Στο “ζύγι” το “καλάθι” της ΔΕΘ

Στην τελική ευθεία έχει μπει η επεξεργασία των ανακοινώσεων για την οικονομική πολιτική, που θα κάνει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ). Ουσιαστικά, “ζυγίζονται” οι δεσμεύσεις έναντι των Βρυξελλών, τα δημοσιονομικά περιθώρια που υπάρχουν, αλλά και οι πολιτικές στοχεύσεις σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, με τις οποίες η κυβέρνηση επιδιώκει να “συνομιλήσει” εν όψει των επομένων κρίσιμων περιόδων.

Ήδη, το οικονομικό επιτελείο, με επικεφαλής τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστή Χατζηδάκη, όλο το προηγούμενο διάστημα, έχει κάνει τις σχετικές επεξεργασίες, εξετάζοντας κάποια στοχευμένα μέτρα, φροντίζοντας, ωστόσο, να διαμορφώσει ένα κλίμα “χαμηλών προσδοκιών”, ξεκαθαρίζοντας ότι πρώτος στόχος της οικονομικής πολιτικής είναι η διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας της χώρας.

Η προσοχή στα έσοδα

Ήδη σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (ΥΠΕΘΟ), σημαντικά αυξημένα έναντι του στόχου εμφανίζονται τα φορολογικά έσοδα το διάστημα Ιανουαρίου – Ιουλίου του 2024. Συγκεκριμένα, τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 36,993 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 2,317 δισ. ευρώ ή 6,7% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2024.

Όπως έχει αναφέρει το υπουργείο Οικονομικών, η καλή πορεία των φορολογικών εσόδων, οφείλεται κατά κύριο λόγο στις εισπράξεις από τον φόρο εισοδήματος.

Για τον Ιούλιο, μάλιστα, τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 7,794 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 1,059 δισ. ευρώ ή 15,7% έναντι του στόχου. Το πρωτογενές αποτέλεσμα σε τροποποιημένη ταμειακή βάση διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 5,683 δισ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 1,655 εκατ. ευρώ.

Τα “φρένα”

Βέβαια και οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων είναι αυξημένες, ενώ και σημαντικές “αναμονές” υπάρχουν ένεκα και των τελευταίων πυρκαγιών, αλλά και των κινδύνων που επιφέρει η κλιματική κρίση.

Σε σχέση με τις δαπάνες, επίσης, σημαντικός παράγων που δεν “αφήνει πολλά περιθώρια” είναι το ότι αναμένονται αυξήσεις στις χρηματοροές για τις συντάξεις αλλά και για εξοπλιστικά. Συγκεκριμένα, οι αυξήσεις που έχουν δρομολογηθεί στη βάση της σχετικής νομοθεσίας, σε συνδυασμό με τις νέες συντάξεις, καθώς ο αριθμός των νέων συνταξιούχων φέτος αναμένεται να φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ και οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες, καθώς προχωρούν τα εξοπλιστικά (π.χ. φρεγάτες), ήδη, δημιουργούν μια υπέρβαση των δαπανών άνω των 2 δισ. ευρώ. Αν, δε, υπολογιστεί και η καθαρή αύξηση των δαπανών λόγω πληθωρισμού το ποσό που απομένει είναι πολύ μικρό.

Επίσης, από το 2025 “στενεύουν” τα όποια περιθώρια για επιπλέον παροχές, καθώς μπαίνουν σε εφαρμογή οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πέρα από τις υποχρεώσεις μείωσης του χρέους και διατήρησης των πρωτογενών πλεονασμάτων βάζουν και όριο στις ετήσιες αυξήσεις των καθαρών πρωτογενών δαπανών του κράτους.

Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Κομισιόν το όριο αυτό θα κυμανθεί στο περίπου 3% ετησίως για την επόμενη τετραετία, αν και το τελικό όριο θα διαμορφωθεί με την κατάθεση στις Βρυξέλλες του μεσοπρόθεσμου προϋπολογισμού μέσα στο φθινόπωρο χωρίς να αναμένονται σημαντικές αλλαγές.

