Jumbo: Τι προβλέπει ο νόμος για την εργασία τις Κυριακές και η “ντρίπλα” του Άδωνι

Από το 2017 ο νόμος έχει δώσει τη δυνατότητα σε όλες τις λιανεμπορικές επιχειρήσεις που βρίσκονται εντός τουριστικών περιοχών να ανοίγουν όλες τις Κυριακές το χρόνο.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 50 του νόμου 4472/2017ΦΕΚ Α’ 74/2017 καταργεί τους περιορισμούς που έθετε ο νόμος 4177/2013ΦΕΚ Α’ 173/2013. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι λιανεμπορικοί όμιλοι δεν “ενεργοποίησαν” αυτή τη δυνατότητα, πέραν των προβλεπόμενων οκτώ Κυριακών το έτος κατά τις οποίες μπορούν να είναι ανοικτά όλα τα παραδοσιακά καταστήματα.

Η αλυσίδα Jumbo του Απόστολου Βακάκη αποφάσισε να ενεργοποιήσει τη δυνατότητα που παρέχει η νομοθεσία στα καταστήματα της Κατερίνης και της Πρέβεζας, για όλες τις Κυριακές της σεζόν.

Προηγήθηκε η απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνι Γεωργιάδη με την οποία παρέχεται η η δυνατότητα στο εκπτωτικό χωριό ΜcArthurGlen και στο εμπορικό κέντρο Smart Park των Σπάτων να λειτουργούν από τον Μάιο ως τον Οκτώβρη, όλες τις Κυριακές, μια απόφαση που είχε εξαιρεθεί από το νόμο του 2017. Η ΜcArthurGlen είχε προσφύγει στο ΣτΕ με την απόφαση τελικά να μη τη δικαιώνει μέχρι σήμερα.

Το σκεπτικό για το “πράσινο φως” των Κυριακών του ΜcArthurGlen ήταν πως το εμπορικό πάρκο βρίσκεται πλησίον του Αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος και του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου έχοντας αυξημένη επισκεψιμότητα (όπως συμβαίνει και στις τουριστικές περιοχές).

 Υπενθυμίζεται ότι στο Smart Park που το περασμένο φθινόπωρο ολοκλήρωσε την επέκταση 15.000 τ.μ.  λειτουργεί το μοναδικό σούπερ μάρκετ της αλυσίδας Σκλαβενίτη που ανοίγει Κυριακές ακολουθόντας την συμφωνία του πάρκου που είχε υπογράψει ο προκάτοχος του καταστήματος (Μαρινόπουλος).

Απεργία στην Πρέβεζα

Ως αντίδραση στην απόφαση Βακάκη, το Εργατικό Κέντρο Πρέβεζας αποφάσισε να προκηρύξει 24ωρη απεργία την Κυριακή 26 Ιανουαρίου και την πραγματοποίηση κινητοποίησης έξω από το κατάστημα του Jumbo στην πόλη.

“Καλούμε όλη την κοινωνία, όλους τους εργαζόμενους να παραβρεθούμε την Κυριακή στις 10:30 για διαμαρτυρία έξω από τα Jumbo. Θα είμαστε εκεί την Κυριακή και κάποιες άλλες μέρες αμέσως μετά θα δώσουμε τέτοιο υλικό και στην αγορά της Πρέβεζας και σε άλλες περιοχές ώστε να δείχνουμε στους εργαζόμενους και στην κοινωνία πως δεν μας μας λείπει ο χρόνος αλλά το χρήμα.

Θα πρέπει να θέσουμε την κοινωνία προς των ευθυνών της, πρέπει από μόνοι μας να μποϊκοτάρουμε τα καταστήματα που ανοίγουν όλες τις Κυριακές του χρόνου” ανέφερε μεταξύ άλλων ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Χρήστος Δημόπουλος.   

Από την πλευρά του, ο Βαγγέλης Νάνος εκ μέρους της Αγωνιστικής Παρέμβασης ιδιωτικών υπαλλήλων και ανέργων Πρέβεζας, πρότεινε να κηρυχθούν επαναλαμβανόμενες απεργίες κάθε Κυριακή και να γίνουν κινητοποιήσεις προκειμένου να σταλεί ένα πανελλαδικό μήνυμα και να σταματήσει το καθεστώς των “απελευθερωμένων” ωραρίων και η κατάργηση της κυριακάτικης αργίας.

