Πόσο θα κοστίσει στους καταναλωτές η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα

Φόβο για νέα αναταραχή στο παγκόσμιο εμπόριο και τις εφοδιαστικές αλυσίδες έχει προκαλέσει η κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ερυθρά Θάλασσα μετά τις επιθέσεις των ανταρτών Χούθι της Υεμένης εναντίον εμπορικών πλοίων, σε απάντηση για τη χερσαία επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα.

Τις τελευταίες ημέρες, για λόγους ασφαλείας, ναυτιλιακές εταιρείες – κολοσσοί ανακοινώνουν ότι σταματούν τις διελεύσεις μέσω της Ερυθράς Θάλασσας και τα στενά Μπαμπ ελ Μπαντέμπ. Στην εν λόγω θαλάσσια περιοχή, ορισμένες επιθέσεις των Χούθι έχουν στεφθεί με επιτυχία, παρά την ενισχυμένη παρουσία δυτικών ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή, στις οποίες αναμένεται να ενταθεί και η Ελλάδα.

Όπως ανακοίνωσε, το πρωί της Πέμπτης, ο υπουργός Άμυνας, Νίκος Δένδιας, η Αθήνα αποφάσισε την αποστολή φρεγάτας στην Ερυθρά Θάλασσα, μια κίνηση που εξέταζε τις τελευταίες ημέρες. «Η Ελλάδα θα αποστείλει φρεγάτα για την εξασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στην περιοχή, στο πλαίσιο διεθνούς ναυτικής δύναμης που θα συμμετέχει στις εκεί επιχειρήσεις».

Η ημερομηνία αναχώρησης του πλοίου και ο συγκεκριμένος ρόλος που θα κληθεί να αναλάβει θα ανακοινωθούν τις επόμενες μέρες.

Σημειώνεται πως η επιχείρηση, στην οποία έχουν ήδη δηλώσει ενδιαφέρον 10 χώρες (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Μπαχρέιν, Καναδάς, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Σεϋχέλλες και Ισπανία), θα έχει αντικείμενο την προστασία των εμπορικών πλοίων που πλέουν στην Ερυθρά Θάλασσα και αντιμετωπίζουν απειλή από τους Χούθι.

Τι συμβαίνει στην Ερυθρά Θάλασσα

Οι αντάρτες Χούτι στην Υεμένη έχουν εντείνει σημαντικά τις επιθέσεις σε εμπορικά πλοία που ταξιδεύουν στην κάτω Ερυθρά Θάλασσα από τα μέσα Νοεμβρίου ως απάντηση στους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στη Γάζα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Χούθι επιβιβάστηκαν ή προσπάθησαν να επιβιβαστούν σε εμπορικά δεξαμενόπλοια- σε άλλες περιπτώσεις, στόχευσαν φορτηγά πλοία με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους.

Οι απειλές κλιμακώθηκαν περαιτέρω την περασμένη εβδομάδα, σε σημείο που η Maersk, η MSC και άλλοι ναυτιλιακοί όμιλοι σταμάτησαν ή άλλαξαν δρομολόγια, ενώ οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ναυτικό συνασπισμό για την υπεράσπιση της ναυτιλίας από επιθέσεις.

Μέχρι στιγμής δεν έχει σκοτωθεί κανείς, αλλά η κατάσταση παραμένει τεταμένη.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η νότια Ερυθρά Θάλασσα;

Η Ερυθρά Θάλασσα, μία από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες οδούς στον κόσμο, βρίσκεται νότια της διώρυγας του Σουέζ, της σημαντικότερης πλωτής οδού που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία και την ανατολική Αφρική.

Στο νότιο άκρο της βρίσκεται ένα στενό υδάτινο στενό -πλάτους περίπου 20 μιλίων- μεταξύ του Τζιμπουτί και της Υεμένης: το στενό Bab el-Mandeb, την περιοχή που έχουν στοχοποιήσει οι αντάρτες Χούθι στην Υεμένη.

Περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου διέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα, συμπεριλαμβανομένου του 30% της παγκόσμιας διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων. Δισεκατομμύρια δολάρια εμπορεύσιμων αγαθών και προμηθειών περνούν από την Ερυθρά Θάλασσα κάθε χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι οι καθυστερήσεις εκεί μπορούν να επηρεάσουν τις τιμές της βενζίνης, τη διαθεσιμότητα ηλεκτρονικών ειδών και άλλες πτυχές του παγκόσμιου εμπορίου.

