Από την εργασία, στην τηλεργασία χωρίς νομικό πλαίσιο

Το νέο τοπίο στην εργασία όπως διαμορφώθηκε τους τελευταίους οκτώ μήνες λόγω των αλλαγών που επέβαλλε η αντιμετώπιση της πανδημίας φαίνεται ότι έχει έρθει για να μείνει.

Η τηλεργασία (εργασία από το σπίτι με τη βοήθεια του διαδικτύου) αναμένεται να έχει σημαντικό μερίδιο ακόμα και μετά τη λήξη του εφιάλτη του κορονοϊού, διότι πολλοί εργοδότες έφτασαν στο συμπέρασμα ότι τα οφέλη είναι πολλά περισσότερα από τις ζημιές, κυρίως στο οικονομικό κομμάτι.

Οι εργαζόμενοι όμως μπορούν να ισχυριστούν το ίδιο; Σε ό,τι αφορά την εν Ελλάδι κατάσταση, την οποία και προσεγγίσαμε με την πολύτιμη βοήθεια του πεπειραμένου δικηγόρου-εργατολόγου Κώστα Τσουκαλά, η απάντηση είναι ξεκάθαρα αρνητική.

Ως το πιο αδύναμο μέρος κάθε εργασιακής σχέσης οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να “υποχωρήσουν” από πολλά κατακτημένα δικαιώματά τους δουλεύοντας από την υγειονομική ασφάλεια που προσφέρει το σπίτι τους.

Ανύπαρκτο νομικό πλαίσιο

Εδώ και οκτώ μήνες, από τη στιγμή δηλαδή που επιβλήθηκαν οι πρώτοι κρατικοί περιορισμοί λόγω της εμφάνισης της πανδημίας, ο τομέας της εργασίας πορεύεται χωρίς νομικό πλαίσιο. Όπως σημείωνει ο κ. Τσουκαλάς στην ανασκόπηση του 2020 για το NEWS 24/7: “η αλήθεια είναι ότι από τον Ιούλιο είχε διαρρεύσει μεγάλο μέρος του νομοσχεδίου που φέρεται να ετοιμάζει το Υπουργείο Έργασίας για την ρύθμιση του εργασιακού τοπίου αλλά μέχρι στιγμής η κατάθεση του νομοσχεδίου δεν έχει γίνει”. Βρισκόμαστε ήδη στον Δεκέμβριο του 2020.

Το νέο νομικό πλαίσιο, που υποτίθεται ότι ετοιμάζεται, καλείται να ρυθμίσει μία σειρά από κρίσιμα ζητήματα. Πώς διαμορφώνεται το ωράριο όταν ένας εργαζόμενος βρίσκεται σε καθεστώς τηλεργασίας και πώς αυτό τσεκάρεται από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς; Τι συμβαίνει με το καθεστώς αναστολής της σύμβασης και πώς καλύπονται οι εργαζόμενοι που βρίσκονται σε αυτό; Τι ακριβώς προβλέπεται για ατυχήματα που συμβαίνουν στο σπίτι κατά τη διάρκεια της εργασίας;

Το γεγονός ότι για όλα τα ζητήματα που αναφέρθηκαν δεν υπάρχει-προσώρας-νομικό πλαίσιο “γεννά” τη δυνατότητα ύπαρξης σημαντικών αυθαιρεσιών που ήδη παρατηρούνται στην ελληνική αγορά εργασίας από τον Μάρτιο και μετά. Και αυτό είναι απολύτως λογικό, αφού το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο με το οποίο γίνεται απόπειρα να ρυθμιστούν τα προβλήματα που ανακύπτουν στηρίζεται σε νόμο του 2010 ο οποίος θεωρείται εντελώς ανεπαρκής από τους ειδικούς.

Οι συνέπειες των όσων περιγράφονται παραπάνω έχουν και μία έντονη κοινωνική διάσταση. Για παράδειγμα, ο εργαζόμενος που δουλεύει από το σπίτι του βρίσκεται σε μία συνεχή διαδικασία αναμονής στην εργασία και πέραν του ωραρίου του. Είναι, κοντολογίς, συνεχώς “αλέρτ” για να παρέμβει, να απαντήσει σε επαγγελματικά e-mail, να τακτοποιήσει εκκρεμμότητες, συχνά όχι με δική του πρωτοβουλία. Παρατηρείται πλέον πολύ συχνά το φαινόμενο να ζητείται από εργαζόμενο που έχει τελειώσει το ωράριό του να επανέλθει έτσι, ώστε να διευθετήσει κάποιο ζήτημα που χρειάζεται ρύθμιση.

