Οι δέκα οικονομικοί σταθμοί των μνημονίων και οι αιτίες της κρίσης

Ιστορική από κάθε άποψη μπορεί να χαρακτηριστεί για την Ελλάδα η σημερινή ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος διάσωσης, ακόμη και εάν ο δρόμος από εδώ και πέρα δεν είναι στρωμένος  με  τριαντάφυλλα.

Η 20η Αυγούστου σηματοδοτεί το τέλος  ενός πολιτικοοικονομικού θρίλερ με σημείο αναφοράς την Ελλάδα, η οποία εξαναγκάστηκε σε ένα διάστημα έξι ετών (από το 2010 έως  το 2015) να υποστεί τρεις «συντεταγμένες» χρεοκοπίες και να κινδυνέψει σοβαρά τρεις φορές με εκπαραθύρωση  από το Ευρώ και την ΕΕ, γλυτώνοντας κυριολεκτικά  την τελευταία στιγμή  κάθε φορά. 

Η περίοδος εκτός μνημονίων λόγω της διεθνούς συγκυρίας δεν θα είναι ανέφελη, αλλά  είναι σίγουρα πολύ πιο εύκολη από τα χρόνια που προηγήθηκαν. Τα ελλείμματα που έφεραν την οικονομία στο χείλος της καταστροφής έχουν εξαλειφθεί και μετά τις αποφάσεις των Ευρωπαίων υπάρχει ένα σημαντικό «δίχτυ ασφαλείας»: Ένα πλέγμα μέτρων που θα διατηρεί  το κόστος δανεισμού σε χαμηλά επίπεδα για τουλάχιστον 10 χρόνια, 24,1 δισ. ευρώ μετρητά για τα χρόνια μέχρι και το 2022 και μια υπόσχεση ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να πάρει και νέα μέτρα αν χρειαστεί.

Οι δημοσιονομικοί στόχοι για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 και 2,2% ως το  2060  είναι πρωτοφανείς μεν, αλλά αναπόφευκτοι, καθώς η Ελλάδα έχει δανειστεί από την Ευρώπη 256,6 δισ. ευρώ και οι ανάλογες εγγυήσεις αποπληρωμής τους ήταν λίγο ως πολύ αναμενόμενες. 

Από εδώ και πέρα η αξιοπιστία από μεριάς της Ελλάδας, αλλά και οι επιδόσεις της στην ανάκαμψη της  οικονομίας της,  μπορούν να καταστήσουν τους στόχους αυτούς διαπραγματεύσιμους, ειδικά μετά το 2022.

Το στοίχημα από εδώ και πέρα είναι η τόνωση της ανάπτυξης, η  μείωση της ανεργίας και  η ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής. Το κυριότερο όμως είναι:  Να  μην επαναληφθούν τα λάθη  του παρελθόντος και να συμπληρωθούν τα κενά διοίκησης του ελληνικού κράτους που το κατατρέχουν από την ίδρυση του, όπως για παράδειγμα να μάθουμε και  σε αυτή την χώρα τι είναι δημόσια, τι ιδιωτική περιουσία και τι είναι δάσος.

 Το βασικό ερώτημα στο τέλος αυτού του κύκλου είναι το πώς φτάσαμε στα  μνημόνια. Οι αιτίες της κρίσης είναι πολλές και δεν περιορίζονται  στις ευθύνες μιας Κυβέρνησης. Η προσωποποίηση των ευθυνών μπορεί  να γίνει εύκολα από όποιον ανατρέξει στην πολύ πρόσφατη πολιτική ιστορία. 

Αναμφισβήτητα  όμως σημείο  καμπής για όσα επακολούθησαν  ήταν η απόφαση για ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική Νομισματική Ένωση, μια απόφαση που  ήταν σοφή για μια οικονομία  όπως  η Ελληνική με πολλά δομικά ζητήματα. Υπήρξε όμως ένα πρόβλημα: Ο φθηνός δανεισμός από τις αγορές με την ένταξη της Ελλάδας στοΕυρώ το 2001 ήταν ευκαιρία, αλλά και παγίδα για την οικονομική διαχείριση. Από τα επιτόκια του 10% + που δανείζονταν η  Ελλάδα με δραχμές, μετά την ένταξη στο Ευρώ βρέθηκε να δανείζεται με 2%. Όσο και αν σήμερα ακούγεται  απίστευτο, το 2003 η  Ελλάδα έφτασε να δανείζεται με επιτόκιο μόλις 17 μονάδες βάσης (0,017%) πάνω από τη Γερμανία.

Οι  ελληνικές Κυβερνήσεις όπως προκύπτει εκ των αποτελέσματος προσπέρασαν την ευκαιρία δημοσιονομικής εξυγίανσης και έπεσαν στην παγίδα. Ο αλόγιστος δανεισμός, του δημοσίου και η συνήθεια των πράξεων «διαχείρισης» που μείωναν το ύψος του ως ποσοστό του ΑΕΠ (μέχρι το 1999 για να πετύχουμε τα κριτήρια της  ΟΝΕ και στην συνέχεια για διατηρούμε – τεχνητά – χαμηλό το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ) προετοίμασαν το έδαφος για την κρίση χρέους  που ζούμε μέχρι  και σήμερα. Η χρηματοπιστωτική κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2007 και πέρασε στην Ευρώπη το 2008 και  το 2009 και  η κρίση εμπιστοσύνης που την ακολούθησε, έφερε την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού στις αρχές  του 2010.  

Παράλληλα η απελευθέρωση του  ιδιωτικού δανεισμού – σε βαθμό υπερβολής- που  ξεκίνησε ανεπίσημα από το 1999 και επίσημα με την είσοδο στο Ευρώ, κατέληξε σήμερα στους ηλεκτρονικούς  πλειστηριασμούς και τις πωλήσεις κόκκινων  δανείων σε distress funds.  Το μόνο θετικό ήταν ότι οι ελληνικές τράπεζες με ελάχιστες εξαιρέσεις δεν είχαν εκτεθεί σε τοξικά παράγωγα των αμερικανικών subprimes- όχι από σωφροσύνη, αλλά γιατί  είχαν ακόμη μια παρθένα αγορά καταναλωτικών και κυρίως στεγαστικών δανείων για να εκμεταλλευτούν.

Η Ελλάδα μπήκε  στην ΟΝΕ το 2000 με χρέος 102,5% του ΑΕΠ και μετά από εννέα χρόνια βρέθηκε στη δίνη των  μνημονίων με χρέος 126,7% στο τέλος του 2009, ενώ από το 2000-2007 η οικονομία της αναπτύσσονταν  με μέσο ρυθμό   2,9%  του ΑΕΠ.  Το έλλειμμα από 0,5% του ΑΕΠ που ήταν το  2000, το 2009 έφτασε το  15,8%  του ΑΕΠ.  Έτσι  άρχισε η περιπέτεια της  διάσωσης.  Σήμερα  η  Ελλάδα επιχειρεί να αποκλιμακώσει ένα χρέος  στο 180 %  του ΑΕΠ.

Η περίοδος των μνημονίων μπορεί να χωριστεί  σε 10 σταθμούς:

Σταθμός 1ος: Η επίσημη αρχή της κρίσης 

Στο τέλος του 2009  η νέα Κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου ήξερε από την  αρχή ότι το τσουνάμι της κρίσης ήταν προ των πυλών.

Δύο μέρες  μετά  τις  πρόωρες   εκλογές   του   Οκτωβρίου του 2009 η  Κυβέρνηση   του   Γ. Παπανδρέου   έλαβε   ένα εμπιστευτικό σημείωμα από την ΤτΕ, το οποίο διαπίστωνε  «πρωτοφανή δημοσιονομικό εκτροχιασμό», εκτιμούσε ως απολύτως βέβαιο ότι «η παρούσα δημοσιονομική θέση της χώρας δεν είναι διατηρήσιμη», προέβλεπε ότι το δημόσιο έλλειμμα για το 2009 θα κυμαινόταν μεταξύ 12-14%  του   ΑΕΠ  και χαρακτήριζε «εξαιρετικά αισιόδοξες» τις εκτιμήσεις ότι το έλλειμμα του 2009 θα είχε ύψος 5,9%  του ΑΕΠ , οι οποίες είχαν σταλεί από την κυβέρνηση Καραμανλή στη Eurostat στις 30 Σεπτεμβρίου.