Έτσι, η χώρα μας θα δεσμευτεί πως θα αυξήσει τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες της κατά περίπου 3 δισ. ευρώ τον επόμενο χρόνο. Πρόκειται για ένα ποσό που όπως σημειώνουν αρμόδιες πηγές έχει λίγο πολύ ήδη εξαντληθεί.

Ο νέος προϋπολογισμός στο “μικροσκόπιο” των Βρυξελλών

Επίσης μια κρίσιμη παράμετρος για τις όποιες εξαγγελίες είναι το γεγονός ότι ήδη προκαταρκτικά υπάρχει μια επικοινωνία σε ένα “κλίμα δημοσιονομικής εγκράτειας” για τον νέο Προϋπολογισμό με την Κομισιόν. Βέβαια οι διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες για τον προϋπολογισμό του 2025 αλλά και το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της επόμενης τετραετίας αναμένεται να “τρέξουν” με εντατικό τρόπο μετά τη ΔΕΘ, καθώς η κατάθεσή τους θα πραγματοποιηθεί μερικές εβδομάδες μετά από την ομιλία του πρωθυπουργού.

Ωστόσο, ήδη, τα μηνύματα από την Κομισιόν είναι δεδομένα για δημοσιονομική “σωφροσύνη”’. Κάτι που από την Αθήνα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κι έτσι σταθερά στέλνεται πανταχόθεν το μήνυμα ότι τα όποια μέτρα, ληφθούν θα είναι στοχευμένα και βέβαια δε θα εξαντλήσουν τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο.

Το “περιθώριο”

Ωστόσο, όπως καταδεικνύεται από τα στοιχεία, ήδη υπάρχει ένας “χτισμένος κουμπαράς” επιπλέον φορολογικών εσόδων, που μπορεί να φτάσει το μισό δισ. ευρώ αν συνεχιστεί η υπεραπόδοση των εσόδων και κυρίως η καλή πορεία του τουρισμού, που τροφοδοτεί τις εισπράξεις ΦΠΑ.

Κρίσιμο γι’ αυτό, θα είναι, συνεπώς, τα στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού του Αυγούστου, δεδομένου και του γεγονότος ότι λόγω της μικρής παράτασης που δόθηκε στην εφάπαξ πληρωμή και στην πρώτη δόση των φόρων εισοδήματος από τα τέλη Ιουλίου που ήταν αρχικά στις αρχές Αυγούστου, υπάρχει ένα κομμάτι των εσόδων του Ιουλίου θα υπολογιστεί ταμειακά αυτόν τον μήνα.

Τι είναι στο “τραπέζι”;

Στο φόντο αυτό, προς ώρας, κάποια μέτρα, που ήδη είναι δρομολογημένα θα ανακοινωθούν στη ΔΕΘ.

Μεταξύ άλλων είναι η οικονομική ενίσχυση, που θα δοθεί το Δεκέμβριο, για τους χαμηλοσυνταξιούχους και τα ευάλωτα νοικοκυριά.

Τα ποσά που θα κατανεμηθούν και ανέρχονται περίπου στα 300 εκατ. ευρώ βασίζονται στην έκτακτη εισφορά έναντι των “υπερκερδών” των εταιρειών διύλισης και πρόκειται να δοθούν με την μορφή επιδόματος προσωπικής διαφοράς στου συνταξιούχους που δεν έλαβαν αύξηση στις συντάξεις τους, καθώς επιπλέον έκτακτης ενίσχυσης στα επιδόματα παιδιών και ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Για το 2025 έχουν επίσης κλειδώσει μέτρα συνολικού ύψους περίπου 870 εκατ. ευρώ και συγκεκριμένα:

• Μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5% (κόστους 215 εκατ. ευρώ),
• κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος (120 εκατ. ευρώ),
• μόνιμη επιστροφή του ΕΦΚ αγροτικού πετρελαίου (100 εκατ. ευρώ),
• αύξηση του στεγαστικού επιδόματος για τους φοιτητές (15 εκατ. ευρώ),
• παράταση της αναστολής ΦΠΑ στις οικοδομές (20 εκατ.)
• και οι αυξήσεις στις συντάξεις (400 εκατ. ευρώ).

