Ελλείψεις προσωπικού: “Βόμβα” στην οικονομία – “Καταλύτης” για αποφάσεις σε δημογραφικό, εργασία και μετανάστευση

Σε ένα κομβικό ζήτημα για την πορεία της οικονομίας εξελίσσεται το θέμα των ελλείψεων προσωπικού που ειδικά σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός, ο πρωτογενής τομέας λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις.

Ήδη, μάλιστα λόγω του ότι και σε άλλες χώρες της ΕΕ υπάρχει ανάλογο πρόβλημα, αλλά και σημαντικά καλύτερες αμοιβές, καταγράφεται φυγή εποχικά εργαζομένων, εντείνοντας το πρόβλημα. Σύμφωνα, μάλιστα, με εκτιμήσεις και πληροφορίες, μέχρις στιγμής 15.000 – 20.000 εποχικοί εργαζόμενοι τελικά επέλεξαν να εργαστούν στο εξωτερικό με καλύτερους μισθούς και συνθήκες εργασίας, σε χώρες όπως Ισπανία, Ιταλία και Κροατία.

Να σημειωθεί ότι με βάση αναφορές παραγόντων του τουρισμού, πέρυσι οι κενές θέσεις εργασίας στα ξενοδοχεία – καταλύματα και στην εστίαση ξεπέρασαν τις 60.000 ενώ για το 2023 εκτιμάται ότι θα υπερβούν τις 80.000.

Συμπεριλαμβάνοντας και άλλες δραστηριότητες της τουριστικής οικονομίας, όπως τουριστικά γραφεία, αεροπορικές υπηρεσίες, ενοικιάσεις αυτοκινήτων κλπ, οι ελλείψεις σε προσωπικό εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τις 100.000, ενώ αν εκτιμηθεί και η κατάσταση σε άλλους χώρους, π.χ. τεχνικά επαγγέλματα κτλ, τα κενά διπλασιάζονται.

Ενδεικτικά, μόνο στον τουρισμό, σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), για το 2022, το 1/5 των θέσεων εργασίας έμεινε κενό και ιδίως στις ειδικότητες «καμαριέρα, σερβιτόρος, receptionist, βοηθός σερβιτόρου, λαντζέρης, barista και τεχνική υποστήριξη», που αντιστοιχούν συνολικά στο 52% του συνόλου των θέσεων εργασίας.

Η μετάκληση εργαζομένων

Για την “θεραπεία” της κατάστασης αυτής, προωθήθηκε πρόσφατα κοινή υπουργική απόφαση που επιτρέπει την εισαγωγή εργαζομένων κυρίως από την Ασία. Βέβαια, όπως αναφέρουν παράγοντες του τουρισμού, η λύση είναι μάλλον προσωρινή. Απαιτείται, όπως αναφέρεται, συγκροτημένη πολιτική με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες σε εκπαίδευση, κατάρτιση, ώστε σταδιακά να “χτιστεί” καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, που θα θωρακίσει ποιοτικά τον τουρισμό. Επίσης, σε σχέση με άλλους κλάδους, π.χ. τεχνικά επαγγέλματα τονίζεται η κάλυψη θέσεων από μη εκπαιδευμενους δημιουργεί προβλήματα καθυστερήσεων αλλά και “αστοχιών” σε τεχνικά έργα κτλ. που μάλιστα εκτοξεύουν τα κόστη.

Όπως, πάντως, υποστηρίζει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό και στον Τουρισμό, Γιώργος Χότζογλου, το μέτρο της μετάκλησης εργαζομένων από τρίτες χώρες είναι μία «κίνηση πανικού», από την πλευρά της κυβέρνησης και των ξενοδόχων που δεν θα αποδώσει καρπούς. «Είναι ένα εγχείρημα που δεν περπατάει και δεν θα περπατήσει, διότι οι κενές εργασίας στον κλάδο δεν είναι λαντζέρηδες και καθαριστές. Μας λείπουν εξειδικευμένες θέσεις εργασίας, όπως σερβιτόροι, καμαριέρες, ρεσεψιονίστ, γκρούμ, και δεν μπορούν οι συνάθρωποι μας από την Ασία να έρθουν και να κάνουν αυτές τις δουλειές. Γι αυτό το λόγο έχουμε φτάσει στον Απρίλιο και δεμ έχει προχωρήσει το θέμα», σημειώνει και επισημαίνει ότι με αυτή την απόφαση της «η κυβέρνηση ρίχνει νερό στο μύλο των νεοναζί και της ξενοφοβίας».