Παρόλα   αυτά η νέα Κυβέρνηση αποφάσισε  να  μην προχωρήσει σε νέα μέτρα και  να συνεχίσει την  επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Μάλιστα έδωσε και το πρώτο μισό από  το 1 δισ. που είχε υποσχεθεί  προεκλογικά  ως κοινωνικό  επίδομα   αλληλεγγύης   σε  χαμηλόμισθους  και   χαμηλοσυνταξιούχους.

Λίγες μέρες   αργότερα  στις  20   Οκτωβρίου   ο  νέος   υπουργός  οικονομικών  Γιώργος   Παπακωνσταντίνου   ανακοίνωνε   στους   συναδέλφους  του   σε  Eurogroup  και   ECOFIN     ότι  το  ελληνικό  έλλειμμα  θα ξεπεράσει   το 12 %   του   ΑΕΠ  για   το  2009.  Η   Γερμανία άρχισε  να  ανησυχεί.  Ο  υπουργός   Οικονομικών  της Γερμανίας Βόλφγκανγκ  Σόϊμπλε  συζητά   με   την  Μέρκελ για  πρώτη  φορά   σχέδιο   διάσωσης   της   Ελλάδας   για να   αποφευχθεί   ευρύτερη   κρίση   στο   Ευρώ,  αλλά   εκείνη   αρνείται.

Δύο  μέρες   αργότερα αρχίζει η τιμωρία της  ολιγωρίας  από  τις   αγορές. Στις  22  Οκτωβρίου  ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α-.

 Στις 8 Δεκεμβρίου   μετά   την  κατάθεση   του  προϋπολογισμού, ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+.  Ακολούθησε  ο οίκος Standard and Poor’s  με  μια  ακόμη  υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας από Α σε  ΒΒΒ+ στις 16 Δεκεμβρίου, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας. Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτήν τη φορά από τον οίκο Moody’s  από  Α1 σε   Α2 . Από   τον Ιανουάριο  του   2010   όπως   αναμενόταν   άρχισε   το   σφυροκόπημα  των   ελληνικών   ομολόγων,  με   τις  αποδόσεις   να   εκτινάσσονται   από  το 3,5%   στο   6,5%   μέσα    πριν  το  τέλος  του  μήνα.

Σταθμός    2ος:   Το  Νταβός,  το   πρώτο  μνημόνιο και  η  «γέννηση»   της   τρόικας 

Στο    ετήσιο  οικονομικό   φόρουμ   του   Νταβός   της   Ελβετίας  τον  Ιανουάριο  του   2010   ο   Έλληνας  Πρωθυπουργός   εκτός   από  ήταν   πιο  διάσημος   από  ότι  νόμιζε  (λόγω   του   ενδιαφέροντος   που έδειξαν   στο  πρόσωπο   του   ξένα  MME)    κατάλαβε  ότι   το  πρόγραμμα   διάσωσης   ήταν  προ  των  πυλών.  Ο  τότε   επικεφαλής του   ΔΝΤ  Ντομινίκ Στρος Καν στην   συνάντηση   που   είχε σε   μια  κουζίνα ξενοδοχείου   όπου   εξελίσσονταν   οι  εργασίες  του   φόρουμ,  δήλωσε  πρόθυμος   για  βοήθεια   της   Ελλάδας   αλλά   επεσήμανε   το   ενδεχόμενο  να   αντιδράσουν   οι  Ευρωπαίοι.   Οι   Ευρωπαίοι  ηγέτες  όμως είδαν   την  κρίση   να  έρχεται   και   ζήτησαν   από  τον  Έλληνα  Πρωθυπουργό  να   αλλάξει  πορεία   και  να  πάρει  μέτρα.

Μετά   την  επιστροφή   από  το   Νταβός   στις   9  Φεβρουαρίου,  ανακοινώνονται   τα   πρώτα  πρόδρομα   μέτρα   λιτότητας, σε  ένα   αρκετά   «ελαφρύ» πακέτο,   που περιελάμβανε πάγωμα   αντί   αυξήσεων  μισθών  στο  δημόσιο,  περικοπές επιδομάτων κατά 10% και  περικοπές υπερωριών και οδοιπορικών.

Οι  πόρτες   των  αγορών     κλείνουν  οριστικά. Η   έκδοση   10ετούς   ομολόγου   στο  τέλος   Ιανουαρίου   καλύφθηκε   μερικώς  και   πέτυχε   μεσοσταθμικό  επιτόκιο   6,5%.    Το    υπουργείο  Οικονομικών   διαβεβαιώνει   ότι   δεν   τίθεται   θέμα   διάσωσης   και  προχωρά   ένα  μήνα   μετά,   στις   3  Μαρτίου,  σε  ένα  δεύτερο,  πιο  «βαρύ»  πακέτο   περιοριστικών  μέτρων   που   περιλαμβάνει:

-Μείωση 30% στα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, αδείας

– Μείωση 12% σε όλα τα επιδόματα του Δημοσίου

– Μείωση 7% στις αποδοχές υπαλλήλων ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, ΝΠΙΔ

– Αύξηση ΦΠΑ από 4,5 στο 5%, από 9 στο 10%, από 19 στο 21%

– Αύξηση 15% στον φόρο της βενζίνης

– Επιβολή επιπλέον 10% έως 30% στους (ήδη υπάρχοντες) φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.

– Επαναφορά τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα αυτοκίνητα (είχαν καταργηθεί τον Σεπτέμβριο του 2003), ακόμα και στα μικρότερου κυβισμού.

– Επέκταση των τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα ακίνητα, ακόμα και στα μικρότερα.

Η  στάση   πληρωμών   και  η  ανεξέλεγκτη  χρεοκοπία   είναι   κοντά,  αφού   η  Ελλάδα   δεν  μπορεί  να  αναχρηματοδοτήσει  τα   δάνεια   της   και   οι  υποχρεώσεις   μόνο   σε   τόκους   έχουν  φτάσει   τα 16,5   δισ  ευρώ.

Περνούν  40  ημέρες  έντονων    διαβουλεύσεων  για  το  σχέδιο διάσωσης   της   Ελλάδας κατά τις οποίες σφραγίζεται   η  μοίρα   της   χώρας .  Η   Ευρώπη   με   Γερμανικό   βέτο   δέχεται  να  δανειοδοτήσει   μαζί  με  τις  άλλες 14   χώρες   του   Ευρώ   την   Ελλάδα   αλλά  με   την   συμμετοχή   του   ΔΝΤ, στο  οποίο όμως αρνείται την   αναδιάρθρωση  του   χρέους.  Στο μεταξύ,  στις    9  Απριλίου η  Fitch  προχωρά   σε  νέα   υποβάθμιση  από  ΒΒΒ+   σε    ΒΒΒ-   και   29   του  ίδιου  μήνα    η  Moody’s  υποβαθμίζει  την   Ελλάδα σε  Α3   από   Α2.

Στις   3  Μαΐου   τα   ψέματα   τελειώνουν.  Αφού έχουν  γίνει  και οι σχετικοί υπολογισμοί, η  Ελλάδα  υποβάλλει επίσημο  αίτημα  για   πρόγραμμα   διάσωσης, ζητώντας  διμερές   δάνειο 80   δισ  ευρώ   από  τις  άλλες   χώρες   του   Ευρώ   και   30   δισ  από  το   ΔΝΤ.  Η    δανειακή   σύμβαση   συνάπτεται   με  βάση  το  αγγλικό   δίκαιο, που  προβλέπει   την   αποζημίωση   του  δανειστή   ακόμη   και   με   κατάσχεση   δημόσια   περιουσίας. Η  Ελλάδα   μπαίνει   στον   φαύλο   κύκλο  των  μνημονίων.