Το ερώτημα που προκύπτει από αυτήν την κατάσταση είναι το τι ακριβώς γίνεται με τον προγραμματισμό της ιδιωτικής ζωής του εν λόγω εργαζόμενου.

Αν βρίσκεσαι σε μία συνεχή αγωνία μην τυχόν ανακύψει πρόβλημα στη δουλειά που χρειάζεται τη δική σου παρέμβαση για να ξεπεραστεί, ο ιδιωτικός βίος κυριαρχείται από την προσπάθεια διατήρησης της εργασιακής ανταγωνιστικότητας και οι αρρυθμίες σε προσωπικό-οικογενειακό επίπεδο στη συνέχεια θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένες.

Έχουν παραλύσει οι ελεγκτικοί μηχανισμοί

Σε κάθε περίπτωση πάντως, ακόμα και αν δημιουργηθεί τελικά το νέο νομικό πλαίσιο τους επόμενους μήνες, αυτό θα εξελιχθεί σε κενό γράμμα αν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί για την αγορά εργασίας δεν βρίσκονται σε θέση να κάνουν στοιχειωδώς αποτελεσματικά τη δουλειά τους. Προς το παρόν, εδώ και οκτώ μήνες, αυτό δεν συμβαίνει. Η αγορά εργασίας στην Ελλάδα παραμένει εντελώς απορρυθμισμένη και εντελώς ανεξέλεγκτη στον καιρό της πανδημίας.

Όπως μας αναφέρει ο κ. Τσουκαλάς, “οι έλεγχοι είναι το κλειδί. Προφανώς έλεγχος στο σπίτι του εργαζόμενου δεν μπορεί να γίνει. Υπάρχει ενα κενό και παρατηρείται μία έντονη παραβατικότητα. Υπάρχει μία πλήρης αδρανοποίηση των ελεγκτικών μηχανισμών. Στην ουσία δεν γίνονται έλεγχοι για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας. Ένα παράδειγμα είναι η αναστολή συμβάσεων, γίνεται ετεροχρονισμένα πολλές φορές”.

Το διαμορφωθέν τοπίο, όπως γίνεται αντιληπτό, μοιάζει με εργασιακό “φαρ-ουέστ”. Επικρατεί ο νόμος του ισχυρού και όλοι γνωρίζουμε ποιος είναι ο ισχυρός σε μία εργασιακή σχέση. Το ερώτημα είναι γιατί. Γιατί η κυβέρνηση επιτρέπει να παρατηρείται το συγκεκριμένο φαινόμενο σε μία συγκυρία μάλιστα, όπως αυτή της πανδημίας, κατά την οποία οι εργαζόμενοι χρειάζονται περισσότερο από ποτέ προστασία;

Μία ερμηνεία δίνει ο Κώστας Τσουκαλάς ο οποίος υπογραμμίζει πως “το κράτος δείχνει να ανέχεται αυτήν την κατάσταση. Επειδή λοιπόν η στήριξη των επιχειρήσεων δεν είναι η ενδεδειγμένη, μετακυλίεται το σχετικό κόστος στην εργασία. Είναι σαν να δίνεται μια άτυπη δυνατότητα στους εργαδότες να καταφεύγουν στην αδήλωτη εργασία για προφανείς λόγους”. Με άλλα λόγια φαίνεται να έχει επιβληθεί de facto μία ιδιότυπη ισορροπία του τρόμου με χαμένο τον αδύναμο κρίκο της αλυσίδας ο οποίος πλέον δεν έχει καμία καταφυγή.

Μια σειρά άλλων προβλημάτων βρίσκονται επίσης σχεδόν καθημερινά στο προσκήνιο. Από το πώς καταγράφονται και πληρώνονται οι υπερωρίες στο καθεστώς της τηλεργασίας μέχρι την τήρηση του κανονισμού για τα προσωπικά δεδομένα των υποκειμένων. Υπήρξαν (και εξακολουθούν να υπάρχουν) περιπτώσεις κατά τις οποίες ο εργοδότης επέβαλλε την υποχρεωτική χρήση της κάμερας έτσι, ώστε να είναι σε θέση να διαπιστώσει αν ο εργαζόμενος βρίσκεται στη θέση του και παράγει έργο. Όταν όμως το εργασιακό περιβάλλον είναι ταυτόχρονα το οικιακό-ιδιωτικό περιβάλλον, πόσο νόμιμη είναι η συγκεκριμένη αξίωση;

Ακόμα, παρατηρείται μία σχετική ασάφεια για τα συνδικαλιστικά δικαιώματα του εργαζόμενου που βρίσκεται σε καθεστώς τηλεργασίας. Το πώς αυτά μπορούν να ασκηθούν σε περίοδο σαν και αυτή που διανύουμε, ειδικότερα όταν καταγράφονται συχνά φαινόμενα εργοδοτικών αυθαιρεσιών.

