Κλιματική κρίση – Νέο Σύμφωνο Σταθερότητας: Καμπανάκι για αλλαγές πριν ο δημοσιονομικός “κορσές” πνίξει την χώρα

Μια νέα πρόκληση έχει η χώρα να αντιμετωπίσει το επόμενο διάστημα, καθώς αναμένεται να επανεκκινήσει η διαδικασία για τη διαμόρφωση του νέου Συμφώνου Σταθερότητας και βέβαια η εφαρμογή του. Συγκεκριμένα η πρόκληση έχει να κάνει με την ανάγκη της χώρας, αφενός να προγραμματίσει, στο φόντο των μεγάλων καταστροφών από τα καιρικά φαινόμενα, μεγάλες δαπάνες για έργα θωράκισης και ανθεκτικότητας κοινωνίας και οικονομίας, και αφετέρου να ισορροπήσει σε ένα πλαίσιο αυστηρής δημοσιονομικής στοχοθεσίας.

Οι κανόνες

Σημειώνεται ότι με βάση τις προτάσεις για αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, προβλέπεται διατήρηση των στόχων του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους στο 3% και στο 60% αντίστοιχα, καθώς αποτελούν μέρη των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Επίσης, ήδη, είναι είναι ξεκάθαρο με βάση αναφορές τόσο της Κομισιόν, όσο και των “σκληρών” της ΕΕ, που ήδη έχουν περάσει την κεντρική γραμμή, ότι είναι “εκ των ων ουκ άνευ” η υιοθέτηση μιας σφιχτής διαχείρισης στα έσοδα και τις δαπάνες, ώστε να διασφαλιστεί η δημοσιονομική ισορροπία και η επίτευξη υψηλών πλεονασμάτων στους κρατικούς προϋπολογισμούς .

Η πρόκληση

Με άλλα λόγια., το νέο αυτό σκηνικό, αποτελεί πρόκληση για την Ελλάδα, κι όχι μόνο, που καλείται το επόμενο διάστημα να ισορροπήσει, ανάμεσα στην ανάγκη για δημοσιονομική πειθαρχία, στη διασφάλιση ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας, αλλά κι ένα πρόγραμμα μεγάλων έργων αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, που ειδικά για τις Μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, “χτυπά” κόκκινο (πυρκαγιές, ερημοποίηση, πλημμύρας, ανοδική στάθμη της θάλασσας κτλ).

Νέες δαπάνες

Μάλιστα τα έργα αυτά και οι επενδύσεις, πέρα από τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας και την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, προϋποθέτει και ένα εκτεταμένο “έξυπνο” και τεχνολογικά προηγμένο σχεδιασμό έργων περιβαλλοντικής μηχανικής, ανασχεδιασμό πόλεων, διαχείρισης υδάτινων πόρων κτλ.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι όλα αυτά τα έργα που με ουσιαστικά εντάσσονται σε ένα καθολικό “πράσινο μετασχηματισμό” επιφέρουν τεραστια δημοσιονομικά βάρη, όχι μόνο για την Ελλάδα. Με βάση, όσα αναφέρει μιλώντας στο news247.gr ο Δημήτρης Λιάκος, Οικονομολόγος, πρώην Υφυπουργός παρά το Πρωθυπουργώ, μόνο, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Δανία και η Λετονία μπορούν να αυξήσουν κατά 3% τις “πράσινες δαπάνες” χωρίς να παραβιάσουν τους όρους του Συμφώνου. Ακόμη και η Γερμανία, εάν ανεβάσει τον πήχη των
“πράσινων δαπανών” κατά 1% μπορεί να διακινδυνεύσει ενδεχόμενη παραβίαση των δημοσιονομικών κανόνων. Κάτι που είναι βέβαιο για την Ελλάδα κι άλλες Μεσογειακές χώρες, που ήδη βρίσκονται στο “μάτι του κυκλώνα”.

Είναι προφανές, όπως σημειώνει ο κ. Λιάκος, ότι εάν δεν ενσωματωθούν τα νέα δεδομένα που φέρνει η κλιματική κρίση στις συζητήσεις για το Σύμφωνο, κάτι για το οποίο ο ίδιος έχει επανειλημμένα έχει αρθρογραφήσει, σύντομα η χώρα αλλά και συνολικά η ΕΕ θα βρεθεί προ οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού αδιεξόδου. Κι αυτό σε μια περίοδο που η πανδημία έχει επιφέρει όξυνση των ανισοτήτων και βέβαια άνοδο του ακροδεξιού ριζοσπαστισμού.