Το  βασικό  κείμενο   του  μνημονίου   περιέχει   το  πρώτο   πακέτο  μνημονιακών   μέτρων, την  εφαρμογή  των  οποίων   θα   εποπτεύει   η  ΕΕ   το   ΔΝΤ  και  η  ΕΚΤ, που θα  γίνει   γνωστή  ως  η  «τρόϊκα».   Το   πακέτο  των  μέτρων   περιλαμβάνει:

– Αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500 Ευρώ σε όλους όσους έχουν αποδοχές μέχρι 3.000 Ευρώ και πλήρη κατάργησή των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές

– Αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 Ευρώ για συντάξεις ως 2500 Ευρώ.

– Περαιτέρω περικοπή 8% στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων και 3% στους υπαλλήλους των ΔΕΚΟ όπου δεν υπάρχουν επιδόματα.

– Αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10% σε 11% (από 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου 2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011).

– Αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά κατά 10%

– Αύξηση στις αντικειμενικές τιμές ακινήτων

– Πρόσθεση ενός επιπλέον 10% στους φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.

Επίσης, το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε   στις  6  Μαΐου προέβλεπε αλλαγές στα εργασιακά, με αύξηση του ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, στο ασφαλιστικό προέβλεπε αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα στα 65 χρόνια έως το τέλος του 2013 με έναρξη το 2011.

Το μνημόνιο του  Μαΐου αναφέρει ότι έχουν συμφωνηθεί  «μη  κατανεμημένα» μέτρα ύψους 10,4   δισ ευρώ, τα  οποία   θα   διευκρινιστούν  τα  επόμενα   τρίμηνα. Το  νούμερο  ήταν  ενδεικτικό,  αφού   χρειάστηκαν  πολύ περισσότερα. Στην πρώτη τρίμηνη αξιολόγηση  στις αρχές Αυγούστου, ο     τότε   επικεφαλής   της  ομάδας του   ΔΝΤ  Πώλ Τόμσεν  μιλά  για «εξαιρετική   αρχή»  στο  ελληνικό πρόγραμμα. Η εντύπωση   του αυτή δεν  θα   κρατήσει   πολύ. Στο   μεταξύ   από  τις   ελληνικές   τράπεζες,  είχαν   αποδημήσει   ήδη  εις εξωτερικόν  καταθέσεις  ύψους  40   δισ  ευρώ.

Σταθμός  3ος:   Η  αποτυχία   του   πρώτου   μνημονίου  

Στο τέλος του χρόνου η Ελλάδα αποκλίνει σημαντικά από τους  στόχους  εσόδων,  με  αποτέλεσμα  παρά τις  περικοπές  να προβλέπεται μείωση του ελλείμματος για το 2010 μόνο στο 11,2 %  από   15,8%   το   2009,  ενώ   υπουργείο  Οικονομικών  και  τρόικα   εκτιμούσαν το έλλειμμα  στο 8,5%   του   ΑΕΠ.

Στην πρώτη αξιολόγηση του 2011 η τρόικα ζητά  νέα  μέτρα.  Μάλιστα ο τότε εκπρόσωπος της     ΕΕ, Σερβας Ντε  Ρούζ, ανακοινώνει επίσημα ότι  έχει την  δέσμευση   από  τις   ελληνικές   αρχές ότι   την   εξαετία  2011 – 2015  θα  γίνουν   αποκρατικοποιήσεις   ύψους 50 δισ ευρώ και μάλιστα   τα   15  δισ ευρώ θα  εισπραχθούν τη διετία 2011 -2015.  Ο  κ.   Ντε  Ρούζ  προήχθη   και   την  θέση του πήρε ο Ματίας Μόρς.

Αρχίζει η προετοιμασία για το  μεσοπρόθεσμο 2012-2015, που θα περιέχει νέα  μέτρα  λιτότητας    Συγκεκριμένα :

-Αλλαγή φορολογικής κλίμακας με επιβάρυνση σε όλους όσους δηλώνουν εισόδημα πάνω από 8.000 Ευρώ

-Έκτατη εισφορά αλληλεγγύης για όλους όσους έχουν εισόδημα πάνω από 12.000 Ευρώ

-Αλλαγές  σε ανώτερη κλίμακα ΦΠΑ προϊόντων και υπηρεσιών εστίασης

_Επιβολή κλιμακωτής αντικειμενικής δαπάνης κατοικίας

-Επιβολή ετήσιου τέλους 500 ευρώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους επιτηδευματίες

-Επιβολή ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης για την καταπολέμηση της ανεργίας ύψους 2%

-Επιβολή Ειδικής Εισφοράς Συνταξιούχων Επικουρικής Ασφάλισης που θα παρακρατείται μηνιαία

-Αύξηση του ποσοστού παρακράτησης ΛΑΦΚΑ σε όλες τις συντάξεις άνω των 1450 ευρώ, από 4% έως 10%, που ίσχυε μέχρι τότε, σε 6% έως 14%

Στα εργασιακά υπήρξαν επίσης σημαντικές αλλαγές:

-Θεσπίζεται μέτρο εργασιακής εφεδρείας για οργανισμούς που καταργούνται

-Όσοι προσλαμβάνονται χωρίς επαγγελματική εμπειρία θα αμείβονται με μισθό χαμηλότερο κατά 20% από το όριο της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης

-Η διάρκεια των συμβάσεων ορισμένου χρόνου πηγαίνει από τα 2 στα 3 χρόνια.

Σταθμός 4ος: Η απόφαση για το PSI και η πρώτη πρόταση Σόιμπλε για συντεταγμένη   έξοδο από το Ευρώ

Ωστόσο είναι  γενική η αίσθηση ότι η Ελλάδα δεν έδειχνε  σημάδια ανάκαμψης, ότι συνέχιζε  να   έχει αποκλίσεις από τους στόχους και ότι χρειάζονταν νέο πακέτο διάσωσης.

Στις  21  Ιουλίου το  Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε έκτακτη σύνοδο για  την  αντιμετώπιση   της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης, αποφασίζει επίσημα ότι  το  πρώτο ελληνικό μνημόνιο απέτυχε και  πλέον συζητά κούρεμα του χρέους του  ιδιωτικού  τομέα   κατά    50%   (το  γνωστό αργότερα PSI ) και  ένα  νέο δάνειο- πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την   Ελλάδα,  ύψους  158 δισ Ευρώ. Από αυτά, τα 109 δισ θα προέλθουν από την ΕΕ μέσω του νέου Ευρωπαϊκού  Μηχανισμού    Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας  (49 δισ από αυτά είναι το υπόλοιπο από το πρώτο πακέτο διάσωσης, 37 δισ από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ενώ άλλα 12 δισ θα προέλθουν από την επαναγορά ομολόγων). Ακόμη αποφασίστηκε η επιμήκυνση από 15 έως και 30 χρόνια των ομολόγων που λήγουν από το άμεσο διάστημα έως το 2020.  Στο   κυβερνητικό   επιτελείο   υπάρχει  ανακούφιση, αλλά  Moody’s και  S&P  υποβιβάζουν την αξιολόγηση  των  ομολόγων   σε   «σκουπίδια»   και   θεωρούν  ότι  η  Ελλάδα  προχωρά σε   ελεγχόμενη  χρεοκοπία   (selective   default).   Στην   διαδικασία   της   ελληνικής   διάσωσης  μπαίνει ένα   νέο  πρόσωπο   ο   Τσάρλς   Νταλάρα,  επικεφαλής του IIF,  που   θα   είναι   ο  σύνδεσμος   της   Ελλάδας  για   την  ολοκλήρωση  του  κουρέματος   του  ιδιωτικού   χρέους.