“Εργασιακή ζούγκλα”

Ο Σύλλογος Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας τοποθετήθηκε για το ζήτημα αναφέροντας πως πέραν του Jumbo, κι άλλες εταιρείες εφαρμόζουν την “απελευθέρωση” των Κυριακών.

Όπως ανακοινώνει:

“…Το ζήτημα των Κυριακών το έχει ρυθμίσει επαρκώς ο ΣΥΡΙΖΑ…”. Αυτή ήταν η δήλωση του υπουργού Ανάπτυξης της ΝΔ  Άδωνι Γεωργιάδη τον περασμένο Αύγουστο όταν ερωτήθηκε αν η κυβέρνηση πρόκειται να περάσει το άνοιγμα των καταστημάτων όλες  τις Κυριακές. Από τότε μέχρι σήμερα μέσα από το “αναπτυξιακό νομοσχέδιο” που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο κατά παραγγελία των επιχειρηματικών ομίλων η ΝΔ εξαίρεσε τα κέντρα διανομής εμπορευμάτων προς καταστήματα λιανικής πώλησης, δηλαδή τους εργαζόμενους σε αποθήκες super market και logistics, από την Κυριακάτικη Αργία και με υπουργική απόφαση τον Δεκέμβριο επιτρέπει τη λειτουργία των καταστημάτων στο εκπτωτικό χωριό στα Σπάτα όλες τις Κυριακές από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβρη.

H McArthurGlen ΕΛΛΑΣ το 2017 είχε προσφύγει στο ΣτΕ ζητώντας να ακυρωθεί η παράλειψη να ενταχθούν τα εμπορικά καταστήματα του εκπτωτικού χωριού στην κατηγορία εκείνη που επιτρέπει την λειτουργία τους κατά τις Κυριακές από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβρη, αίτημα το οποίο είχε απορριφτεί. Ο Υπουργός ανάπτυξης και επενδύσεων Αδ. Γεωργιάδης παρακάμπτοντας αυτή την απόφαση του ΣτΕ ικανοποιεί με υπουργική απόφαση την απαίτηση της εργοδοσίας της McArthurGlen. Το αναμενόμενο επόμενο βήμα της ΝΔ  θα είναι η πλήρης απελευθέρωση λειτουργίας των καταστημάτων, η οριστική κατάργηση της Κυριακάτικης αργίας, γιατί αυτό επιτάσσει η “βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη”  και η κανονικότητα την οποία ευαγγελίζονται

Όλα αυτά την ίδια στιγμή που η JUMBO ανακοινώνει ότι θα ανοίγει τα καταστήματα της και τις 52 Κυριακές σε Πρέβεζα και Κατερίνη και εξετάζει το ενδεχόμενο αυτό και σε άλλες. Η MARKET IN και η PERFECT TOYS το εφαρμόζουν ήδη και χιλιάδες εμποροϋπάλληλοι θα καλεστούν την Κυριακή 19 Γενάρη να δουλέψουν ακόμα μια Κυριακή μετά από ένα εξαντλητικό εορταστικό ωράριο.

Αυτό είναι ορισμός της εργασιακής ζούγκλας. Οι  απαιτήσεις της εργοδοσίας  νομοθετούνται στο άψε σβήσε καταργώντας δικαιώματα και κατακτήσεις των εργαζόμενων, κάνοντας  την ζωή μας κόλαση”.

Την προηγούμενη Κυριακή άλλωστε, ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας πραγματοποίησε παρεμβάσεις στο McArthurGlen στα Σπάτα και στα Jumbo στον Άλιμο.

Ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας τονίζει ότι “οι εργαζόμενοι στο εμπόριο δεν πρέπει να συμβιβαστούμε με την 7ημερη εργασία, τα εξαντλητικά ωράρια, τους πενιχρούς μισθούς και τα τσακισμένα εργασιακά δικαιώματα. Δεν πρέπει να συμβιβαστούμε με την πολιτική που καθημερινά μας τσακίζει εντός και εκτός χώρου εργασίας. Για εμάς είναι μονόδρομος η οργάνωση και ο συλλογικός αγώνας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας, για τη διεκδίκηση σύγχρονων όρων δουλειάς. Είναι η ώρα να δυναμώσουμε τα σωματεία μας, τους αγώνες μας απέναντι στην εργοδοσία, τις κυβερνήσεις της και την ΕΕ. Να δυναμώσουμε τον αγώνα μας για νομοθετική κατοχύρωση της κυριακάτικης αργίας”.

Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με καταγγελία του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας, η εταιρεία Jumbo απέλυσε εργαζόμενο επειδή οργάνωνε τους εργαζόμενους στο σωματείο τους, η οποία απόλυση όμως ακυρώθηκε μετά από παρέμβαση του Συλλόγου και του ΠΑΜΕ.

“Στο χρονικό διάστημα από την ακύρωση της απόλυσης του συν/φου μέχρι και την απόλυση του ξανά τη Δευτέρα 12 Ιανουαρίου 2009 η εταιρεία JUMBO χρησιμοποίησε όλους τους τρόπους και όλα τα μέσα τρομοκρατίας έμμεσης και άμεσης για να εξαναγκάσει το συνάδελφο σε παραίτηση. Εξαγορά, απειλές, καθημερινά “καψόνια” μέχρι να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα που για την εργοδοσία ήταν η οικειοθελής αποχώρηση του με υψηλό ποσό ως δωροδοκία”, αναφέρει ο Σύλλογος, ο οποίος καταγγέλλει συνθήκες “Νταχάου” στην αλυσίδα καταστημάτων.

Κυριακή Αργία- Πως Αμείβεται

Οι εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας είναι έξι σύμφωνα με το νόμο, όπου δεν έχει εφαρμοσθεί ήδη το πενθήμερο. Η 7η ημέρα, κατά κανόνα η Κυριακή, είναι υποχρεωτική ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης.

Η εβδομαδιαία ανάπαυση αποτελεί δικαίωμα του μισθωτού και υποχρέωση του εργοδότη.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΜΟΙΒΗ ΚΥΡΙΑΚΗΣ / ΑΡΓΙΑΣ

Το προσωπικό που θα απασχοληθεί νόμιμα κατά την Κυριακή, αμείβεται με το νόμιμο ημερομίσθιο ή το 1/25 του μισθού προσαυξημένο με 75% στο καταβαλλόμενο ωρομίσθιο. Ευνοϊκότερες ρυθμίσεις υπερισχύουν.

Όταν η υποχρεωτική αργία συμπίπτει με ημέρα Κυριακή ισχύουν τα εξής:

α) Δεν γεννάται θέμα μεταθέσεώς της σε άλλη εργάσιμη μέρα, διότι όπως είναι γνωστό τόσο για τον ιδιωτικό όσο και το Δημόσιο τομέα καταργήθηκαν οι διατάξεις περί μεταθέσεως των αργιών, όταν συμπίπτουν με ημέρα Κυριακή (άρθρο 7 του Ν.1400/83).

β) Οι επιχειρήσεις που θα λειτουργήσουν την Κυριακή που συμπίπτει με την υποχρεωτική αργία οφείλουν: α) Σε όσους αμείβονται με ημερομίσθιο, το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο και προσαύξηση 75% που θα υπολογισθεί επί του νομίμου ημερομισθίου τους. Επιπλέον οφείλουν να χορηγήσουν αναπληρωματική ανάπαυση (ρεπό) σε άλλη εργάσιμη ημέρα της εβδομάδας. γ) σε όσους αμείβονται με μηνιαίο μισθό οφείλουν προσαύξηση 75% του νομίμου μισθού τους και αναπληρωματική ανάπαυση, είτε πρόκειται για επιχειρήσεις που υπάγονται στις διατάξεις περί υποχρεωτικής ανάπαυσης την Κυριακή και τις ημέρες αργίας είτε για επιχειρήσεις που δεν υπάγονται στις διατάξεις αυτές. Ζήτημα καταβολής και του 1/25 του μηνιαίου γεννάται μόνο δεν χορηγηθεί αναπληρωματική μέρα ανάπαυσης

Σε ορισμένες επιχειρήσεις, που ορίζονται από το νόμο (βλέπε παραπάνω), επιτρέπεται η εργασία κατά την Κυριακή.

