Γιατί δεν θα έχουμε 4ο μνημόνιο

Οι αισιόδοξοι το ξορκίζουν σε κάθε ευκαιρία οι απαισιόδοξοι, το αναφέρουν συχνά, επικαλούμενοι μια αξιολόγηση που δεν κλείνει και τα πρώτα άσχημα δείγματα στην οικονομία, με τα πρώτα μηνύματα να έρχονται από τις τράπεζες μέσω της εκροής καταθέσεων της αύξησης του δανεισμού από τον ELA.

Ξεκάθαρο όμως είναι ότι τέταρτο ελληνικό μνημόνιο δεν είναι σε καμία περίπτωση επιθυμητό από οποιαδήποτε ελληνική Κυβέρνηση.

Δεν θέλει όμως να το σκέφτεται και η πλειοψηφία των κρατών μελών της Ευρωζώνης, αφού αν παρέλθει και το πρώτο μισό του 2018 χωρίς η Ελλάδα να είναι ικανή να δανειστεί και πάλι από τις αγορές θα είναι δύσκολο να μπουν στην διαδικασία για νέο πρόγραμμα.

Ένα νέο μνημόνιο για την Ελλάδα θα συναντήσει ένα βουνό αντιδράσεων από εθνικά κοινοβούλια, μετά τρία προγράμματα που θα έχουν ήδη αποτύχει. Αυτό είπε προ καιρού και ο άσπονδος φίλος της Ελλάδας ο Γερμανός υπουργός οικονομικών κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε με λάθος τόνο και σε λάθος χρόνο, προσπαθώντας να καθησυχάσει το εσωτερικό κοινό του.

Επειδή όμως οι αποφάσεις στα Eurogroup παίρνονται με ομοφωνία, αν έστω και μια χώρα δεν εγκρίνει ένα νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα, είτε η χώρα θα μείνει ξεκρέμαστη, είτε θα αναζητηθεί ένας τρόπος διάσωσης εκτός ευρωζώνης, με ό,τι αυτό θα σημαίνει για το ευρώ διαρκούντων και των συζητήσεων για το Brexit.

Η ανάγκη για ένα νέο πρόγραμμα θα σηματοδοτούσε μια ακόμη αποτυχία και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τρίτη συνεχόμενη φορά, αλλά και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού σταθερότητας για δεύτερη συνεχόμενη φορά.

κανείς δεν το θέλει

Ο σαφώς φιλικός προς την Ελλάδα Γάλλος επίτροπος κ. Πιέρ Μοσκοβισί έχει αφήσει το ενδεχόμενο ανοιχτό λίγο πριν από την προτελευταία επίσκεψη του στην Ελλάδα στο τέλος του 2016.

Αναφερόμενος στο ενδεχόμενο μια νέας ελληνικής διάσωσης είπε «Ναι είναι ένα ενδεχόμενο που δεν μπορεί κανένας να αποκλείσει εντελώς. Σας τονίζω όμως ότι κανείς δεν το θέλει».

Από την άλλη η δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού ΔΝΤ» στον σκελετό του ΕΜΣ για να διαχειρίζεται ενδεχόμενα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης εντός Ευρώ είναι ακόμη μια ιδέα. Η υλοποίηση της χρειάζεται χρόνο και κυρίως χρήμα από τις χώρες της Ευρωζώνης κάτι μπορεί να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο την δημιουργία της.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μετά την πρόωρη διακοπή του δεύτερου προγράμματος τον Μάρτιο του 2015, τηρεί τις αποστάσεις του και ζητά εγγυήσεις από όλους για να συμμετέχει στο τρίτο ελληνικό πρόγραμμα με αποτέλεσμα η Ελλάδα να υποχρεώνεται να συζητά από τώρα, μέτρα που θα πρέπει για το 2019, δηλαδή ένα χρόνο μετά την λήξη του προγράμματος .

Ο σκληρός του ΔΝΤ κ. Πώλ Τόμσεν, μιλώντας σε κολλέγιο της Οξφόρδης την περασμένη Τετάρτη, δεν φάνηκε πολύ σίγουρος ότι η εποχή των μνημονίων θα τελειώσει για την Ελλάδα στα μέσα του επόμενου χρόνου. Σε μια αποστροφή του λόγου του είπε ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί πολλά χρόνια ακόμη την οικονομική βοήθεια των ευρωπαίων εταίρων της.