Η  τρόϊκα  επιστρέφει   στην  Αθήνα  αρχές Αυγούστου και   στις   διαπραγματεύσεις   με  το   υπουργείο Οικονομικών,  παρά   την  συμφωνία,  ζητά νέα μέτρα. Τα  μεσάνυχτα της  30ης   Αυγούστου  ο  Ευάγγελος Βενιζέλος  (ο  οποίος πήρε την σκυτάλη     από  τον   κ  Παπακωνσταντίνου  στις  17  Ιουνίου)  αρνείται νέα μέτρα και ουσιαστικά   διώχνει   τους   δανειστές   από  την   Αθήνα.  Παρόλα αυτά, λίγες  μέρες  αργότερα  ανακοινώνεται   νέο   πακέτο  μέτρων λιτότητας  που  περιλαμβάνει:

– Διεύρυνση του μέτρου της εργασιακής εφεδρείας και σε οργανισμούς που δεν καταργούνται

– Νέος έκτακτος φόρος στην ηλεκτροδοτούμενη δομημένη επιφάνεια ακινήτων που θα καταβάλλεται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ. Το   ΕΕΤΗΔΕ    ή  χαράτσι   της   ΔΕΗ   είναι  ο  πρόγονος   του   ΕΝΦΙΑ.  Ο   κ. Βενιζέλος   το   αποκαλεί  «ασφάλιστρο   κινδύνου»,  χωρίς  ποτέ   να   εξηγήσει  ποιος  δημιούργησε   το  κίνδυνο   και  γιατί  θα   πρέπει  να  τον  πληρώσουν   οι   ιδιοκτήτες   ακινήτων.

– Περικοπή συντάξεων και μεγάλες περικοπές στο εφάπαξ

– Νέες περικοπές μισθών στο δημόσιο και εφαρμογή ενιαίου μισθολογίου

– Μείωση του αφορολόγητου ορίου από τις 8.000€ στις 5.000€

–  Άνοιγμα όλων των κλειστών επαγγελμάτων

Στην  ανακοίνωση  των  μέτρων  ο   κ. Βενιζέλος   είχε   πει   ότι   επιτέλους  «η   κρίση    πιάνει  πάτο  και  πλέον  θα  αρχίσουμε να   ανεβαίνουμε». Φυσικά   διαψεύδεται   από  τα  πράγματα.

Παρόλα αυτά στις 16   Σεπτεμβρίου,  στο  περιθώριο  του  άτυπου   Eurogroup στο   Βόρτσλαβ   της   Πολωνίας  ο   Έλληνας   υπουργός   Οικονομικών   ακούει   για  πρώτη   φορά   από   το   στόμα   του   Βόλφγκανγκ   Σόϊμπλε   την  πρόταση   για   «συντεταγμένη»   έξοδο  της   Ελλάδας    από   το   Ευρώ.   Απορρίπτει   το   ενδεχόμενο  και  προσπαθεί  να  πείσει   τον  ομόλογο   του   ότι  η  Ελλάδα  μπορεί  να  καταφέρει  αν   έχει  μια   δεύτερη ευκαιρία.  Δηλαδή ένα δεύτερο   πρόγραμμα διάσωσης. Πάντως  η  έξοδος   της   Ελλάδας   δεν   ήταν  μόνο   ένα   σχέδιο   υπό  συζήτηση. Υπήρχε  έτοιμη μελέτη με την κωδική ονομασία «σχέδιο   Ζ».

Σταθμός  5ος: Το  δεύτερο   μνημόνιο

Ακολουθεί   η   αναγγελία   από το   Γ. Παπανδρέου  του  πρώτου  δημοψηφίσματος  που   δεν  έγινε  ποτέ  και  ύστερα   από  ένα  πολιτικό  θρίλερ, ο σχηματισμός   της   Κυβέρνησης Παπαδήμου   με   την  στήριξη  ΝΔ   ΠΑΣΟΚ  και   ΛΑΟΣ. Τα   προαπαιτούμενα   του  δευτέρου   μνημονίου     ψηφίζονται    στις   13  Φεβρουαρίου   του   2012   και   περιλαμβάνουν :

-Μείωση κατά 22% του κατώτατου μισθού σε όλα τα κλιμάκια του βασικού μισθού (από 751€ σε 586€) και 32% στους νεοεισερχόμενους μέχρι 25 ετών.

-Κατάργηση 150.000 θέσεων εργασίας από το δημόσιο τομέα έως το 2015, εκ των οποίων 15.000 μέσα στο 2012.

-Ατομικές ή επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας αντί για τις κλαδικές. Άρση μονιμότητας σε ΔΕΚΟ και υπό κρατικό έλεγχο τράπεζες.

– Περικοπές συντάξεων, επιδομάτων, δαπανών υγείας, άμυνας, λειτουργιών του Κράτους και εκλογών.

-Κατάργηση των Οργανισμών Εργατικής Κατοικίας και Εστίας.

-Αύξηση αντικειμενικών αξιών και ενοποίηση φόρων στα ακίνητα.

– Πλήρες άνοιγμα 20 κλειστών επαγγελμάτων.

– Αύξηση των εισιτηρίων στις Αστικές Συγκοινωνίες και στον ΟΣΕ κατά 25%.

-Κλείσιμο 200 εφοριών, κατάργηση φοροαπαλλαγών

-Συνολική αναμόρφωση της επιβολής  ΦΠΑ και κατάργηση του χαμηλού ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου

Στο   πακέτο   των   προαπαιτούμενων   περιλαμβάνεται και  η ολοκλήρωση   του   PSI.   Στις   9 Μαρτίου  σε  έκτακτη   τηλεδιάσκεψη  του  Eurogroup  γίνεται ενημέρωση για την επικείμενη ενεργοποίηση των πράξεων  συλλογικής   δράσης  CACs. Στην ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά το πέρας της διαδικασίας, οι υπουργοί Οικονομικών σημειώνουν ότι έχουν ολοκληρωθεί οι προαπαιτούμενες ενέργειες για το β’ πακέτο διάσωσης.

Στις   13  Μαρτίου   ολοκληρώνεται   η   ανταλλαγή  177   δισ   ευρώ  παλιών  ομολόγων   με  νέα  κουρεμένα ομόλογα.   Το Euroworking  group   που   συνεδριάζει   στις   14  Μαρτίου   κλειδώνει     το δεύτερο μνημόνιο  και   του  νέου  δανείου  των  130  δισ  ευρώ   και   την  επόμενη ημέρα την  συμμετοχή του  στο  δεύτερο   πρόγραμμα   εγκρίνει   και   το   ΔΝΤ.

Η   Ελλάδα παίρνει άλλα   34,4   δισ   ευρώ  για  να  καλύψει   τις   ανάγκες  της.

Τον  Μάιο ολοκληρώνεται  και  η  πρώτη  ανακεφαλαιοποίηση   των   τραπεζών με   κεφάλαιο  50   δισ  ευρώ ύστερα από  έλεγχο   που  έχει  προηγηθεί   από  την  Black   Rock. Οι κεφαλαιακές ανάγκες για το σύνολο  των   ελληνικών   τραπεζών   εκτιμήθηκαν στα   40,5   δισ  ευρώ εκ  των  οποίων   τα   27,5   δισ διατέθηκαν  στις τέσσερις μεγάλες εμπορικές τράπεζες.

Σταθμός 6ος:  Η  συγκυβέρνηση ΝΔ   ΠΑΣΟΚ ,  η γέννηση    του   ΕΝΦΙΑ, οι  νέες   φωνές  για  Grexit  και η πρώτη  υπόσχεση   για   ελάφρυνση   του   χρέους

Στις   17  Ιουνίου  του   2012    μετά   από   δύο  διαδοχικές   εκλογικές   αναμετρήσεις   (η   πρώτη  είχε  οριστεί   για   τις   9 Μαΐου)   αναλαμβάνει   η  δικομματική   Κυβέρνηση    ΝΔ   ΠΑΣΟΚ   με    υπουργό   Οικονομικών   το Βασίλη   Ράπανο,  ο  οποίος   παραδίδει    σχεδόν   άμεσα για   λόγους   υγείας  στο   σημερινό  διοικητή  της   ΤτΕ  Γιάννη  Στουρνάρα.

