Λίθιο, κοβάλτιο, γάλλιο – Υπάρχουν στην Ελλάδα τα “κλειδιά” της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης;

Μια σειρά από “κρίσιμα” μέταλλα, απαραίτητα για την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, καθώς αποτελούν βασικές πρώτες ύλες για την κατασκευή μπαταριών, ημιαγωγών αλλά και άλλων προϊόντων αποτελούν το σύγχρονο “χρυσό” αλλά και τα εργαλεία σύγχρονης “ισχύος”.

Καθώς, μάλιστα, η προμήθεια των βασικών αυτών πρώτων υλών ελέγχεται από την Κίνα και τις ΗΠΑ, η ΕΕ “αφυπνίστηκε” και αναζητά να τα διασφαλίσει, με εξορύξεις εντός του εδάφους της, πάντα, όπως αναφέρεται, με τον απαραίτητο σεβασμό σε περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς όρους.

Στο φόντο αυτό και η Ελλάδα που με βάση το ερευνητικό “αρχείο’ της ΕΑΓΜΕ, της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, (τ. ΙΓΜΕ), αναζητά βηματισμό, την ώρα που μεγάλοι όμιλοι προωθούν σχετικές επενδύσεις.

Παράλληλα, ήδη τρέχει η διαδικασία δημοπρασιών σε τρεις περιοχές της Β. Ελλάδας με ενδείξεις για “κρίσιμες πρώτες ύλες”, ενώ μένει να γίνουν και περαιτέρω έρευνες π.χ. για να φανεί εάν οι ενδείξεις για κοβάλτιο, στα ορυχεία σιδηρονικελίου της Λάρκο, είναι βάσιμες ή για λίθιο στη Σάμο, όπου η γεωλογική διαμόρφωση είναι ανάλογη με περιοχές στην Τουρκία, όπου υπάρχουν κοιτάσματα, είναι πρόδρομες για άνοιγμα εκμετάλλευσης.

Τα 100 χρόνια

Έτσι, με δεδομένες τις προκλήσεις, και την ανάγκη να διασφαλστούν κρίσιμες πρώτες ύλες με εγχώρια υπεραξία και αποφυγή εισαγωγών από τρίτες χώρες, όπου οι περιβαλλοντικοί κανόνες δεν τηρούνται σε βάρος του “όλου πλανήτη” ή γίνεται εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας (Αφρική για Κοβάλτιο), άνοιγμα στην κοινωνία και ειδικά στην περιφέρεια, όπου και το πεδίο δράσης των εξορυκτικών επιχειρήσεων με στόχο την ενημέρωση για θέματα βιωσιμότητας, ορθών πρακτικών αλλά και συνολικής συνεισφοράς του κλάδου στην Ελληνική κοινωνία υλοποιεί ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, με αφορμή τη συμπλήρωση των πρώτων 100 χρόνων λειτουργίας του.

“Τα μέλη μας έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται υπερηφάνεια για την ουσιαστική συνεισφορά του κλάδου στην εθνική οικονομία και μάλιστα σε ιδιαίτερα δύσκολες περιόδους τόνισε” στην εναρκτήρια εκδήλωση του ο πρόεδρος κ. Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου.

Όπως τόνισε, οι Ελληνικές εξορυκτικές επιχειρήσεις έχουν ουσιαστική συνδρομή στην κοινωνικό οικονομική ανάπτυξη ολόκληρων περιοχών – με τη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, στην εισροή πολύτιμου συναλλάγματος – σε περιόδους που ήταν ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα της χώρας καθώς επίσης και στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας και καινοτομίας.

“Στην ανατολή του δεύτερου αιώνα δραστηριοποίησης μας, οραματιζόμαστε το μέλλον, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις σημαντικές αλλαγές που βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες, σε ότι αφορά την τεχνολογία, το περιβάλλον αλλά και την γεωπολιτική σταθερότητα.

Οι Ελληνικές εξορυκτικές επιχειρήσεις, αξιοποιώντας τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές, εγγυώνται την παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών με το μικρότερο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και είναι έτοιμες να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του μέλλοντος για πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη και να προσφέρουν στην Ευρώπη τις κρίσιμες αλλά και τις χρήσιμες πρώτες ύλες που απαιτούνται” κατέληξε ο πρόεδρος του ΣΜΕ.

Από το μάρμαρο για τον Παρθενώνα στο πτωχοκάρβουνο

“Λίγοι σήμερα συνειδητοποιούν, ότι αν δεν είχε βρεθεί το συγκεκριμένο μάρμαρο στην Πεντέλη, δεν θα είχαμε έναν Παρθενώνα, να αποτελεί δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά σημείο αναφοράς και πόλο δημιουργίας πλούτου για τη χώρα.