Από τι θα εξαρτηθεί

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε στην πράξη ένα τέταρτο μνημόνιο; Όλα θα εξαρτηθούν από το πόσο γρήγορα θα μπορέσει η Ελλάδα να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των θεσμικών επενδυτών που θα θελήσουν να την δανείσουν. Σε αυτό θα παίξουν ρόλο τέσσερις παράγοντες:

– Η ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Θα αποτελέσει αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης. Η ένταξη της Ελλάδας στο QE, θα δώσει ένα πιστοποιητικό φερεγγυότητας στα ελληνικά ομόλογα κυρίως εντός της Ευρωζώνης

– Η ένταξη του ΔΝΤ με μια συμβολική χρηματοδότηση θα προσθέσει στην αξιοπιστία για την ελληνική οικονομία . Θα εγγυάται ότι η Ελλάδα έχει βιώσιμο χρέος και κατά συνέπεια η χώρα θα μπορεί να εξυπηρετεί τις δανειακές της υποχρεώσεις για τα επόμενα χρόνια .

 – Οι επιδόσεις της οικονομίας . Αν μπορέσει να πλησιάσει ένα ρυθμό ανάπτυξης κοντά στο 2-2,5% μετά από τη στασιμότητα που είχαμε το 2016 με υφεσιακά μέτρα 5,4 δις ευρώ, θα θεωρηθεί πρόκριμα μόνιμης ανάκαμψης της οικονομίας

 – Η συγκυρία στις αγορές. Η αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ είναι μακριά αλλά η αύξηση από την FED έχει αρχίσει έστω και με αργούς ρυθμούς . Σε ένα επιτοκιακό πόλεμο οι αγορές θα ψάξουν να βρουν το αποδεκτό ρίσκο που μάλλον δεν εξασφαλίζει με ένα «στοκ» χρέους πάνω από 170% του ΑΕΠ .

Το ατύχημα και οι εναλλακτικές

Αν κάποιο από τα παραπάνω ή και όλα μαζί δεν επιτευχθούν είτε γιατί η αξιολόγηση καθυστερήσει πολύ είτε γιατί η Ελλάδα παρουσιάσει μη αναστρέψιμα σημάδια μεταρρυθμιστικής κόπωσης και δεν πετύχει τους στόχους της το τέταρτο μνημόνιο δεν θα είναι η πρώτη επιλογή στις αρχές του 2018.

Οι εκταμιεύσεις του ΕΜΣ από τον Αύγουστο του 2015 δεν ξεπερνούν τα 31,7 δις ευρώ από το δάνειο των 86 δις ευρώ.

Συνεπώς δεν θα χρειαστεί να εγκριθεί νέο δάνειο διάσωσης, αφού ακόμη και στο τέλος του 2017 και αν έχουμε την δόση, που εκκρεμεί από τον Νοέμβριο (6,1 δις με βάση τον τότε προγραμματισμό) θα υπάρχουν διαθέσιμα περίπου 50 δις προς την Ελλάδα.

Με δεδομένη την συμμετοχή του ΔΝΤ και την υπογραφή ενός νέου προγράμματος, που δεν μπορεί να είναι διάρκειας μικρότερης του ενός έτους, μπορεί να εξεταστεί κατ’ αρχήν η επιμήκυνση του τρέχοντος προγράμματος μέχρι το τέλος του 2018 η τα μέσα του 2019, ώστε να δοθεί ένας επιπλέον χρόνος προσαρμογής για την Ελλάδα.

Ανάλογα με την κατάσταση της οικονομίας και την προοπτική εξόδου στις αγορές μπορεί να επανέλθει και το σενάριο της προληπτικής πιστωτικής γραμμής που ακούσαμε για πρώτη φορά το 2014 για το 2015 και ενώ η Ελλάδα είναι κάνει δοκιμαστικές εκδόσεις ομολόγων.

Ένα ανοιχτό δάνειο με το υπόλοιπο των 86 δις ευρώ, που θα καλύπτει εκδόσεις ομολόγων όταν θα αρνούνται να το κάνουν οι αγορές.

Πάντως ένα τέταρτο πρόγραμμα για την Ελλάδα δεν φαίνεται προς το παρόν να είναι ενδεχόμενο – ακόμη και αν συζητείται – ούτε για την Ελλάδα ούτε για την Ευρωζώνη.

πηγή φωτογραφίας: sooc