Η επέλαση του κορονοϊού προκαλεί τεκτονικές αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα

Το μεγάλα γεγονότα, τη φετινή χρόνια, ήταν καταιγιστικά, όπως θα διαπιστώσετε και στην παρούσα ανασκόπηση του 2020. Το εγχώριο πιστωτικό σύστημα δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Τουναντίον, βρέθηκε αντιμέτωπο με μια σειρά από δομικές προκλήσεις που άλλαξαν ουσιαστικά την λειτουργία του, λόγω της επέλασης της πανδημίας του COVID 19.

Συγκεκριμένα, η εμφάνιση της πανδημίας επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό του τραπεζικού συστήματος στη χώρα μας, την ώρα που η Τράπεζα Πειραιώς περνάει, έστω και προσωρινά, στα χέρια του ελληνικού δημοσίου.

Την ίδια στιγμή στους ήδη βεβαρυμμένους ισολογισμούς των τραπεζών έρχονται να προστεθούν περί τα 6 – 8 δις. ευρώ νέα κόκκινα δάνεια, καθιστώντας την προσπάθεια μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε μονοψήφιο ποσοστό επί του συνόλου των δανείων, ακόμη πιο δύσκολη.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες η οδός των τιτλοποιήσεων φαντάζει μονόδρομος για την μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων για τις τράπεζες, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις μεγάλες ανάγκες τους σε κεφάλαια προκειμένου να «κλείσουν» τις μεγάλες κεφαλαιακές τρύπες που θα προκύψουν.

Η πανδημία επέβαλε τις ηλεκτρονικές συναλλαγές

Η επέλαση της πανδημίας του COVID – 19 επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των τραπεζικού συστήματος με κύριο χαρακτηριστικό την μαζική φυγή των πελατών από τα καταστήματα.

Αυτό δείχνουν άλλωστε τα στοιχεία για την εξέλιξη των ηλεκτρονικών συναλλαγών το πρώτο εξάμηνο του έτους, με βάση τα οποία τα ηλεκτρονικά δίκτυα, δηλαδή οι πληρωμές μέσω Ιnternet banking και mobile banking, είχαν την τιμητική τους και οι ενεργοί χρήστες αυξήθηκαν κατά 8,9% και 61,6%, και ο αριθμός τους ανέρχεται σε 3,1 και 2,8 εκατ., αντίστοιχα.

Η μείωση των συναλλαγών στο γκισέ μειώθηκε το α΄ εξάμηνο του έτους με κορύφωση το δεύτερο τρίμηνο σε ποσοστό από 50% έως και 90% και πλέον η συντριπτική πλειονότητα των συναλλαγών, δηλαδή αναλήψεις, καταθέσεις και πληρωμές, γίνονται πλέον από τα ηλεκτρονικά δίκτυα. Σύμφωνα με στοιχεία από τις τράπεζες, μέσω ηλεκτρονικών δικτύων πραγματοποιείται πλέον έως και το 90% των συναλλαγών, εξέλιξη που σηματοδοτεί το τέλος εποχής των φυσικών καταστημάτων.

Στα ηλεκτρονικά δίκτυα συγκαταλέγονται τα παραδοσιακά ATM, τα APS, δηλαδή τα αυτόματα συστήματα πληρωμών (Automatic Payment System) και το Ιnternet και mobile banking, στα οποία στράφηκε σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων, αλλά και φυσικών προσώπων.

Τα στοιχεία αναδεικνύουν την υπεροχή του mobile banking έναντι του Ιnternet banking, η χρήση του οποίου αυξήθηκε μεν, αλλά με σαφώς μικρότερο ρυθμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αριθμός των ενεργών πελατών του mobile banking, αυτών δηλαδή που πραγματοποιούν τουλάχιστον μία συναλλαγή τον μήνα, αυξήθηκε κατά 61,6%, επιβεβαιώνοντας ότι το μέλλον των συναλλαγών είναι πλέον το κινητό τηλέφωνο. Την αύξηση μάλιστα αυτή καθοδηγούν τα φυσικά πρόσωπα, ο ενεργός πληθυσμός των οποίων αυξήθηκε από το 1,7 εκατ. χρήστες το α΄ εξάμηνο το 2019 στα 2,7 εκατ. το α΄ εξάμηνο του 2020, επιβεβαιώνοντας ότι η τεχνολογία δεν έχει απλώς μπει σε κάθε σπίτι, αλλά μας συνοδεύει σε κάθε βήμα της ζωής μας.

