Η συμφωνία για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες – Τι θα ισχύει για τις αμυντικές δαπάνες

Θετικά αντιμετωπίζει η ελληνική πλευρά τη συμφωνία για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, που επιτεύχθηκε με την τηλεδιάσκεψη της Τετάρτης (20/12) του ECOFIN.

Όπως αναφέρεται, με δεδομένο το τι έχει καταγραφεί, μέχρι τώρα στα σχέδια συμφωνίας και με την επιφύλαξη των τελικών επίσημων διατυπώσεων, ικανοποιήθηκαν οι βασικές προτεραιότητες που είχε θέσει η ελληνική κυβέρνηση, όσον αφορά την ειδική μεταχείριση των αμυντικών δαπανών, την ειδική πρόνοια για τους τόκους του ελληνικού δημοσίου χρέους το 2033, την προστασία των επενδύσεων και την σταδιακή μείωση του δημοσίου χρέους, ώστε να μην υπονομεύεται η ανάπτυξη και η κοινωνική συνοχή.

Όπως αναφέρει το Υπ. Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών σε ανακοίνωσή του, “ικανοποιείται το πάγιο αίτημα της Ελλάδας για ειδική μεταχείριση των αμυντικών δαπανών. Ειδικότερα προβλέπεται ότι αν ένα κράτος-μέλος έχει υψηλότερες επενδύσεις σε άμυνα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ή προβαίνει σε μια σημαντική αύξηση των επενδύσεων του στην άμυνα, εισάγεται η δυνατότητα οι δαπάνες αυτές να μην λαμβάνονται υπόψη για την ένταξη ή μη του κράτους μέλους σε Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. Οι επενδύσεις στην άμυνα είναι η μοναδική κατηγορία δαπανών για την οποία εισάγεται ρητά αυτή η πρόνοια” σημειώνει το ΥΠΕΘΟ.

Δηλαδή, οι πληρωμές των εξοπλιστικών θα υπολογίζονται, μεν, στο έλλειμμα, σύμφωνα με τους κανόνες της Eurostat, αλλά δε θα λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς για το αν η χώρα ξεπερνάει το όριο του 3% στο έλλειμμα της.

Έτσι, πάντως, εκτιμάται ότι θα δοθεί “ανάσα” στον προϋπολογισμό, που ήδη έχει ένα δημοσιονομικό μεγάλο βάρος από τα εξοπλιστικά, καθώς με βάση το “ακλόνητο” κριτήριο του Μάαστριχτ, που παραμένει ως βασικός “μπούσουλας”, θα πρέπει το δημοσιονομικό έλλειμμα να είναι μικρότερο από 3% του ΑΕΠ. Σημειώνεται ότι οι αμυντικές δαπάνες για το 2024 είναι στο ποσό των 6,1 δισεκ. ευρώ από 5,7 δισεκ. ευρώ το 2023. Για το 2022 ήταν στα 7 δισ. ευρώ, ενώ 5,8 δισ. ευρώ ήταν το 2021, 3,9 δισ. ευρώ το 2020 και 3,5 δις. ευρώ το 2019.

Υπενθυμίζεται, ότι με βάση τα τώρα ισχύοντα, η καταγραφή της συνολικής αξίας των δαπανών για την άμυνα καταγράφονται στο έτος της φυσικής παραλαβής του στρατιωτικού εξοπλισμού, έστω κι αν η εξόφληση γίνεται σε δόσεις. Έτσι, π.χ. το συνολικό κόστος αγορών και παραλαβών που γίνονται το 2024, (τα νέα μαχητικά) θα πρέπει να εγγραφεί στον προϋπολογισμό του νέου έτους, όπως και ανάλογα οι δαπάνες για φρεγάτες και εφόσον αποφασιστούν, για κορβέτες, τα επόμενα χρόνια.

Εφόσον, συνεπώς, τα εξοπλιστικά δε θα μετρούν και θα αποφεύγονται οι “κίτρινες” κάρτες που θα μοιράζει η Κομισιόν, σε περιπτώσεις υπερβολικού ελλείμματος, θα μπορεί το οικονομικό επιτελείο να προβαίνει σε κινήσεις “ανακούφισης’ των πολιτών, σε δαπάνες ή φορολογικές απαλλαγές, με βάση τον δημοσιονομικό χώρο που θα απελευθερώσει η νέα λογιστική αποτύπωση των εξοπλιστικών δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό.