Νέες πολιτικές

Πέρα όμως από τα προσκόμματα που δημιουργούνται σε σχέση με την πορεία των εν λόγω κλάδων και τη διασφάλιση παροχής υπηρεσιών υψηλής στάθμης, το φαινόμενο της έλλειψης προσωπικού ανοίγει την ατζέντα της συζήτησης, ειδικά ενόψει και των εκλογών και για μια άλλη σειρά ζητημάτων, που ξεκινούν από το δημογραφικό, το μεταναστευτικό, με αιχμή τις πολιτικές ενσωμάτωσης, αλλά και της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, αλλά και το πώς διαμορφώνονται συνθήκες στην αγορά εργασίας αλλά και οι σχέσεις μεταξύ των δομών εκπαίδευσης και της αγοράς.

Σχέση εκπαίδευσης – αγοράς εργασίας

«Πριν 10 χρόνια ήταν έγκλημα καθοσιώσεως για τους πανεπιστημιακούς να μιλήσουν με τις εταιρείες εντός πανεπιστημίου. Πλέον δεν ισχύει αυτό. Αλλά χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμα» τόνισε ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ομίλου TITAN και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ) στη συζήτηση με τίτλο “BRIDGING THE SKILLS’ GAP WITH AMBITIOUS AND BOLD ACTION” που έγινε στο πλαίσιο του 8oυ Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών.

Σχολιάζοντας τη χαμηλή θέση της Ελλάδας στην κατάταξη της ΕΕ με κριτήριο το ποσοστό των επιχειρήσεων που προσφέρουν προγράμματα κατάρτισης στο προσωπικό τους ο κ. Παπαλεξόπουλος τόνισε: «Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι επιχειρήσεις είναι περισσότερο μέρος του προβλήματος παρά μέρος της λύσης. Μόνο 20% των ελληνικών επιχειρήσεων παρέχουν οργανωμένα προγράμματα εκπαίδευσης στους εργαζόμενους τους έναντι 67% του μέσου όρου στην Ε.Ε. Οι λόγοι έχουν να κάνουν με το ό,τι δεν έχουμε κουλτούρα δια βίου μάθησης αλλά και με τη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Για παράδειγμα ,οι μεγάλες επιχειρήσεις παρέχουν σε ποσοστό 60% εκπαίδευση. Το πρόβλημα είναι πως στην Ελλάδα έχουμε πολύ περισσότερες μικρές παρά μεγάλες επιχειρήσεις. Ένα άλλο πρόβλημα είναι πως έχουμε μικρότερη παρουσία σε τομείς που χρειάζονται εκπαίδευση, όπως η καινοτομία. Αλλά υπάρχουν και πρακτικά προβλήματα. Μέχρι πολύ πρόσφατα η χρηματοδότηση από το κράτος των προγραμμάτων εκπαίδευσης ήταν και γραφειοκρατική και δύσκολη. Αλλά αυτό βλέπουμε πως αλλάζει σιγά σιγά. Είμαστε σε καλό δρόμο αλλά είμαστε ακόμα πολύ μακριά από αυτό που χρειάζεται».

Ο Γιώργος Λεκάκος, καθηγητής στο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), μίλησε για τη σύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας: «Σε ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον μπορούμε να κάνουμε περισσότερα. Έως τώρα η διασύνδεση αγοράς και πανεπιστημίων ήταν κάπως παθητική. Η σχέση εταιρειών και πανεπιστημίου πρέπει να γίνει οργανική. Από την εμπειρία μου, οι εταιρείες που μπαίνουν μέσα στο πανεπιστήμιο είναι οι πλέον επιτυχημένες. Συνεργαζόμαστε στενά. Κάνουν παρουσιάσεις, δίνουν δεδομένα, υπάρχει καθημερινή σχέση. Αυτό πρέπει να επεκταθεί».

Για το ίδιο θέμα ο Βασίλης Αντωνιάδης μέλος του Δ.Σ. Ιδρύματος Μποδοσάκη & Μanaging Director και Senior Partner της Boston Consulting Group στην Αθήνα τόνισε: «Η απάντηση βρίσκεται στην αυτονομία και στην ανεξαρτησία των πανεπιστημίων. Αν δοθεί αυτονομία στα πανεπιστήμια θα λειτουργήσει θετικά και στον εσωτερικό ανταγωνισμό τους στο να ανέβουν στο global ranking». Ζήτησε επίσης αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα πανεπιστήμια. « Να μην υπάρχει αυτή η επιλογή ανάμεσα σε εκατοντάδες τμήματα που πρέπει ο μαθητής να αποφασίσει τι δουλειά θα κάνει στην υπόλοιπη ζωή του. Οι εξετάσεις να γίνονται για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και η επιλογή της ειδικότητας να γίνεται εντός του προγράμματος σπουδών