Σε ανοδική τροχιά, αλλά με σαφώς μικρότερους ρυθμό, είναι και η αύξηση του Ιnternet banking, καθώς οι ενεργοί χρήστες, δηλαδή αυτοί που πραγματοποιούν πάνω από μία συναλλαγές τον μήνα, αυξήθηκαν το α΄ εξάμηνο του 2020 κατά 8,9% σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό εξάμηνο. Οι ενεργοί χρήστες μέσω Ιnternet banking ανήλθαν στα 2.132.554, από τους οποίους το 1.8674.668 είναι φυσικά πρόσωπα, ενώ 257.886 είναι οι επιχειρήσεις.

Την ίδια στιγμή η υπεροχή των ψηφιακών δικτύων για τις συναλλαγές των πολιτών σε περιβάλλον πανδημίας ενίσχυσε σημαντικά και την χρήση του «πλαστικού χρήματος».

Το «πλαστικό χρήμα» έχει διεισδύσει πλέον στα κινητά, απαλλάσσοντας τους κατόχους τους από τη δέσμευση να έχουν μαζί την πιστωτική ή τη χρεωστική τους κάρτα για να πραγματοποιήσουν μια συναλλαγή.

Με όχημα τις χρεωστικές κάρτες, οι συναλλαγές ενισχύθηκαν περαιτέρω το πρώτο εξάμηνο του έτους, καθώς η καθιέρωση των ανέπαφων συναλλαγών –χωρίς δηλαδή τη χρήση PIN–, έως του ορίου των 50 ευρώ, έδωσε ώθηση στη χρήση τους.

Ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτες που έχουν εκδοθεί από ελληνικές τράπεζες, χωρίς δηλαδή να περιλαμβάνονται οι συναλλαγές των τουριστών, διαμορφώθηκαν στο τέλος του πρώτου εξαμήνου στα 557,8 εκατ. έναντι 441,1 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περυσινό εξάμηνο, καταγράφοντας άνοδο κατά 26,2%. Αντίστοιχα, η αξία των συναλλαγών ξεπέρασε τα 16 δισ. ευρώ από 14,2 δισ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2019, καταγράφοντας άνοδο κατά 13,4%.

Φυγή 3.800 εργαζομένων μόνο το 2020

Οι εξελίξεις αυτές επισπεύδουν την περαιτέρω μείωση των τραπεζικών καταστημάτων αμέσως μετά την εκτόνωση της πανδημίας και σε αυτό συνηγορούν και τα προγράμματα εθελουσίας εξόδου που υλοποιούνται ήδη ή σχεδιάζονται για τους επόμενους μήνες.

Τραπεζικοί παράγοντες εκτιμούν ότι το προσωπικό των τεσσάρων μεγάλων τραπεζών θα μειωθεί φέτος κατά 10%, με 3.500 εργαζόμενους συνολικά να αποχωρούν.

