Ο πιο καλός ο μαθητής. Κριτική Στουρνάρα στο ερωτηματολόγιο, πιστή εφαρμογή στην πράξη

Αστοχίες και μη έγκαιρη διάγνωση από την πλευρά της ευρωζώνης των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας στην εφαρμογή του πρώτου προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής το 2010 εντοπίζει ο υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Στουρνάρας, στην απάντησή του στο ερωτηματολόγιο της Επιτροπής Οικονομικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που εστάλη τη Δευτέρα στην Επιτροπή και προωθήθηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Ο υπουργός Οικονομικών τονίζει, μεταξύ άλλων, στην επιστολή του ότι η Ευρωζώνη δεν διέγνωσε έγκαιρα τα αίτια της κρίσης στην ελληνική οικονομία και τις άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού νότου.

Αφού επισημαίνει ότι η διαπραγματευτική θέση της χώρας (τον Μάιο του 2010) ήταν εκ των πραγμάτων δυσχερής, λόγω της αδυναμίας πρόσβασής της στις αγορές, καταγράφει μια σειρά από παράγοντες που λειτούργησαν αρνητικά στην επίτευξη των στόχων του πρώτου μνημονίου, όπως ήταν οι φιλόδοξοι στόχοι του για το έλλειμμα και το χρέος, η αστοχία εκτίμησης των επιπτώσεων της δημοσιονομικής προσαρμογής στην πραγματική οικονομία και η μεγαλύτερη ύφεση που προκάλεσε, το ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση κρίσιμων μεταρρυθμίσεων, αλλά και οι δηλώσεις διαφόρων παραγόντων για την πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, που επιδείνωσαν σημαντικά την ελληνική κρίση.

Παράλληλα, ο υπουργός αναφέρει ότι, εκτός των άλλων, υπήρξε καθυστέρηση στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, στη φορολογική διοίκηση για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας στο δημόσιο, τις οποίες χαρακτηρίζει ως ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του ελληνικού προγράμματος.

Ο κ. Στουρνάρας αναφέρει ότι σήμερα, μετά από 4 χρόνια μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής εξυγίανσης, η προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας είναι εντυπωσιακή, οποιοδήποτε κριτήριο και αν χρησιμοποιηθεί. Παράλληλα, εκτιμά ότι η σταδιακή αποκατάσταση των δημοσιονομικών ανισορροπιών και η ικανοποίηση στόχων του Προγράμματος (π.χ. δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος) ενισχύουν σταδιακά τη διαπραγματευτική θέση της χώρας.

Ειδικότερα, χαρακτηριστικά σημεία της επιστολής του υπουργού Οικονομικών είναι τα ακόλουθα:

– Με το προνόμιο της ύστερης γνώσης, η Ευρωζώνη δεν διέγνωσε έγκαιρα τα αίτια της κρίσης στην Ελλάδα, αλλά και σε όλον τον Ευρωπαϊκό Νότο, ιδιαίτερα τα διευρυνόμενα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

– Το Ελληνικό Πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή όταν η ελληνική οικονομία βρισκόταν ήδη σε ύφεση. Αυτό προκάλεσε πρόσθετες δυσκολίες αφού κατά κοινή ομολογία δύσκολες διαρθρωτικές προσαρμογές πραγματοποιούνται ευκολότερα σε καιρούς οικονομικής άνθισης. Επιπρόσθετα, η επιδιωκόμενη δημοσιονομική προσαρμογή, σε συνθήκες ταυτόχρονης κρίσης ρευστότητας και αρνητικού εξωτερικού περιβάλλοντος – αφού ανάλογες σταθεροποιητικές πολιτικές εφαρμόζονται ταυτόχρονα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες / εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας – καθιστά πιο επίπονη την (αναγκαία) εφαρμογή της.

-Το πρώτο Μνημόνιο μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και των ΕΕ/ΕΚΤ /ΔΝΤ έθετε ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο μείωσης του ελλείμματος. Ειδικότερα, η Ελλάδα αναμενόταν να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα σε λιγότερο από τρία χρόνια (0,9% του ΑΕΠ το 2012), ξεκινώντας από ένα έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης 13,6% του ΑΕΠ το 2009 ( που αργότερα αναθεωρήθηκε σε 15,6% του ΑΕΠ).

-Η δημοσιονομική προσαρμογή είχε σχεδιαστεί με βάση ένα μακροοικονομικό σενάριο που υπέθετε ότι η χώρα θα πετύχαινε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2012 (1,1%). Στην πραγματικότητα, το ΑΕΠ το 2012 συρρικνώθηκε κατά 6,4%, και εκτιμάται ότι θα μειωθεί περαιτέρω κατά 4,0% το 2013. Αυτή η αστοχία οφειλόταν εν μέρει και στη χρησιμοποίηση χαμηλού δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή όπως άλλωστε έχει σχετικά αναγνωρίσει και το ίδιο το ΔΝΤ.

-Επιπλέον, προβλεπόταν ιδιαίτερα σφιχτό χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων. Ενδεικτικά, δόθηκαν στην κυβέρνηση μόνο λίγοι μήνες (περίπου 7 μήνες, από τον Μάιο 2010 μέχρι τον Δεκέμβριο 2010), προκειμένου, μεταξύ άλλων, να αναμορφώσει το συνταξιοδοτικό σύστημα, να εγκρίνει νομοθεσία για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και την αλλαγή του πλαισίου των συλλογικών μισθολογικών διαπραγματεύσεων στον ιδιωτικό

-Το αρχικό μίγμα πολιτικής έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην αύξηση των φόρων και λιγότερο στη μείωση των δαπανών. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις στη φορολογική διοίκηση για την ενίσχυση της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, προκειμένου να διευρυνθεί η φορολογική βάση, και οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση προκειμένου να παταχθεί η γραφειοκρατία, θα έπρεπε να έχουν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, αφού, κατά γενική ομολογία, οι μεταρρυθμίσεις στους δύο αυτούς τομείς είναι ζωτικής σημασίας για την περίπτωση της Ελλάδας.

-Λόγω του κατεπείγοντος του ζητήματος και των ασφυκτικών χρονικών περιθωρίων για την υπογραφή της δανειακής σύμβασης και την εκταμίευση της πρώτης δόσης πριν τις 16 Μαΐου 2010, δεν έγινε οργανωμένη διαβούλευση των μέτρων με τους κοινωνικούς εταίρους.

-Η διαπραγματευτική θέση της Ελλάδος, δεδομένης της αδυναμίας πρόσβασης στις αγορές κεφαλαίου, ήταν, εκ των πραγμάτων, δυσχερής. Η κυβέρνηση προσπάθησε να συναινέσει σε μέτρα, στο πλαίσιο του εφικτού, με τον μικρότερο δυνατό κοινωνικό αντίκτυπο.

-Όσον αφορά στην τρόικα, η συνεργασία μπορεί να χαρακτηριστεί σε γενικές γραμμές αποτελεσματική, χωρίς βεβαίως να έχουν λείψει οι επιμέρους διαφωνίες και οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε μια σειρά ζητημάτων που άπτονται του Προγράμματος.

(Με πληροφορίες από ΑΠΕ)