Ποιοι είναι οι Χούθι και γιατί επιτίθενται τώρα;

Οι Χούθι είναι μια ομάδα ανταρτών της Υεμένης που ελέγχει τα δυτικά της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των ακτών της Ερυθράς Θάλασσας. Συντάσσονται με το Ιράν και συντηρούνται από αυτό, ωστόσο δηλώνουν πολιτικά ανεξάρτητοι. Ενώ άλλες μουσουλμανικές χώρες και ομάδες έχουν επιλέξει να μη βοηθήσουν τη Χαμάς στη Γάζα, οι Χούθι κήρυξαν τον πόλεμο στο Ισραήλ στα τέλη Οκτωβρίου.

Αρχικά οι Χούθι εκτόξευσαν βαλλιστικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς εναντίον του Ισραήλ, αλλά αυτοί ήταν αναποτελεσματικοί και ορισμένοι αναχαιτίστηκαν από τις ΗΠΑ και τους Σαουδάραβες. Από τα μέσα Νοεμβρίου, ωστόσο, η οργάνωση άλλαξε τακτική και επικεντρώθηκε σε επιθέσεις κατά της εμπορικής ναυτιλίας, ξεκινώντας με την κατάληψη του Galaxy Leader, η οποία καταγράφηκε σε ένα δραματικό βίντεο που τραβήχτηκε από κάμερες.

Παρά το γεγονός ότι οι Χούθι αρχικά δήλωσαν ότι θα στοχοποιούσαν μόνο πλοία που ταξίδευαν προς το Ισραήλ, η απειλή για το εμπόριο έχει αυξηθεί καθώς έχουν δεχθεί επιθέσεις πλοία με σημαία άλλων χωρών που δεν έχουν καμία σχέση με το Ισραήλ.

Πώς αντέδρασαν οι ΗΠΑ και άλλα δυτικά έθνη;

Καθώς η κατάσταση κλιμακώθηκε τον τελευταίο μήνα, οι ΗΠΑ απέκρουσαν προσπάθειες επιβίβασης σε άλλα φορτηγά πλοία, ενώ πολεμικά πλοία των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Βρετανίας κατέρριψαν μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους των Χούθι.

Τη Δευτέρα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ένα συνασπισμό χωρών που συμφώνησαν να πραγματοποιήσουν περιπολίες στη νότια Ερυθρά Θάλασσα, σε μια προσπάθεια να προστατεύσουν τα πλοία από επιθέσεις. Ο συνασπισμός, που ονομάζεται Επιχείρηση Prosperity Guardian (OPG), περιλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο, το Μπαχρέιν, τον Καναδά, τη Γαλλία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, τη Νορβηγία, τις Σεϋχέλλες και την Ισπανία, αλλά οι κορυφαίες περιφερειακές αραβικές δυνάμεις -η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία- απουσιάζουν.

Ο Mohammed al-Bukhaiti, μέλος της ηγεσίας των Χούθι, δήλωσε στο Al Jazeera ότι η ομάδα του θα αντιμετωπίσει οποιονδήποτε συνασπισμό σχηματίσουν οι ΗΠΑ. Η άμεση στρατιωτική απειλή είναι περιορισμένη, αλλά υπάρχουν ανησυχίες ότι η κατάσταση θα μπορούσε να κλιμακωθεί εάν ένα επιτυχημένο χτύπημα των Χούθι οδηγήσει σε θανάτους.

Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι οι Χούθι ελπίζουν να εμπλέξουν τις ΗΠΑ σε μια άμεση αντιπαράθεση. Η κλιμάκωση θα μπορούσε, επίσης, να θέσει σε κίνδυνο τις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ της αντάρτικης ομάδας και των Σαουδαράβων. Οι δύο τους διεξάγουν έναν αιματηρό πόλεμο από το 2015, στον οποίο το Ριάντ έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα ότι σκοτώνει αμάχους με αεροπορικές επιδρομές, χωρίς διακρίσεις.