Ήδη περίπου 1.300 εργαζόμενοι έχουν μετακινηθεί από την Eurobank (500) και την Alpha Bank (800) στις εταιρίες διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων DoValue και Cepal. Οι ίδιοι παράγοντες υπολογίζουν σε 2.500 τους τραπεζοϋπαλλήλους, που συνολικά θα συμμετάσχουν στα προγράμματα εθελούσιας εξόδου μέχρι το τέλος του έτους, αποχωρώντας από τις 4 τράπεζες. Ήδη περί τους 700 αποχώρησαν τον Οκτώβριο από την Eurobank, 1000 εργαζόμενοι συμμετείχαν στο Πρόγραμμα Εθελουσίας Εξόδου της Πειραιώς τον Νοέμβριο ενώ στα μέσα Δεκεμβρίου ολοκληρώνεται αντίστοιχο πρόγραμμα της Εθνικής Τράπεζας όπου αναμένεται να αποχωρήσουν περίπου 800 εργαζόμενοι.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών το προσωπικό των τραπεζών-μελών της (4 συστημικές, Attica Bank κλπ) μειώθηκε το 2019 κατά 1.810 άτομα. Συγκεκριμένα, από 38.743 εργαζόμενους το 2018 οι τράπεζες στο τέλος του 2019 είχαν 36.663. Περισσότερο από το 50% της συνολικής μείωσης προήλθε από την τράπεζα Πειραιώς (κυρίως με τν μεταφορά στην Intrum, και πρόγραμμα εθελούσιας), η οποία το 2019 είχε 944 λιγότερους εργαζόμενους από το 2018 (από 11.678 περιορίστηκαν σε 10.734).

Για να καταδειχθεί η δραματική συρρίκνωση του προσωπικού των ελληνικών τραπεζών αναφέρουμε ότι το 2009 οι τραπεζοϋπάλληλοι ανέρχονταν σε 65.682 (στοιχεία της ΤτΕ).

Το 2019 μειώθηκε σημαντικά και ο αριθμός των τραπεζικών καταστημάτων. Από 1.870 το 2018 έμειναν 1.726 το 2019 (144 λιγότερα) ενώ τα «λουκέτα» τραπεζικών καταστημάτων συνεχίστηκαν με εντατικούς ρυθμούς και το 2020.

Να σημειωθεί ότι το τραπεζικό δίκτυο περιορίστηκε την τελευταία δεκαετία από τις 4.097 καταστήματα σε 1.834 στα τέλη του 2019 και η στροφή στα εναλλακτικά δίκτυα αναμένεται να πυροδοτήσει νέο κύμα περιορισμού του φυσικού δικτύου το 2021.

Η γιγάντωση του «Ηρακλή» και η δημιουργία Bad Bank

Το ξέσπασμα της κρίσης του COVID 19 χι μόνο δεν ανέκοψε, αλλά αντιθέτως επιτάχυνε τη χρήση του Προγράμματος Κρατικών Εγγυήσεων “Ηρακλής”, και των τιτλοποιήσεων κόκκινων δανείων.

Μετά την ολοκλήρωση της τιτλοποίησης Cairo της Eurobank, ύψους 7,5 δισ. ευρώ, τον Μάιο, στο τέλος Νεομβρίου η Alpha Bank προχώρησε στην τιτλοποίηση του project Galaxy ύψους 10,8 δις. ευρώ.

Η Τράπεζα Πειραιώς από την πλευρά της δρομολογεί την τιτλοποίηση δανείων με την κωδική ονομασία “Phoenix”, συνολικής λογιστικής αξίας 1,9 δισ. ευρώ, και ακολουθεί η τιτλοποίηση 5 δισ. ευρώ του χαρτοφυλακίου Vega.

Την Τράπεζας Πειραιώς θα ακολουθήσει, πιθανότατα τις επόμενες μέρες, η Εθνική Τράπεζα, η την τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων Frontier, ύψους άνω των 6 δισ. ευρώ.

Μέχρι το τέλος του έτους-αρχές του επομένου, στον “Ηρακλή” θα έχουν μεταφερθεί “κόκκινα” δάνεια 30 δισ. ευρώ, μειώνοντας κατά το ήμισυ το τρέχον απόθεμα NPLs των τραπεζών και επιτρέποντας να αντιμετωπιστούν ακόμη και τα επιπλέον μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα που θα δημιουργήσει η πανδημική κρίση. Η δυνατότητα αυτή θα δοθεί με παρατάσεις λειτουργίας του Ηρακλή, όπως συνέβη στην Ιταλία η οποία θα συνοδευτεί και από διπλασιασμό των κρατικών εγγυήσεων από τα 12 δισ. ευρώ στα 24 δις. ευρώ.

