Γιατί δεν μειώνεται ο ΦΠΑ σε βασικά είδη;

Τα  στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, για την περίοδο του Ιανουαρίου – Μαΐου 2024,  που δημοσιεύτηκαν την Τρίτη (25/06), δίνουν μια εύγλωττη απάντηση στο ερώτημα που πλανάται, μετά και τις κινήσεις μηδενισμού του ΦΠΑ στην Ισπανία σε βασικά είδη διατροφής, μεταξύ των οποίων και το ελαιόλαδο.

Γιατί λοιπόν η Ελλάδα δε μειώνει το ΦΠΑ;

Εμφατικά το οικονομικό επιτελείο απαντώντας σε αιτιάσεις αναφέρεται στα δημοσιονομικά, κάτι που διαφαίνεται στα στοιχεία εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του 2024.

Ήδη, βέβαια, η κόντρα της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση μαίνεται, με χαρακτηριστική τη φράση, πριν λίγες μέρες, του υπεύθυνου ΚΤΕ Ανάπτυξης του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής και βουλευτή Δωδεκανήσου Γιώργου Νικητιάδη, σε επίκαιρη ερώτησή του, ότι “η Νέα Δημοκρατία δεν έχει τη βούληση να μειώσει τον ΦΠΑ διότι προσβλέπει από αυτόν σε έσοδα που στη συνέχεια τα μετατρέπει σε επιδόματα για να καταντήσει τον ελληνικό λαό έρμαιο των πολιτικών της επιλογών και της ανικανότητάς της”.

Ουσιαστικά η ακρίβεια τροφοδοτεί την αύξηση των εσόδων ΦΠΑ, πλήττοντας τις τσέπες των καταναλωτών, ωστόσο, δίνει μεγάλες “ανάσες” στο ταμείο, που έχει για φέτος υψηλή στοχοθεσία για πρωτογενή πλεονάσματα, που φτάνουν το 2,2% του ΑΕΠ ή στα 4,991 δισ. ευρώ.

Το πεντάμηνο

Πιο συγκεκριμένα, την περίοδο Ιανουαρίου – Μαΐου 2024, τα έσοδα των μειζόνων κατηγοριών του κρατικού προϋπολογισμού έχουν ως ακολούθως:

1. Τα έσοδα της κατηγορίας “Φόροι” ανήλθαν σε 24,715 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 1,331 δισ. ευρώ ή 5,7% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2024. Η υπερεκτέλεση αυτή προέρχεται κυρίως: α) από την είσπραξη δύο δόσεων του ΕΝΦΙΑ 2024 (Απρίλιος και Μάιος) συνολικού ποσού 1.150 εκατ. ευρώ έναντι πρόβλεψης ποσού 982 εκατ. ευρώ για τους δύο μήνες, καθόσον είχε προβλεφθεί ότι η πρώτη δόση θα εισπραχθεί τον Μάιο και β) από την καλύτερη απόδοση των φόρων εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων του προηγούμενου έτους που εισπράχθηκαν σε δόσεις μέχρι και το τέλος Φεβρουαρίου 2024 (σημειώνεται ότι εκτιμώμενο ποσό ύψους 647 εκατ. ευρώ προσμετράται στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα του έτους 2023), όσο και την καλύτερη απόδοση στην είσπραξη των φόρων του τρέχοντος έτους (ΦΠΑ, ΕΦΚ κλπ.).

Ειδικότερα για τους κυριότερους φόρους της κατηγορίας αυτής παρατηρούνται τα εξής:

