Η ανεργία πέφτει αλλά το εργατικό δυναμικό συνεχίζει να μειώνεται

Ο Κύκλος Οικονομικής & Κοινωνικής Ανάλυσης του ΕΝΑ δημοσιεύει τη σειρά Focus ENA | Oικονομία, η οποία περιλαμβάνει flash αναλύσεις μακροοικονομικών δεικτών και μεγεθών της ελληνικής οικονομίας. Η νέα ανάλυση θέτει επί τάπητος την αγορά εργασίας την περίοδο 2009 – 2023.

Η σημαντικότερη επίπτωση της οικονομικής κρίσης που έπληξε την Ελλάδα το 2010 ήταν η αύξηση της ανεργίας. Αυτό αποτέλεσε την κύρια αιτία της μείωσης των εισοδημάτων και το οξύτερο κοινωνικό πρόβλημα. Συνεπώς, η έξοδος από την οικονομική κρίση και η αποκατάσταση της ομαλότητας αποτυπώνονται κατά κύριο λόγο στη μείωση της ανεργίας.

Το κείμενο περιγράφει συνοπτικά την εξέλιξη των βασικών μεγεθών στην αγορά εργασίας από το 2009 μέχρι το 2023 και αναδεικνύει ποσοτικές και ποιοτικές διαστάσεις των μεταβολών του εργατικού δυναμικού και της απασχόλησης που καθόρισαν την εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας.

Από την συνοπτική παρουσίαση προκύπτουν ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

Το ποσοστό ανεργίας, μετά την απότομη αύξηση στην περίοδο της κρίσης, μειώνεται συστηματικά από το 2014 μέχρι το 2023. Αν και παραμένει υψηλότερο από εκείνο του 2009, η πτώση του συνεχίζεται στα πρώτα τρίμηνα του 2024 και επιστρέφει σε μονοψήφιο ποσοστό. Πρέπει, βέβαια, να σημειωθεί ότι το ποσοστό ανεργίας μπορεί να είναι ο πιο περιεκτικός δείκτης των συνθηκών στην αγορά εργασίας, αλλά δεν αρκεί για την πλήρη εικόνα. Η ελληνική αγορά εργασίας του 2023 διαφέρει από εκείνη του 2009, τόσο με την ποσοτική όσο και με την ποιοτική έννοια, ακόμα κι αν τα ποσοστά ανεργίας είναι σχετικά κοντά.

Από την ποσοτική σκοπιά, το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας έχει συρρικνωθεί σημαντικά σε σχέση με το 2009, τόσο από την πλευρά της προσφοράς των ατόμων που συμμετέχουν στην αγορά εργασίας όσο και από εκείνη της ζήτησης των επιχειρήσεων που τα απασχολούν. Όπως ειπώθηκε παραπάνω (βλ. Διάγραμμα 5 παρακάτω), το εργατικό δυναμικό μειώθηκε κατά 321 χιλιάδες άτομα (ή 6,4%) και η απασχόληση κατά 358 χιλιάδες άτομα (ή 7,8%).

Πρόκειται για μια συρρίκνωση που υπενθυμίζει την παρουσία των απωλειών στη διάρκεια της κρίσης, τις οποίες η ελληνική οικονομία δεν έχει ακόμα αποκαταστήσει.

Παρότι οι συνολικές μεταβολές του εργατικού δυναμικού και της απασχόλησης για ολόκληρη την περίοδο 2009-2023 είναι σχετικά κοντά, μεταξύ των περιόδων διαφέρουν. Το εργατικό δυναμικό μειωνόταν τόσο στην περίοδο της κρίσης όσο και στις περιόδους της επαναφοράς, πρόκειται δηλαδή για μακροχρόνια τάση. Αντίθετα, η απασχόληση μειώθηκε δραματικά στην πρώτη περίοδο και αυξήθηκε σταδιακά στις επόμενες. Η μεγάλη αρχική μείωση της απασχόλησης και η μετέπειτα αύξησή της ήταν οι αιτίες που καθόρισαν τόσο την αρχική εκτίναξη όσο και την ακόλουθη πτώση του ποσοστού ανεργίας. Η μείωση του εργατικού δυναμικού συγκράτησε την άνοδο της ανεργίας στην πρώτη περίοδο και ενίσχυσε την πτώση της στις επόμενες.

Από την ποιοτική σκοπιά, υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση τόσο του εργατικού δυναμικού όσο και της απασχόλησης από το 2009 μέχρι το 2023. Η πρώτη είναι η αύξηση του ποσοστού των γυναικών, που συνεπάγεται μικρότερη ανισότητα σε όρους φύλου στην αγορά εργασίας. Η δεύτερη είναι η αύξηση του μέσου μορφωτικού επιπέδου, καθώς έχει αυξηθεί το ποσοστό των αποφοίτων δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έχει μειωθεί το ποσοστό των αποφοίτων πρωτοβάθμιας. Η τρίτη και τελευταία αλλαγή είναι η γήρανση, καθώς το ποσοστό των ατόμων ηλικίας  άνω των 40 ετών έχει αυξηθεί σημαντικά.

Αξίζει, τέλος, να αναρωτηθούμε τι συνεπάγονται αυτές οι ποιοτικές μεταβολές για τη μέση παραγωγικότητα της εργασίας (ΑΕΠ/απασχολούμενο). Αν παρέμενε σταθερή, τότε η ποσοστιαία μείωση του ΑΕΠ θα έπρεπε να ισούται με την ποσοστιαία μείωση της απασχόλησης. Από το 2009 έως το 2023 η απασχόληση, όπως είδαμε, μειώθηκε κατά 7,8%, αλλά το πραγματικό ΑΕΠ του 2023, σύμφωνα πάντα με τη Eurostat, είναι κατά 13,4% χαμηλότερο από εκείνο του 2009. Συνεπώς, η μέση παραγωγικότητα της εργασίας έχει μειωθεί σημαντικά.

Διαβάστε όλη την ανάλυση παρακάτω:

Focus