Μετά   από   τέσσερις   μήνες   διαπραγματεύσεων   ο  νέος    υπουργός   Οικονομικών    συμφωνεί   και   το  ΜΠΔΣ   2013  -2015  που περιέχει  άλλο   ένα   βαρύ  πακέτο   μέτρων. Το  νέο   πλέγμα   μέτρων  κατατίθεται   ως   πολυνομοσχέδιο   στις   5   Νοεμβρίου    του   2012, με  ένα άρθρο 216 σελίδων,   και με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Προέβλεπε μέτρα ύψους 18,9 δισ Ευρώ, από τα οποία τα 9,4 δισ αφορούν το έτος 2013 και   υπερψηφίστηκε στις 7 Νοεμβρίου.   Το  πακέτο   αυτή   την  φορά περιλάμβανε :

-Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 2 έτη, από 1-1-2013

-Μείωση στις συντάξεις από 5 έως και 15%, από τα 1.000 ευρώ και άνω

-Μειώσεις στο εφάπαξ έως 83%

-Κατάργηση της καθολικότητας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας

-Κατάργηση των Δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα, όπως και των επιδομάτων αδείας για τους δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους

-Μείωση χρόνου προειδοποίησης για απολύσεις σε 4 αντί 6 μήνες

-Περικοπές στα ειδικά μισθολόγια

-Ένταξη στο ενιαίο μισθολόγιο των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ

-Εφαρμογή διαθεσιμότητας ενός έτους, με μειωμένο μισθό σε μόνιμους υπαλλήλους του δημοσίου, οι θέσεις των οποίων καταργούνται.

-Κατάργηση των πολυάριθμων οικογενειακών επιδομάτων και αντικατάστασής τους από το ενιαίο επίδομα στήριξης τέκνων.

-Αύξηση φόρου στο υγραέριο κίνησης κατά 23 λεπτά.

-Εισαγωγή έκτακτης εισφοράς στα φωτοβολταϊκά.

-Αντίτιμο 25 ευρώ για εισαγωγή σε νοσοκομείο.

Το   ΔΝΤ  επιμένει     στην  εξασφάλιση   της  βιωσιμότητας   του   ελληνικού  χρέους   με  την  μείωση   του   ως  ποσοστό  του  ΑΕΠ   κάτω   από  120%,   κάτι  που  δεν   εξασφαλίζει   το PSI .    Με   το  κούρεμα    το  χρέος   μειώνεται   το   2012  στα   159% , αλλά   συνεχίζει   να  παράγει  ελλείμματα   που  φτάνουν  το  8,9 %   του   ΑΕΠ.

Στις 27 Νοεμβρίου γίνεται   ένα   θυελλώδες   Eurogroup 14  ωρών (ολοκληρώθηκε   τα  ξημερώματα της  28ης    Νοεμβρίου) με θέμα την  Ελλάδα, όπου  ακούγεται  ξανά το  ενδεχόμενο του Grexit.  Η  έκβαση  -χάρη στην πρωτοβουλία και του τότε  προέδρου του Eurogroup Ζαν  Κλώντ   Γιουνκέρ) είναι    τελικά   είναι   θετική,  αφού η  Ελλάδα   φεύγει   με  ένα   πακέτο   ελάφρυνσης     του   χρέος   που  περιλαμβάνει   μείωση  1%  των   επιτοκίων, παράταση των προθεσμιών λήξης των διμερών δανείων και των δανείων από το EFSF για 15 χρόνια και μεταφορά κατά 10 χρόνια της πληρωμής από την Ελλάδα των τόκων για δάνεια από το EFSF. Το  κυριότερο   είναι ότι οι υπουργοί  Οικονομικών της Ευρωζώνης δεσμεύονται για  πρόσθετα μέτρα  ελάφρυνσης του   χρέους, εάν  η  Ελλάδα   τηρήσει   τις   δεσμεύσεις  της.

Η τρόικα συνεχίζει  να  επιμένει σε νέο  μαχαίρι   στις   συντάξεις,  συνολική   αλλαγή  στο  καθεστώς   ΦΠΑ,   κατάργηση     φοροαπαλλαγών  και  διεύρυνση του  ΕΕΤΗΔΕ. Η κυβέρνηση   συζητά   επί μήνες  το ζήτημα, καταλήγοντας σε   συμφωνία    ένα   χρόνο   αργότερα   στις 3 Ιουλίου του 2013 για την αντικατάστασή  του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων από τον γνωστό ΕΝΦΙΑ, ο οποίος θα περιελάμβανε και τον ΦΑΠ.

Ο   προϋπολογισμός     καταγράφει   στο  τέλος  του    2013   πρωτογενές   πλεόνασμα   0,7% του   ΑΕΠ   από  το  οποίο   μοιράζεται   για   πρώτη  φορά   κοινωνικό  μέρισμα   650   εκ  ευρώ.

Σταθμός 7ος:  Η   παραλίγο    έξοδος,  το   θρίλερ   των Παρισίων  και   το  κρίσιμο e-mail  Χαρδούβελη

Τα     βασικά   θέματα   μένουν   ανοιχτά   για  πολλούς  μήνες .  Στις   αρχές   του   2014  ΕΕ  και   ΔΝΤ  πείθονται   να  μην  πιέσουν  τη   Ελλάδα,   γιατί   έρχονται   διπλές   εκλογές   τον  Μάιο   σε  Ευρωβουλή και   Τοπική   Αυτοδιοίκηση. 

Στο   μεταξύ   η  Ελλάδα   προχωρά   στις   δύο πρώτες δοκιμαστικές  εξόδους στις αγορές.  Μια   στις   10  Απριλίου,  με  ένα   πενταετές   ομόλογο  για  ποσό   3  δις  ευρώ   με  επιτόκιο   4,95%   και   μια  δεύτερη  10  Ιουλίου  του  ίδιου  χρόνου    με  ένα   τριετές   ομόλογο   από  το  οποίο   αντλούνται   1,5 δισ  αντί  για   τρία   δις  που   είχαν  προγραμματιστεί,   με   επιτόκιο   3,5%,   το οποίο  θεωρήθηκε υψηλό   αλλά   συνδέθηκε   με   την κατάρρευση   της  Πορτογαλικής   τράπεζας    Μπάνκο  Εσπίριτο Σάντο.

Στις   16  Ιούνιου  ο  Γιάννης   Στουρνάρας  προτείνεται  για  διοικητής   της   Τράπεζας   της   Ελλάδας,  όπου  και  μετακινείται,  και  την θέση   του   παίρνει   ο   Γκίκας   Χαρδούβελης. 

Ο   πρωθυπουργός Αντώνης   Σαμαράς κάνει  στο  τέλος   του   καλοκαιριού  την  μοιραία   δήλωση:  «Τα  μνημόνια   τελειώνουν, το   ΔΝΤ   φεύγει   από  την   Ελλάδα».  Παράλληλα   ξεκινά   η  συζήτηση  με  τον  νεοσύστατο   Ευρωπαϊκό  Μηχανισμό   Σταθερότητας για   συνέχιση   του  προγράμματος   με   μια   ενισχυόμενη  πιστωτική   γραμμή.  Οι  αγορές   αντιδρούν  αρνητικά   και  φτάνουν   ξανά   τις   αποδόσεις   των  ελληνικών   ομολόγων   300  μονάδες   βάσης   πάνω   από  τα  γερμανικά.