Το πλαίσιο

Να σημειωθεί, ότι ακόμη, πάντως, κι αν οι συζητήσεις για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας δεν ολοκληρωθούν, μέχρι το φθινόπωρο, είναι ανοιχτό, όπως αναφέρουν πηγές των Βρυξελλών, το 2024 να μην είναι ένα μεταβατικό έτος αλλά να ισχύουν οι δημοσιονομικοί κανόνες του παρελθόντος.

Έτσι, με βάση το Μεσοπρόθεσμο 2023-2026, που κατατέθηκε τον Απρίλιο στην Κομισιόν, ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα αναθεωρήθηκε στο 1,1% του ΑΕΠ για το 2023 από 0,7% του ΑΕΠ που ήταν η εκτίμηση στον προϋπολογισμό για να ανέβει στο 2,1% του ΑΕΠ για το 2024, στο 2,3% το 2025 και στο 2,5% το 2026. Αντίστοιχα, το χρέος της γενικής κυβέρνησης, με βάση τις σχετικές δεσμεύσεις, αναμένεται να μειωθεί σε 162,6% του ΑΕΠ το 2023, 150,8% το 2024, 142,6% το 2025 και 135,2% το 2026. Δεσμεύσεις, που ήδη, επανέλαβε η πολιτική ηγεσία κατά την ανάγνωση των Προγραμματικών Δηλώσεων, πριν λίγες μέρες.

Επίσης, με βάση, την πρόταση που έχει καταθέσει η Κομισιόν προβλέπεται ένα αυστηρό πλαίσιο για την πορεία αύξησης των δαπανών για χώρες με υψηλό δείκτη χρέους. Δηλαδή, τονίζεται ότι η ετήσια αύξηση των δημοσίων δαπανών δεν θα ξεπερνά το 2,6%, πράγμα που σημαίνει ότι στη χώρα μας θα κινείται αυστηρά στα 2,6-2,7 δισ. ευρώ στο θέμα των παροχών καθώς το συνολικό ύψος των πρωτογενών δαπανών αγγίζει τα 106 δις. ευρώ, πράγμα που μειώνει τον διασκελισμό για αυξημένες φοροελαφρύνσεις.

Βέβαια, δίνεται δυνατότητα για νέες παρεμβάσεις, εφόσον υπάρχουν αντίστοιχες αλλαγές στο μείγμα των φόρων, ενώ προβλέπεται η άρση οριζόντων κανόνων για τα κράτη – μέλη και η θέσπιση διμερών συμφωνιών μεταξύ Βρυξελλών και κρατών – μελών, έτσι ώστε οι προϋπολογισμοί να οδηγούν σε καθοδική τροχιά το χρέος τους. Αν οι δείκτες υποδηλώνουν βιωσιμότητα του χρέους μακροπρόθεσμα, τότε τα κράτη θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στην άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής, δηλαδή για μειώσεις φόρων, κοινωνικές ενισχύσεις κ.α.

Το μήνυμα της DBRS

Πάντως, έχει σημασία, ειδικά στη δεδομένη συγκυρία, όπου οι δαπάνες θα “φουσκώσουν” λόγω καταστροφών, η αναφορά του οίκου DBRS στην έκθεση για την αναβάθμιση της οικονομίας,,ότι η σημαντική βελτίωση, όσον αφορά το δημοσιονομικό αποτέλεσμα και το χρέος ενισχύεται από την ισχυρή δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης στην εφαρμογή μίας συνετής δημοσιονομικής πολιτικής που ωθεί το αξιόχρεο ανοδικά. Όπερ σημαίνει ότι ο “κορσές” στις δαπάνες, παρά τις καταστροφές, θα είναι στενός, ώστε η χώρα να συνεχίσει σε ρότα αποδεκτή από τους οίκους αξιολόγησης. Πώς όμως θα γίνει κάτι τέτοιο εφικτό,σε περίοδο κλιματικής κρίσης;

Εξαίρεση δαπανών από έλλειμμα

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Δημήτρης Λιάκος” “θα πρέπει να μπει στον προβληματισμό που θα αναπτυχθεί και στις επισημάνσεις που θα θέσει η χώρα κατά τις διαπραγματεύσεις για το νέο Σύμφωνο “η μη υιοθέτηση του «χρυσού κανόνα» της εξαίρεσης δημόσιων επενδύσεων για την κλιματική αλλαγή, την παιδεία, την ασφάλεια κ.α.” Παράλληλα σημειώνει ότι ήδη υπάρχει μια “ασάφεια σχετικά με την προσθήκη ή μη στον ετήσιο υπολογισμό του ελλείμματος, δημοσίων δαπανών που συνδυάζονται με την κοινοτική συνδρομή για την πολιτική συνοχής, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλες κοινές πρωτοβουλίες.”

