Μέτρα για την προστασία της υγείας των εργαζομένων και την πρόληψη της διάδοσης του κορονοϊού

Εκδόθηκε εγκύκλιος του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (επισυνάπτεται) σχετικά με τα μέτρα για την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων στους χώρους εργασίας και την πρόληψη της διάδοσης του κορονοϊού SARS-COV-2, κατά την άρση των περιοριστικών μέτρων.

Σκοπός της εγκυκλίου είναι η καθοδήγηση τόσο των επιχειρήσεων, των οποίων η λειτουργία στο πλαίσιο της τρέχουσας πανδημίας ανεστάλη ολικώς ή εν μέρει, όσο και αυτών που τελούν ήδη σε λειτουργία, ως προς τη λήψη ή τη διατήρηση ή/και βελτίωση ήδη υφιστάμενων μέτρων και πρακτικών πρόληψης και ελέγχου της διασποράς του κορονοϊού SARS COV-2, προκειμένου αφενός μεν να προστατευθεί η υγεία των εργαζομένων και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου αφετέρου δε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία τους.

Όπως διευκρινίζεται στην εγκύκλιο, τα μέτρα, που ακολουθούν και οι συναφείς οδηγίες εκκινούν από τις βασικές αρχές και πρόνοιες του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, ιδίως δε του Κώδικα Νόμων για την Υγεία & Ασφάλεια των Εργαζομένων (ΚΝΥΑΕ), ν. 3850/2010 (ΦΕΚ 84 Α΄), καθώς και από τις οδηγίες και κατευθύνσεις του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας και τις αποφάσεις αρμόδιων φορέων, ιδίως δε της ΚΥΑ Δ1α/ΓΠ.οικ.27815/03.05.2020 (ΦΕΚ 1647 Β’).

Επισημαίνεται ότι η νομοθεσία για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων εφαρμόζεται, εφόσον δεν ορίζεται αλλιώς, σε όλες τις επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα και για κάθε εργαζόμενο που απασχολείται από τον εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, περιλαμβανομένων των ασκούμενων και μαθητευόμενων. Σύμφωνα δε με αυτή, ο εργοδότης υποχρεούται να διασφαλίζει την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, ο εργοδότης, στο πλαίσιο των πάγιων υποχρεώσεών του και σε συνεργασία με τον τεχνικό ασφάλειας και τον ιατρό εργασίας, (όπου προβλέπεται απασχόληση αυτού), οφείλει να εντοπίζει, να εκτιμά και να αξιολογεί τους κινδύνους στο χώρο εργασίας και να προβαίνει στη λήψη των κατάλληλων μέτρων πρόληψης και προστασίας.

Η εγκύκλιος και το συνημμένο «Έντυπο αυτό-αξιολόγησης επιχείρησης αναφορικά με τη λήψη μέτρων πρόληψης της διάδοσης του κορονοϊού SARS-COV-2», έχουν σκοπό τον αντίστοιχο εντοπισμό, εκτίμηση και αξιολόγηση, του ειδικού κινδύνου που συνδέεται με τη διάδοση του κορονοϊού SARS-COV-2, καθώς και τη λήψη των συναφών μέτρων πρόληψης για την ολοκληρωμένη προστασία των εργαζομένων, ώστε να επικαιροποιείται η γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου που κάθε εργοδότης έχει υποχρέωση να διαθέτει.

Στην εγκύκλιο επισημαίνεται ο σημαντικός ρόλος του ιατρού εργασίας (σε όποιες επιχειρήσεις προβλέπεται η απασχόλησή του), μέσω των θεσμικών υποχρεώσεών του για παροχή υποδείξεων και συμβουλών στον εργοδότη, στους εργαζόμενους και στους εκπροσώπους τους, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων.