Τον   Αύγουστο   η   τρόικα   επανέρχεται   και   ζητά   ξανά   νέα  μέτρα  για   τις   συντάξεις,  το ΦΠΑ   και   την  κατάργηση   φοροαπαλλαγών. Ακολουθούν  δύο  κύκλοι   διαπραγματεύσεων   στην   Βίλα   Σαίντ    στο  Παρίσι   όπου  στεγάζεται  η   ελληνική   αντιπροσωπεία   του   ΟΟΣΑ.  Η  μια γίνεται στις   αρχές   Σεπτεμβρίου και  μια   στο  τέλος   Νοεμβρίου.  Και  οι  δύο   αποβαίνουν   άκαρπες, αφού   οι   δανειστές   επιμένουν   σε   όλα  τα  μέτρα.

Η   τελευταία   προσπάθεια   διαπραγμάτευσης   γίνεται   με  το   περίφημο   e-mail   Χαρδούβελη   που   προτείνει   περιορισμένες  παρεμβάσεις  σε  ΦΠΑ,  συντάξεις  και   κάποια  μέτρα  περιορισμού   της   φοροδιαφυγής .  Οι ελληνικές   προτάσεις  απορρίπτονται (κάτι  που  συχνά   δεν   αναφέρεται).  Ακολουθεί  η προκήρυξη   εκλογών   για  τις   25   Ιανουαρίου.  Η  τελευταία  πράξη   του   κ.  Χαρδούβελη   ως   υπουργού   Οικονομικών   είναι  να  ζητήσει   και  να  πάρει   δίμηνη παράταση ως  τον   Απρίλιο   για   το  δεύτερο  μνημόνιο, το  οποίο   κανονικά   έληγε   στις 28 Φεβρουαρίου  του  2015.

Σταθμός  8ος:   Το θυελλώδες   πρώτο   εξάμηνο   του   2015   και   τα   capital  control

Επόμενος   σταθμός στο θρίλερ  των  μνημονίων  είναι   το   θυελλώδες   πρώτο  εξάμηνο   του  2015,  που  έχει   αναμφισβήτητο   πρωταγωνιστή   τον  πρώτο   υπουργό  Οικονομικών   της  Κυβέρνησης   ΣΥΡΙΖΑ –  ΑΝΕΛ,  Γιάνη   Βαρουφάκη.

Αμέσως   μετά   την  ορκωμοσία   του   ταξιδεύει   σε   Παρίσι, Ρώμη   και  Λονδίνο   για   να  συναντήσει  τους  ομολόγους, αναζητώντας   συμμάχους   στην  προσπάθεια   της   νέας  Κυβέρνησης   να  ανατρέψει   το  καθεστώς   των  μνημονίων. Βρίσκει   συμπάθεια, αλλά   όχι   απτή  στήριξη.

Στις   αρχές   Φεβρουαρίου   γίνεται   η  αξέχαστη    συνάντηση   στην   Αθήνα   με   τον  τότε   πρόεδρο   του Eurogroup, Γερούν   Νταϊσελμπλούμ, με τον Έλληνα    υπουργό  οικονομικών   να  διαγράφει   την   τρόικα   και   τον  ρόλο  της,  θεωρώντας   την  ένα   αυθαίρετο    σώμα   που  ενεργεί  χωρίς   καμία   νομιμοποίηση.  Η  φωτογραφία   της   χρονιάς   είναι    η χειραψία   του  με   τον  Ολλανδό   αξιωματούχο  να   ψιθυρίζει   κάτι  στο  αυτί   του.  Κατά   δήλωση   του    κ.  Βαρουφάκη  του   είπε: «Μόλις   σκότωσες   την  τρόικα». Ο ίδιος ο κ.Βαρουφάκης ομολογεί αργότερα  ότι από τότε ο Ολλανδός ομόλογός του τον είχε απειλήσει με κλείσιμο των τραπεζών, εάν η Ελλάδα δεν ακολουθούσε πιστά το πρόγραμμα. Ακολουθεί  στις   αρχές   Φεβρουαρίου, η   επίσκεψη   στην   Φρανκφούρτη   και  η  συνάντηση  με  τον   πρόεδρο  της   ΕΚΤ  Μάριο  Ντραγκι.  Ο  Κεντρικός   Τραπεζίτης   του   Ευρώ   τον προειδοποιεί   ότι   θα  πάρει  απόφαση   για  άρση  του   waiver στα  ελληνικά   ομόλογα, κόβοντας   την   φθηνή   χρηματοδότηση   στις   ελληνικές   τράπεζες.

Ακολουθεί   η  συνάντηση  με  τον  Βόλφγκανγκ   Σόιμπλε   στο  Βερολίνο,  όπου  όπως   είναι   αναμενόμενο  οι   δύο   άντρες   συμφώνησαν απολύτως   ότι…διαφωνούν.

Η κατάσταση εξομαλύνεται κάπως με την συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου και της παράτασης του προγράμματος μέχρι και τα τέλη Ιουνίου, με την παρέμβαση του προέδρου της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ.  Ακολούθησε η μετονομασία της τρόικας σε Brussels Group, ενώ τα στελέχη του δανειστών παραπονούνται για μη παροχή στοιχείων από τις ελληνικές αρχές. Βασικός σύνδεσμος   με  την   Ελληνική  Κυβέρνηση   ήταν  ο  τότε  επικεφαλής   του   ΣΟΕ,  Γιώργος   Χουαλράκης.

Στο   τέλος   του μήνα   η  Ελληνική Κυβέρνηση κάνει   επίσημο   αίτημα   για   διακοπή   του  προγράμματος   του   ΔΝΤ, που  ολοκληρώνεται   κανονικά  τον  Μάρτιο.

Στις 9 Μαρτίου στο περιθώριο ενός ακόμη Eurogroup ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κάνει την «κίνηση ματ». Μιλώντας  κατ ιδίαν με τον ‘Ελληνα ομόλογό του κ. Βαρουφάκη, επαναλαμβάνει  την πρόταση για συντεταγμένη έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ με δάνειο για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και κούρεμα του χρέους.

Ακολουθεί το διάσημο -πια- Eurogroup της 24ης Απριλίου στην Ρίγα της Λετονίας, όπου ο κ. Βαρουφάκης σχεδόν προπηλακίστηκε από τους ομολόγους του, οι οποίοι όπως ομολογούσαν μετά είχαν βαρεθεί να ακούν διαλέξεις.

 Η γνωστοποίηση της πρότασης Σόιμπλε στο σκληρό πυρήνα της Κυβέρνησης κάνει πλέον σαφές και στον ίδιο τον Πρωθυπουργό κ. Αλέξη Τσίπρα ότι κάτι πάει – πολύ – στραβά. Αλλάζει την διαπραγματευτική ομάδα και τοποθετεί επικεφαλή της διαπραγματευτικής ομάδας το σημερινό υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο.

Στο μεταξύ το Γενικό Λογιστήριο ψάχνει χρήματα από παντού. Βάζει στο στόχαστρο του τις καταθέσεις ασφαλιστικών ταμείων, δημόσιων οργανισμών, ΔΕΚΟ , των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης των περιφερειών. Τα ρέπος του δημοσίου από 3 δισ ευρώ που ήταν στο τέλος του 2014, φτάνουν στο τέλος Ιουνίου τα 10,5 δισ ευρώ. Παράλληλα,  οργιάζει η  παραφιλολογία για    το  σχέδιο  παράλληλου  νομίσματος, που  επεξεργάζονταν   ο  κ   Βαρουφάκης   με   στενούς   συνεργάτες   του .

Τον  Ιούνιο  η  Ελλάδα   φλερτάρει   ξανά  με   την  χρεοκοπία   μη  καταβάλλοντας    δόση  ύψους   1,5   δισ  προς  το   ΔΝΤ.  Ο  ESM   παρεμβαίνει  και   απειλεί   ε  κήρυξη   όλων  των   Ευρωπαϊκών   δανείων   προς   την   Ελλάδα  ως  ληξιπρόθεσμα.   Στην  ουσία   απειλεί  να  κηρύξει   την  Ελλάδα  σε  πτώχευση.