Ο “Ηρακλής” θα βοηθήσει, με τον τρόπο αυτό, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα να απαλλαγεί από τα “κόκκινα” δάνεια, να εξυγιάνει το ενεργητικό του και να αποκτήσει αξιοπιστία και ρευστότητα για να επικεντρωθεί στον πραγματικό του ρόλο –τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών– που καθιστά επιτακτικότερη από ποτέ η πανδημική κρίση.

Σημειώνεται ότι τη λύση των άμεσων μαζικών τιτλοποιήσεων ή και πωλήσεων προβληματικών δανείων στην αγορά από κάθε τράπεζα χωριστά (δηλ. τη στρατηγική που ακολουθούν τώρα οι τράπεζες με την εφαρμογή του “Ηρακλή”, συνοδευόμενη από ανεξάρτητες πωλήσεις NPLs), προκρίνει και η Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη για τη γρήγορη αποκλιμάκωση των NPLs.

Προς αυτή την κατεύθυνση, η Επιτροπή κρίνει εξίσου καλή και τη λύση της δημιουργίας “κακής τράπεζας” (bad bank). Όπως αναφέρει, η λύση της “κακής τράπεζας” έχει το πλεονέκτημα ότι διευκολύνει τον συντονισμό μεταξύ των πιστωτών, καθώς όλα τα προβληματικά δάνεια από μια επιχείρηση συγκεντρώνονται κάτω από την ίδια στέγη. Ωστόσο, έχει μειονεκτήματα, ιδιαίτερα στην πρακτική εφαρμογή. Η δημιουργία της “κακής τράπεζας” θα απαιτήσει μακρές διαπραγματεύσεις, ιδιαίτερα καθώς η κάθε τράπεζα βρίσκεται σε διαφορετικό σημείο εκκίνησης όσον αφορά τις προβλέψεις. Κατά το διάστημα αυτό, που ενδέχεται να κρατήσει ακόμα και δύο χρόνια, η διαχείριση των προβληματικών δανείων θα υπολειτουργεί, εκτιμά η Επιτροπή Πισσαρίδη

Η κρατικοποίηση και η εκ νέου ιδιωτικοποίηση της Πειραιώς

Θρυαλλίδα σοβαρών εξελίξεων στο εγχώριο πιστωτικό σύστημα αποτελεί η Τράπεζα Πειραιώς η διοίκηση της οποίας δρομολογεί πλέον τις διαδικασίες για την αρχική κρατικοποίησή της και την αύξηση του ποσοστού του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στο μετοχικό της κεφάλαιο.

Το πρώτο βήμα, το οποίο αποτελεί μέρος ενός σχεδίου που τρέχουν παράλληλα η Κυβέρνηση, οι Εποπτικές Αρχές και η διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς, μετά την πρόσφατη απόρριψη από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (SSM) του αιτήματος για την πληρωμή των 165 εκατ. ευρώ για το κουπόνι των Cocos με μετρητά ή με μετοχές έγινε στις αρχές Δεκεμβρίου.

Η Τράπεζα Πειραιώς έχει ενημερώσει τις χρηματιστηριακές αρχές ότι στις αρχές του 2021 το ΤΧΣ θα ανεβάσει το ποσοστό του στην τράπεζα στο 61,3% λόγω της μετατροπής των CoCos σε μετοχές, ενώ λόγω της μετατροπής η εξέλιξη του κεφαλαίου της θα ενισχυθεί σημαντικά δεδομένου ότι:

1. Θα συμπεριληφθεί η ονομαστική αξία του CoCo στα ενσώματα λογιστικά κεφάλαια.

2. Από την εξοικονόμηση των τόκων του CoCo θα δημιουργούνται κάθε χρόνο επιπρόσθετα κεφάλαια CET1 της τάξης των 40 μονάδων βάσης ετησίως, δηλαδή 495 εκατ. ευρώ για τα τρία έτη έως το 2022, ενισχύοντας περαιτέρω την κεφαλαιακή διάρθρωση της τράπεζας.