Ακόμα και στη διδασκαλία της ιστορίας δεν επισημαίνεται επαρκώς ότι, η ανακάλυψη του αργύρου στην περιοχή του Λαυρίου από κάποιους ευφυείς προγόνους μας, υπήρξε το θεμέλιο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του πέμπτου αιώνα, για να μπορούμε να υπερηφανευόμαστε ότι έχουμε δώσει τα φώτα του πολιτισμού στην ανθρωπότητα. Και κάτι ανάλογο ισχύει και για το χρυσό στη βόρεια Μακεδονία και την καταλυτική επίδραση στην ανθρώπινη ιστορία που είχε η δυναστεία του μεγάλου Αλεξάνδρου.

Και επειδή όλα αυτά μοιάζουν με μακρινά παραμύθια, ειδικά για τους νεότερους, ελάχιστοι γνωρίζουν , ότι αν δεν υπήρχε αυτό το μαύρο και μιαρό πτωχοκάρβουνο στη Μακεδονία και την Πελοπόννησο, η οικονομική ανάπτυξη στη χώρα μας θα είχε αργήσει μερικές δεκαετίες και ότι χωρίς τα βιομηχανικά ορυκτά στις Κυκλάδες, τους βωξίτες στη Φωκίδα, τα μάρμαρα στη Θάσο και την ανατολική Μακεδονία, τα μεταλλεύματα στην Κεντρική Στερεά και την Εύβοια, η εικόνα αυτών των περιοχών θα ήταν σήμερα αρκετά διαφορετική” τόνισε ο πρόεδρος του ΣΜΕ.

Τα ορυκτά είναι παντού γύρω μας και βρίσκονται στην αρχή της αλυσίδας αξίας για τα περισσότερα από τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε στη καθημερινότητά μας, ενώ η ενεργειακή μετάβαση, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, οι πράσινες και νέες τεχνολογίες είναι όλες δραστηριότητες εντάσεως ζήτησης ορυκτών είπε στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής των 100 Χρόνων κ. Αθανάσιος Κεφάλας.

“Οι μεταλλευτές της χώρας αντιλαμβάνονται νωρίς την ανάγκη συλλογικής δράσης και έτσι στις 28 Μαΐου 1924 πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική Γενική Συνέλευση της «Ενώσεως των εν Ελλάδι Μεταλλουργικών και Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων”, η οποία στις 17 Οκτωβρίου 1952 μετονομάστηκε σε ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.

Όπως είπε ο κ. Κεφάλας, “γιορτάζουμε τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, αφιερώνουμε το Έτος 2024 στους Ορυκτούς Πόρους και με επτά εκδηλώσεις, σε περιοχές με ισχυρή σημειολογία για τον κλάδο, θα παρουσιάσουμε την ιστορία μας και θα συζητήσουμε για το αύριο στις ενότητες:

· Οι Ορυκτοί Πόροι Οδηγός στη Νέα Εποχή της Ευρώπης

· 100 Χρόνια ΣΜΕ: Φεβρουάριος 2024, Αθήνα

· Η εξόρυξη είναι (και) γένους θηλυκού: Μάρτιος 2024, Αθήνα – ΕΑΓΜΕ

· Γεωπολιτικές προκλήσεις και Πρώτες Ύλες: Απρίλιος 2024, Δελφοί – στο πλαίσιο του Delphi Economic Forum

· Καινοτομία-Ψηφιακή μετάβαση: Ιούνιος 2024, Δράμα

· Ορυκτά, πράσινη μετάβαση και κλιματική αλλαγή: Σεπτέμβριος 2024, Θεσσαλονίκη

· Το Σήμερα και το Αύριο των Ορυκτών Πόρων (κεντρική εκδήλωση): Νοέμβριος 2024, Αθήνα

· Γεω-Αρχαιολογία: Δεκέμβριος 2024, Λαύριο”

Τα μεγάλα ζητήματα

Παράλληλα ο πρόεδρος του ΣΜΕ στάθηκε στις μεγάλες προκλήσεις που θέτει η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η ανάγκη για τις λεγόμενες κρίσιμες πρώτες ύλες.

“Το νέο αυτό παραγωγικό μοντέλο θα πρέπει ναι χρησιμοποιήσει τις βέλτιστες τεχνολογίες για το περιβάλλον, αλλά ταυτόχρονα να διασφαλίσει και την επαρκή παροχή αγαθών, πέρα από τυχόν γεωπολιτικά παιχνίδια που κάποιοι μπορεί να είναι διατεθειμένοι να παίξουν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η απειλή εμπορικών αποκλεισμών μεταξύ Ασίας και Δύσης, η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη, δείχνουν ότι δεν είμαστε με όλους τους λαούς αγαπημένοι φίλοι και ασφαλείς εμπορικοί εταίροι. Μοιραία το βάρος θα πέσει και στις πρώτες ύλες.

