασφαλιστικές εταιρίες και γενικότερα τα χαρτοφυλάκια “ασφαλών επενδύσεων” . Η κίνηση που παρατηρείται αφορά κυρίως τα κερδοσκοπικά κεφάλαια των Hedge Funds που ρισκάρουν για να έχουν μεγάλες αποδόσεις αλλά μετακινούνται από μέρα σε μέρα. Συνεπώς η Ελλάδα θα επηρεάζεται από οτιδήποτε κακό συμβαίνει στην παγκόσμια οικονομία πολύ περισσότερο αν συμβαίνει δίπλα της όπως στην Ιταλία ή την Τουρκία.

2. Έχει ακόμη αδύναμη δημοσιονομική θέση παρά τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα που έχει πετύχει. Οι αγορές βλέπουν ένα τεράστιο χρέος που ξεπερνά το 180% του ΑΕΠ και δύσκολους δημοσιονομικούς στόχους. Παρά την ρύθμιση του χρέους η Ελλάδα για τις αγορές παραμένει ευάλωτη σε εξωτερικούς κινδύνους.

3. Συμμετέχει στο ευρώ και άρα χρεώνεται και την γενικότερη αβεβαιότητα για την πορεία της Ευρωζώνης και του ευρώ. 

4. Οι τράπεζές της είναι φορτωμένες με 88,6 δισ. ευρώ “κόκκινα” δάνεια που δεν προλαβαίνουν να τα εκκαθαρίσουν ως το 2020. Χωρίς τράπεζες, δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί η πραγματική οικονομία και άρα η ανάπτυξη.

5. Τέλος η Ελλάδα βγήκε από το πρόγραμμα με ένα μαξιλάρι της τάξης των 24 δισ. ευρώ και δεν σκοπεύει – λόγω των συνθηκών – να δανειστεί από τις αγορές πριν τις αρχές του 2019. Οι αγορές πιέζουν για να την κάνουν να αλλάξει γνώμη.