• Τα έσοδα από ΦΠΑ ανήλθαν σε 10,187 δισεκατ. ευρώ και είναι αυξημένα έναντι του στόχου κατά 296 εκατ. ευρώ.
• Τα έσοδα των ΕΦΚ ανήλθαν σε 2,714 δισεκατ. ευρώ και είναι αυξημένα έναντι του στόχου κατά 72 εκατ. ευρώ.
• Τα έσοδα των φόρων ακίνητης περιουσίας ανήλθαν σε 1,414 δισεκατ. ευρώ και είναι αυξημένα έναντι του στόχου κατά 147 εκατ. ευρώ, εξαιτίας της είσπραξης δύο δόσεων του ΕΝΦΙΑ, αντί μίας, όπως είχε προβλεφθεί.
• Τα έσοδα των φόρων εισοδήματος ανήλθαν σε 7,434 δισεκατ. ευρώ και είναι αυξημένα έναντι του στόχου κατά 754 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων ο Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων είναι αυξημένος κατά 153 εκατ. ευρώ, ο Φόρος Εισοδήματος Νομικών Προσώπων αυξημένος κατά 499 εκατ. ευρώ και οι Λοιποί Φόροι Εισοδήματος αυξημένοι κατά 102 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου.

Οι έμμεσοι φόροι

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τη δέκατη συνεχόμενη έρευνα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών για την Ημέρα Φορολογικής Ελευθερίας, που δημοσιεύτηκε χθες και επικαλείται τις προβλέψεις του Προγράμματος Σταθερότητας 2024, που κατέθεσε η κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Απρίλιο του 2024, τα συνολικά έσοδα από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές το 2023 αναμένεται να ανέλθουν κοντά στα €95 δις, τα οποία κατανέμονται ως εξής:

• €38,2 δισεκ. από έμμεσους φόρους (το 40,2% των συνολικών εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές),
• €22,9 δισεκ. από άμεσους φόρους (το 24,1% των συνολικών εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές),
• €33,6 δισεκ. από ασφαλιστικές εισφορές (το 35,4% των συνολικών εσόδων από φόρους και ασφαλι- στικές εισφορές), και  €225 εκ. από φόρους επί του κεφαλαίου (το 0,2% των συνολικών εσόδων από φόρους και ασφα- λιστικές εισφορές).

Ο Μάιος

Ειδικότερα, τον Μάιο 2024 το σύνολο των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε στα 4,347 δισεκ. ευρώ, μειωμένο κατά 868 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου, εξαιτίας του γεγονότος ότι στη στοχοθεσία της εισηγητικής έκθεσης είχε συμπεριληφθεί η είσπραξη τον μήνα Μάιο της πρώτης ενισχυμένης δόσης του ΕΝΦΙΑ, ύψους 940 εκατ. ευρώ, η οποία εισπράχθηκε κατά τον μήνα Απρίλιο 2024 (ποσό είσπραξης 903 εκατ. ευρώ).

Πιο συγκεκριμένα τα έσοδα ανά μείζονα κατηγορία του κρατικού προϋπολογισμού, για τον  Μάιο 2024 έχουν ως ακολούθως:

1. Τα έσοδα της κατηγορίας “Φόροι” ανήλθαν σε 4,471 δισεκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 748 εκατ. ευρώ ή 14,3% έναντι του στόχου, λόγω της μη είσπραξης της πρώτης δόσης του ΕΝΦΙΑ τον μήνα Μάιο, όπως είχε προβλεφθεί, αλλά κατά τον μήνα Απρίλιο, όπως προαναφέρθηκε.

Ειδικότερα για τους κυριότερους φόρους της κατηγορίας αυτής παρατηρούνται τα εξής:

• Τα έσοδα από ΦΠΑ ανήλθαν σε 2,016 δισεκατ. ευρώ και είναι αυξημένα έναντι του στόχου κατά 81 εκατ. ευρώ.
• Τα έσοδα των ΕΦΚ ανήλθαν σε 599 εκατ. ευρώ και είναι μειωμένα έναντι του στόχου κατά 4 εκατ. ευρώ.
• Τα έσοδα των φόρων ακίνητης περιουσίας ανήλθαν σε 249 εκατ. ευρώ και είναι μειωμένα έναντι του στόχου κατά 695 εκατ. ευρώ, εξαιτίας της είσπραξης της πρώτης ενισχυμένης δόσης του ΕΝΦΙΑ τον μήνα Απρίλιο, αντί για τον μήνα Μάιο, όπως είχε προβλεφθεί.
• Τα έσοδα των φόρων εισοδήματος ανήλθαν σε 1.188 εκατ. ευρώ και είναι μειωμένα έναντι του στόχου κατά 49 εκατ. ευρώ.