Όπως σημειώνει αναλυτικά, παραπέμποντας τα όσα είχε αναφέρει στο Συνέδριο με θέμα «Αναζητώντας τον Άλλο Δρόμο: Στρατηγικές Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας» που διοργανώθηκε από τον Όμιλο ΜΕΤΑΒΑΣΗ για τη βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, και το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή “για την Ελλάδα, το προτεινόμενο πλαίσιο δίνει μεγαλύτερα περιθώρια ως προς το βαθμό άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής ιδιαίτερα αν το συγκρίνουμε με το ισχύον πλαίσιο” Ωστόσο ανέφερε, ότι “Πέραν των ανωτέρων κρίσιμων θεμάτων, οφείλουμε να καταγράψουμε και τα “αδύναμα” σημεία της πρότασης της Επιτροπής:

α) Δεν υπάρχει πρόνοια για την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής οικονομίας ως μια ενιαία οντότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απουσιάζουν κοινά εργαλεία αντιμετώπισης κρίσεων και των συνεπειών των αρνητικών εξωτερικοτήτων ελλιπούς ζήτησης. Πρακτικά αναφερόμαστε στις περιπτώσεις όπου οι ευρωπαϊκές πλεονασματικές χώρες προχωρούν σε σύσφιξη της δημοσιονομικής πολιτικής τους οδηγώντας τις πιο αδύναμες οικονομίες σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης,

β) Δεν προβλέπονται αυτόματοι δημοσιονομικοί σταθεροποιητές, που θα ενεργοποιούνταν σε έκτακτες συνθήκες και κρίσεις και

γ) η μη υιοθέτηση του «χρυσού κανόνα» της εξαίρεσης δημόσιων επενδύσεων για την κλιματική αλλαγή, την παιδεία, την ασφάλεια κ.α. και η ασάφεια σχετικά με την προσθήκη ή μη στον ετήσιο υπολογισμό του ελλείμματος, δημοσίων δαπανών που συνδυάζονται με την κοινοτική συνδρομή για την πολιτική συνοχής, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλες κοινές πρωτοβουλίες.

Για την Ελλάδα, το προτεινόμενο πλαίσιο δίνει μεγαλύτερα περιθώρια ως προς το βαθμό άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής ιδιαίτερα αν το συγκρίνουμε με το ισχύον πλαίσιο. Στο επίπεδο των ποσοτικών στόχων περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει το σενάριο να ζητηθεί από τη χώρα η επίτευξη ενός πρωτογενούς πλεονάσματος στα όρια του 2% / έτος σε μεσομακροπρόθεσμη βάση.

Η σταθερή επίτευξη ενός ιδιαίτερα απαιτητικού στόχου καθιστά αναγκαία μεταξύ άλλων α) τον ποιοτικό και εξωστρεφή μετασχηματισμό του παραγωγικού προτύπου, β) τη διατήρηση των ρυθμών ανάπτυξης σε υψηλά επίπεδα, γ) την πολλαπλασιαστική απορρόφηση του συνόλου των ευρωπαϊκών κονδυλίων, δ) την προώθηση των μεταρρυθμίσεων που θα αντιμετωπίζουν τις ιστορικές εκκρεμότητες (όπως για παράδειγμα η δικαιοσύνη και η δημόσια διοίκηση) διατηρώντας και βελτιώνοντας παράλληλα τα επίπεδα της κοινωνικής συνοχής.”

Πέρα από τους οικονομικούς δείκτες

Επιπλέον ο κ. Λιάκος στην τοποθέτησή του τόνιζε:

“Ο προοδευτικός πολιτικός κόσμος της Ελλάδας και της Ευρώπης οφείλει να κινηθεί δυναμικά το προσεχές διάστημα προκειμένου το τελικό σχέδιο για την οικονομική διακυβέρνηση της Ε.Ε. να εμπεριέχει στοιχεία και προβλέψεις που επιτρέπει στην δημοσιονομική πολιτική να επιτυγχάνει και τους κοινωνικούς στόχους πέραν της ικανοποίησης των οικονομικών δεικτών. Σε αυτή τη κατεύθυνση επιπρόσθετα των (“αδύναμων”) σημείων που αναφέρθηκαν παραπάνω πρέπει να ενταχθούν εργαλεία όπως α) η μεγαλύτερη αμοιβαιοποίηση του δημόσιου χρέους, β) η ουσιαστική ενίσχυση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού σε μόνιμη βάση και γ) η συμπερίληψη κοινωνικών στόχων.”