Στην περίπτωση αυτή πρέπει να δοθεί αναπληρωματική ημέρα ανάπαυσης στον εργαζόμενο μέσα στην επόμενη εβδομάδα.

Προϋπόθεση για να χορηγηθεί ολόκληρη ημέρα αναπληρωματικής αργίας είναι να εργασθεί κατά την Κυριακή άνω των 5 ωρών. Σε περίπτωση που απασχοληθεί λιγότερο από 5 ώρες χορηγούνται αντίστοιχες ώρες ανάπαυσης.

Μια αργία – κατάκτηση

Όπως γράφει ο Νίκος Ποταμιάνος, διδάκτορας ιστορίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης (το κείμενο δημοσιεύθηκε πριν την επαναφορά της κυριακάτικης εργασίας):

“Η καθιέρωση της κυριακάτικης αργίας το 1909, έναν αιώνα πριν, ήταν το πρώτο μέτρο εργατικής νομοθεσίας που ψηφίστηκε στην Ελλάδα. Το ξήλωμα, στα χρόνια των μνημονίων, κάθε νομικού πλαισίου που περιορίζει τον βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας δεν θα μπορούσε να την αφήσει αλώβητη. Έχει ενδιαφέρον, πιστεύουμε, μια αναδρομή στο ιστορικό της καθιέρωσής της και η εξέταση των κοινωνικών και ιδεολογικών συμμαχιών που την προώθησαν . ίσως εκπλήξει τον αναγνώστη η (διαφορετική από τη σημερινή) στάση των μεγάλων και μικρών εργοδοτών απέναντι στην αργία της Κυριακής, την οποία θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε με βάση τις διαφορετικές δομές.

Η τήρηση της αργίας με βάση τις χριστιανικές επιταγές παρέμενε ζωντανή ως πρακτική σε πολλούς βιοτεχνικούς κλάδους και σε εργοστάσια, σε γενικές γραμμές όμως είχε ατονήσει κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα στην Ελλάδα. Σε επιμέρους πόλεις και κλάδους επιτυγχάνονταν συχνά λιγότερο ή περισσότερο βραχύβιες συναινέσεις για το κλείσιμο των καταστημάτων τις Κυριακές, αρκούσε όμως η πεισματική άρνηση ελάχιστων επαγγελματιών να συμμετάσχουν στο κλείσιμο για να ναυαγήσουν οι σχετικές προσπάθειες. Στις αρχές του 20ού αιώνα  είχε γίνει πια συνείδηση ότι δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί μια μόνιμη «συνεννόηση κυρίων» και απαιτούνταν νομοθετική ρύθμιση.

Το ζήτημα το έθεταν επί τάπητος κυρίως οι εργατικές διεκδικήσεις –οι οποίες αποτελούσαν συνήθως και την κινητήρια δύναμη πίσω από τις συμφωνίες μεταξύ των εργοδοτών τους που αναφέραμε. Στην Αθήνα η διαμάχη επικεντρώθηκε ιδίως στα «εμπορικά» καταστήματα (ένδυσης, υπόδησης κλπ) των κεντρικών δρόμων, με σημαντικότερες κινητοποιήσεις αυτές του 1890, 1891 (απεργία) και 1896, καθώς και στους τυπογράφους (1882 και 1909-1910), στους ζαχαροπλάστες (1896 και 1899), στους κουρείς (1894, 1902 και 1903), στους αρτοποιούς (1879, 1904-1905 κ.ε.) και λίγο πριν το 1909 στα παντοπωλεία.