Το Business Plan

Η προσωρινή «κρατικοποίηση» της Τράπεζας Πειραιώς αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού που προβλέπει την εξυγίανσή της και παράλληλα την επαναϊδωτικοποίησή της εντός του 2021.

Μεγάλο ερωτηματικό παραμένει εάν η αύξηση της συμμετοχής του Δημοσίου μέσω του Ταμείου στο 61,3%, θα συνοδευτεί ή όχι με αύξηση των μελών που διαθέτει το ΤΧΣ στο διοικητικό συμβούλιο της Πειραιώς, πέραν του ενός μέλους που ούτως ή άλλως έχει τοποθετήσει σήμερα.

Η διαδικασία της εξυγίανσης προβλέπει την πραγματοποίηση μιας νέας τιτλοποίησης-μαμούθ ύψους 13 δισ. ευρώ, που θα προστεθεί στις δύο τιτλοποιήσεις Phoenix και Vega (5+2 δισ. ευρώ) που έχει δρομολογήσει ήδη η διοίκηση της Πειραιώς.

Στόχος η μείωση του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων από το σημερινό υψηλό επίπεδο των 22,5 δισ. ευρώ, που είναι το ύψος των NPEs της τράπεζας στην Ελλάδα σε 2 δισ. ευρώ περίπου, χωρίς σε αυτά να περιλαμβάνονται τα νέα κόκκινα δάνεια που θα αφήσει πίσω της η σημερινή κρίση της πανδημίας.

Σε κάθε περίπτωση, το ποσοστό των NPEs της Τράπεζας Πειραιώς θα πρέπει να πέσει από το σημερινό 48% σε μονοψήφιο ποσοστό, προκειμένου η τράπεζα να καταστεί ελκυστική και η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου από ιδιώτες, να καλυφθεί με τη μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία.

Το σχέδιο μετασχηματισμού της προβλέπει επίσης τη σημαντική περικοπή του κόστους κατά 20% τα προσεχή χρόνια με μείωση δικτύου στα 420 καταστήματά εντός του 2021 από 520 σήμερα και άμεση μείωση του αριθμού των υπαλλήλων έως και 1.000 άτομα στο πλαίσιο του προγράμματος εθελουσίας εξόδου που ολοκληρώθηκε.

Αλλάζει ο κυβερνητικός σχεδιασμός για τις τράπεζες

Η απόφαση του SSM για την μη πληρωμή των CoCos της Τράπεζας Πειραιώς «επιβάλει» στην κυβέρνηση να επανασχεδιάσει την στρατηγική της για τον μετασχηματισμό του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με πρώτο βήμα την αλλαγή του νόμου που διέπει τη σύσταση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Ήδη οι σχετικές νομοθετικές αλλαγές έχουν μπει στο “μικροσκόπιο” του Υπουργείου Οικονομικών, προκειμένου, εντός του 2021, το Ταμείο να μπορεί να εκπληρώσει επωφελώς τον ρόλο του στην ιδιωτικοποίηση του τραπεζικού τομέα, στόχο που έχει θέσει εξαρχής η κυβέρνηση.

Σύμφωνα με πληροφορίες η αλλαγή του νόμου του ΤΧΣ που θα εκπονηθεί το αμέσως προσεχές διάστημα, θα αφορά πέντε σημεία:

1. Την αλλαγή των όρων και των προϋποθέσεων πρόσληψης των μελών των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών.

2. Την ανάγκη διαμόρφωσης στρατηγικής αποεπένδυσης του ΤΧΣ από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες

3. Την τροποποίηση των διατάξεων για τη συμμετοχή του ΤΧΣ σε μελλοντικές Αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου των Τραπεζών

4. Την επανεξέταση του ρόλου, των αρμοδιοτήτων, των δεξιοτήτων των μελών και της συνεργασίας των δύο οργάνων διοίκησης του Ταμείου: της Εκτελεστικής Επιτροπής και του Γενικού Συμβουλίου.

5. Το μέλλον του ΤΧΣ, καθώς μετά το πέρας του 2022 δεν πρόκειται να υπάρξει παράταση ζωής του Ταμείου.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.