Πώς θα επηρεάσει η κατάσταση τη ναυτιλία;

Σημαντικές ναυτιλιακές εταιρείες, όπως η Maersk, η Hapag-Lloyd και η MSC, αποφάσισαν να μη χρησιμοποιήσουν την Ερυθρά Θάλασσα την τελευταία εβδομάδα. Σύμφωνα με το Atlantic Council, μια δεξαμενή σκέψης, επτά από τις 10 μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες με βάση το μερίδιο αγοράς έχουν αναστείλει τις δραστηριότητές τους στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ορισμένα πλοία εκτρέπονται γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, στο νότιο άκρο της Αφρικής, αυξάνοντας τον χρόνο ταξιδιού τους έως και κατά δύο εβδομάδες. Τη Δευτέρα, δε, η BP διέκοψε όλες τις μεταφορές πετρελαίου και φυσικού αερίου μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Η εκτροπή αυτή προσθέτει περίπου 6.000 ναυτικά μίλια σε ένα τυπικό ταξίδι από την Ασία στην Ευρώπη.

Αυξάνονται, επίσης, τα ασφάλιστρα κινδύνου για τη διέλευση από περιοχές υψηλού κινδύνου. Αυτό το ασφάλιστρο κινδύνου που καταβάλλουν οι ναυτιλιακές εταιρείες ήταν μόλις 0,07% της αξίας ενός πλοίου στις αρχές Δεκεμβρίου, αλλά έχει αυξηθεί σε περίπου 0,5% έως 0,7% τις τελευταίες ημέρες.

Παρά τον σχηματισμό της OPG υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, δεν είναι σαφές πότε οι εμπορικοί ναυτιλιακοί όμιλοι θα αισθανθούν αρκετά σίγουροι ώστε να επιτρέψουν στα πλοία τους να περάσουν και πάλι από το στενό Bab el-Mandeb.

Πώς θα επηρεαστούν οι καταναλωτές

Οι τιμές του πετρελαίου και του ορυκτού φυσικού αερίου αυξήθηκαν μετά την ανακοίνωση ότι η BP διακόπτει τις μεταφορές μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Οι αναλυτές λένε ότι, αν συνεχιστούν οι επιθέσεις στα πλοία και περισσότερες πετρελαϊκές εταιρείες σταματήσουν τα φορτία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, το κόστος της ενέργειας είναι πιθανό να αυξηθεί περαιτέρω.

Εν τω μεταξύ, οι ναυτιλιακές εταιρείες βρίσκονται σε ένα σοβαρό δίλημμα: να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο να ταξιδέψουν μέσω της Ερυθράς Θάλασσας και το αυξημένο κόστος ασφάλισης που αυτό συνεπάγεται – ή να εκτρέψουν τα πλοία τους. Και τα δύο ενέχουν τον κίνδυνο υψηλότερου κόστους, αν και η εκτροπή των πλοίων γύρω από την Αφρική θέτει στο τραπέζι και τον κίνδυνο καθυστερήσεων.

Ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, Βασίλης Κορκίδης, σχετικά με τις επιθέσεις στα εμπορικά πλοία που διέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα και τη Διώρυγα του Σουέζ, με προορισμό τη Μεσόγειο και το λιμάνι του Πειραιά, επισημαίνει:

«Εφόσον η παρέμβαση των Η.Π.Α. με την πρώτη ομάδα των χωρών της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, που ανέλαβαν δράση για τη διαφύλαξη της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα, δεν αποδώσει σύντομα, τότε οι οικονομικές ζημίες, σε παγκόσμια κλίμακα, θα ανέλθουν ημερησίως σε πολλά δις δολάρια. Σύμφωνα με τις  εκτιμήσεις των ειδικών, το προ διετίας δεκαήμερο κλείσιμο της Διώρυγας δημιούργησε καθυστέρηση 2 εβδομάδων στις αφίξεις στον Πειραιά και άλλα λιμάνια της Μεσογείου, καθώς και 3-4 εβδομάδες επιπλέον χρόνο στις τελικές παραδόσεις εμπορευμάτων. Η τότε αναμονή των πλοίων, με φορτία αξίας άνω των 9 δις δολαρίων, εκτιμάται ότι κόστισε, σε παγκόσμια κλίμακα, περίπου 6 δις δολάρια για κάθε εβδομάδα καθυστέρησης. Ευνοήθηκαν, βεβαίως, τα ναύλα, ειδικά στα πετρελαιοφόρα που διπλασιάστηκαν, λόγω αλλαγής πλεύσης πολλών πλοίων, στη μακρά ρότα 15.000 μιλίων γύρω από την Αφρική, ενώ δημιουργήθηκε μεγαλύτερη ζήτηση πλοίων λόγω του εγκλωβισμού 320 πλοίων στο Σουέζ.