Η καθιέρωση λοιπόν της κυριακάτικης αργίας μετά το κίνημα στο Γουδί βασιζόταν σε ένα αίτημα που είχε πια ωριμάσει –αντίθετα με τις εκτιμήσεις που συχνά συναντάμε στη βιβλιογραφία για το πρόωρο της εργατικής νομοθεσίας της δεκαετίας του 1910. Θεμελιώθηκε στη βούληση του Στρατιωτικού συνδέσμου να δείξει ένα φιλολαϊκό πρόσωπο, στη βραχύβια συμμαχία του με τις «συντεχνίες», σ’ ένα γενικότερο μεταρρυθμιστικό πνεύμα που εκφράστηκε με την ψήφιση εκατοντάδων νόμων από τη βουλή μετά το κίνημα και στη στήριξη συντηρητικών πατερναλιστών όπως ο Κ. Παπαμιχαλόπουλος που εισηγήθηκε τον σχετικό νόμο στη βουλή. Η αργία της Κυριακής καθιερωνόταν με διαφορετικούς όρους σε κάθε επάγγελμα, και καταρχάς σε τρεις μόνο πόλεις (Αθήνα, Πειραιά και Βόλο): μπορούσε να επεκτείνεται σε άλλους δήμους εφόσον το ζητούσαν τα κατά τόπους δημοτικά συμβούλια, και στα επόμενα χρόνια δημοσιεύεται ένας μεγάλος αριθμός διαταγμάτων που αφορούν την ισχύ ή την κατάργηση της αργίας σε διάφορες πόλεις και χωριά, συχνά με το ίδιο δημοτικό συμβούλιο να αλλάζει την απόφασή του σε μικρό χρονικό διάστημα.

Πρέπει να επισημάνουμε εδώ ότι η κυριακάτικη αργία, στον βαθμό που αποσκοπούσε ως μέτρο στη μείωση του χρόνου εργασίας των μισθωτών, θα μπορούσε να έχει τη μορφή του «εβδομαδιαίου ρεπό» που καθιερώθηκε εκείνα τα χρόνια στα καταστήματα της «κοσμικής» Γαλλίας, χωρίς δηλαδή να προσδιορίζεται μια θρησκευτικά φορτισμένη κοινή μέρα ρεπό για τους υπαλλήλους και κλεισίματος των μαγαζιών. Στη Γαλλία όμως είχε μόλις προηγηθεί μια σφοδρή σύγκρουση με επίδικο την εκκοσμίκευση του κράτους, ενώ στην Ελλάδα και σοβαρό αντικληρικαλιστικό ρεύμα δεν υπήρχε και οι συμμαχίες με την εκκλησία και θρησκευόμενους συντηρητικούς κύκλους παρουσιάζονταν ως αναγκαίες καθώς πρόσφεραν μια σημαντική νομιμοποιητική βάση για το αίτημα.

Άλλωστε ήταν φανερό ότι η επιτήρηση της εφαρμογής των νόμων που περιόριζαν τον εργάσιμο χρόνο ήταν ευκολότερη όταν αυτοί ίσχυαν για όλα τα καταστήματα συγχρόνως: ενώ η παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας από τους εργοδότες αποτελούσε τον κανόνα κατά τον μεσοπόλεμο, οι νόμοι για το ωράριο των καταστημάτων και την αργία της Κυριακής ήταν αυτοί που παραβιάζονταν λιγότερο σύμφωνα με τις εκθέσεις των επιθεωρητών εργασίας –οι οποίοι πρότειναν την επέκταση του πρότυπου του ταυτόχρονου και υποχρεωτικού κλεισίματος των καταστημάτων και σε άλλες περιπτώσεις. Ζητούμενη, επιπλέον, ήταν η μείωση του χρόνου εργασίας όχι μόνο των εργατών αλλά και των επαγγελματιών: δεν θα ήταν λίγοι οι μικροαστοί που επιθυμούσαν να μην αναγκάζονται για λόγους ανταγωνιστικότητας να εργάζονται Κυριακές, κι αυτό μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με το κλείσιμο των καταστημάτων.