Ο εξορυκτικός κλάδος μπορεί, στα πλαίσια των δυνατοτήτων του υπεδάφους μας, να εξασφαλίσει τα απαραίτητα ορυκτά, με δυο προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι η ανταγωνιστικότητά μας, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων, δεν θα βάλλεται από πολιτικές οι οποίες αποφασίζονται χωρίς κανείς να βλέπει τη συνολική εικόνα. Η δεύτερη είναι ότι οι ηγεσίες θα εξηγήσουν στις κοινωνίες ότι δεν μπορεί να γίνει «ομελέτα χωρίς να σπάσουμε αυγά».”

Περιβάλλον

Σε σχέση με τα θέματα διαχείρισης του περιβάλλοντος, ο κ. Γιαζιτζόγλου τόνισε ότι “ο κλάδος μας κατηγορείται ως μέρος του προβλήματος της περιβαλλοντικής καταστροφής. Δυστυχώς ή μάλλον ευτυχώς, αυτό είναι πάρα πολύ μακριά από την αλήθεια. Η στατιστική λέει ότι, είτε μιλάμε για στέρεους, είτε για υγρούς, είτε για αέριους ρύπους, η εξορυκτική δραστηριότητα συνεισφέρει σε παγκόσμια κλίμακα ποσοστά κάτω του 3%. Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι λίγο ή αμελητέο.

Απαιτώ όμως, να αποδοθούν τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Είναι γνωστό ότι οι μεταφορές αποτελούν μαζί με την ενέργεια τον κύριο παράγοντα για τους αέριους ρύπους, όπως και ότι η υπερκατανάλωση υλικών αγαθών είναι η κύρια αιτία για τους στερεούς ρύπους. Είναι υποκριτικό να ταξιδεύουμε με το υπερμέγεθες αυτοκίνητό μας το οποίο διαθέτει έναν κινητήρα που ποτέ δεν θα τον αξιοποιήσουμε και από την άλλη να διαμαρτυρόμαστε για ένα σκαπτικό μηχάνημα που είτε μας αρέσει είτε όχι έχει βελτιστοποιηθεί, για λόγους κόστους, πριν τεθεί το θέμα της περιβαλλοντικής επίπτωσης.”

Η εξορυκτική δραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί με το πιο αυστηρό νομικό πλαίσιο σε ότι αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Δυστυχώς αυτό έχει οδηγήσει τα τελευταία 30 χρόνια σε μείωση της παραγωγής εντός Ευρώπης πάνω από 35%.

Ταυτόχρονα, έχουν εκτοξευθεί οι εισαγωγές μας από κάποιες τρίτες χώρες, οι οποίες δεν κρύβουν ότι έχουν πολύ χαλαρότερο πλαίσιο. Ως επιτομή της διαστροφής της Πραγματικότητας, το σταμάτημα της εξορυκτικής δραστηριότητας στην Ευρώπη και η αντικατάσταση των προϊόντων με εισαγόμενα θεωρείται από κάποιους θετική ενέργεια για το περιβάλλον.

Ενέργεια

Επίσης, , ο κ. Γιαζιτζόγλου στάθηκε στις δυσκολίες της τρέχουσας συγκυρίας και ανέφερε ότι το κόστος ενέργειας προσθέτει 50% στο κόστος παραγωγής γεγονός που καταλήγει να μεταφράζεται σε σοβαρό ανταγωνιστικό μειονέκτημα στις διεθνείς αγορές, κύρια εκτός Ευρώπης, όπου και απευθύνεται η μεταλλευτική βιομηχανία και δεν ισχύουν τα «ενεργειακά δεδομένα» της Ευρώπης.

Την ίδια στιγμή το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο για αδειοδοτικά και περιβαλλοντικά θέματα διαμορφώνουν ένα «ασφυκτικό» πλαίσιο για την λειτουργία της εξορυκτικής βιομηχανίας σε σημείο που να «παγιδεύουν» τις όποιες προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης και αξιοποίησης των πλούσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας.

όπως αναφέρθηκε και από άλλα στελέχη, ότι το ζήτημα των «αγκυλώσεων» στην αδειοδότηση, ιδιαίτερα ως προς τα περιβαλλοντικά θέματα έχει ευρωπαϊκή διάσταση και από την άποψη αυτή, απαιτείται να υπάρξουν αλλαγές και προσαρμογές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χωρίς βέβαια, αυτές να σηματοδοτούν απομάκρυνση από τις αρχές προστασίας του περιβάλλοντος, όπως επισημάνθηκε.