“Βούτυρο ή κανόνια”;

Πάντως, με δεδομένη τη συμφωνία εύλογα και πάλι επανέρχεται το ιστορικό δίλημμα “βούτυρο ή κανόνια”. Με άλλα λόγια, με τη συμφωνία για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες προτάσσεται μια ευέλικτη προσέγγιση στις επενδύσεις για αμυντική θωράκιση, σε αντίθεση με τις επενδύσεις που εξασφαλίζουν ευημερία και βιώσιμη ανάπτυξη, δηλαδή, όσων ενισχύουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.

Είναι χαρακτηριστική η “ισορροπημένη” του ΥΠΕΘΟ στη χθεσινή ανακοίνωσή του. “Με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες δημιουργείται περισσότερος δημοσιονομικός χώρος για την πραγματοποίηση επενδύσεων που έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα και συμβάλουν στην αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων όπως η ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η ενεργειακή ασφάλεια, η οικονομική ανθεκτικότητα, η κοινωνική συνοχή και η άμυνα. Αυτό δεν σημαίνει πλήρη εξαίρεσή τους από τον υπολογισμό του ελλείμματος και του χρέους. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν άλλωστε εφικτό δεδομένου ότι και αυτές οι δαπάνες από κάπου θα πρέπει τελικά να πληρωθούν. Ωστόσο τα κράτη που δεσμεύονται να πραγματοποιήσουν ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων θα μπορούν να αιτηθούν μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής (έως 7 αντί για 4 έτη) προκειμένου να πετύχουν τους δημοσιονομικούς τους στόχους” σημειώνει το Υπ. Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Σημείο “κλειδί”

Κεντρική θέση, πάντως, στη συμφωνία έχουν και τα 4ετή σχέδια που θα πρέπει να τηρούν τα κράτη- μέλη. Εκεί προβλέπεται και ο “κόφτης” στις “καθαρές” πρωτογενείς δαπάνες. Δηλαδή, οι Βρυξέλλες θα ενημερώνουν, κάθε χρόνο, τις χώρες, για το “ταβάνι” που έχουν σε σχέση με την αύξηση των “καθαρών” πρωτογενών δαπανών τους για την επόμενη χρονιά. Η αύξηση θα διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα και θα προκύπτει από μαθηματικό τύπο, ο οποίος θα βασίζεται στις προβλέψεις της Κομισιόν για το ΑΕΠ, τον πληθωρισμό κλπ.

Ωστόσο εάν ένα κράτος μέλος “κλειδώνει” μεγαλύτερο πλεόνασμα, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, δε θα μπορεί να το διαθέτει για φοροελαφρύνσεις ή εισοδηματικές ενισχύσεις, αν με αυτό τον τρόπο υπερβαίνει το ετήσιο όριο αύξησης των δαπανών. Έτσι, όμως, πλάνα για δαπάνες ή ελαφρύνσεις είναι δύσκολο να “περάσουν” εφόσον δε χωρούν στο “πλαφόν” αύξησης των δαπανών και παρά το όποιο υπερπλεόνασμα, που ουσιαστικά θα πηγαίνει επί της ουσίας στη μείωση του Χρέους.

Ως ασφαλιστική δικλείδα, πάντα σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, θα λειτουργεί η δυνατότητα “μεταφοράς” από χρονιά σε χρονιά, ενδεχόμενης μικρότερης αύξησης δαπανών. Αν για παράδειγμα, η Ελλάδα οφείλει να έχει αύξηση 2% και καταφέρει να συγκρατήσει την αύξηση στο 1%, η διαφορά θα μπορεί να μεταφέρεται στην επόμενη χρονιά.

Το “πλαφόν” αυτό επιτρέπει, συγκεκριμένα, επιπλέον πόρους μόλις 2,6 δις. ευρώ το 2024 για κοινωνική πολιτική, όριο που καλύπτει το νέο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων, την αύξηση των συντάξεων, τα επιδόματα θέσης, την αύξηση του αφορολόγητου για τις οικογένειες με παιδιά, την μονιμοποίηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και τις πρόσθετες εκπτώσεις 10% στον ΕΝΦΙΑ για ασφάλιση κατοικιών από φυσικές καταστροφές.