Ο ίδιος ο κ. Τσίπρας ενεργοποιείται και συναντά Ευρωπαίους ηγέτες και προσπαθεί να σώσει την κατάσταση, χωρίς όμως να υπάρχει ουσιαστική πρόοδος, αφού στις περισσότερες των περιπτώσεις ο Έλληνας πρωθυπουργός εμμένει στις θέσεις του.

 Ακολουθεί η προκήρυξη του δημοψηφίσματος την Παρασκευή 26 Ιουνίου με διάγγελμα του Πρωθυπουργού. Στο Eurorgroup της επόμενης μέρα ο υπουργός οικονομικών της Ελλάδας, Γιάνης Βαρουφάκης, καλείται να αποχωρήσει από την συνεδρίαση μετά την εισήγηση του και την επίσημη ανακοίνωση του δημοψηφίσματος.

Την Κυριακή 28/6 ο κ.. Βαρουφάκης επικοινωνεί με τον πρόεδρο της ΕΚΤ κ Μάριο Ντράγκι για την αύξηση του ποσοστού του ELA δύο φορές. Το πρωί ο κ. Ντράγκι αφήνει ανοιχτό να αυξήσει το όριο δανεισμού. Το μεσημέρι όμως του ανακοινώνει ότι το συμβούλιο δεν συμφωνεί με την αύξηση του ELA και του λέει ότι θα πρέπει να κλείσει τις Τράπεζες και να επιβάλει έλεγχο στην κίνηση κεφαλαίων, γιατί υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης των τραπεζών. Το ίδιο βράδυ γίνονται αναλήψεις από τα ATM ύψους 1,5 δισ ευρώ.

Το τέλος της εβδομάδας που ακολουθεί σηματοδοτείται από την μεγάλη νίκη του «όχι» με ποσοστό 62% στην πρόταση Γιουνκέρ και από την «απόλυση» του κ Βαρουφάκη στο αποκορύφωμα της δόξας του και τον διορισμό του Ευκλείδη Τσακαλώτου στην θέση του υπουργού Οικονομικών.

 

Σταθμός 9ος: Υπογράφεται και υλοποιείται το τρίτο μνημόνιο

Τα ξημερώματα της 13  Ιουλίου του 2015 μετά από 17 ώρες διαπραγμάτευσης ο Έλληνας Πρωθυπουργός υπογράφει το τρίτο μνημόνιο με διάρκεια από τα μέσα του 2015 μέχρι και τα μέσα του 2018, παίρνοντας μια αόριστη υπόσχεση για ελάφρυνση του χρέους, 86 δισ ευρώ νέο δάνειο από τoν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και την υποχρέωση για νέα μέτρα 7,5 δισ ευρώ  τα  οποία  σχεδόν   διπλασιάζονται   σε   14   δισ ευρώ.  Το   ΔΝΤ  παραμένει   τεχνικός   σύμβουλος   του   ESM     ως   το  τέλος  του προγράμματος   παρότι  χρησιμοποιήθηκε   από  την  Γερμανία  για  να  κάνει   πιο  σκληρούς   τους  όρους   του  μνημονίου.

Οι  πιο  βασικές   παρεμβάσεις  του   τρίτου   μνημονίου    αφορούσαν:

-Τις   αλλαγές   με  μεταφορά   προϊόντων   και   υπηρεσιών   σε   υψηλότερο   συντελεστή   ΦΠΑ    και   σταδιακή   κατάργηση   των μειωμένων   κατά  30%   συντελεστών   ΦΠΑ   στα   νησιά  του   Αιγίου.  Η   εφαρμογή   ξεκίνησε   το   2015   και   συνεχίστηκε   στο   2016   και   το   2017  Παράλληλα   αυξήθηκε   ο  κανονικός  συντελεστής ΦΠΑ από το 23% στο 24%.

-Την   αύξηση των συντελεστών  της εισφοράς αλληλεγγύης με τον ανώτατο συντελεστή να αυξάνεται από το 2,8% στο 10%.

-Τη μείωση του  αφορολόγητου  η έκπτωση φόρου που οδηγεί σε αφορολόγητο όριο για τους μισθωτούς και συνταξιούχους από τα 2.100 ευρώ στα 1.900 ευρώ.

– Αυξήθηκαν οι συντελεστές της φορολογικής κλίμακας για όλους τους φορολογούμενους με τον ανώτατο συντελεστή να αυξάνεται από το 42% στο 45%.

– Καταργήθηκε η αυτοτελής φορολόγησης του εισοδήματος από ελευθέριο επάγγελμα 26% έως 33% και πλέον το εισόδημα αυτό φορολογείται με συντελεστές που φθάνουν ακόμη και το 45%.

– Αυξήθηκαν οι φορολογικοί συντελεστές για το εισόδημα από ενοίκια. Ο συντελεστής για εισόδημα έως 12.000 αυξήθηκε από το 11% στο 15%, για εισόδημα από 12.000 έως 35.000 αυξήθηκε από το 33% στο 35% και για εισόδημα πάνω από 35.000 αυξήθηκε από το 33% στο 45%.

– Αυξήθηκε η προκαταβολή φόρου για όλους τους επαγγελματίες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις από το 55% στο 100%.

– Αυξήθηκε ο φορολογικός συντελεστής των επιχειρηματικών κερδών από το 26% στο 29%.

– Αυξήθηκε ο συντελεστής φορολόγησης των μερισμάτων από το 10% στο 15%.

– Αυξήθηκε ο συντελεστής του φόρου πολυτελούς διαβίωσης από το 10% στο 13% επί του ετήσιου τεκμηρίου για τα ΙΧ άνω των 2.500 κυβικών, τις πισίνες και τα αεροσκάφη ενώ επιβλήθηκε ο φόρος και στα σκάφη αναψυχής.

– Καταργήθηκε ο μειωμένος ειδικός φόρος κατανάλωσης (ΕΦΚ) για τα οινοπνευματώδη ποτά στα Δωδεκάνησα.

– Επιβλήθηκε φόρος 10% στην συνδρομητική τηλεόραση.

– Επιβλήθηκε φόρος 5% στην σταθερή τηλεφωνία και το ίντερνετ.

– Αυξήθηκε ο ΕΦΚ στα οινοπνευματώδη ποτά και τα τσιγάρα.

– Αυξήθηκε  ο φόρος στη μπύρα.

– Επιβλήθηκε ΕΦΚ στο κρασί.

– Επιβλήθηκε ειδικός φόρος κατανάλωσης 1 ευρώ ανά 10 ml υγρού ηλεκτρονικού τσιγάρου.

– Αυξήθηκε κατά 3 λεπτά ανά λίτρο ο φόρος στην αμόλυβδη, κατά 8 λεπτά στο ντίζελ κίνησης, κατά 10 λεπτά στο υγραέριο κίνησης και κατά 5 λεπτά ανά λίτρο στο πετρέλαιο θέρμανσης.

– Έχει ψηφιστεί για εφαρμογή από το 2018 ειδικό τέλος διανυκτέρευσης για όλα τα τουριστικά καταλύματα

-Επιβλήθηκε φόρος στις βραχυχρόνιες μισθώσεις κατοικιών (π.χ. airbnb).

– Επιβλήθηκε φόρος στον καφέ 3 ευρώ ανά κιλό για τον καβουρδισμένο, 2 ευρώ για τον μη καβουρδισμένο, 4 ευρώ για τον στιγμιαίο και τα συμπυκνώματα καφέ κ.α. Η επιβολή του φόρου εκτιμάται ότι αύξησε τη λιανική τιμή του προϊόντων έως και 10%.

– Αυξήθηκαν οι συντελεστές του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ από 0,1 έως 1% που είναι σήμερα σε έως και 1,15% αλλά ο φόρος αρχίζει να επιβάλλεται από χαμηλότερη αξία καθώς μειώνεται το αφορολόγητο από τις 300.000 στις 200.000 ευρώ.

– Αυξήθηκαν οι συντελεστές για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ στα οικόπεδα.

– Αυξήθηκε από 5 τοις χιλίοις σε 5,5 τοις χιλίοις ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ για τα νομικά πρόσωπα.

Στο   ασφαλιστικό   ψηφίστηκαν  προκαταβολικά μέτρα για τη βελτίωση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος, με περικοπή  των  πρόωρων συνταξιοδοτήσεων   επικουρικών συντάξεων και εφάπαξ, θεσπίστηκε  αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης που θα φτάσει το 2022 το 67ο έτος ηλικίας ή το 62ο με 40 χρόνια εισφορών. Για το ΕΚΑΣ  θεσπίστηκε  σταδιακή κατάργηση για όλους ως το τέλος του 2019.  Ψηφίστηκε  αύξηση  της εισφοράς  των  συνταξιούχων για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη από το 4% στο 6% σε κύρια και επικουρικά ταμεία και ενοποίηση όλων των επικουρικών ταμείων υπό το ΕΤΑ. Με   το  νόμο   Κατρούγκαλου  άλλαξαν  τα ποσοστά   αναπλήρωσης των  συντάξεων  και   θεσπίστηκε   η  προσωπική  διαφορά   για   τους  παλιούς  συνταξιούχους.

Για  τα  κόκκινα   δάνεια    δημιουργείται μια   νέα   αγορά,  με  τις   τράπεζες  να  μπορούν  να  πωλήσουν  πακέτο  κόκκινων  και  πράσινων   δανείων   για  να  εξυγιάνουν  ταχύτερα    τους  ισολογισμούς   τους.  Παράλληλα   από  τον   περασμένο   Μάιο  το  σύνολο  των   πλειστηριασμών  δημοσίου  και   ιδιωτικού  τομέα  γίνεται   αποκλειστικά  ηλεκτρονικό.

Στα   εργασιακά  περνούν οι ομαδικές απολύσεις, αλλά  και η επαναφορά των συλλογικών   διαπραγματεύσεων  και   της    δυνατότητας   αύξησης  του  κατώτερου  μισθού   υπό προϋποθέσεις  μετά   το  τέλος  του  μνημονίου.

Σε  μια   αντεπίθεση  το   ΔΝΤ   ζητά   από  τις   αρχές   του  2017,  για  να  κλείσει   η  δεύτερη   αξιολόγηση , να    νομοθετηθούν   πρόωρα   η  κατάργηση   της  προσωπικής  διαφοράς   στους  παλιούς  συνταξιούχους το  2019  και   η  περικοπή  του αφορολόγητου για  μισθωτούς.   Παρά   τις  αρχικές   αντιρρήσεις ,  τον  Μάιο του  ίδιου χρόνου  η  Κυβέρνηση δέχεται  την προνομοθέτηση, έχοντας   εξασφαλίσει την ύπαρξη ίσου  δημοσιονομικού  αποτελέσματος  αντισταθμιστικών κοινωνικών μέτρων  για   το 2019   και   φορολογικών   το 2020.

Στο  μεταξύ,  η  οικονομία   από  το  2015   δείχνει   αντοχές,   υπερβαίνοντας   κάθε  χρόνο  τους   δημοσιονομικούς   στόχους. Το   2016   μοιράζεται   κοινωνικό  μέρισμα   650   εκ  ευρώ   και   το  2017   1,4   δισ  ευρώ.

Η   Ελλάδα  κάνει   ξανά   απόπειρες   εξόδου   στις   αγορές. Βγαίνει  για  πρώτη  φορά   στις   24   Ιουλίου   του  2017  για  5ετές  ομόλογο   ύψους   3   δισ ευρώ  και  πετυχαίνει   επιτόκιο   4,695%.

Στις   28  Νοεμβρίου   του   2017  η  Ελλάδα   προχωρά   σε   μια   επιτυχημένη  ανταλλαγή 20 ομολόγων ονομαστικής αξίας 29,7 δισ. ευρώ λήξης  από το 2023 έως και το 2042 από το  PSI, με πέντε νέα, χρονικής διαρκείας 5, 10, 15 και 25 ετών. Η ανταλλαγή των ομολόγων ισοδυναμεί με μία σημαντική βελτίωση του προφίλ του ελληνικού χρέους,καθώς 20 ομόλογα ονομαστικής αξίας 29,7 δισ. ευρώ λήξης από το 2023 έως και το 2042 αντικαταστάθηκαν με 5 νέα, χρονικής διαρκείας 5, 10, 15 και 25 έτη.

Τον  περασμένο   Φεβρουάριο βγαίνει ξανά στις αγορές  για   επταετές ομόλογο  και αντλεί κεφάλαια  3  δις  ευρώ  με   επιτόκιο   3,5% , παρά   την  διεθνή   αναταραχή  στις   αγορές.

Σταθμός 10ος: Η έξοδος

Στο Eurogroup του περασμένου Ιουνίου η Ελλάδα παίρνει επιτέλους το εισιτήριο της εξόδου   και  μια  καλή  λύση   για   την  ελάφρυνση   του   χρέους   της,   μετά   από   συνεδρίαση   θρίλερ   με  πρωταγωνιστή   την  Γερμανία.

Η  απόφαση   των  υπουργών  Οικονομικών  της   Ευρωζώνης  προβλέπει  καταρχήν  επιμήκυνση κατά 10 χρόνια του χρόνου αποπληρωμής δανείων ύψους 98 δισ. ευρώ της δεύτερης διάσωσης, με ταυτόχρονη πρόβλεψη μιας περιόδου χάριτος 10 ετών, κατά τη διάρκεια της οποίας η χώρα δεν πληρώνει τόκους.

Μεταξύ των άλλων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους που συμφωνήθηκαν είναι η επιστροφή των κερδών κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης και της ΕΚΤ από ελληνικά ομόλογα που έχουν στην κατοχή τους. Τα κέρδη θα δοθούν σταδιακά και θα συνδέονται με την ενισχυμένη επιτήρηση, δηλαδή την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων και την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων από ελληνικής πλευράς.

Προβλέπεται επίσης η κατάργηση της προσαύξησης του επιτοκίου, που αφορά το δάνειο της δεύτερης διάσωσης της Ελλάδας, ύψους 130,9 δισ. ευρώ.

Το ύψος της τελευταίας δόσης θα είναι 15 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 3,3 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την πρόωρη αποπληρωμή των δανείων του ΔΝΤ. Η Ελλάδα μπορεί στη συνέχεια να επιλέξει αν θα αποπληρώσει και τα υπόλοιπα δάνεια του ΔΝΤ με χρήση άλλων χρηματοδοτικών μέσων.

Τα υπόλοιπα της δόσης μαζί με τα διαθέσιμα της χώρας, θα δημιουργήσουν ένα σημαντικό μαξιλάρι ρευστότητας περίπου 24,1 δισ., που θα καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες του δημοσίου για 22 μήνες μετά το τέλος του προγράμματος.

Με βάση την απόφαση η Ελλάδα θα πρέπει να παράγει ετήσια πρωτογενή πλεονάσματα 2,2% του ΑΕΠ το 2023 μέχρι το 2060. Θα πρέπει επίσης να ολοκληρώσει όλες τις μεταρρυθμίσεις που έχουν συμφωνηθεί.

Στο  Eurogroup του  Ιουλίου  η  Γερμανία  έκανε  νέο  τάκλιν,   με  αφορμή   την   μη  εφαρμογή    της   κατάργησης   του  μειωμένου   ΦΠΑ   στα   πέντε  τελευταία  νησιά   του   Αιγαίου   μπλοκάροντας   την  δόση  των   15   δισ ευρώ. Παρόλα  αυτά  μετά   τις   απαραίτητες   εξηγήσεις   η   δόση  εκταμιεύτηκε   προς  την  Ελλάδα   στις   αρχές   Αυγούστου, κλείνοντας   μια   παρά  πολύ  δύσκολη περίοδο.