Πέρα από αυτά, στην τελική ευθεία προς τη ΔΕΘ, εξετάζεται και το πώς θα δοθεί ένα “στίγμα” περαιτέρω με κάποια “έκπληξη”, που βέβαια θα βασίζεται στο δημοσιονομικό περιθώριο που  έχει χτιστεί. Για την κυβέρνηση βασικό είναι να δώσει ένα μήνυμα στήριξης των εισοδημάτων και δη της μισθωτής εργασίας με μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, κάτι που ήδη έχει εξαγγείλει, αλλά αναζητά να δει μήπως καταφέρει το “κάτι παραπάνω” για το 2025.

Ένα ακόμη σενάριο κάνει λόγο για ένα μικρό συμπλήρωμα μείωσης εισφορών είτε από μη ανταποδοτικές εισφορές, είτε από ανταποδοτικές που όμως έχουν μικρό κόστος αν καταργηθούν. Επίσης, με δεδομένη τη συγκυρία, κι ανάλογα την πορεία της αγοράς ενέργειας εξετάζονται και θέματα που αφορούν επιδοτήσεις σε κρίσιμους κλάδους της οικονομίας αλλά και στα νοικοκυριά, κάτι που άλλωστε προβλέπεται από την τελευταία νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης.

Στεγαστικό και δημογραφικό

Παράλληλα η προώθηση δέσμης παρεμβάσεων για το δημογραφικό και το στεγαστικό ζήτημα με εξαγγελίες που θα περιλαμβάνουν ενίσχυση της στεγαστικής πολιτικής, παρεμβάσεις στην πολιτική επιδομάτων, και νέες δράσεις για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος είναι στην “πρώτη γραμμή”.

Ήδη, έχει δοθεί το στίγμα για μια νέα πολιτική επιδομάτων που θα αλλάξει τη δομή με την οποία “χτίζεται” το κάθε ποσό επιδόματος, χωρίς ωστόσο να αλλάζει το τελικό ποσό. Κεντρικό ζητούμενο είναι μια πιο στοχευμένη πολιτική επιδομάτων για τις κοινωνικές ομάδες, αλλά και η διαμόρφωση πιο δυναμικών όρων, σε σχέση με τα επιδόματα ανεργίας, για την επανένταξη ανέργων στην αγορά εργασίας.

Επίσης, μια σημαντική παράμετρος της νέας επιδοματικής πολιτικής είναι και το ότι διασφαλίζονται κάποιοι “έξτρα” πόροι από τη μείωση των δικαιούχων μέσα από την τεκμαρτή φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών αλλά και συνολικά την αύξηση των ονομαστικών εισοδημάτων του 2023. Αυτό αφήνει “χώρο” για αυξήσεις σε χορηγούμενα ποσά σε συγκεκριμένες κατηγορίες, όπως οι οικογένειες με αύξηση των επιδομάτων τέκνων.

Σε ό,τι αφορά την στεγαστική πολιτική αναμένεται η ανακοίνωση του νέου προγράμματος “Σπίτι μου” για την παροχή χαμηλότοκων στεγαστικών δανείων με πόρους τό το Ταμείο Ανάκαμψης. Το νέο πρόγραμμα θα προβλέπει υψηλότερα ηλικιακά όρια και διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια. Έως το τέλος του έτους θα τρέξει και το πρόγραμμα “Κοινωνική Αντιπαροχή”, με σκοπό την παροχή κατοικιών έναντι χαμηλού αντιτίμου από το απόθεμα της αδρανούς ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου.

Αλλαγές θα ανακοινωθούν, παράλληλα, και στο πρόγραμμα Ανακαινίζω-Νοικιάζω, ώστε να ανέβει το ποσό της επιδότησης από τα 4.000 στα 6.000 ευρώ για εργασίες επισκευής σε κλειστά διαμερίσματα, ώστε αυτά να μπουν στη συνέχεια στην αγορά προς ενοικίαση.