Ο Δημήτρης Κουτσόπουλος, CEO της Deloitte Ελλάδος, αναφέρθηκε στα θέματα που αντιμετωπίζει η ελληνική αγορά εργασίας. «Σύμφωνα με τον ΣΕΒ το ⅓ των επιχειρήσεων φαίνεται να έχει ανάγκη προσωπικό. Στη μελέτη μας ως Deloitte φαίνεται 70% των επιχειρήσεων να μη βρίσκει τους ανθρώπους που χρειάζεται. Η τεχνολογία είναι μία λύση, για να γίνει μια εταιρεία πιο effective. Άλλη λύση είναι τα εναλλακτικά μοντέλα εργασίας. Με freelancers ή hub. To πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού δεν είναι τωρινό, στην Ευρώπη το αντιμετωπίζουν χρόνια, εμείς το ζούμε τα τελευταία δύο χρόνια. Στη Deloitte σε συνεργασία δημιουργήσαμε ένα hub, με σκοπό να εκπαιδεύσουμε νέους ανθρώπους σε πράγματα που θα έχουν ζήτηση στο εγγύς μέλλον. Αυτό είναι μία μεσοπρόθεσμη λύση. Οι εταιρείες πρέπει να αλλάξουν και αυτές νοοτροπία, να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα soft skills, η νέα γενιά είναι διαφορετική». Ο κ. Κουτσόπουλος αναφέρθηκε και στις ελλείψεις σε προσωπικό που αντιμετωπίζουν τομείς όπως ο κατασκευαστικός τομέας. «Έχουμε ανθρώπους στις δομές φιλοξενίας που δεδομένα έχουν ικανότητες. Γιατί να μην προσπαθήσουμε να τους εντάξουμε στην παραγωγική διαδικασία; Πολλοί έχουν skills μεγαλύτερα από εμάς, γιατί να μην τους εντάξουμε. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να συνεργαστούμε δομικά κράτος, πανεπιστήμια, ιδιωτικός τομέας, φορείς», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο Πάνος Βλάχος, Πρόεδρος του Κολλεγίου Ανατόλια, μιλώντας για το ζήτημα του επαγγελματικού προσανατολισμού τόνισε: «Το κλασικό μοντέλο με τις ημέρες καριέρας στα πανεπιστήμια ή στα φροντιστήρια δεν επαρκεί. Χρειάζεται πιο σοβαρή δουλειά. Το σύστημα μας έχει ένα δομικό πρόβλημα. Ζητά από παιδιά 17 ετών να αποφασίσουν τι δουλειά θα κάνουν. Πρέπει το εκπαιδευτικό μας σύστημα να γίνει πιο ευέλικτο. Να υπάρξουν αλλαγές στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων ώστε να εντάξουν και πρακτική άσκηση εντός των σπουδών».

«Η μεγαλύτερη απώλεια με την ανωτατοποίηση των ΤΕΙ ήταν η απώλεια της υποχρεωτικής εξάμηνης πρακτικής άσκησης. Πρέπει να επανέλθει όχι μόνο στα πρώην ΤΕΙ αλλά και στα πανεπιστήμια», σχολίασε ο κ. Παπαλεξόπουλος για ίδιο θέμα.

Τα συνδικάτα

‘Να σημειωθεί ότι η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων παρενέβη δυναμικά στη συζήτηση για τις ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό και με αφορμή την έναρξη του Ετους Δεξιοτήτων από τις 9 Μαΐου έδωσε στη δημοσιότητα τα συμπεράσματα έρευνας.

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι το έλλειμμα προσωπικού σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας δεν οφείλεται στο έλλειμμα δεξιοτήτων αλλά «στους χαμηλούς μισθούς και στις συνθήκες εργασίας».

Αναλυτικά η έκθεση που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο (ΕTUI) αναφέρει ότι:

• Οι τομείς στους οποίους οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αυξήθηκαν περισσότερο από το 2019 έως το 2022 «είχαν την τάση να προσφέρουν γενικά χειρότερες συνθήκες εργασίας».
• Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού σημείωσαν αύξηση σε τομείς με σχετικά χαμηλότερες αμοιβές.
• Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού είναι υψηλότερες σε τομείς και προφίλ που δεν απαιτούν απαραίτητα υψηλότερες δεξιότητες.

Η έρευνα συμπεραίνει ότι σε τομείς όπου παρατηρείται –και στη μετά Covid εποχή– έλλειμμα προσωπικού, οι εργαζόμενοι δεν είχαν πολλές εναλλακτικές λύσεις για να αποφύγουν την ελαστικότητα της εργασίας. Διαπιστώνεται ότι είχαν 0,5 έως 1 ποσοστιαία μονάδα περισσότερες πιθανότητες να υποαπασχοληθούν λόγω της σύναψης προσωρινής σύμβασης ή σύμβασης μερικής απασχόλησης λόγω έλλειψης καλύτερης επιλογής.

Επιπλέον, η έρευνα καταλήγει στην άποψη ότι «το μερίδιο των εργαζομένων που κερδίζουν λιγότερο από το 60% του μέσου μισθού είναι σημαντικά υψηλότερο σε εκείνες τις χώρες και τους τομείς όπου τα ποσοστά κενών θέσεων εργασίας αυξήθηκαν περισσότερο».