Επίσης, σημαντικό ρόλο στην παρούσα φάση διαδραματίζει ο θεσμός της διαβούλευσης του εργοδότη με τους εκπροσώπους των εργαζομένων για θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, καθώς και τις Επιτροπές Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων ή και τους ίδιους τους εργαζόμενους, όπου δεν υπάρχουν εκπρόσωποί τους, μέσω της ενθάρρυνσης για υποβολή σχετικών προτάσεων και της συστηματικής συνεργασίας για τη λήψη και επίβλεψη αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης.

Τονίζεται ότι τα μέτρα για την υγεία, την ασφάλεια και την υγιεινή, κατά την εργασία, σε καμία περίπτωση, δεν συνεπάγονται την οικονομική επιβάρυνση των εργαζομένων.

Τα ειδικά μέτρα πρόληψης διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες: α) οργανωτικά μέτρα, β) μέτρα ατομικής υγιεινής και μέσα ατομικής προστασίας, γ) περιβαλλοντικά μέτρα, καθώς και δ) παρακολούθησης της υγείας των εργαζομένων (σημειώνεται ότι οι τρεις πρώτες κατηγορίες μέτρων περιγράφονται αναλυτικά και στις κατευθυντήριες οδηγίες, με τίτλο «Κορονοϊός (SARS-CoV-2) Οδηγίες και μέτρα πρόληψης σε εργασιακούς χώρους», που εκδόθηκαν από κοινού με το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής & Ασφάλειας Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ) και οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν).

Οργανωτικά μέτρα

Τα μέτρα θα πρέπει να λαμβάνονται, σύμφωνα με τις γενικές αρχές πρόληψης των κινδύνων στην εργασία.

1. Τήρηση των απαιτήσεων «απόστασης», μέσω της λήψης οργανωτικών μέτρων. Οι θέσεις εργασίας, εφόσον είναι εφικτό, θα πρέπει να απέχουν μεταξύ τους ασφαλή απόσταση, καθώς, επίσης, θα πρέπει να αποφεύγεται ο συνωστισμός με την τήρηση της απαιτούμενης απόστασης μεταξύ εργαζομένων ή/και τρίτων και του προβλεπόμενου συνολικού αριθμού ατόμων ανά μονάδα επιφανείας, σύμφωνα με τις κατά περίπτωση (κλάδο οικονομικής δραστηριότητας) ειδικές οδηγίες/κατευθύνσεις του ΕΟΔΥ της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας και αποφάσεις αρμόδιων φορέων.

2. Για το σκοπό αυτό, οι επιχειρήσεις μπορούν να προβαίνουν σε μέτρα, όπως, ενδεικτικά, είναι:

– Εξέταση της εισαγωγής τρόπων οργάνωσης του χρόνου εργασίας, σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, για τη σταδιακή προσέλευση και αποχώρηση των εργαζομένων, ώστε να περιοριστεί ο αριθμός των εργαζομένων που βρίσκονται στο χώρο εργασίας, αλλά και ο συνωστισμός στα μέσα μαζικής μεταφοράς.

– Εξέταση της υιοθέτησης μεθόδων οργάνωσης της εργασίας, σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένης της εξ αποστάσεως εργασίας, στο βαθμό που αυτό είναι οργανωτικά και τεχνικά εφικτό (π.χ. με χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, κλπ).

– Αναδιοργάνωση θέσεων εργασίας ή τροποποίηση παραγωγικής διαδικασίας ή λήψη τεχνικών μέτρων, στις περιπτώσεις που οι θέσεις εργασίας γειτνιάζουν μεταξύ τους ή με τις θέσεις πελατών-εξυπηρετούμενων, συνεργατών, κλπ, όπως π.χ. η τοποθέτηση προστατευτικών διαχωριστικών τύπου π.χ. Plexiglas, οριοθέτηση χώρου με ταινία, σήμανση στο έδαφος προς υπενθύμιση της απαιτούμενης απόστασης ασφάλειας, κλπ.

– Πραγματοποίηση συνεργασιών και εκδηλώσεων (σεμινάρια, ημερίδες, συμπόσια, κλπ) με εναλλακτικούς τρόπους (όπως π.χ. τηλεφωνική επικοινωνία, e-mail, τηλεδιάσκεψη, κλπ) στο βαθμό που είναι εφικτό. Στην περίπτωση που δεν είναι εφικτό, οι συναντήσεις να γίνονται με τον ελάχιστο αριθμό ατόμων σε καλά αεριζόμενο χώρο και με τη μεγαλύτερη οικονομία χρόνου.

– Ρύθμιση της πρόσβασης σε κοινόχρηστους χώρους, όπως π.χ. χώροι διαλειμμάτων, ανάπαυσης, αποδυτήρια, λουτρά, τουαλέτες, χώροι εστίασης εντός της επιχείρησης, κλπ, με στόχο την αποφυγή συνωστισμού και την τήρηση του κριτηρίου της ασφαλούς απόστασης.

Στο πλαίσιο επαναλειτουργίας επιχείρησης, που είχε ανασταλεί η λειτουργία της είτε με κρατική εντολή είτε αυτοβούλως και εφόσον απαιτείται η λήψη μέτρων αναδιοργάνωσης της εργασίας και αναδιάταξης των εργασιακών χώρων, αυτά πρέπει να έχουν υλοποιηθεί, κατά το δυνατόν, πριν από την επάνοδο του συνόλου των εργαζομένων.

Ο εργοδότης υποχρεούται να επιβλέπει/ρυθμίζει την προσέλευση τρίτων (π.χ. πελατών, συνεργατών, διανομέων, κλπ) στο χώρο εργασίας, ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός και να εξασφαλίζεται η τήρηση των απαιτούμενων αποστάσεων και η χρήση μέσων προστασίας (π.χ. μάσκες), σύμφωνα με τις κατά περίπτωση ειδικές οδηγίες/κατευθύνσεις του ΕΟΔΥ της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας και αποφάσεις αρμόδιων φορέων.

3. Συνεχής ενημέρωση των εργαζομένων, με οποιοδήποτε πρόσφορο τρόπο, όπως π.χ. προφορική ενημέρωση, ανάρτηση αφισών, διαδικτυακά, κλπ. Στο πλαίσιο της ενημέρωσης, ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις απαιτούμενες ενέργειες των ίδιων των εργαζομένων σε περίπτωση ανάπτυξης ύποπτων συμπτωμάτων, όπως είναι η άμεση ενημέρωση του εργοδότη για την πρόληψη της διασποράς του SARS COV-2 και η προβλεπόμενη απομόνωση. Ειδικά, για την περίπτωση επιστροφής εργαζομένων στην εργασία, η ενημέρωση γίνεται κατά την πρώτη ημέρα προσέλευσης.

4. Επιπλέον, συστήνεται η εν γένει κατά προτίμηση χρήση κλιμάκων και αποφυγή χρήσης ανελκυστήρων, καθώς και η συμμόρφωση σε σχετικές εξειδικευμένες οδηγίες του ΕΟΔΥ και αρμόδιων φορέων.

Μέτρα ατομικής υγιεινής και μέσα ατομικής προστασίας

Υποχρεώσεις εργοδοτών:

Θεωρείται απαραίτητο ο εργοδότης να λάβει μέτρα για την εφαρμογή ορθών πρακτικών ατομικής υγιεινής (τόσο από τους εργαζόμενους, όσο και από τους τρίτους) στο χώρο εργασίας και να επιβλέπει τη συνεχή εφαρμογή τους, όπως:

– Ενημέρωση και παρότρυνση των εργαζομένων και των τρίτων για συμμόρφωση με τις ορθές πρακτικές ατομικής και αναπνευστικής υγιεινής (πλύσιμο – καθαρισμός χεριών, κάλυψη μύτης και στόματος κατά τη διάρκεια βήχα ή φταρνίσματος με χαρτομάντιλο, κλπ).

– Παροχή κατάλληλων εγκαταστάσεων, όπως νιπτήρες και απαιτούμενων υλικών-μέσων, όπως αντισηπτικά διαλύματα (σε μορφή υγρού, αφρού, γέλης, εμποτισμένα μαντηλάκια) στους εργαζόμενους και τοποθέτηση κατάλληλων μηχανισμών για αντισηψία των χεριών στις εξόδους/εισόδους και στους κοινόχρηστους χώρους της επιχείρησης, με έμφαση στις περιπτώσεις που οι εργαζόμενοι έρχονται σε επαφή με το ευρύ κοινό.

– Παροχή στους εργαζόμενους των κατάλληλων Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) (μάσκες, κλπ), σύμφωνα με τις κατά περίπτωση ειδικές οδηγίες/κατευθύνσεις του ΕΟΔΥ, της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας και αποφάσεις αρμόδιων φορέων. Επισημαίνεται η ευθύνη του εργοδότη για την εκπαίδευση των εργαζομένων, για την ασφαλή χρήση και την επίβλεψη χρήσης των ΜΑΠ.

Υποχρεώσεις εργαζομένων:

Οι εργαζόμενοι θα πρέπει εφαρμόζουν ορθές πρακτικές ατομικής και αναπνευστικής υγιεινής:

– Συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα και οπωσδήποτε πριν και μετά από το φαγητό και μετά από επίσκεψη στην τουαλέτα. Εναλλακτικά, χρήση αντισηπτικών με αλκοόλη.

– Κάλυψη της μύτης και του στόματος κατά τη διάρκεια βήχα ή φταρνίσματος με χαρτομάντιλο/εναλλακτικά στο μέσα μέρος του αγκώνα.

– Απόρριψη χαρτομάντιλων ή άλλων υλικών ατομικής υγιεινής ή μέσων που χρησιμοποιήθηκαν για την απολύμανση των επιφανειών εργασίας, σύμφωνα με τις οδηγίες της επιχείρησης.

Επιπλέον, στις υποχρεώσεις των εργαζομένων συμπεριλαμβάνονται τα εξής:

– Αποφυγή χειραψιών και, γενικά, στενής σωματικής επαφής.

– Τήρηση απόστασης από τους συναδέλφους ή τρίτους, χρήση μάσκας και τήρηση τυχόν άλλων μέτρων, βάσει των εκάστοτε και κατά περίπτωση σχετικών οδηγιών του ΕΟΔΥ, της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας και αποφάσεις αρμόδιων φορέων.

– Ενημέρωση εργοδότη σε περίπτωση συμπτωματολογίας συμβατής με λοίμωξη COVID-19 ή επαφής με πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα.

Περιβαλλοντικά μέτρα

Τα περιβαλλοντικά μέτρα θεωρούνται απαραίτητα για τον περιορισμό της διασποράς του ιού και περιλαμβάνουν τα εξής:

Τα περιβαλλοντικά μέτρα θεωρούνται απαραίτητα για τον περιορισμό της διασποράς του ιού και περιλαμβάνουν τα εξής:

– Τον επαρκή αερισμό των εργασιακών χώρων και την τακτική συντήρηση των συστημάτων εξαερισμού-κλιματισμού. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο φυσικός αερισμός των χώρων. 

– Τον καθαρισμό με απορρυπαντικά ή απολυμαντικά, τακτικά και οπωσδήποτε κατά την αλλαγή βάρδιας: i) των υποδομών και των επιφανειών των χώρων εργασίας (δάπεδο, πόμολα, κουπαστές διακόπτες, κλπ). ii) των κοινόχρηστων χώρων, όπως χώροι διαλειμμάτων-ανάπαυσης, αποδυτήρια, τουαλέτες, λουτρά, κλπ. iii) του εξοπλισμού εργασίας, καθώς και των εργαλείων, συσκευών και αντικειμένων, που χρησιμοποιούνται (τηλέφωνα, πληκτρολόγια, τηλεχειριστήρια, ανελκυστήρες, ανυψωτήρες, κλπ). 

– Την απολύμανση, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, χώρων όπου έχει εντοπιστεί πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα της λοίμωξης COVID-19. 

– Τη διάθεση και την τοποθέτηση σκεπαστών κάδων απορριμμάτων, όπου θα απορρίπτονται αμέσως, μετά τη χρήση, τα Μέσα Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) μίας χρήσης, καθώς και τα μαντιλάκια, χειροπετσέτες ή άλλα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την απολύμανση των επιφανειών εργασίας, καθώς και είδη προσωπικής υγιεινής. 

– Το συχνό καθαρισμό των ενδυμάτων εργασίας (φόρμες, ποδιές, κλπ) και των συνήθων μέσων ατομικής προστασίας, που χορηγούνται (κράνη και υποδήματα ασφαλείας, γυαλιά, μέσα προστασίας της ακοής, άρβυλα, κλπ), καθώς και την ασφαλή αποθήκευσή τους. Επισημαίνεται η μέριμνα για αυστηρά προσωπική χρήση των συνήθων Μέσων Ατομικής Προστασίας.

Ειδικά μέτρα πρόληψης της διασποράς-Παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων

Τα μέτρα αποσκοπούν στην προστασία των εργαζομένων από τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού εντός των χώρων εργασίας και, ιδίως, αυτών που έχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη COVID-19: 

– Σχεδιασμός διαδικασίας για τη διαχείριση ύποπτου κρούσματος στο χώρο εργασίας, που περιλαμβάνει την ενημέρωση του εργοδότη, τη διαδικασία απομόνωσης, τη διαδικασία επικοινωνίας με ιατρό/ΕΟΔΥ, την ενημέρωση των συναδέλφων και των τρίτων που ήρθαν σε επαφή με το ύποπτο κρούσμα, κλπ. 

– Προκειμένου να διασφαλίζεται στο μέγιστο δυνατό η προστασία της υγείας των εργαζομένων, ο εργοδότης λαμβάνει αυξημένα μέτρα προστασίας για τους εργαζόμενους που, σύμφωνα με τις οδηγίες και κατευθύνσεις του ΕΟΔΥ, έχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη COVID-19 (ευπαθείς ομάδες), καθώς και τους εργαζόμενους που νοσηλεύτηκαν για λοίμωξη COVID-19. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται, ενδεικτικά, η χωροταξική διευθέτηση, η αλλαγή θέσης εργασίας, η εξ αποστάσεως εργασία και κάθε άλλη, σύμφωνη με τις κείμενες διατάξεις και τις κατά περίπτωση ειδικές οδηγίες του ΕΟΔΥ, δυνατότητα. Σε κάθε περίπτωση και, ιδίως, όταν η επιχείρηση δεν έχει την υποχρέωση να απασχολεί ιατρό εργασίας, ο εργοδότης θα πρέπει να διαχειρίζεται τα εν λόγω θέματα με διακριτικότητα και εμπιστευτικότητα, διαφυλάσσοντας τα προσωπικά δεδομένα. 

– Μέριμνα θα πρέπει επίσης να ληφθεί από τον εργοδότη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων εργασιακού άγχους και ψυχικής υγείας, που ενδέχεται να προκύψουν σε εργαζόμενους, λόγω της παρούσας συγκυρίας.

Αυτοαξιολόγηση της επιχείρησης αναφορικά με τη λήψη μέτρων πρόληψης της διάδοσης του κορονοϊού SARS-COV-2

Σε συνέχεια των ανωτέρω, επισυνάπτεται έντυπο αυτοαξιολόγησης της επιχείρησης, προκειμένου οι επιχειρήσεις να διευκολυνθούν στη λήψη των κατάλληλων μέτρων πρόληψης της διάδοσης του κορονοϊού SARS-COV-2 για την ολοκληρωμένη προστασία των εργαζομένων.