Να σημειωθεί ότι με βάση το ΥΠΕΘΟ, το πρωτογενές αποτέλεσμα σε τροποποιημένη ταμειακή βάση διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 3,197 δισεκατ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 802 εκατ. ευρώ και πρωτογενούς πλεονάσματος 2,3 δισεκατ. ευρώ για την ίδια περίοδο το 2023. Κάτι που με βάση τη σχετική στοχοθεσία ( 4, 9 δισεκ) δείχνει ότι το όλο πλάνο εκτέλεσης του Προϋπολογισμού είναι σε τροχιά. Σημειώνεται ότι μέρος της διαφοράς του πρωτογενούς πλεονάσματος έναντι του στόχου σε ταμειακούς όρους δεν προσμετράται στο πρωτογενές αποτέλεσμα του 2024 σε δημοσιονομικούς όρους.

Ενδεικτικά, ποσό ύψους 159 εκατ. ευρώ που αφορά σε έσοδα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, δεν επηρεάζει το αποτέλεσμα σε δημοσιονομικούς όρους, ενώ σημαντικό μέρος της διαφοράς στις εισπράξεις των φορολογικών εσόδων ύψους 647 εκατ. ευρώ προσμετράται στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα του έτους 2023.

Επομένως το πρωτογενές αποτέλεσμα σε δημοσιονομικούς όρους διαφέρει από το αποτέλεσμα σε ταμειακούς όρους. Επισημαίνεται ότι τα ανωτέρω αφορούν στο πρωτογενές αποτέλεσμα της Κεντρικής Διοίκησης και όχι στο σύνολο της Γενικής Κυβέρνησης, που περιλαμβάνει και τα δημοσιονομικά αποτελέσματα των Νομικών Προσώπων και των υποτομέων των ΟΤΑ και ΟΚΑ.

Οι δαπάνες

Οι δαπάνες του Κρατικού Προϋπολογισμού για την περίοδο του Ιανουαρίου – Μαΐου 2024 ανήλθαν στα 27.419 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται μειωμένες κατά 721 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου (28.141 εκατ. ευρώ), που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2024. Επίσης είναι αυξημένες, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023, κατά 52 εκατ. ευρώ.

Στο σκέλος του Τακτικού Προϋπολογισμού οι πληρωμές παρουσιάζονται μειωμένες έναντι του στόχου κατά 1.125 εκατ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στον ετεροχρονισμό των μεταβιβαστικών πληρωμών προς ΟΚΑ κατά 845 εκατ. ευρώ. Αντίρροπα, δηλαδή αυξητικά σε σχέση με τον στόχο, κινήθηκαν οι πληρωμές των τόκων κατά 230 εκατ. ευρώ και οι μεταβιβάσεις σε λοιπά νομικά πρόσωπα κατά 307 εκατ. ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, καταβλήθηκαν 110 εκατ. ευρώ από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στον ΕΛΓΑ, για την αποζημίωση των πληγεισών αγροτικών εκμεταλλεύσεων από πλημμυρικά φαινόμενα εξαιτίας των θεομηνιών DANIEL-ELIAS περιόδου Σεπτεμβρίου 2023, 134 εκατ. ευρώ από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ως επιχορήγηση σε συγκοινωνιακούς φορείς (ΟΑΣΑ, ΟΑΣΘ και ΟΣΕ) και 138 εκατ. ευρώ από το Υπουργείο Υγείας ως επιχορήγηση στην Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ) για την κάλυψη της δαπάνης προμήθειας φαρμάκων για τις ανάγκες των νοσοκομείων του ΕΣΥ και του Γ.Ν. Παπαγεωργίου.

Οι πληρωμές στο σκέλος των επενδυτικών δαπανών ανήλθαν στα 4.413 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση ύψους 404 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο, καθότι παρουσιάστηκε υπέρβαση του στόχου στο ΠΔΕ.