Κυρίαρχη στάση της εργοδοσίας, πάντως, μεγάλης και μικρής, φαίνεται ότι ήταν η αντίθεση σε οποιαδήποτε κρατική πρωτοβουλία περιόριζε τα διευθυντικά της δικαιώματα. Η στάση αυτή είναι εμφανής όσον αφορά το σύνολο της εργατικής νομοθεσίας της δεκαετίας του 1910, ενώ ειδικά όσον αφορά το νόμο για την κυριακάτικη αργία αφενός διαβάζουμε αμέσως μετά την ψήφισή του ότι «οι προϊστάμενοι γενικώς δυσφορούν» μ’ αυτόν, αφετέρου τους επόμενους τρεις μήνες τροποποιήθηκε δύο φορές εξαιτίας των διαμαχών που ξέσπασαν ως προς τους ακριβείς όρους εφαρμογής της αργίας, της επέκτασης ή της ακύρωσής της σε κάθε επάγγελμα (πχ φαρμακεία, οινοπαντοπωλεία, κουρεία, κρεοπωλεία, εστιατόρια). Οι διαμάχες αυτές επανέκαμπταν τακτικά σε διάφορα επαγγέλματα (πχ ένας από τους όρους των εργοδοτών στα βυρσοδεψεία για να σταματήσουν το λοκ-άουτ που επέβαλαν τον Δεκέμβριο ήταν η κατάργηση της κυριακάτικης αργίας), και εκτιμάμε ότι συνέβαλαν καθοριστικά στην ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Αθήνας τον Μάρτιο του 1910.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, η στάση των εργοδοτών δεν ήταν ενιαία αλλά διαφοροποιούνταν ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική τους επιφάνεια. Αντίθετα όμως με ό,τι συμβαίνει σήμερα, δεν ήταν οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις αυτές που αντιδρούσαν στην κυριακάτικη αργία αλλά οι μικρότερες. Συναντάμε μάλιστα περιπτώσεις μεγάλων επιχειρηματιών που συμμάχησαν ανοιχτά με το εργατικό κίνημα για την προώθησή της, όπως ο πρόεδρος της συντεχνίας αρτοποιών Φ. Ηλιόπουλος που το 1905 είχε παροτρύνει τους αρτεργάτες να ιδρύσουν σωματείο για να διεκδικήσουν τη νομοθέτηση της αργίας της Κυριακής.

Στα παντοπωλεία της Αθήνας, διαβάζουμε το 1910, ενάντια στην κυριακάτικη αργία στρέφονταν κυρίως οι «μπακάληδες των μικροσυνοικιών». Στα μπακάλικα ήταν ιδιαίτερα εμφανές ένα μοντέλο με λίγο πολύ γενική ισχύ: οι ανεξάρτητοι παραγωγοί επιβίωναν ως τέτοιοι υποβαλλόμενοι (και υποβάλλοντάς τους υπάλληλούς τους) σε υπερεργασία . στο εμπόριο με το να μένουν τα συνοικιακά και τα μικρά μπακάλικα περισσότερες ώρες ανοιχτά, αποκτώντας έτσι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, την προσφορά της αναγκαίας υπηρεσίας ή αγαθού κοντά στην κατοικία του πελάτη σε ώρες και μέρες που οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές τους ήταν κλειστοί

Τα κουρεία αποτελούσαν έναν άλλο κλάδο στον οποίο ένα πλήθος μικρών μαγαζιών επιβίωνε χάρη στο παρατεταμένο ωράριο λειτουργίας τους, ιδίως το Σαββατοκύριακο που ξυριζόταν η λαϊκή πελατεία τους. Το χαρακτηριστικό αυτό επικαλούνταν οι καταστηματάρχες κουρείς «δευτέρας και τρίτης τάξεως», όπως αυτοαποκαλούνταν, που «διατηρούνται εκ [πελατείας] των εργατικών τάξεων» και περίμεναν το Σαββατοκύριακο για να δουλέψουν, σε αντίθεση με τα κουρεία της Σταδίου των οποίων η «εκλεκτή πελατεία» δεν περίμενε την Κυριακή για να ξυριστεί: ζήτησαν και πέτυχαν να δουλεύουν τα κουρεία το πρωί της Κυριακής, παρότι οι υπάλληλοι και κάποιοι καταστηματάρχες κινητοποιήθηκαν για να το αποτρέψουν.

Ο σχηματισμός τέτοιων στρατοπέδων δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελούσε ελληνική ιδιαιτερότητα. Στην Αγγλία και τον Καναδά στα τέλη του 19ου αιώνα πολλοί από τους μεγαλύτερους καταστηματάρχες υποστήριξαν ενεργητικά νόμους περιορισμού των ωρών εργασίας των μαγαζιών, ενάντια στις αντιδράσεις των μικρών καταστηματαρχών, δίχως να διστάσουν να συμπορευτούν (ή και να συμμαχήσουν) με το εργατικό κίνημα. Στη Γαλλία τη δεκαετία του 1930 για την επιβολή ενιαίου ωραρίου στα κουρεία συμμάχησαν το εργατικό σωματείο με τους ιδιοκτήτες των μικρομεσαίων κουρείων, σε σύγκρουση με τους ιδιοκτήτες τόσο των μικροσκοπικών όσο και των μεγάλων κομμωτηρίων.

Πώς να ερμηνεύσουμε την ανοίκεια αυτή εικόνα, τη στιγμή που βλέπουμε σήμερα τους κολοσσούς του εμπορίου να επιδιώκουν την κατάργηση των περιορισμών στο ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων και τους μικρομαγαζάτορες να συμμαχούν με το εργατικό κίνημα στην υπεράσπισή τους; Είναι πολλά αυτά που έχουν αλλάξει στο λιανικό εμπόριο από εκείνη την εποχή, και πρώτα πρώτα τα επίπεδα συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου: στην Ελλάδα του 1909 δεν υπήρχαν εμπορικά κέντρα, πολυκαταστήματα και μεγάλες αλυσίδες, ούτε καν σουπερμάρκετ, και οι δυνατότητες ελέγχου της αγοράς από τα μεγάλα καταστήματα ήταν μικρότερες.

Η αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων, η ευκολία μετακίνησης στην πόλη σήμερα και η μείωση της σημασίας της γειτονιάς για την κοινωνική ζωή με την ανάπτυξη υπερτοπικών πόλων κατανάλωσης και διασκέδασης κατέρριψαν μεγάλο μέρος των «τοπικών» φραγμών στην προέλαση των μεγάλων επιχειρήσεων σε πολλούς κλάδους. Για άλλους κλάδους σημαντικότερη υπήρξε η κανονικοποίηση των εισοδημάτων των λαϊκών τάξεων (πχ με την κυριαρχία της μορφής του μισθού έναντι του μεροκάματου), η οποία οδήγησε σε παρακμή τον μηχανισμό του βερεσέ που παλιότερα έθετε όρια στις προόδους που μπορούσαν να κάνουν οι μεγάλες μονάδες στο λιανικό εμπόριο των «βασικών ειδών»: η αγορά με πίστωση, η οποία «έδενε» τον πελάτη σε συγκεκριμένα καταστήματα, μπορούσε να λειτουργήσει μόνο στα πλαίσια των σχέσεων αλληλογνωριμίας που επίκεντρο είχαν το μικρό συνοικιακό μαγαζί, ενισχύοντας έτσι τα χωρικά πλεονεκτήματα που οδηγούν σε «τοπικά μονοπώλια» στην πόλη.

Με λίγα λόγια, το 1909 οι μεγάλες επιχειρήσεις ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να ωφεληθούν δυσανάλογα από τη λειτουργία των καταστημάτων την Κυριακή, κάτι που μπορούν σαφώς να προσδοκούν σήμερα. Τέλος, η πενιχρότητα των υποδομών, η πολύ περιορισμένη ακόμα χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος και η ανυπαρξία υποχρέωσης υπερωριακής αμοιβής των υπαλλήλων σήμαινε ότι ήταν μικρή η αύξηση στα λειτουργικά έξοδα που συνεπαγόταν η λειτουργία την Κυριακή και οι μικρές μονάδες δεν δυσκολεύονταν να αντεπεξέλθουν σ’ αυτά.

Μπορεί να υποθέσει κανείς βέβαια ότι, χάρη και στην επανεμφάνιση του βερεσέ, από την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας θα ευνοηθούν (στους κλάδους των «βασικών αγαθών») μικροσκοπικά μαγαζιά που βασίζονται στην υπερεργασία του ιδιοκτήτη τους και της οικογένειάς του. Συνολικά, πάντως, οι φόβοι που εκφράζονται από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των επαγγελματιών και των εμπόρων για επιτάχυνση του ρυθμού χρεοκοπιών των μικρών επιχειρήσεων και ενίσχυση του μεριδίου των μεγάλων στην αγορά φαίνονται απολύτως βάσιμοι”.