Τον μεγαλύτερο αντίκτυπο από την αποφυγή της διώρυγας δέχεται η ενεργειακή αγορά, παρασύροντας ανοδικά την τιμή του πετρελαίου. Μεταξύ των πλοίων που βρίσκονται σε αναμονή από την πλευρά της Μεσογείου, είναι πολλά τάνκερς που μεταφέρουν ημερησίως 9 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, από και προς την Ασία, με φορτία κυρίως από Καζακστάν, Ρωσία, Λιβύη και Αζερμπαϊτζάν.

Επιπλέον, η Διώρυγα εξυπηρετεί τη διακίνηση του 4% του παγκόσμιου όγκου LNG, σε ετήσια βάση. Οι μεγάλες ναυτιλιακές εταιρίες μεταφορών θα επιβαρυνθούν και,αντίστοιχα, θα επιβαρύνουν, με επιπλέον κόστος για κάθε ημέρα καθυστέρησης, τους παραλήπτες των φορτίων. Να σημειωθεί ότι η Διώρυγα του Σουέζ, μήκους 120 μιλίων, αποτελεί την ταχύτερη διαδρομή ναυσιπλοΐας που συνδέει την Ευρώπη και την Ασία, με μηνιαία διέλευση καθαρού φορτίου άνω των 100 εκατ. Τόνων, που αντιστοιχεί στο 12% του παγκόσμιου όγκου και του 30% των εμπορευματοκιβωτίων, που ανέρχονται σε 1,4 εκατ. μηνιαίως. Με φόντο το ενεργειακό και τις πληθωριστικές πιέσεις, το παγκόσμιο εμπόριο, αιφνιδίως, βρίσκεται ενώπιον ενός ιδιότυπου “εκβιασμού” από τους Χούθι, που έχουν συμπαραταχθεί με την Χαμάς, και εξαπολύουν πυραυλικές επιθέσεις κατά πλοίων,εμπλέκοντας τη διεθνή ναυτιλία και το εμπόριο.

Μια καταδικαστέα πράξη που, ενώ έχει τα χαρακτηριστικά περιφερειακού χαρακτήρα, εντούτοις, επηρεάζει τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Φορείς της ποντοπόρου ναυτιλίας όπως, Bimco, Intercargo, ICS και ECSA έχουν ζητήσει την λήψη μέτρων με τον σχηματισμό πολυεθνικής δύναμης από έναν στόλο πολεμικών πλοίων για την αστυνόμευση της περιοχής και την αποκλιμάκωση της έντασης. Οι εταιρίες BP, Maersk, MSC, CMA, Hapag Lloyd, μετά και την αύξηση των ασφαλίστρων κατά κινδύνων πολέμου, αμέσως ανακοίνωσαν αναστολή διελεύσεων από την Ερυθρά και αναδρομολόγηση με περίπλου της Αφρικής, που σημαίνει 10 ημέρες επιπρόσθετο ταξίδι για 700.000 TEU, με εμπορεύματα αξίας 35 δις δολαρίων και βεβαίως ζημιά για τα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου και κυρίως του μεγαλύτερου που είναι ο Πειραιάς.

Από το ελληνικό υπουργείο Ναυτιλίας αναμένονται οδηγίες προς τα ελληνόκτητα πλοία που κινούνται στη θαλάσσια περιοχή, ενώ η Διεύθυνση Ποντοπόρου Ναυτιλίας του Λ.Σ. έχει ήδη εκδώσει συστάσεις προς τα πληρώματα για επαγρύπνηση και νυχτερινό διάπλου. Δεδομένου ότι το 90% του παγκοσμίου εμπορίου διακινείται δια θαλάσσης, η επίδραση στη διαμόρφωση των τιμών διαμετακόμισης, αλλά και στα κόστη των καυσίμων, είναι αναπόφευκτη. Σε αναμονή, λοιπόν, των εξελίξεων, ευχόμαστε να υπάρξει ταχεία αποκλιμάκωση της έντασης και να αποφευχθεί η “τέλεια καταιγίδα”, γιατί διανύουμε μια περίοδο που το παγκόσμιο εμπόριο έχει ανάγκη από ηρεμία και η εφοδιαστική αλυσίδα χρειάζεται τη διαθεσιμότητα της μεγαλύτερης Διώρυγας του κόσμου».