«Ετος Δεξιοτήτων»

ΝΑ σημειωθεί ότι από την Κομισιόν φέτος ξεκινά μια προωτοβουλία για το θέμα της αναβάθμισης των δεξιοτήτων των εργαζομένων. Συγκεκριμένα, ορίστηκε το «Ετος Δεξιοτήτων» να ξεκινήσει στις 9 Μαΐου, την ημέρα της Ευρώπης, και να διαρκέσει έως τις 8 Μαΐου 2024. Το σχετικό ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, που έδωσε το πράσινο φως γι’ αυτό, αναφέρει ότι «στοχεύει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στην προώθηση ταλέντων, στη βελτίωση των προσόντων και στην απόκτηση νέων δεξιοτήτων».

Το ψήφισμα που εγκρίθηκε με 524 ψήφους υπέρ, 33 κατά και 24 αποχές ορίζει συνέργειες, συντονισμό πολιτικών και σύνταξη εκθέσεων για τα 27 κράτη-μέλη. Στόχος, να «συμβάλει στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, καλύπτοντας τα κενά και τις αναντιστοιχίες δεξιοτήτων στην Ε.Ε. (ιδίως το ψηφιακό χάσμα) και επιτρέποντας στο εργατικό δυναμικό να αξιοποιήσει πλήρως τις ευκαιρίες της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης». Σε αυτό το πλαίσιο οι «27» αναμένεται να διαθέσουν ακόμη περισσότερους πόρους για τα προγράμματα κατάρτισης που θεωρητικά οδηγούν στην απόκτηση δεξιοτήτων.

Η Κομισιόν

Σύμφωνα με την Κομισιόν, το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων 2023 θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις, και ιδίως τις μικρομεσαίες, να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων στην ΕΕ. Θα προωθήσει μια νοοτροπία επανειδίκευσης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων, βοηθώντας τα άτομα να αποκτήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για ποιοτικές θέσεις εργασίας.

Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση δημιουργούν νέες ευκαιρίες για τους πολίτες και την οικονομία της ΕΕ.

Οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι θα απολαμβάνουν καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης και θα δραστηριοποιούνται πλήρως στην κοινωνία. Αυτό έχει καθοριστική σημασία ώστε να διασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω και ότι η οικονομική ανάκαμψη, καθώς και η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, θα είναι κοινωνικά δίκαιες.

“Πρέπει να επενδύσουμε πολύ περισσότερο στην επαγγελματική κατάρτιση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων. Χρειαζόμαστε καλύτερη συνεργασία με τις επιχειρήσεις, καθώς αυτές γνωρίζουν καλύτερα τι χρειάζονται. Και πρέπει να συνταιριάξουμε τις ανάγκες αυτές με τις προσδοκίες των πολιτών. Πρέπει, όμως, επιπλέον να προσελκύσουμε τις κατάλληλες δεξιότητες στην ήπειρό μας, δεξιότητες που βοηθούν τις επιχειρήσεις και ενισχύουν την ανάπτυξη της Ευρώπης” ανέφερε σχετικά η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Όπως τονίζεται μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων θα δώσει νέα ώθηση για την επίτευξη των κοινωνικών στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2030», σύμφωνα με τους οποίους τουλάχιστον το 60 % του συνόλου των ενηλίκων πρέπει να συμμετέχουν σε προγράμματα κατάρτισης και τουλάχιστον το 78 % να εργάζονται.

Ψηφιακές δεξιότητες

Η πρωτοβουλία θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη των στόχων της Ψηφιακής Πυξίδας 2030 σύμφωνα με τους οποίους τουλάχιστον το 80 % όλων των ενηλίκων πρέπει να διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ πρέπει να απασχολούνται τουλάχιστον 20 εκατομμύρια ειδικοί του τομέα των ΤΠΕ στην ΕΕ.

Σήμερα, πάνω από τα τρία τέταρτα των εταιρειών στην ΕΕ αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά στην εξεύρεση εργαζομένων με τις απαραίτητες δεξιότητες, ενώ μόνο το 37 % των ενηλίκων παρακολουθούν προγράμματα κατάρτισης σε τακτική βάση.

Όπως αναφέρεται, μάλιστα, ο δείκτης ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας δείχνει ότι 4 στους 10 ενήλικες και ένα στα τρία άτομα που εργάζονται στην Ευρώπη δεν διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στα επαγγέλματα και τις σπουδές που σχετίζονται με την τεχνολογία, καθώς μόλις 1 στους 5 ειδικούς του τομέα των ΤΠΕ και 1 στους 3 αποφοίτους τμημάτων θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών είναι γυναίκες.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις