Κορονοϊός: Η τηλεργασία ήρθε για να μείνει – Τα δικαιώματα και η ανάγκη για νέο Ευρωπαϊκό Δίκαιο

O Αντιπρόεδρος του ΕΚ, Δημήτρης Παπαδημούλης παρουσίασε το μεσημέρι της Τετάρτης τις θέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενόψει της συνόδου κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23 Απριλίου.

Η σύνοδος κορυφής που θα πραγματοποιηθεί μέσω τηλεδιάσκεψης, θα βάλει στο επίκεντρό της το πώς θα χρηματοδοτηθεί η οικονομική ανάκαμψη των χωρών μελών από την πανδημία του νέου κορονοϊού, ωστόσο είναι δύσκολο να ληφθούν τελικές αποφάσεις.

Μέσω τηλεδιάσκεψης άλλωστε έγινε και η συνέντευξη Τύπου με τον κ. Παπαδημούλη, μιας και εκ των πραγμάτων η πανδημία ορίζει νέα ήθη και συνθήκες που σταδιακά, παγιώνονται, μέχρι τουλάχιστον να φτάσουμε στην τελική φαρμακευτική αντιμετώπιση της λοίμωξης.

Τα νέα δεδομένα επηρεάζουν πρωτίστως τον κλάδο της οικονομίας και της εργασίας, πέραν του υγειονομικού πεδίου. Η τηλεργασία και η έκρηξη της ανεργίας είναι δύο από τους πόλους που μπαίνουν στην ατζέντα των θεσμών της ΕΕ.

Απαντώντας στην ερώτηση του News 24/7 σχετικά με τη τηλεργασία και το τί προβλέπει/ζητάει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο κ. Παπαδημούλης στάθηκε στο γεγονός πως πλέον δε μιλάμε για μια συγκυριακή κατάσταση με χρονικό ορίζοντα λήξης, αλλά για μια κατάσταση που πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μακροπρόθεσμη.

Όπως μας απάντησε ο κ. Παπαδημούλης, “το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναφέρεται ρητά στο θέμα στο ψήφισμά του , και ζητά από τον προϋπολογισμό να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τους εργαζομένους, τους αυτοαπασχολούμενους και τις μικρές επιχειρήσεις, έτσι ώστε η κρίση να μη πλήξει περαιτέρω τα μεσαία εισοδήματα. Η τηλεργασία είναι μια νέα υποχρεωτική συνθήκη, το Κοινοβούλιο ζητά ενίσχυση της μέριμνας και των υποδομών για την τηλεργασία. Παράλληλα, μέριμνά μας πρέπει να είναι και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Πρέπει να στηριχθεί περισσότερο αυτή η προοπτική με νέα εργαλεία, καθώς σε κάθε περίπτωση βρισκόμαστε μπροστά σε μια κρίση που δεν αναμένεται να τελειώσει γρήγορα”.

Συγκρότηση νέου Εργατικού Δικαίου

Παράλληλα ο κ. Παπαδημούλης τόνισε την ανάγκη να μπει στην ατζέντα το θέμα των νέων εργασιακών δικαιωμάτων που διέπουν τις νέες μορφές εργασίας, “κάτι που δεν πρέπει να είναι μόνο για τώρα”. Τόνισε δε τη σημασία της συγκρότησης ενός νέου, σύγχρονου Εργατικού Δικαίου που θα καλύπτει τις αμοιβές, το ασφαλιστικό και φυσικά, την υγεία των εργαζομένων.

Το γεγονός είναι πως -όπως σημειώνουν εργατολόγοι- σήμερα ο τηλεργαζόμενος βρίσκεται δυνητικά σε συνεχή ετοιμότητα, ενώ μπορεί να μετακυλίεται από τον εργοδότη προς τον εργαζόμενο το κόστος των λειτουργικών δαπανών για την εκτέλεση της εργασίας.

“Βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλο κίνδυνο για τις θέσεις εργασίαςκαι για τα εργασιακά δικαιώματα. Έχουμε πρόβλεψη για ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Εμείς ζητάμε ένα μέρος του προϋπολογισμού να διατεθεί σε μονιμότερη ενίσχυση των εργαζομένων με μόνιμο σύστημα αντασφάλισης εργασίας πέραν του προγράμματος SURE της Κομισιόν. Ζητάμε μια γενναία ενίσχυση με ευρωπαϊκούς πόρους για να διασφαλιστεί αυτό το σύστημα”, είπε ο κ. Παπαδημούλης.

Το πρόγραμμα “SURE” προβλέπει καταβολή προσαύξησης μισθού και ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων με μερική απασχόληση και με εκ περιτροπής εργασία. Συγκεκριμένα με βάση το σχέδιο θα καταβάλλεται στους εργαζόμενους με ευέλικτη μορφή εργασίας ένα επιπλέον ποσό στον μισθό τους με αντίστοιχη προσαύξηση στις ασφαλιστικές τους εισφορές διατηρώντας έτσι την θέση εργασίας. Ωστόσο η προσαύξηση στον μισθό μαζί με τον μισθό σε καμία περίπτωση δεν θα φτάνει στο μισθό πλήρους απασχόλησης.

“Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε”

Ο κ. Παπαδημούλης σημείωσε άλλωστε πως πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά για ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ, όπως τέθηκε και από την Κομισιόν. Όπως υπογράμμισε, η ανάγκη είναι να προστεθούν περισσότεροι πόροι στο κοινό ταμείο με δραστική αύξηση των ίδιων πόρων της ΕΕ. “Αυτό θα είναι το κλειδί για να αντιμετωπιστεί η κρίση του τουρισμού, της ανεργίας και του κοινού εγγυημένου εισοδήματος”, είπε, κάτι που φυσικά προϋποθέτει έναν συμβιμασμό των θεσμών με νέες γενναίες αποφάσεις, και με περισσότερη συνεισφορά από τις χώρες του Βορρά που για την ώρα, μπλοκάρουν τις διαδικασίες.

Όπως χαρακτηριστικά είπε ο αντιπρόεδρος του ΕΚ, “οι χώρες του Βορρά πρέπει να εγκαταλείψουν την άποψη ότι ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός πρέπει να είναι το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ. Αυτές οι απόψεις θα διαλύσουν την ΕΕ, η οποία βρίσκεται στη φάση του ή αλλάζουμε, ή βουλιάζουμε”. “Αν καταρρεύσει η περιφέρεια οι πιο πλούσιες χώρες δεν θα έχουν πού να εξάγουν, μιλάμε για μια υπαρξιακή κρίση που ζητά συμβιβασμούς”, ανέφερε άλλωστε.

Τέλος, ο κ. Παπαδημούλης δήλωσε πως “η ΕΕ αιφνιδιάστηκε από τη κρίση και φάνηκε πως δεν είχε επενδύσει στην έρευνα και την καινοτομία για αντιμετώπιση μιας πανδημίας, κάτι που πλέον οφείλει να αλλάξει με περισσότερα κονδύλια προς αυτή την κατεύθυνση”.

Στο ψήφισμά του το ΕΚ, μεταξύ άλλων:

-υπογραμμίζει το γεγονός ότι, πέρα από τη διάσταση της υγείας, η κρίση πλήττει δραματικά τους εργαζόμενους, τους μισθωτούς, τους αυτοαπασχολούμενους και τις ΜΜΕ, δηλαδή τη ραχοκοκαλιά των κοινωνιών μας· θεωρεί ότι η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη, πρέπει να λάβει κάθε δυνατό μέτρο προκειμένου να διατηρηθούν όσο το δυνατόν περισσότερες θέσεις εργασίας και να διασφαλιστεί ότι η ανάκαμψη θα βασίζεται στην ανοδική κοινωνική και οικονομική σύγκλιση, στον κοινωνικό διάλογο και στη βελτίωση των κοινωνικών δικαιωμάτων και των συνθηκών εργασίας, με στοχοθετημένα μέτρα για όσους βρίσκονται σε επισφαλείς μορφές εργασίας.

-καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης COVID-19 και να διασφαλίσουν την πλήρη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των λαμβανόμενων μέτρων· καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της απασχόλησης, των συνθηκών εργασίας και των μισθών, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για βραχυπρόθεσμη εργασία, ρυθμίσεων για την αντιστάθμιση των εισοδημάτων και παρεμφερών μέτρων.

-θεωρεί ότι οι κλάδοι των μεταφορών και του τουρισμού έχουν πληγεί σοβαρά και ζητεί την ανάληψη δράσης προκειμένου να διασφαλιστούν η υγεία, η ασφάλεια και οι συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στον τομέα των μεταφορών, και να εξασφαλιστεί ότι οι εταιρείες μεταφορών θα μπορέσουν να επιβιώσουν στην κρίση· προτείνει να αναπτυχθεί ένας μηχανισμός πρόληψης και διαχείρισης για τον τουριστικό τομέα σε επίπεδο ΕΕ, που θα προστατεύει τους εργαζομένους μας, θα βοηθά τις επιχειρήσεις μας και θα διασφαλίζει την ασφάλεια των επιβατών.

Το θεσμικό πλαίσιο για την τηλεργασία στην Ελλάδα

Όπως σημειώνει το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, στην Ελλάδα η ευρωπαϊκή συμφωνία “Πλαίσιο για την τηλεργασία” ενσωματώθηκε στην Εθνική Γενική Συλλογή Σύμβαση Εργασίας 2006-2007 και έκτοτε αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της εκάστοτε ισχύουσας ΕΓΣΣΕ.

Διατάξεις σχετικές με την τηλεργασία περιλαμβάνει επίσης ο Ν. 3846/2010 “Εγγυήσεις για την εργασιακή ασφάλεια και άλλες διατάξεις”. Ειδικότερα, στο άρθρο 1 του νόμου (το οποίο αντικαθιστά προηγούμενη διάταξη του Νόμου 2639/1998) εισάγεται ένα τεκμήριο ύπαρξης εξαρτημένης εργασίας εάν ο εργαζόμενος παρέχει την εργασία του “αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για εννέα (9) συνεχείς μήνες”. Επίσης στο άρθρο 5 ρυθμίζονται επιπλέον:

• Η υποχρέωση του εργοδότη να πληροφορεί γραπτώς τον εργαζόμενο 8 μέρες μετά την κατάρτιση της σύμβασης για όλα τα θέματα που αφορούν την εκτέλεση της εργασίας.

• Η θέσπιση περιόδου προσαρμογής διάρκειας τριών μηνών κατά την οποία είναι δυνατή η μονομερής ανάκληση της μετατροπής κανονικής εργασίας σε τηλεργασία, είτε από τον εργοδότη είτε από τον εργαζόμενο.

• Η ισχυροποίηση των προβλέψεων της ευρωπαϊκής συμφωνίας “Πλαίσιο για την τηλεργασία” σχετικά με την εργοδοτική υποχρέωση κάλυψης του κόστους παροχής της τηλεργασίας.

• Η υποχρέωση του εργοδότη να ενημερώσει εντός 2 μηνών από την κατάρτιση της σύμβασης τον εργαζόμενο για το πρόσωπο και τα στοιχεία επικοινωνίας των εκπροσώπων του προσωπικού στην επιχείρηση.

Όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, οι τηλεργαζόμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα -που διασφαλίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία και τις συλλογικές συβάσεις- με τους συγκρίσιμους εργαζομένους μέσα στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης.

Ο τηλεργαζόμενος καθορίζει την οργάνωση του χρόνου εργασίας του μέσα στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας, των συλλογικών συμβάσεων και των κανονισμών των επιχειρήσεων.

Ο όγκος εργασίας και τα κριτήρια απόδοσης για τον τηλεργαζόμενο είναι αντίστοιχα με εκείνα των συγκρίσιμων εργαζομένων που εργάζονται μέσα στις εγκαταστάσεις του εργοδότη.

Επιπλέον, ο αριθμός των απασχολούμενων εργαζομένων μέσω της τηλεργασίας προσμετράται για τον καθορισμό του συνολικού αριθμού των εργαζομένων στην επιχείρηση ή εκμετάλλευση κάθε φορά που αυτός ο αριθμός λαμβάνεται υπόψη για οποιονδήποτε λόγο στην εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία.

Οι νέες έκτακτες συνθήκες:

Με την ΠΝΠ της 11.3.2020 η τηλεργασία επιλέχθηκε ως ένα από τα μέτρα αντιμετώπισης και περιορισμού της διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19. Έτσι κατ’ αρχάς έως τις 11.4.2020 ή/και για όσο διάστημα διαρκούν τα έκτακτα και προσωρινά μέτρα, ο εργοδότης δύναται με απόφασή του να καθορίζει ότι η εργασία, για μέρος ή για όλο το προσωπικό, θα πραγματοποιείται με το σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας (τηλεργασία).

Για την έκτακτη αυτή περίοδο, η επιλογή της οργάνωσης συστήματος τηλεργασίας χάνει τον οικειοθελή της χαρακτήρα και εντάσσεται στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη. Ο εργαζόμενος οφείλει να δεχτεί την προσωρινή μεταβολή του τόπου παροχής της εργασίας του για όσο διάστημα ισχύσουν τα έκτακτα μέτρα.

Το μέτρο της τηλεργασίας μπορεί να συνδυαστεί με την άδεια ειδικού σκοπού που δικαιούνται οι εργαζόμενοι γονείς, δεν μπορούν όμως τα δύο μέτρα (τηλεργασία και άδεια ειδικού σκοπού) να ισχύουν ταυτόχρονα.

Οι τηλεργαζόμενοι απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα, τα οποία διασφαλίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις, με τους συγκρίσιμους εργαζομένους μέσα στις εγκαταστάσεις του εργοδότη. Η λήψη των κατάλληλων μέτρων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων που γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας από τον τηλεργαζόμενο αλλά και η προστασία του λογισμικού και των λοιπών δικτύων της επιχείρησης εναπόκειται στον εργοδότη.

Ο εργοδότης είναι ακόμη υπεύθυνος για την παροχή, εγκατάσταση και συντήρηση του αναγκαίου εξοπλισμού για την τηλεργασία. Ωστόσο, ο εργαζόμενος μπορεί να χρησιμοποιήσει τον δικό του εξοπλισμό. Ο εργοδότης σε κάθε περίπτωση παρέχει στον τηλεργαζόμενο τεχνική υποστήριξη για την παροχή της τηλεργασίας και αναλαμβάνει το κόστος των τηλεπικοινωνιών.

Ο τηλεργαζόμενος καθορίζει ο ίδιος το χρόνο εργασίας του, μέσα όμως στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας, των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και των κανονισμών των επιχειρήσεων.