Η Ευρώπη αναγνωρίζει την κρισιμότητα των πρώτων υλών και συνολικότερα της εξορυκτικής βιομηχανίας για την επιτυχία του εγχειρήματος της πράσινης μετάβασης, όπως αποτυπώθηκε και στην πρόσφατη πρωτοβουλία που ανακοινώθηκε, ωστόσο χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής το γεγονός ότι η παραγωγή στην Ευρώπη κοστίζει πολλαπλάσια της παραγωγής σε άλλα μέρη του κόσμου.

Η εξορυκτική βιομηχανία σε αριθμούς

Η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 3,1% του ΑΕΠ με 70 εκατομμύρια τόνους εμπορεύσιμων προϊόντων σε ετήσια βάση και το 65% του κύκλου εργασιών να αφορά σε εξαγωγές. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το 4% του ενεργού πληθυσμού της περιφέρειας απασχολείται στην εξορυκτική βιομηχανία, πράγμα που σημαίνει 18.000 άμεσες θέσεις εργασίας και 75.000 έμμεσες θέσεις εργασίας.

Ως προς το ζήτημα της απασχόλησης, ο Πρόεδρος του ΣΜΕ υπογράμμισε ότι ο κλάδος έχει ανάγκη από εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό με εξατομικευμένα skills που θα μπορεί να ανταποκριθεί στη συνθετότητα που χαρακτηρίζει πλέον τα σύγχρονα μέσα παραγωγής. Με δεδομένο ότι δεν προβλέπονται κρίσιμες τεχνολογικές καινοτομίες στην διαδικασία της παραγωγής σε επίπεδο κλάδου, δεν αναμένονται ριζικές μεταβολές στα μεγέθη της απασχόλησης, διατηρώντας ταυτόχρονα, ένα θετικό ρυθμό ανάπτυξης.

Οι βασικές προτάσεις της εξορυκτικής βιομηχανίας

Επικαιροποίηση της Εθνικής Πολιτικής για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες και σχέδιο εφαρμογής της

Ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες

Τροποποίηση – επικαιροποίηση νόμων 4512/2018 και 4014/2011 με στόχο:

Απλοποίηση αδειοδότησης έργων

Μείωση γραφειοκρατίας, εξάλειψη ασαφειών

Εκσυγχρονισμό υπάρχουσας νομοθεσίας

Εξορυκτική δραστηριότητα και Natura 2020: Υιοθέτηση των ευρωπαϊκών προτύπων και καθοδηγητικών οδηγιών για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων μέσα σε προστατευμένες περιοχές. Μεγάλο μέρος ορυκτών πόρων της χώρας είναι μέσα σε αυτές τις περιοχές.

Παροχή αναπτυξιακών χρηματοδοτικών εργαλείων για εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων καθώς και για εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών δραστηριοτήτων.

Υψηλής κατάταξης αλυσίδες αξίας

Τα μέλη του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων διατηρούν ενεργή δραστηριότητα στο 10% των κρίσιμων πρώτων υλών και μετάλλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διατηρώντας μοναδικές παραγωγικές αλυσίδες στην ΕΕ και παγκόσμια:

Βωξίτης: 1ος σε παραγωγή στην Ευρώπη

Λατερίτης: παραγωγή σιδηρονικελίου 1η στην Ευρώπη και 13η παγκόσμια

Λευκόλιθος: Παραγωγή καυστικής μαγνησίας 3η σε εξαγωγές την Ευρώπη

Μπεντονίτης: 1ος σε παραγωγή στην Ευρώπη, 3ος παγκόσμια

Περλίτης: 1ος σε παραγωγή στην Ευρώπη, 2ος παγκόσμια

Μεικτά θειούχα μεταλλεύματα

Κισσήρις: 1η παγκόσμια σε συγκεκριμένο πορώδες

Μάρμαρο: 3ο σε παραγωγή στην Ευρώπη, 7ο παγκόσμια

Ατταπουλγίτης: 2ο σε μέγεθος κοίτασμα παγκόσμια

Χουντίτης – Υδρομαγνησίτης: σπάνιο ορυκτό στη παγκόσμια αγορά

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα διαθέτει διαπιστωμένα κοιτάσματα χαλκού, χαλαζία και βιομηχανικών ορυκτών που χρήζουν αξιοποίησης, καθώς και αποτελεσματική θαλάσσια διακίνηση των προϊόντων της λόγω της γεωγραφική θέσης και μορφολογίας της χώρας, με σημαντικές λιμενικές εγκαταστάσεις.