Εείναι και το θέμα της προστασίας της υγείας στο νέο εργασιακό περιβάλλον, αλλά και η ομαλή μετάβαση στο προγούμενο εργασιακό καθεστώς, όταν η πανδημία αποτελέσει παρελθόν. Ακόμα και στο σπίτι, οι εργαζόμενοι μπορούν να προσβληθούν από ασθένειες που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την εργασία τους ή ακόμα και από τον κορονοϊό όσο αυτός κυκλοφορεί στην κοινότητα και όσο δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για το πώς καλύπτονται τα τεστ από ασφαλιστικά ταμεία (προς το παρόν πάντως δεν συνταγογραφούνται) ούτε και για το τι ακριβώς πρέπει να γίνει αν ένας εργαζόμενος προσβληθεί από τον ιό ενόσω βρίσκεται σε καθεστώς τηλεργασίας.

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα δεν έχουν φυσικά εύκολες και δεδομένες απαντήσεις, η κατάσταση που όλος ο πλανήτης βιώνει είναι πρωτοφανέρωτη. Χρειάζεται όμως ισχυρή πολιτική βούληση έτσι, ώστε να υπάρξουν λύσεις που πρώτα απο όλα θα αποδίδουν δικαιοσύνη. Η εργασία και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να προφυλαχθούν ως κόρη οφθαλμού, αφού το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο για την αναδόμηση της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα κρίσιμα χρόνια. Η αναδόμηση όμως αυτή δεν μπορεί να γίνει χωρίς δικαιώματα και χωρίς ελέγχους για την τήρηση του νομικού πλαισίου.

Εκρηξη ανεργίας τον Νοέμβριο

Για το τέλος, ας δούμε μερικά στοιχεία που αφορούν την ανεργία για το έτος που φεύγει. Μέχρι τον Σεπτέμβριο θα μπορούσε να πεις κανείς ότι το φαινόμενο είχα συγκρατηθεί, κυρίως λόγω των προστατευτικών μέτρων για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η ανεργία τον Σεπτέμβριο του 2020 διαμορφώθηκε στο 16,1%, μειωμένη κατά 0,4% σε σχέση με τον Αύγουστο του 2020 αλλά και 0,8% σε σχέση με τον Αύγουστο του 2019. Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι οι εργαζόμενοι που είχαν βγει σε αναστολή λογίζονταν ως εργαζόμενοι. Και αυτοί ήταν εκατοντάδες χιλιάδες.

Από το δεύτερο λοκ ντάουν και μετά όμως, τα πράγματα, ακόμα και στις αριθμητικές τους διαστάσεις, έγιναν σαφώς χειρότερα. Τα στοιχεία, από το ΟΑΕΔ αυτή τη φορά, δείχνουν ότι οι καταγεγραμμένοι άνεργοι αυξήθηκαν, μόνο κατά το μήνα Νοέμβριο, κατά 109.725 σε σχέση με τον Οκτώβριο. Μέσα σε 30 ημερολογιακές ημέρες δηλαδή έχασαν τη δουλειά τους περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι. Ο αριθμός είναι τεράστιος και αποτυπώνει τις δραματικές επιπτώσεις που έχει στην εργασία η προσπάθεια καταπολέμησης του κορονοϊού με οριζόντια περιοριστικά μέτρα. Το σύνολο επίσης των ανέργων στη χώρα κατά τον Νοέμβριο διαμορφώθηκε στα 1.153.434 άτομα από τους οποίους όμως μόλις 150.862 λαμβάνουν επίδομα ανεργίας. Τα στοιχεία του Δεκεμβρίου αναμένονται με ενδιαφέρον έτσι ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο το μερικό άνοιγμα της αγοράς βοήθησε στην κατεύθυνση της μείωσης της ανεργίας

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr