Ελεύθεροι επαγγελματίες: Ποιοι τη “γλιτώνουν” με το σύστημα φορολόγησης

Νέο πλαίσιο φορολόγησης για τους ελεύθερους επαγγελματίες ανακοίνωσε η κυβέρνηση βασιζόμενη και αυτή, όπως και “παραδοσιακά” όλες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, σε τεκμαρτό “μοντέλο” προσδιορισμού φορολογητέας ύλης, δείγμα αδυναμίας ουσιαστικά να “δεσμεύσει” με πιο “έξυπνο” και στοχευμένο τρόπο φορολογητέα ύλη, από μια επαγγελματική τάξη που “ρέπει”, ακαταπαύστως, στη φοροδιαφυγή.

Ουσιαστικά, γίνεται μια “μετάλλαξη” του Τέλους Επιτηδεύματος, που επιβλήθηκε από την τρόικα, σε μια προσπάθεια και τότε να μπει ένας ελάχιστος φόρος στους αυτοαπασχολούμενους, ή ανάλογη ακόμη και της “λογικής” του Νόμου Κατρούγκαλου, που κατακεραυνώθηκε λόγω του ότι “φορολογικοποιούσε” της ασφαλιστικές εισφορές, αλλά ωστόσο “διαμόρφωνε” τις σχετικές κλίμακες, βασισμένος στην παραδοχή του ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες “κρύβουν” τζίρους.

Ουσιαστικά, με τη “μετάλλαξη” αυτή αυξάνεται για τους “κατ΄ επάγγελμα” φοροφυγάδες η επιβάρυνση και παράλληλα τηρείται η κυβερνητική δέσμευση για σταδιακή κατάργηση του Τέλους Επιτηδεύματος, καθώς αυτό μειώνεται για συγκεκριμένες περιπτώσεις, την επόμενη χρονιά και σε ορίζοντα διετίας, ανάλογα με την πορεία των εσόδων, καταργείται. Επίσης, δίνεται ένα “μήνυμα” στην κοινωνία για την ανάγκη φορολογικής συμμόρφωσης, καθώς με τα προσδοκώμενα έσοδα αναμένεται να στηριχθεί, όπως ανέφερε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης η παιδεία, η υγεία αλλά και σταδιακά, ανάλογα με τα αποτελέσματα, μπορεί να απομειωθεί και η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας ή των συνεπών ελευθέρων επαγγελματιών, που είναι για τα πιο υψηλά κλιμάκια εισοδήματος, υπέρμετρη και φτάνει το 45%.

Όπως ανέφερε, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΘΟ, προτάσσοντας το βασικό της επιχείρημα, σημείο αναφοράς του νέου συστήματος είναι ο κατώτατος μισθός. Προβλέπεται συγκεκριμένα ότι τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα των αυτοαπασχολούμενων μαζί με τυχόν εισοδήματα από μισθωτή εργασία, δεν μπορεί  να είναι μικρότερα από μια ελάχιστη αμοιβή, η οποία προσδιορίζεται με αντικειμενικό τρόπο σε σημείο που αντανακλά την ελάχιστη εισφερόμενη αξία της προσωπικής εργασίας του αυτοαπασχολούμενου στην επιχείρησή του.

Έτσι, με το νέο σύστημα, που είναι ένα “μινιμουμ” άμυνας, που θα εκτιμάται ότι θα φέρει επιπλέον 606 εκατ. ευρώ, η φορολογική διοίκηση αποδέχεται ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι θα πρέπει κατ΄ανάγκην στη φορολογική δήλωση του επόμενου έτους να “δειξουν” καθαρό εισόδημα από 10.920 ευρώ και άνω, που αντιστοιχεί στο κατώτατο μισθό των 780 ευρώ στον ιδιωτικό τομέα επί 14 μήνες.

Προσδιορισμός ελάχιστης αμοιβής

Το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί στις ατομικές επιχειρήσεις ενώ προβλέπεται και “δικλείδα” για “μετενέργεια” της νέου “μοντέλου” επιβάρυνσης, για όσους και όσες καταφύγουν στη λύση να περάσουν το ΚΑΔ τους, σε άλλη νομική μορφή (ΟΕ, ΙΚΕ κτλ), για να συνεχίζουν να δείχνουν “μηδενικό” εισόδημα.

Συγκεκριμένα, το ΥΠΕΘΟ, αναφέρει ότι η ελάχιστη αμοιβή προσδιορίζεται ως εξής:

1. Η ελάχιστη αμοιβή δεν μπορεί να υπολείπεται του μεγαλύτερου μεταξύ: α) του ελάχιστου (βασικού) μισθού προσαυξημένου κατά 10% για κάθε 3 χρόνια εργασίας ως αυτοαπασχολούμενος, μετά τα 3 πρώτα έτη και β) του ανώτερου ετήσιου μισθού (έως 30.000 ευρώ) που ο ελεύθερος επαγγελματίας καταβάλλει στο προσωπικό του

2.Η ελάχιστη αμοιβή, όπως αυτή προσδιορίζεται πιο πάνω, προσαυξάνεται με 2 τρόπους, σωρευτικά:

Α. με ένα ποσό ίσο με το 10% του ετήσιου κόστους μισθοδοσίας (μισθός, εργοδοτικές εισφορές, παροχές σε είδος) του προσωπικού που ο αυτοαπασχολούμενος απασχολεί στην επιχείρησή του, με ανώτατο όριο τις 15.000€.

Β. με ένα συντελεστή όταν ο ετήσιος τζίρος του αυτοαπασχολούμενου είναι σημαντικά μεγαλύτερος από το μέσο όρου του ετήσιου τζίρου του ΚΑΔ:

• 35% για όσους ο ετήσιος τζίρος είναι μεγαλύτερος του 100% του μέσου όρου του ετήσιου τζίρου του ΚΑΔ των μεγαλύτερων εσόδων

• 70% για όσους ο ετήσιος τζίρος είναι μεγαλύτερος του 150% του μέσου όρου του ετήσιου τζίρου του ΚΑΔ των μεγαλύτερων εσόδων

• 100% για όσους ο ετήσιος τζίρος είναι μεγαλύτερος του 200% του μέσου όρου του ετήσιου τζίρου του ΚΑΔ των μεγαλύτερων εσόδων, με ανώτατο όριο τις 50.000 ευρώ.

Συνεπώς, στα εκκαθαριστικά σημειώματα, που θα λάβουν από την Εφορία το 2024 473.000 ελεύθεροι επαγγελματίες, ο μέσος φόρος που θα κληθούν να πληρώσουν θα είναι αυξημένος κατά 1.444 ευρώ. Ουσιαστικά, το 64,3% των αυτοαπασχολούμενων επί συνόλου 735.000 που καλούνται πλέον να “βάλουν το χέρι στην τσέπη”. Αντίθετα, 138.000, θα δουν μείωση της συνολικής επιβάρυνσης κατά 560 ευρώ, καθώς πάει “παράλληλα” με την αποκλιμάκωση του τέλους επιτηδεύματος,  ο καθένας ενώ για 124.00 ο λογαριασμός θα είναι αμετάβλητος.

Ποιοι τη “γλιτώνουν”;

Βέβαια, το νέο σύστημα προβλέπει τό το “κατώφλι” αυτό εισοδήματος θα είναι μαχητό και θα μπορεί να αμφισβητηθεί. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε,  προβλέπει και μειώσεις για όσους έχουν έως δύο εργοδότες και αμείβονται με “μπλοκάκι”, αγρότες, νέους επαγγελματίες, κατοίκους μικρών χωριών και νησιών, όσους έχουν κάνει παύση εργασιών ή βρίσκονται σε νοσοκομεία, ιδρύματα κλπ).

Aναλυτικά

-Για τον υπολογισμό του ελάχιστου (βασικού) μισθού λαμβάνονται υπόψη τυχόν τριετίες που έχει συγκεντρώσει ο φορολογούμενος από την πρώτη έναρξη των εργασιών του ανεξαρτήτως του ΚΑΔ. Ο ελάχιστος (βασικός) μισθός αυξάνεται κατά 10% για κάθε 3 χρόνια εργασίας ως αυτοαπασχολούμενος, μετά τα 3 πρώτα έτη, με ένα ανώτατο όριο τις τρεις τριετίες

– Κατά τον υπολογισμό της ελάχιστης αμοιβής, λαμβάνονται υπόψη τυχόν εισοδήματα από μισθωτή εργασία του αυτοαπασχολούμενου.

– Ο χρόνος κατά τον οποίο ο ελεύθερος επαγγελματίας είχε παύση εργασιών δεν λογίζεται κατά τον υπολογισμό της ελάχιστης αμοιβής.

-Οι ελεύθεροι επαγγελματίες με νεοσύστατη επιχειρηματική δραστηριότητα θα έχουν τις ακόλουθες μειώσεις της ελάχιστης αμοιβής: 100 % για τα τρία πρώτα χρόνια, 67 % για τον 4ο χρόνο και 33 % για τον 5ο χρόνο.

– Όταν ο ελεύθερος επαγγελματίας ασκεί τη δραστηριότητά του και έχει την κύρια κατοικία του σε χωριά με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και σε νησιά κάτω από 3.100 κατοίκους, η ελάχιστη αμοιβή θα μειώνεται κατά 50%.

– Όταν ο ελεύθερος επαγγελματίας έχει αναπηρία ίση ή μεγαλύτερη του 80%, θα μειώνεται κατά 50%.

-Η ελάχιστη αμοιβή αποτελεί μαχητό τεκμήριο που μπορεί να αμφισβητηθεί από τον φορολογούμενο με βάση πραγματικά περιστατικά ή στοιχεία (π.χ. στρατιωτική θητεία, νοσηλεία σε νοσοκομείο, κράτηση σε φυλακή, κ.λπ.).

Τέλος επιτηδεύματος

Για όσους δηλώνουν πραγματικά εισοδήματα υψηλότερα από την ελάχιστη αμοιβή, θα εφαρμοστεί άμεσα,  από το 2024 μείωση του τέλους επιτηδεύματος κατά  50%. Ενώ όσοι δηλώνουν εισοδήματα χαμηλότερα από την ελάχιστη αμοιβή, θα έχουν μείωση του τέλους επιτηδεύματος κατά 25 %. Το τέλος επιτηδεύματος θα καταργηθεί σε ορίζοντα διετίας.

Αποτέλεσμα εφαρμογής – δημόσια έσοδα

Σε σύνολο 735.320 ελεύθερων επαγγελματιών:

-Οι 138.000 θα έχουν μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης κατά 560 ευρώ κατά μέσο όρο ο καθένας.

-Οι 124.000 δεν θα έχουν επιβάρυνση ή ελάφρυνση.

-Οι 473.000 θα πληρώσουν μεγαλύτερο φόρο, κατά μέσο όρο +1.444 ευρώ ο καθένας.

Σύμφωνα με το ΥΠΕΘΟ, το Δημόσιο εισπράττει σήμερα από τη φορολογία των ελεύθερων επαγγελματιών 1,709 δις. ευρώ (1,331 δις. από το φόρο εισοδήματος και 378 εκατ. από το τέλος επιτηδεύματος). Με την εφαρμογή του νέου συστήματος προβλέπεται ότι τα έσοδα θα αυξηθούν κατά 874  εκατ. ευρώ ενώ αν συνυπολογιστεί η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος τα έσοδα αυξάνονται κατά 606 εκατ. ευρώ.

Αποτέλεσμα εφαρμογής – κοινωνικά επιδόματα

Αναμένεται, δε, συνολική μείωση των επιδομάτων των ελεύθερων επαγγελματιών κατά  100 εκατ. Το όφελος για τον προϋπολογισμό θα διατεθεί για την αύξηση των επιδομάτων αυτών.

Παραδείγματα εφαρμογής του νέου συστήματος φορολόγησης

1. Νέος αυτοαπασχολούμενος με 3.000 δηλωθέν εισόδημα. Είχε 270 ευρώ φόρο και θα συνεχίσει να έχει τον ίδιο φόρο χωρίς αλλαγή

2. Αυτοαπασχολούμενος με δηλωθέν 50.000 ευρώ, θα έχει σταδιακά μείωση από την κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος 650 ευρώ

3. Παλιός αυτοαπασχολούμενος με δηλωθέν 1.500 ευρώ, είχε 135 ευρώ φόρο και 650 ευρώ τέλος. Σύνολο 785 ευρώ. Με το νέο σύστημα θεωρούμε 14.196 ως εισόδημα και θα έχει αύξηση επιβάρυνσης κατά 1.038 ευρώ

4.Αυτοαπασχολούμενος με μηδέν δηλωθέν εισόδημα και μεγάλο τζίρο. Σήμερα πληρώνει μόνο τέλος επιτηδεύματος 650 ευρώ. Με τις προσαυξήσεις του εργοδοτικού κόστους και του μεγάλου τζίρου πηγαίνει σε 25.833 ευρώ φορολογητέο εισόδημα και έχει αύξηση στη φορολογία κατά 4.083 ευρώ.

5. Αυτοαπασχολούμενος με δηλωθέν 7.000 ευρώ και 200.000 τζίρο, είχε 630 ευρώ φόρο και 650 ευρώ τέλος. Σύνολο 1.280 ευρώ. Με το νέο σύστημα θεωρούμε 14.196 ως εισόδημα και επειδή έχει μεγάλο τζίρο θα προσαυξηθεί κατά 70% σε 24.133 ευρώ φορολογητέο εισόδημα. Συνολικά θα έχει μια αύξηση στη φορολογική επιβάρυνση κατά 2.977 ευρώ.

Οι αστερίσκοι

Πάντως, υπάρχουν και μια σειρά από ζητήματα που θα πρέπει να διασαφηνιστούν. Συγκεκριμένα:

• Θα πρέπει να ξεκαθαρίσει εάν ο νέος τεκμαρτός τρόπος προσδιορισμού εισοδήματος ισχύει για όσους δεν είναι μισθωτοί, αλλά έχουν άλλα δηλωμένα εισοδήματα. Κι αυτό γιατί όπως αναφέρθηκε από τον υφυπουργό Οικονομικών Χάρη Θεοχάρη, το τεκμήριο δεν θα ισχύει για μισθωτούς που ασκούν παράλληλα και ελεύθερο επάγγελμα, εφόσον από τον μισθό τους υπερκαλύπτουν το ελάχιστο επιχειρηματικό φορολογητέο εισόδημα που τους αντιστοιχεί, άρα θα πρέπει να δοθεί στίγμα για την περίπτωση ύπαρξης άλλων εισοδημάτων.
• Επίσης, όπως, αναφέρθηκε το κριτήριο του μέσου όρου τζίρου για τον κάθε ΚΑΔ, της προηγούμενης χρονιάς, μπορεί να αποτελέσει“βαρόμετρο” για το ελάχιστο δηλωθέν εισόδημα. Συνεπώς πρέπει να φανεί αν οι “μέσοι όροι” για τον κάθε ΚΑΔ, θα δημοσιοποιούνται, ώστε να γνωρίζει εκ των προτέρων και ο κάθε φορολογούμενος από την αρχή της χρονιάς ήδη, για ποιο τεκμαρτό εισόδημα αναμένεται να φορολογηθεί.
• Το πώς και με ποιές διαδικασίες π.χ. με παρέμβαση εφόρου ή άλλης επιτροπής, το τεκμαρτό εισόδημα των 10.920 ευρώ θα γίνεται «μαχητό» με τη χρήση κάποιων στοιχείων (θητεία στο στρατό ασθένεια κτλ).
• Το πώς, παράλληλα, θα δοθεί απτό κίνητρο στους πολίτες να ζητούν αποδείξεις ώστε από την πλευρά τους να ωθήσουν τον κλάδο των ελευθεροεπαγγελματιών σε δισδικασία πιο εντστικής φορολογικής συμμόρφωσης.
• Τι θα γίνει με τις χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις και μαγαζιά, που έχουν ακόμη λειτουργία, “φυτοζωόντας” έχοντας ελάχιστα έσοδα, αλλά όχι επαρκή για το “κλείσιμο”. Πλέον θα δουν την επιβάρυνση να μεγαλώνει  και άρα θα “δοκιμάσουν” νέες προκλήσεις με κοινωνικό αντίκτυπο.